| (1) 1. 'ująć, uchwycić (przede wszystkim rękoma), złapać, też nabrać, capere, accipere, recipere, assumere, sumere (praecipue manibus)': |
| (2) ~ czegoś: |
| (3) ~ coś: |
| (4) ~ |
| (5) ~ |
| (6) ~~ (o broni, de armis) 'chwycić na znak gotowości do walki, capere': |
| (7) ~ (o płynach, de liquoribus) 'zaczerpnąć, sumere, haurire': |
| (8) ~ (o pokarmach, napojach, lekarstwach, de cibis, potionibus, medicamentis) 'zjeść, spożyć, sumere, comedere': |
| (9) 2. 'umieścić, położyć, ponere, imponere': |
| (10) ~ (o odzieniu, de vestibus) 'ubrać się, odziać się, assumere, sibi induere': |
| (11) ~ przenośnie: |
| (12) 3. 'zabrać skądś, unieść, zabrać z sobą (w drogę, w podróż), tollere, auferre, sibi sumere': |
| (13) ~ czegoś: |
| (14) ~ kogoś, coś: |
| (15) ~ |
| (16) ~ |
| (17) ~ |
| (18) ~ |
| (19) ~ 'odprowadzić kogoś na bok, gdzie można rozmawiać bez świadków, aliquem sevocare': |
| (20) ~~ komuś: |
| (21) ~ od kogoś: |
| (22) ~ u kogoś: |
| (23) ~ z (pośród) czegoś: |
| (24) ~~ 'usunąć, amovere, tollere': |
| (25) ~ 'pożyczyć (od kogoś), mutuari, mutuum accipere': |
| (26) ~ |
| (27) ~ 'kupić, emere, pretio dato comparare': |
| (28) ~ 'uwolnić z niewoli, captivum liberare': |
| (29) ~ 'wcielić się, incarnari, corpus hominis assumere': |
| (30) ~ 'przyjąć (do czasu) czyjąś postać, alicuius corpus ad tempus assumere': |
| (31) ~ (podmiotem zwykle Bóg) w niebo wziąć, wziąć w niebiosa, do raju, do krolewstwa niebieskiego wziąć 'zabrać po śmierci czyjąś duszę (wyjątkowo ciało) do nieba, animam (interdum corpus) mortui in caelum assumere': |
| (32) ~ 'umrzeć, mori, obire': |
| (33) ~ 'odebrać komuś życie, aliquem vita privare': |
| (34) ~ 'usunąć z pola widzenia, ab alicuius conspectu amovere': |
| (35) 4.A.a. 4. 'pozbawić kogoś czegoś, zdobyć na kimś, zabrać, posiąść (legalnie lub nielegalnie), aliquem aliqua re privare, fraudare, alicui aliquid auferre (lege vel contra legem)': A. (o dobrach ruchomych, de bonis mobilibus) 'zabrać bezprawnie, ukraść, zrabować, vi auferre, furari, rapere': a. bez dodatkowych określeń w języku polskim: |
| (36) b. z określeniami nazywającymi to, co zabrano: czegoś (czyjeś): |
| (37) ~ coś (czyjeś): |
| (38) c. z określeniami nazywającymi osobę, której zabrano coś: od kogoś: |
| (39) ~ u kogoś: |
| (40) ~ z kogoś: |
| (41) ~ komuś: |
| (42) ~ wyjątkowo o dobrach niematerialnych: [pirworodztwo komuś wziąć] |
| (43) ~ na kimś: |
| (44) d. z określeniami nazywającymi miejsce, skąd zabrano: z czegoś: |
| (45) ~ na czymś: |
| (46) ~ w czymś: |
| (47) e. z określeniami nazywającymi sposób zabrania: gwałtem: |
| (48) ~ |
| (49) ~ |
| (50) ~ |
| (51) ~ |
| (52) ~ |
| (53) ~ |
| (54) ~ |
| (55) ~ |
| (56) ~ |
| (57) ~ |
| (58) ~ |
| (59) ~ |
| (60) B. (o dobrach nieruchomych, de bonis immobilibus) 'zagarnąć, zdobyć, opanować, posiąść (zwykle bezprawnie), occupare, possidendum capere (praecipue vi)': |
| (61) ~ |
