1. sam |
2. sam |
sam i tam, i tam i sam, sam tam, tam sam |
sam i tam, i tam i sam, tam sam |
'sam jeden, solus': |
Nye mogø sam waszich potrzeb snyescz y brzemyon, y karcenya (et pondus ac iurgia, Biblia ołumniecka: nemohu sam wassich potrzieb snesti... y korczenye) |
O dwszy... sam bog peczø yma..., gdze tho sam krolwye, xobyø (leg. k sobie ją) przyma (Bogur C: przyiąl, EF: wzywa) |
Zay wyklada sze sam, yakoby rzekl: Sam poydzy |
<K>to sam tego nye trzyma, czso na swem przywyleyv yma, podlug prawa dawnego sam to stracza |
Zay, wyklada sze sam, yakoby rzekl: Sam poydzy |
Thy yesz sam nasvyątschy, thy yesz sam vmovny (tu solus es affabilis) |
z odcieniem przeciwstawienia innemu kierunkowi: tu... tam, tam... sam: |
<K>to sam tego nye trzyma, czso na swem przywyleyv yma, podlug prawa dawnego sam to stracza (decernat... amittere privilegii auctoritatem) |
(sam) siebie: |
Iensze trudi czirpal zawerne, yescze bil ne przespal zazmerne (Bogur CEF: zawyerne, D: zawyernye), alis sam bog zmarthwichwstal |
co do podobieństwa pozycji społecznej, właściwości moralnych itp. '(taki sam) jak, ut, sicut': |
'popełnić samobójstwo, mortem sibi consciscere': |
sam siebie zsadzić, sie sam zsadzić: |
sam prze mię |
on sam: |
zaimek w funkcji anaforycznej 'on sam, on, ipse': |
sam siebie, od siebie, sobie, k sobie, siebie, na się, przez mię, przez się, za się, o sobie, przy sobie, w sobie: |
wyraz wskazujący czyjeś pojedyncze występowanie, brak obiektu towarzyszącego 'sam jeden, tylko jeden, tylko ten, solus': |
ani sam ani tam, ani tam ani sam |
'sam z ośmioma innymi, w dziewięć osób, ipse cum octo hominibus': |
'sam z dwunastoma innymi, w trzynaście osób, ipse cum duodecim hominibus': |
nazywające własną naturę fizyczną i duchową: sam od siebie 'sam przez się, spontanicznie, per se ipse, sua sponte': |
wrocić się sam k sobie |
ani tam ani sam, ani sam ani tam |
'ten sam, taki sam, idem, ipse': |
jeden sam: |
Gdi vbodzi duchem mayą nyebo, a czischi zyemyą, aczsesch ma ostacz pischnim a gnyewywim wyernye sam pkyel? XV med. |
Velyke by tho miloserdze... bilo, isze gdisbicz nasz Xpt mily... clouekovy... poslalcyby mu on na pomocz gednego angola svątego; alleczbi tho geszcze vøthsze miloserdze... bylo, abycz mv on fszythky svøthe angoly na pomocz poslal; alleczbi tho gescze naduødse (leg. nadwiętsze) miloserdze... bilo, ise gdisbicz on sam... k nemu nauedzil |
Sam byeszal ku stadu (ad armentum cucurrit) |
Sam poydzy, yam czye slowo boze czyøgnye |
Darmo podnossy swe oko na wydzenye boga, gen gescze sam syebye poznacz a wydzecz nye umyege XV med. |
Pechno... wfszøl kmethowicza samoftor y sz panczem tako dobrym, yako sam, y styrszmy kmethczmy, y obeschil go 1399 |
Sic ipse videns te secum non concordem a te recedet dicens: Day gy zabyczv, ja chczą tham, a on sam... comede mecum in prandio, ille dicet: Day szye zabyczv, confundaris 1441 |
Gdysz na polv naydze møsz dzewkø, gesto gest oddana, a *popodw yø, lezal s nyø (concubuerit cum ea), on sam vmrze |
A pakby gdy sluncze wzyydze, to by uczynyl (quod si orto sole hoc fecerit), møszoboystwo spachal y sam vmrzecz ma |
A paklybi zona nye chczyala sam przycz (sin autem mulier noluerit sequi te), nye bødzesz przysyøgy wynyen |
Wspominayø, ze gesz sam robotawal (memento, quod et tu servieris) w Egipcze, a przeto przikazvyø tobye, aby vcinil tø to rzecz |
Alye wynowathly slachczicz abo ktho gyny, then sam zaplacz szwego (leg. z swego) gymyenya (solvat de propriis bonis, Dział 64: ma zaplaczycz z wlosnego) |
Ize Volemir smowil s panø na trzi roki, kedi bi ne postauil na trzeci rok, tedi ma zaplatø *zaplacit sam 1391 |
Sam szebye od sprawyedliwosczy roszdzela, szwodzy (nam si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit Gal 6, 3) 1449 |
Pro nostra emendacione sanguinem eius effudit (sc. Iesus) et pro nostra defensione ipsum quasi clipeum, obronyenya sam syebye tarcza, in cruce apposuit zastawyl XV p. post. |
Przikasz Eliazarovi..., acz.... ogyen y tam, y sam rosmyecze (ut... ignem... dispergat) |
Nyektorzy poslyad povrozem wstargayącz, aby nye mogl any tam, any sam [...] zavadzayącz |
Bødø dzerzecz strozø w stanv zaslvbyonem a sam stan..., a opony, gisz to zawyeszoni wesczv (leg. w weszciu) stanowem syencze (tentorium..., quod appenditur in introitu atrii tabernaculi) |
Movilem wam wonczasz, ze nye mogø sam snyescz was, bo pan bog wasz rosmnozil iest was (multiplicavit vos) |
K nemuz gdaz clouek gresny rospamø<taję się> [...] støpy (leg. zstąpi), tochu sam sebe vspomene, s taynego sircha <strumienie gor>skih slez za grehi uilige |
O duschy o grzeszney sam bog pracza (Bogur B–DF: peczø) yma |
Zatim Dauid prziszedl... ku kaplanowy gymyenyem Achymelech. K nyemu rzecze (sc. Achimelech) a zdzywyl syø (obstupuit Achimelech, eo quod venisset Dauid, et dixit ei): A przeczesz sam, a nye zadnego s tobø? |
Acz gego (sc. Saula) pan sam nye zabyge abo dzen gego przidze, abi umarl, abo aczbi w boiu sczedl (in proelium descendes perierit), tak my bødz pan myloscyw, isze nye wzwyodø røki mey na mazanego boszego |
Woyth swey rzeczy sam szwyatczycz nye moze podlug prawa maydborszkyego |
To gest søød twoy, genszesz sam zgodl (quod ipse decrevisti) |