| (62) C. 'zająć w szkodzie na zastaw, na zabezpieczenie pretensji, roszczeń, pecus alienum in agro suo deprehensum in stabulum suum pignoris loco impellere': |
| (63) D. 'pobrać, ściągnąć opłatę, karę, należność, odszkodowanie itp., wyegzekwować, colligere, exigere pecuniam, multam, recompensam': coś: |
| (64) ~~ z określeniami wskazującymi osobę, od której pobrano opłatę itp.: od kogoś: |
| (65) ~ u kogoś: |
| (66) ~ z kogoś: |
| (67) ~ komuś ('od kogoś'): |
| (68) ~ na kimś: |
| (69) ~~ z określeniami wskazującymi podstawę, powód pobrania opłaty itp.: dla czegoś: |
| (70) ~ od czegoś: |
| (71) ~ z czegoś: |
| (72) ~ o coś: |
| (73) ~ za kogoś, coś: |
| (74) ~~ o procentach od pożyczki, od należności: |
| (75) 5. (o ludziach, de hominibus) 'pojmać, wziąć w niewolę, do więzienia, zatrzymać, uprowadzić, capere, comprehendere, in captivitatem ducere, in vinculum conicere, abducere': |
| (76) ~ |
| (77) ~ |
| (78) ~ o pannie poślubionej wbrew woli rodziców, porwanej w celu poślubienia wbrew woli rodziców: |
| (79) ~ 'zatrzymać w szkodzie, furem deprehendere': |
| (80) ~ 'doprowadzić do sądu, ad iudicem ducere': |
| (81) ~ 'porwać, auferre, rapere': |
| (82) ~ przenośnie 'usunąć, zabrać na stracenie, auferre, perimendum capere': |
| (83) 6. 'odzyskać, odebrać swoją własność, res suas recuperare, recipere': |
| (84) ~ |
| (85) ~ |
| (86) ~ 'odebrać dług, aes alienum recipere, exigere': |
| (87) 7.a. 7. 'otrzymać, dostać, uzyskać, osiągnąć, objąć w posiadanie, w użytkowanie, przyjąć, accipere, assumere, recipere, percipere': a. z rzeczownikami konkretnymi: |
| (88) ~ |
| (89) ~ z elipsą rzeczownika: |
| (90) ~ 'otrzymać tytułem posagu lub wiana, przyjąć jako posag lub wiano, dotis vel dotalicii nomine accipere': |
| (91) ~ 'odziedziczyć, przejąć w spadku, hereditate accipere': |
| (92) ~ o dziedziczeniu przez matkę majątku po dzieciach: wziąć w łono: |
| (93) ~ 'przyjąć (coś należnego lub darowanego), (aliquid debitum vel donatum) accipere': |
| (94) ~ 'znaleźć się, stanąć na wyznaczonym miejscu, loco certo consistere': |
| (95) b. z rzeczownikami abstrakcyjnymi: |
| (96) ~ |
| (97) ~ z elipsą rzeczownika: |
| (98) ~ 'otrzymać nagrodę za swe zasługi lub karę za przewinienia, recipere mercedem pro meritis vel poenam pro delictis': |
| (99) ~ 'zostać uderzonym w twarz, alapa affici, percuti': |
| (100) ~ 'poradzić się, też naradzić się, consilium capere, consulere': |
| (101) ~ 'zostać zranionym, vulnere affici': |
| (102) ~ 'ponieść stratę, iacturam, detrimentum accipere': |
| (103) 8. 'posłużyć się czymś, użyć czegoś, zastosować coś, assumere, adhibere': |
| (104) ~ 'policzyć, computare, numerare': |
| (105) ~ 'wziąć na kimś odwet, wymierzyć komuś karę, se ab aliquo vindicare, poenas pro se capere': |
| (106) 9. 'uznać, zgodzić się, nie odrzucić, non reicere, concedere, pati, sinere, agnoscere': |
| (107) ~ 'obrać kogoś za swojego prawnego opiekuna, ustanowić kogoś swoim prawnym opiekunem, aliquem tutorem sibi assumere': |