Sam... pres mø prisøgl iesm, iz uam hochal <dać z>emø urogow uasih |
Yacom ya ne kazala Bern<atowi> ycz precz, ale sam sethl 1413 |
I mymo wszystki angely narodzil se na [...] <mi>loszerdza, jakosz to sam rzekl: Przyszedl < jeśm puścić ogień na ziemię> XIV ex. |
Sam poydzy, yam czye slowo boze czyøgnye |
Jaco nye moyø naprawø Hindrzich vrenyon anim sam pomocznikem bil 1428 |
Gdy wszelky czlowiek sam swey rzeczy drugdi nye mosze przewiescz, przeto chczemi, abi kaszdi czlowiek... przed sądem sobie rzecznyka zrządzyl |
Stanislaw nye lovil rib... jednego dnya sam, a drugego samowtor gwaltem 1452 |
Sicut Lascz nye zzywe szlodzeymi (leg. z złodziejmi) any sam kradnye 1400 |
Jakom ia nye lowil... rib... jednego dnya sam, a drugego dnya samowtor gwaltem 1452 |
'sam bez udziału innych, sam jeden, solus, unus tantum': |
'ten sam, taki sam, jednakowy, unus atque idem, idem, similis, communis': |
<A>by zemyanye... s pyrw (leg. z pirwu) w swey czczy szadnym zlodzeystwem nyeporvszeny od nas abo swych sasyad myely nyektore zachowanye czczy dla swego oczyszczenya, a to gdy gemv dla gego masstwa (propter bonam praesumptionem, Sul 44: dla dobrego *dompmnymanya) o zboy nye dana wina przez sąsyady, tedy sam wlosną rąką odygdze |
Alleczbi tho... naduødse (leg. nadwiętsze) miloserdze bosze bilo, gdisbicz on sam se fszyczkø nebeskø r<z>yszø k nemu nauedzil |
Nye przedeydzyeszly ty nas sam (si non tu ipse praecedas), nye wiwodz nas z tego myasta |
Ot czlowyeka aze do dobitczøczya... zagladzono bilo wszitko z zemye. Nyczs, gedno sam Noe ostal (remansit... solus Noe) |
Odpowed<zi>al Gezus: Acz ya falym sam sø, faala ma nyczs gest (gloria mea nihil est Jo 8, 54, Rozm 476: nycz nye yest) ca 1425 |
O ktorą ląką Daczbog na Maczeya zalowal, tandy on sam przeyechal 1446 |
Gdisbicz on sam se fszyczkø nebeskø *ryszø k nemu nauedzil |
Movilem vam wonczasz, ze nye mogø sam snyescz was (non possum solus sustinere vos), bo pan bog wasz rosmnozil iest was |
A gdisz ia smøcyw syø y tam, y sam syø obraczal, natichmyast kamosz syø podzal (subito non comparuit) |
Jensze trudi czirpal zawerne, yescze bil ne przespal (Bogur. C: przyszp[a]yal, D–F: przyszpial) zazmerne, alis sam bog zmarthwichwstal |
'poprowadzić sprawę w sądzie, causam in iudicio agere': |
Wschedl sam, tako szye k nyemv zbyezą lyvdzye nazarensczy, zydowsczy mystrzovye (plebs convenit Judaeorum civitatis Nazareth et Pharisaeorum) |
Ostayn sze kaszdi sam przy sobye (apud semetipsum) |
Gdysz nye sam sadza sadzy, ale y z gynszymy przy nyem na sądze syedzaczymy sądzy |
Zgromaczcye sam lyvd ze wszech køtow (applicate huc universos angulos populi) |
Mnodzy na tem nyczsz ne dadzø, szødze, gdze go ne poszadzø, chcze szø sam poszadzycz wyszey, potem szødze welmy nyzey |
O dwszy o *grzeyszne sam bog peczø yma |
W czwartem potem wyeku sam szø wroczysz, bo szø gest geszczye nye dokonalo Amoreyskich sloszcz az do dzyssego czasu (usque ad praesens tempus) |
Sam szebye od sprawyedliwosczy roszdzela, szwodzy (si quis existimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse se seducit Gal 6, 3) 1449 |
Gdaz clouek... sam sebe vspomene, ... y to uznaie, kegdy sgresil, v kake uremø sgresil, kilkocroch sgresil |
Ktory sam od szyebye movy (qui a semetipso loquitur Jo 7, 18), vlosczey chvaly suka |
Vymy, ysch ten yest syn... Wschakocz ma lata, pytayczye yego, nyechacz sam za szye movy (ipse de se loquatur Jo 9, 21) |
Yako ssą lyczemyernyczy movyly, abo myly Iesus sam od szyebye movyl svyadeczthwo |
Na kassn tych katow przekląthych sam przystąpyvschy, barzo pokornye oblapyl slup dobrovolnye a ony zvyązaly yemv rącze |
K nemuz, gdaz clouek gresny rospamø<taję się> støpy (leg. zstąpi), tochu sam sebe vspomene, s taynego sircha <strumienie gor>skih slez za grehi uilige |
<I>sze gdy wszelky czlowiek sam swey rzeczy drugdi nye mosze przewiescz (quia cuilibet summa defensio non est neganda, Sul 23: ysze kaszdemv... obronyenyee nye ma bicz *zapraano), przeto chczemi, abi kaszdi czlowiek ktoregokoli stadla bąndz, przed sądem sobie rzecznyka zrządzyl |
Kthokole przedaną dzedzyną... alybo dzedzyną zastawyoną... nye othkupy sam alybo przes swe przyrodzone, kthorim tho przyslvza (quibus hoc competit) sz obyczayv osobnego, dzedzyny... przy tych, kthorim szą przedany alybo tesz zastawyony, na wyeky ostaną |
Przistamp sam, zabith bandz! 1416 |
Bo ti sam dobrze wyesz, iszecz ocyecz moy doma lyczi dny, mnye oczekavaiø |
Z śmierci wstał ninie Chrystus pan, on pocieszyciel sam XV p. pr. |
Jacom vpomionąl pana Pyotra Obrzyczkyego sam oczwyscze, aby *miyą viprawyl od Zydowky 1432 |
Chczemy, aby... czlowiek o... gwalth... bylby pozwan, tedy nany dobrym swiadeczstwem ma bycz dokonan. Paknyali to nye bądze, tedy wlosną rąką przysyągwszy sam odbądze (se valeat expurgare, Sul 33: ma sze mocz oczysczicz) |
Ale gdysz na polv naydze møsz dzewkø ges to gest oddana (desponsata est, 1471 MPKJ V 30: oddana), a... lezal s nyø, on sam vmrze |
O dwszy, o *grzeyszne sam bog peczø yma, dyablw yø odthima (Bogur E: odyma, F: othymal, D: odeyma, C: odeymaal) |
Gdi vbodzi duchem mayą nyebo, a czischi zyemyą, aczsesch ma ostacz pischnim a gnyewywim wyernye sam pkyel? XV med. |
Tedi rzecze Saul: Zgromaczcye sam lyvd ze wszech køtow a wydzcye, przes kogo syø sstal ten grzech dzisz..., bo gestly przes Jonatø, sina mego, przeze wszego odwyedzenya (1471 MPKJ V 37: besch wschego odwyedzienya, war. lub.: bez wsego odwyedzenyą, absque retraccione) vmrze (absque retractatione morietur) |
Gdyż ten człek złe i fałszyw[y]e list<y> przyniosł od miasta Frydborku, jako sie sam odwołał (prout se voluntarie obtulit, OrtBrRp 100, 2: jako sie sam zobowiązał), najdzicie na swym prawie, co on <za> to ma cirpieć |
Jze pan Thomek Busscowsky yal se trzeymi pomoczniky tako *dobromi, jako sam, et trzeymi podleyschemi w dom pana Nicolaya 1442 |
Darmo podnossy swe oko na wydzenye boga, gen gescze sam syebye poznacz a wydzecz nye umyege XV med. |
Iaco Stanislaw samotrzecznaczcze s tako dobrimi iaco sam na Andrzeow dom gwaltem ne begal ani gemu rani dal, ani domu lomil 1407 |
Darmo podnossy swe oko na wydzenye boga, gen gescze sam syebye poznacz a wydzecz nye umyege XV med. |
Vzrącz to lyczemyernyk rzekl sam v sobye (ait intra se dicens Luc 7, 39): By to byl propheta, vyedzyalby |
Przystøp sam, synu, acz czyebye pomaczam a opatrzø (ut tangam te... et probem), gestlysz ty syn moy Ezau, czyly nye |
To miano wywołać w położony dzień sądowi przed gajonym sądem, a gdyż sam nie może być k temu, to polecił przed sądem swemu opiekaldnikowi, aby to dał jako on sam tedy wywołać i opowiedać (OrtMac 83: powiadać) przed wyszym wyłożonym gajonym sądem. Jakoż to uczynił |
Alleczbi tho gescze naduødse (leg. nadwiętsze) miloserdze bosze bilo, ise gdisbicz on sam se fsyczkø nebeskø ryszø k nemu nauedzil |
Będzieli kto chcieć wolą jego czynić, pozna, ta nauka jestli od boga, czyli ja sam od siebie czynię, iż mowię (utrum ex deo sit, an ego a me ipso loquar Jo 7, 17) |
Yako mi Philip szagøl sc[z]ot przesze scodi gwaltem silø... s tako dobrimi yako sam 1406 |
Aby za dlvgy czasz krolowal (ut... regnet) on sam y synowye gego nad Israhelem |
Exiuit homo id opus suum. Na ktore? Na to, iez sam ziaua |
O cthore wini Jacub na *nyø szalowal, thim ya sam zaplacil, a ny Andrzey 1438 |
Ti ies sam crol moy (tu es ipse rex meus) y bog moy |
Przistamp sam, zabith bandz 1416 |
Ony yescze począly vyączey volacz rzekącz: Pobudzyl lyvd navczayącz po vschytkyey zydovskyey zyemy, począvschy od Galyleey aze sam (incipiens a Galilaea usque huc Luc 23, 5) nye ostal nyyeden, ktory by nye byl v b<ł>ądzye |
Jako pan... Choyniczsky ny<e> prziyal na dzedzina samoczywyarth... tako dobrich jaco sam a z oszmią podleyschimi 1432 |
Sam krol Achaz w swey osobye (ipse per se rex Achaz) ofyerowal obyati |
A y mowy thu mystrz geden, gdi vbodzi duchem mayą nyebo, a czischi zyemyą, aczsesch ma ostacz pischnim, a gnyewywim wyernye sam pkyel XV med. |
Gedno sam Noe ostal (remansit autem solus Noe) a czy, czso s nym bily w korabyv |
Aczlyby sapyercza (actor) na pyrwem rocze sam abo przez posla swego nye stal, tedy rzecz, o ktorą pozwal, straczy z wyną syedm grzywien |
Barthek, Jaschek debet prorogare sub pena al. pokorzicz sam 1419 |
Darmo podnossy swe oko na wydzenye boga, gen gescze sam syebye poznacz a wydzecz nye umyege XV med. |
Geden czlowyek sam szye obyeszyl, <co z nim> mayą vczynycz, mayaly gy schowacz (OrtMac 129: chowacz), a kako albo gdze pogrzescz gy (an ipsum sepellire debeant et ubi vel quid cum eo esset faciendum)? |
Iste deus volens hospitibus suis... propinare potum celestem, hodie ipsum potum infudit in vas, quod ipse solus mundavit disacz on to pice flal gest byl f ten to sød, chos gest gy on sam byl ocyscil |
Eze czso Jassek zalowal na Yaranta o rany, thich mv Jaranth ran ne dal, alle ge sam oth sebe ima 1391 |
Wszitci gedly zapowyedzane karmye poganske, geno on sam ostrzegal dusze swey (iste custodivit animam suam) a nygdi syebye nye pokalyal w pokarmyech gich |
Paknyali to nye bądze, tedy wlosną rąką przysyągwszy (proprio iuramento, Sul 33: wlostną przysągą) sam odbądze |
Wszako gdisz syø sam za malego polyczal (cum parvulus esses in oculis tuis), vczinyon gesz glowø nad wszemy pokolenyamy israhelskimy? |
Czso Jassek zalowal na Yaranta o rany, thich mv Jaranth ran ne dal, alle ge sam oth sebe ima 1391 |
Sam sebe (sc. człowiek) vspomene |
z siebie, sam od siebie |
Sam, praui pres mø prisøgl iesm |
W czwartem potem wyeku (generatione autem quarta) sam szø wroczysz |
Przystøp sam, synu, acz czyebye pomaczam (ut tangam te) a opatrzø, gestlysz ty syn moy Ezau czyly nye... A pomaczaw (palpato) gego (sc. Jakuba) Ysaak y rzekl |
z określeniami nazywającymi sposób poniesienia śmierci: umrzeć swą śmiercią, sam 'umrzeć w sposób naturalny, naturali morte exstingui': |
Czemv pyrvey myny (sc. św. Jan) Pyotra..., a potem yakoby przymączony sam szyebye musyl pomyenycz |
Thy yesz sam nasvyątschy, ... thysz vyelyebnyeyschy (tu solus venerabilis), nade wschystky yne kraschy |
Bog sam wodza (dux Deut 32, 12) yego (sc. luda) byl a nye byl sz nym bog czudzy |
Prorok sam szyebye vpomyna chwalycz boga |
Iaco Pabyan popasl man sam y pot *pastusrzem swim bidlem 1419 |
Yakom ya na Pyotrow dom samotrzecz tak z dobrimy, jakom sam, nye byegal 1458 |
Movilem wam wonczasz (illo in tempore), ze nye mogø sam snyescz was |
To gdi vzrzal odzenyec gego, ysze Saul vmarl, rzucyl syø takesz y sam (irruit etiam ipse) na swoy myecz y vmarl gest |
Ihus nye vyerzyl sam szyebye gym (Jesus non credebat semetipsum eis Jo 2, 24), dlathego ysze on znal vszystky |
Szødze, gdze go ne poszadzø, chcze szø sam poszadzycz wyszey, potem szødze welmy nyzey |
Alye sam k sobye vroczyvschy szye (sc. syn stracony, in se... reversus Luc 15, 17) y rzekl tako |
Kako sam szye Iudasch obyeszyl nadznye skrzepl |
Pro nostra defensione ipsum quasi clipeum, sam syebye tarcza, in cruce apposuit zastawyl XV p. post. |
Yze z domv Annaschovego nathychmyast byl vyedzon (sc. Jesukryst) nye v krolevsky dom, alye v Cayphaschow, v ktoremze, kyedy y (leg. ji 'go') byl v noczy skuszyl (sc. Kajfasz), schedl sam w dom krolewsky |
Wynowath-ly slachczicz (si tenetur miles, Dział 64: gestly czso pan... komv wynyen), ... then sam zaplacz szwego (leg. z swego) gymyenya |
Wskazano krolovi (nuntiatum est regi) Iericho y powyedzano: Dwa møza wesslasta sam w noczi |
Ty yes sam krol moy y bog moy, yenze wzkazuyesz (Fl: kaszesz) zbawyenya (mandas salutes) Yakobowy |
On gest wyerni pellikan, wykupi dusche z mąk sam XV med. |
K nemus gdaz clouek gresny... støpy, tochu sam sebe vspomene, s taynego sircha <strumienie gor>skih slez... uilige |
Nyektorzy to smyerne iagnyątko yako volu kv offyerze... przed szye czyągnącz, nyektorzy poslyad povrozem wstargayącz, aby nye mogl any tam, any sam |
Esz (leg. eż-ś?) przyal we twudzestu ve trzech tako dobrich iako sam... silø moczø gwaltem wszølesz mi newoth 1399 |
Przez tą koroną tarnovą rozvmye szye szvyączye naschych grzechow, bo yako nascha zyemya rodzy tarnye pchayącze, thakyez myly Cristus przyymvyącz koroną tarnovą... myenyl, yze nasche bolyesczy sam on myal noszycz |
zaimek przymiotny wskazujący służy jako odpowiednik zdania pobocznego przydawkowego 'ten sam, taki sam, idem, aeque talis': |
Darmo podnossy swe oko na wydzenye boga, gen gescze sam syebye poznacz a wydzecz nye umyege XV med. |
Gdze sø czy møzowye...? Wiwyedz ge sam, acz ge poznami (ut cognoscamus eos) |
O cthore wibicye ianczcza Daczbog na myø szalowal, tegom ya s gego wolyø wipuscil i sam mi clucz dal 1427 |
By navczyl ksøszøta yego yako sam sebe a stare yego (senes eius) mødrosczy vczyl |
Gdze tho: (Bogur C gdzech tho, D–F: gdzesz to) sam krolwye, xobyø (leg. k sobie ją) przyma |
Gdyż sam nie może być k temu, to polecił przed sądem swemu opiekaldnikowi, aby to dał jako on sam tedy wywołać |
Iż Marcin... Jakuba... nie bił ani w ogień miotał, ale sie sam ot wielgiego wrzoda w ogień wrzucił i sam sie stłukł 1418 |
Iestlibi nye mal blisznego a sam viplatø mogl vinalescz (sin... ipse pretium ad redimendum potuerit invenire, Biblia taborska: mohl by nalezti) |
Nye wyedzø, yszesz ti sam bog nasz, gen trzesz boge (qui conteris bella) przecywne ot poczøtka |
Franczek yachal se cztirmi tako dobrimi, yaco sam, a se trzemi podleyszimi na Niczcowø dzedzinø gwaltem 1406 |
Tego na czø zaluyø, esz przyal we twudzestu ve trzech tako dobrich, iako sam 1399 |
Lyekarzv, vlyeczy sam szyebye (cura te ipsum Luc 4, 23)! |
Yesse Przedpelk przibyegl na Yanową gospodą samoosm s *tago dobrimi yako sam a s telye podleys<y>mi y vczinyl yemu gwalth 1422 |
wskazuje, że coś występuje w tak wielkiej ilości, wielkości, nasileniu itp., jak to zostało w sąsiednim tekście określone 'tyle samo, w tej samej ilości, równie dużo, tantum totidem': a. określenie przez wymienioną konkretną ilość czegoś: |
Iestlibi nye mal (sc. twoj brat) blisznego a sam viplatø (pretium) moglvi (pro moglbi) nalescz |
Bo woyth swey rzeczy sam szwyatczycz (OrtMac 46; szwyaczycz) nye moze |
Ia sam wirzuczøø przed oblyczym twym (eiciam ante faciem tuam) Amoreyskyego |
Chcze szø sam poszadzycz wyszey |
A tego istego sbyeszcze pan myastha albo wsy... any sam przes syąn, any przes gynszego... czlowyeka schalenye odeymacz albo bronycz bandzye smyal (non praesumat... defendere vel tueri temerarie) |
O ctoran lankan Ianek na Pacossza zalowal, tan sam vivosil 1419 |
By navczyl ksøszøta yego yako sam sebe a stare yego mødrosczy vczyl (ut... prudentiam doceret) |
Yszebiscze vy tho dobrze vedzely, yscy ten tho dzen *dysegszy gestcy gy byl sam mili Xpc vczinil |
Czlowyek roskosnego ziwota myedzi wami y nyeczisti barzo zavidzecz bødze bratv swemv... a nye vda (ne det) myøsa synow swych, gest to sam ge |
Dwa møza wesslasta sam..., aby spyegowali zemyø (ut explorarent terram) |
Napyrwey gemu dari poslyø, aza my bødze myloszczyw, a potem syø s nym sam vszrzø (videbo illum) |
Powecz yemv Tyburczy, aby sam przybeszal XV in. |
K nemuz gdaz clouek gresny rospamø<taję się> [...] støpy (leg. zstąpi), tochu sam sebe vspomene, s taynego sircha <strumienie gor>skih slez za grehi uilige |
Gdi gad leb wąnsz od schathana bil poslan ku zdradzie niewies<c>iey, y owsschem tak bylo, ze sam ssatan vdzelal sie gadem a wlazl na to drzewo zapowiedzane XV p. pr. |
Alleczbi tho gescze naduødse miloserdze bosze bilo, ise gdisbicz on sam se fsyczkø nebeskø ryszø (leg. rzyszą) k nemu nauedzil |
Jenże trudy cirpiał bezmiernie, jeszczeć był nie przyśpiał zawiernie, ależ sam Bog zmartwychwstał |
Kako szedł do niego? Atoli nie przez żadnego posła swego, ale... sam abiit ad eum scilicet personaliter XV ex. |
Przysiężeli ku przysięstwu bez wyrzeczonego czasu, ten nie może sie sam zsadzić [prze]z przysięstwa przez swe obeście |
Mężowie mieśćcy, ktorzyż to gonili Jozue, oźrzawszy się i uźrzeli dym w mieście aż ku niebu wschadzający, nie mogąc dalej ani sam ani tam uciec, a nawięcej przeto, gdyż ci, jeż to byli jako pobiegli chcąc się na puszczą wrocić, potem obrociwszy się przesilnie się brali (contra persequentes fortissime restitissent) |
Powecz gemu Tyburczemu, bicz przibesal zam (leg. sam 'tu') Woyczech ca 1400 |
Jeden człowiek sam sie był obiesił: co z nim mają uczynić, mająli ji chować, a jako albo gdzie ji pogrześć? |
'w miarę, w sam raz, prout decet': |
Jeś ty sam moj miły mistrz i pan, ktora sie tobie na miłość dawam |
'sam kapitał bez pobieranych od niego odsetek, debitum principale vel capitale quod dicitur, id est nullis annumeratis usuris': |
'sam kapitał bez pobieranych od niego odsetek, debitum principale, id est nullis auctum usuris': |
Gdyby człowiek miał oczkolwiek przysięgać a nie wyrzecze przysięgi, jako ją rozkazano, słowie iżby zamylił albo w niej zabłądził (si... lapsus fuerit in iuramento balbutio vel impedimento), możeli sie sam sobą... podeprzeć? |
Jacom ya, ssamoschosth przischethwschi do Lelewa v zagrodzenye, gwalthem nye rozegnal z ostrą bronya y ssam yego nye gonyl 1469 |
Veniens Suszka ad banitum iudicium podał imienie w wojtowstwo, tako długo i krotko, jako sam miał, Olbrachtowi 1432 |
O przyjacielu tako trzymaj, iż więtszy to jest przyjaciel, ktory swe dawa, niżli (czy niźli) ktory sam sie zakazuje (tene, quod maior est amicus, qui sua tribuit, quam qui se ipsum offert) XV p. post. |
Ana ('a ona', sc. Maryja) nam skasila pyekyelny sam[y]ek ca 1500 |
Chleb z krwią taki ninie postał, jedno nam na pamięć został, cso ji ('go') sam Bog w wyeczerzą żegnał XV p. pr. |
Jako Staszel nie zamowił się sam postawić Piec(z)ka Jagneszce ku prawu 1400 |
Gdyby człowiek miał oczkolwiek przysięgać a nie wyrzecze przysięgi, jako ją rozkazano, słowie iżby zamylił albo w niej zabłądził (si... lapsus fuerit in iuramento balbutio), możeli sie sam sobą... podeprzeć |
'nie ten (taki) sam, nie ten wymieniony, pozostały, alius, alter, reliquus': |
'nie ten (taki) sam, nie ten wymieniony, pozostały, alius, alter, reliquus, alienus': |
'nie ten (taki) sam, nie ten wymieniony, pozostały, alius, alter, reliquus': |
Jako Jan nie pojął ani ukradł konia, ani go wiodł do swego domu, ale sam bieżał, a on go jutrze zapowiedał u osady i u kapłana 1412 |
Tedy może praw być sam swą ręką na krzyżu, jako jest prawo |
Jenże nasze grzechy sam przyjął, dokonale wziął qui peccata nostra ipse pertulit (I Pet 2, 24), id est perfecte tulit XV med. |
'to, co w bycie istotne, główne, także sam byt, exsistendi natura, ipsum esse, essentia vel substantia, quam Christiani usurpant': |
'sam kapitał bez pobieranych od niego odsetek, debitum principale vel capitale quod dicitur, id est nullis cumulatum usuris': |
Jakom przy tem był, iż Lisek kazał pisać list, kwitacyją, jam ji sam rozkazowa<ł> s Liskową wolą 1420 |
Cichy jest,... jen nikomu nie zawadza, a sam wszytko cirpi przez gniewu XV med. |
Jenże trudy cirpiał bezmiernie, jeszczeć był nie przyśpiał zawiernie (Bogur CEF: zawierne, B: zaśmiernie), ależ sam Bog zmartwychwstał |
Altrinsecus, hinc inde, adverbium loci i tam, i sam, i tu, i owdzie roznosi (divisit ea per medium et utrasque partes contra se altrinsecus posuit Gen 15, 10) 1471 |
'ława sądowa, na której zasiadali przysięgli w sądach prawa niemieckiego, także zespół przysięgłych na tej ławie zasiadający, sam sąd, subsellium iudicum iuratorum iuris Theutonici, item ipsi scabini, iudices iurati, iudicium ipsum': |
Rad bych sam był przed V. M., jedno iż mię wielka trudność zaszła XV ex. |
Ksiądz Bolesław w Sędomirzu ji zostawił, sam do Siradza uciekszy zbył XV ex. |
'miara długości różna zależnie od okolicy, najczęściej ok. 60 cm, też sam przyrząd do mierzenia, w łokciach wyrażona ilość materiału, ulna, cubitum longitudinis mensura, saepissime 60 cm, item instrumentum ad pannum metiendum aptum': |
'samowystarczalny, sufficiens': |
Prosił Ihusa, by sam oblicznie do niego stąpił, jakby nie dowierzał, by pan Ihs mogł uzdrowić syna jego, nie stępując oblicznie do niego (ac si non credidisset eum in absentia posse sanare) XV ex. |
'w sam raz, ile trzeba, quantum decet, nec plus, nec minus': |
1. 'tyle ile trzeba, w sam raz, dostatecznie, satis, sufficienter': a. przy czasowniku: |
'tyle ile trzeba, dostatecznie, w sam raz, satis, sufficienter': |
Możeli sam siebie przysiężnik zsadzić prze zgubę swego obeścia (causa neglegentiae victualitatis suae) czyli nie może? |
A przeto nye bądzczye pyeczalvyączy[e] na yvtro (nolite... solliciti esse in crastinum Mat 6, 34), bocz yvtrzeyschy dzyen ssam o ssobye bądzye py<e>czą myecz |
Namylił-li (OrtMac 95: zamylił-li) człowiek przysięgę, może dobrze sam albo człowiekiem sie podeprzeć, słowie wtore albo trzecie |
'najlepsza część produktów rolnych, sam miąższ, fructuum pars optima, fructuum caro': |
'jednakowy, taki sam, równy, idem, aequalis, par, similis, eiusdem generis': |
Każdy ma być pirwej sam sobie miłosierny..., a potym drugimu XV med. |
Jako mnie Janusz nie ob[i]syłał ani sam upominał, abych s nim nakładała nastaw robić 1424 |
Thedy on... vezmye s sobą ssyedm zlych dvchow, yescze gorschych (RRp XXV 242: gorszich, GlKazB I 24: slosnyeysych) nysly on ssam (nequiores se Luc 11, 26) |
Thv szye poczyna modlytva, ktorą yest rzeczona modlythva boza, bo ssam bog napyrvey navczal szwe zvolyenyky paczyerza |
Jestliby wojt był nieprzysiężny a przałby sie tego, co nań żałowano, tedy może swą niewinność przysięgą ukazać na krzyżu sam albo ze świadki |
Sędzia, wściekłym gniewem jął sie sam bić a rzkąc swym sługam: Nędzni, czemuście nie chowali bogow naszych? |
'pole, które chłop miał obowiązek uprawiać na rzecz pana, też sam obowiązek uprawy owego pola, agri pars quaedam, ad praedii possessorem pertinens, quam colonus colere cogebatur vel ipse coloni agrum illum colentis labor': |
Możeli człowiek przysięgając odeprzeć swą przysięgę sam..., kiedy zmyli |
'miejsce pobytu panującego, jego mieszkanie wraz z orszakiem, także sam orszak, sedes vel aula principis aut potentioris cuiusdam domini, principis potestas vel comites, qui in aula versantur': |
Prze odpusty sam tam z płaczem jął papieża żędać, by mu odpusty raczył dać XV ex. |
'niejednakowy, nie taki sam, różny, diversus, varius': |
Chleb z krwią taki ninie postał, jedno nam na pamięć został, czso ji ('go') sam Bog w wieczerzą żegnał XV p. pr. |
Ale przysiężeli kto ku przysięstwu bez wyrzeczonego czasu, ten nie może sam zsieść z przysięstwa (hic solus se deponere non potest, OrtRp 37, 4: słożyć <się>, OrtOssol 60, 4: sie... zsa[n]dzić [prze]z przysięstwa) prze swe obejście |
Nigdy tego u niej (sc. Maryi) nie uźrano, aby i tam i sam oczyma wierciała, nigdy pyszno nie weźrała albo niełaskawie |
A czego by ssam nye rad myal, nykomv tego nye dzyalay ca 1450 |
Iże Marcin sołtys nie pchnął Jakuba woźnego w ogień ani go bił, alem był przy tem, iże od wielkiej niemocy wpadł sam w ogień 1418 |
'niejednakowy, nie taki sam, różny, różniący się (od kogoś), impar, discrepans, dissonus': |
'główna robocza izba młyna lub sam budynek młyński, pistrinum, vel molae taberna': |
Rzeknącz nam iuz vschysczy, yze zvolyenyczy yego a nye Iudasch ssam <dobyli sobie sromotnej sławy>, przeto yzezmy tako nyemylosczyvye y tako nyevyernye, nye... pamyątavschy yego dobrothy..., y vczyeklyszmy od nyego |
Bo jeś ty wszytkich pokutujących zbawienie a jinego nikogo nie wiem, jedno jeś ty sam moj miły mistrz i pan |
A przebywacz bødze Israel fale a samo (habitabit Israel confidenter et solus) |
obiesić się 'popełnić samobójstwo przez powieszenie, powiesić się, se suspendere, suspendio vitam finire': |
Ale będzieli taki człowiek prosto bez żałowania (absque clamore, OrtOssol 64, 1: bez wołania) obżałowan, tedy jest on bliszy odyć sam swą ręką |
Myly Iesus wzdy placzacz ssam v sobye y przyszedl kv grobu a tamo grob byl vykovan z kamyenya y przylozon kamyenyem na vyrzch (et lapis superpositus erat ei Jo 11, 38) |
'czynność, funkcja, praca umysłu, myślenie, rozmyślanie, też sam umysł, rozum, świadomość, pamięć, cogitatio, mens, animus, memoria': |
'sam kapitał bez pobieranych od niego odsetek, debitum principale quod dicitur, id est nullis cumulatum usuris': |
Możeli człowiek przysięgając odeprzeć swą przysiegę sam albo jinnym człowiekiem, kiedy zmyli |
Gdy ma kto świadczyć na swego zaćwierdzonego człowieka o głowę..., tedy powod ma sam nań przysiąc, iż on to uczynił, na kogo przysięga |
Ale będzieli kto o taką rzecz obżałowan prosto przez obwołania (OrtBrRp 71, 3: przez wołania) przed świecskim sądem, ten to odyjdzie sam swą ręką, a radźce nic tego nie mają sędzić |
Jenże trudy cirzpiał przezmierne, jeszcze był nie przyśp[a]iał (Bogur D–F: przyśpiał, B: prześpiał) zawierne, aliż sam Bog smartwychwstał |
Tam sam oczy moje glądzą, toć już trzy złe duchy widzą |
Iudasch... kosczyolv pyenyądze vroczyl, a ssam ssyebye schybyenyczy oddal |
Zamyliłli człowiek przysięgę, może dobrze sam... sie odeprzeć (OrtBrRp 71, 1: podeprzeć), słowie wtore,... albo jilekroć będzie jemu potrzebizna przysięgać,... aż przysięże, jako rozkazano |
'na łajanie, wymyślanie, ubliżanie, lżenie słowami odpowiadać w ten sam sposób, alicui maledicenti maledictis respondere': |
'na łajanie, wymyślanie, ubliżanie, lżenie słowami odpowiadać w ten sam sposób, alicui maledicenti maledictis respondere': |
'na łajanie, wymyślanie, ubliżanie, lżenie słowami odpowiadać w ten sam sposób, alicui maledicenti maledictis respondere': |
'sam początek, pierwociny, initium, principium': na syrowem korzeniu, z syrowego korzenia 'od samego początku, prawie z niczego, na dziewiczym, świeżo uprawnym terenie, ab initio, a principio, in terra novissime exstirpata in novali': |
Gdyby człowiek miał... przysięgać, a nie wyrzecze przysięgi, jako ją rozkazano..., możeli sie sam sobą albo człowiekiem podeprzeć (OrtRp 46, 2: utrum se istius relevare, podeprzeć, possit), słowie wtore przysiąc? |
(o czasie, de tempore) 'nie ten sam, inny, non idem, alius': |
'woźny sądowy postrzyżony na znak zaprzysiężenia albo woźny sądowy bez asysty, sam, minister sive praeco iudicialis tonsus ac iuratus, nullis comitibus stipatus': |
Janow ociec ani sam nie prosił kmieci pana Janowych do Zagorzyc..., ani najmował 1426 |
Jakom ya Maczeyewy nye vcradl myodu po trzy latha za trzy koppy *samwdzesthv psczol nyelazew a cztyrych pod oklekyem 1456 |
Jenżeś sam siebie ofiarował... jednę wierną i prawą ofiarę na ołtarzu świętego krzyża |
Czego ządasz od blysznego, by mv zasyą zyczyl tego, a czego by ssam nyerad myal, nykomv tego nye dzyalay ca 1450 |
Jaco Michal ne obsilal Stoyslawa, aby gy w prawe zastampil, yaco mv ranczil za warunk, ale ssą ssam przal ne obsilayącz yego 1424 |
'on, on sam, ipse': |
Ale przysiężeli ku przysięstwu bez wyrzeczonego czasu (sundir czeyt), ten nie może sie sam zsadzić [prze]z przysięstwa przez swe obeście |
Bądzyely satan ssam w sobye rozdzyelon, kako stanye krolyevstvo yego (regnum eius Luc 11, 18)? |
Kiedym miał świadki wodzić i też sam pojedzinkiem przysięgać przeciw dzieciem pana Dzierżka 1429 |
Suszka... podał imienie, wojtowstwo tako długo i krotko, jako sam miał, Olbrachtowi 1432 |
'dowieść swej słuszności przez złożenie przysięgi na krzyż, causam suam iureiurando in cruce praestito comprobare': |
Więc sam pod kościołem siedział, a o jego księ<s>twie nikt nie wiedział |
Sługa w potrzebiźnie pańskiej bity... ma czynić sam o się i o swe rany, pan owszelki o szkodę i o gańbę swą |
Gdy już umrzeć miał, sam sobie list napisał i ścisnął ji twardo w ręce |
Kako ma przyszancz (sc. powod) szam-ly, samo-ly-trzecz... o dlug albo o gyną kthorąkoly (OrtMac 103: kthora) rzecz bancz? |
Jako mu sam Zygmund powiedał, jako cso mie Frącek ranił, to mie ranił za mym początkiem 1415 |
Iżeć on (sc. Judasz)... jest się on był sam obiesił |
sam od siebie, sobą, o sobie, w sobie: |
Sam, sen, syn |
'będąc sam jeden, solus': |
'sam z trzema innymi, w cztery osoby, ipse cum tribus hominibus': |
'sam z dziewięcioma innymi, w dziesięć osób, ipse cum novem hominibus': |
'zmarły sam z siebie (nie zabity), zdechły, qui mortuus est, qui non est interfectus, morticinus': [o zwierzętach] |
'sam z siedmioma innymi, w osiem osób, ipse cum septem hominibus': |
'sam z czterema innymi, w pięć osób, ipse cum quattuor hominibus': |
'sam z sześcioma innymi, w siedem osób, ipse cum sex hominibus': |
'sam z pięcioma innymi, w sześć osób, ipse cum quinque hominibus': |
'sam z dwunastoma innymi, w trzynaście osób, ipse cum duodecim hominibus': |
'sam z dwoma innymi, w trzy osoby, ipse cum duobus hominibus': |
'sam z jedenastoma innymi, w dwanaście osób, ipse cum undecim hominibus': |
A gdyż sam nie może być k temu, to polecił przed sądem swemu opiekaldnikowi, aby to dał... wywołać i opowiedać przed wyszym wyłożonym gajonym sądem (OrtMac 83: przed wyszym wyłożonem sądem) |
'sam osobiście, ipse, praesens': |
Wyszli na pole i naleźli Jesusa chodząc i tam i sam |
Chleb z krwią taki ninie posłał, jedno nam na pamięć został, co i sam Bog wieczerzą żegnał XV p. pr. |
Gdyż tego jęćca przywiedli przed prawo, nie owoławszy go z świadki tego owołania (OrtBrRp 84, 3: odwołania), słowie iż nań nie wołali wiodąc ji na prawo: Niestocie na mego złodzieja, tedy ten jęciec bliższy sam swą ręką na krzyżu odbyć |
Sługa w potrzebiźnie pańskiej bity... ma czynić sam... o swe rany, pan owszelki o szkodę i o gańbę swą, a obiema ma być dosyćuczynienie z pokupem |
'taki sam, jednaki, tej samej wartości, idem, qui eiusdem pretii est': |
w sobie, sam w sobie |
sam o sobie umarły |
przyć sam k sobie |
I tam, i sam, i tu, i owdzie roznosi altrinsecus, hinc inde, adverbium loci (qui tollens universa haec divisit ea per medium et utriusque partes contra se altrinsecus posuit Gen 15, 10) 1471 |
sam o sobie nie wiedząc |
'miotła na długim kiju, czy też sam kij służący do usuwania żaru i popiołu z pieca piekarskiego, scopae longo baculo instructae vel ipsum baculum furno a favilla et cinere purgando aptum': |
Iż Marcin... Jakuba... nie bił ani w ogień miotał, ale [mu sie w ten czas] sie sam ot wielgiego wrzoda w ogień wrzucił 1418 |
Iże Marcin... nie pchnął Jakuba... w ogień, ... alem był przy tem, iże od wielkiej niemocy wpadł sam w ogień 1418 |
Łakomy sam w sobie upada a jimienia nie trawi XV p. post. |
'ten właśnie, ten sam, tenże, idem, ipse': |
Szmyely Hannvs ssam swa raką przyszancz... a chczely... rolyą gey wolno wzdacz y zapyssacz |
Acz sie uprzezpieczasz nie myślić nieprzyjaciela twego, to, cso sie uprzezpieczasz, na szkodę sie sam wydawasz (si te securas non cogitare inimicum tuum, quem tu cogitas, periculo te exponis) XV p. post. |
1. w zdaniu złożonym jest odpowiednikiem zdania podrzędnego: a. sposobowego 'w ten sam sposób, tak samo, podobnie, eodem modo, similiter': |
Nigdy tego u niej (sc. Maryi) nie uźrano, aby i tam i sam oczyma wierciała (visus... erat... non vagus neque petulans) |
Ssamem od szyebye nye przyschedl, alye yest vyerny (sed est verus Jo 7, 28), ktory myą poslal |
Jinako nie mają go (sc. człowieka zaćwierdzonego) osędzić, słowie skazać winowatego (aliter... iudicare non debent), wyjąwszy gdyby sie sam przed prawem wyznał |
określa sposób czynności lub stanu 'podobnie, tak samo, w ten sam sposób, tak właśnie, similiter, eodem modo, hoc modo quidem': |
w zdaniu złożonym jest odpowiednikiem zdania (lub okolicznika) sposobowego porównawczego 'podobnie, tak samo, w ten sam sposób, similiter, eodem modo': |
w zdaniu pojedynczym wskazuje na sposób czynności lub stanu 'w ten sam sposób, tak samo, podobnie, eodem modo, similiter': |
Skargę Piotr położył na Jana, eżby ji urenił, ale Jan... mienił, eżby się Piotr sam urenił, a to wydawał się urzędnie (legitime) doświadczyć |
O tem rzekł Krystus sam: Jużeście wy czyści... prze słowo, jeż<e>śm wam mowil, a to tako, bo ono pokazuje serdeczne smazania, jako źwierciadło (Jo 15, 3) XV med. |
Gdyby... jeden <z nich> wyznał się tego przed sądem uczynka... sam swymi usty |
I. przysłówek zaimkowy wskazujący: A. w zdaniu pojedynczym: 1. wskazuje na sposób czynności lub stanu 'w ten sposób, w taki sposób, w ten sam sposób, tak samo, podobnie, hoc modo, eodem modo, similiter': |
Krotko a pospolicie mowiąc, sługa w potrzebiźnie pańskiej bity czyni albo ma czynić sam o się |
Iesli thes thowarzisz ssam zamyeskal ku zalomsy ydz, thedy thąsz wyne ma thowarzisom dacz 1491 |
Iż Marcin... Jakuba... nie bił ani w ogień miotał, ale [mu sie w ten czas] sie sam ot wielgiego wrzoda w ogień wrzucił 1418 |
Przez to słowo rozumi się ja sam s moim ojcem, bo el po żydowsku mieni sie Bog |
Iż Marcin... Jakuba woźnego nie bił ani w ogień miotał, ale [mu sie w ten czas] sie sam ot wielgiego wrzoda w ogień wrzucił 1418 |
Sam Bog wieczerzą żegnał, pić, używać nam nakazał XV p. pr. |
Gdzież to sam przebywa, wesela używa XV med. |
'woźny sądowy postrzyżony na znak zaprzysiężenia albo woźny sądowy bez asysty, sam, minister sive praeco iudicialis tonsus ac iuratus, nullis comitibus stipatus': |
Sługa w potrzebiźnie pańskiej bity czyni albo ma czynić sam o się i o swe rany |
2. zaimek przymiotny wskazujący przy rzeczowniku informuje (z naciskiem), że obiekt lub zdarzenie nazwane rzeczownikiem jest obecne w konsytuacji lub sąsiednim kontekście 'ten sam, ten właśnie, idem, ille ipse': a. rzeczownik bez innej przydawki: |
określa sposób czynności lub stanu 'podobnie, tak samo, w ten sam sposób, tak właśnie, similiter, eodem modo, hoc modo quidem': |
To usłyszew sędzia, wściekłym gniewem (prae ira insaniens) jął sie sam bić |
Przeto bądzyely satan ssam w sobye rozdzyelon, kako stanye (stabit Luc 11, 18) krolyevstvo yego? |
Więc sam pod kościołem siedział... Więc to zawżdy wstawał reno |
Na to postawił, aby siebie samą albo jinsze pożytki podała, puściła (sc. ziemia?) ca 1450 |
'krzesło sędziego lub członka sądu, także sam sąd, instancja sądowa, sella iudicis vel eius, qui iudicio interest, ipsum iudicium': |
Kto sie wymawia [v]upicia (qui se ebrium verbis excusat), ten sie sam soczy XV p. post. |
Myenyl, yzby nye vyedzyal ych falschyvey y chytrey rady, alye szalona rzecz vymovyacz, czo ssam bog pomovyl |
Jan ustawicznie mienił, eżby się Piotr sam urenił, a to wydawał się urzędnie doświadczyć (quod offerebat se legitime probaturum) |
Tam sam oczy moje glądzą, trzy złe duchy widzą, me grzechy wyjawieją |
Kto może ciebie dostojnie przyjąć, aliż ji ty dostojno sam uczynisz ku przyjęciu? |
A przeto nye bądzczye pyeczalvyączye na yvtro, bocz yvtrzeyschy dzyen ssam o ssobye bądzye py<e>czą myecz: doszycz-czi dzyen ma v yego zelobye (pro zglobye, sufficit diei malitia sua Mat 6, 34) |
Jakosmy przy tem byli, gdy Szczepan ręczył sam za wiano Dzirżce za ośmdziesiąt grzywien i za dwie 1402 |
O przyjacielu tako trzymaj (tene), iż więtszy to jest przyjaciel, ktory swe dawa, niżli ktory sam sie zakazuje XV p. post. |
Altrinsecus hi<n>cinde adverbium loci i tam i sam, i tu i owdzie roznosi (Gen 15, 10) ca 1470 |
Kthore (sc. piątki) ssam pan Christus raczil suszicz, thudzies thes y apostolom... przikazal poszczicz ca 1500 |
Sam sobie list napisał i ścisnął ji twardo w ręce |
Takiego człowieka, co sie sam zgubił, tego nie mają pogrześć w ziemi twardej (in nullo arido sepellire deberent, OrtMac 129: w ziemię twardą), ale mają ji zarzucić w błoto |
sam o sobie umarły |
'ilość czegoś taka, jaka się komuś należy, należna (każdemu) ilość, właściwa ilość, tantum, quantum alicui debetur, quantitas iusta, debita': w umiar, z umiarem 'w sam raz, nie za dużo i nie za mało, w miarę, tantum, quanto opus est, modo servato': |
A tako sam w sobie telko tego chwała (et sic in semetipso tantum gloriam habebit et non in altero Gal 6, 4) 1449 |
Tho vydzenye ssam svyąty Yan vypyszvye |
Gdyż rzecz samego człowieka jest, może<li> on sam sobie świadczyć (an sibi ipsi testificare debeat)? |
Cso Sobek syna swego słał do mnie, to ji słał sam ot siebie..., wyręczając kmiecia mego na pańskie skazanie 1429 |
'sam jeden, samotny, solus': [jako wrobl szczegielny] |
Nicolaus... zastawia połud<zi>ałek od słońca zachodu tako na trzy długo i tako szyroko, jako sam pola dzierżał 1478 |
Bo kosczyolv pyenyądze vroczyl (sc. Judasz) a ssam ssyebye schybyenyczy oddal |
Ministerialis, nie daj dalej w moję dziedzinę opolu ani sam jeździ 1399 |
'taki sam jak był, nieuszkodzony, cały, idem ut erat, incorruptus, integer': |
'taki sam, niewyróżniający się, idem, non excellens': |
'ktoś występujący sam, qui ipse, singularis prodit': |