| (108) ~ 'uznać za syna, zaadoptować, aliquem adoptare, filium sibi asciscere': |
| (109) ~ 'nabrać przyzwyczajenia, consuescere, solere': |
| (110) ~ 'przyjąć czyjeś zabezpieczenie zobowiązania, porękę, fideiussionem recipere': |
| (111) ~ 'przyjąć coś jako zastaw, aliquid pignoris loco capere': |
| (112) 10. 'uczynić towarzyszem, współuczestnikiem jakiegoś działania, dopuścić do towarzystwa, do współudziału w czymś, aliquem comitem sibi assumere': |
| (113) ~ 'przybrać sobie kogoś do pomocy, na urzędowego świadka, aliquem sibi adiutorem, testem assumere': |
| (114) ~ 'wybrać, wywyższyć, eligere, extollere': |
| (115) ~~ 'pojąć za żonę, poślubić, uxorem ducere, nubere': |
| (116) ~ |
| (117) ~ |
| (118) ~ |
| (119) ~ 'wyjść za mąż, maritum ducere': |
| (120) 11. 'przyjąć na siebie odpowiedzialność za kogoś, coś, periculum alicuius rei praestare': |
| (121) ~ 'poręczyć swoją czcią, fidem alicui dare': |
| (122) ~ 'przyjąć na swoje sumienie, złożyć przysięgę, aliquid in se recipere, iurare': |
| (123) ~ 'podjąć się opieki nad kimś, in curam, tutelam recipere aliquem': |
| (124) 12. 'przyjąć do siebie, udzielić gościny, excipere, recipere hospitem': |
| (125) ~ |
| (126) 13. 'obronić, udzielić obrony, pomocy, opieki, defendere, tueri': |
| (127) 14. (o urzędzie, godności, de honore, dignitate) 'objąć, accipere, assequi': |
| (128) 15. 'zaopatrzyć się w coś, skorzystać z czegoś jako zasobu, aliquid sumere ex alicuius rei copia': |
| (129) ~ |
| (130) ~ |
| (131) ~ 'wyciągnąć z czegoś wniosek, pouczenie, praeceptum conclusionem ex aliqua re capere': |
| (132) 16. 'pomieścić w sobie, capere, continere in se': |
| (133) 17. oznacza przystąpienie do jakiejś akcji, gotowość do działania (?): |
| (134) 18. użycia specjalne: wziąć czas 'wyznaczyć termin, tempus certum constituere': |
| (135) ~ 'przestać istnieć, finem habere': |
| (136) ~ 'zdać rachunki, rozliczenie z dochodów i wydatków, rationem redituum et expensarum reddere': |
| (137) ~ 'zacząć się od czegoś, pochodzić od czegoś, initium sumere, incipere': |
| (138) ~ 'ubliżyć, zelżyć, opprobrio, contumelia afficere': |
| (139) ~ 'uderzyć kogoś, zranić, aliquem percutere, vulnerare' (?): |
| (140) ~ 'pozwać kogoś na określony termin, aliquem ad certum quendam diem in ius vocare': |
| (141) ~ 'z żalem przyjąć żądanie, verba alicuius moleste accipere': |
| (142) ~ 'pożyczyć, mutuum accipere': |
| (143) ~ 'zapamiętać, meminisci, memoria tenere': |
| (144) ~ 'odłożyć decyzję do rozważenia, sententiam suam amplius deliberandam differre': |
| (145) ~ 'zdać się na wyrok sądu, iudicis sententiae futurae assentiri' (?): |
| (146) ~ 'zwrócić się do wyższej instancji o opinię, superiores iudices consulere': |
| (147) ~ 'zwrócić się do sędziego o poświadczenie w sprawie uprzednio przez niego sądzonej, ad iudicem appellare, ut de re a se iudicata testimonium det': |
| (148) ~ 'użyć na darmo, zmarnować, vana sequi, vana, inania, futtilia cupere, desiderare, appetere': |
| (149) 19. 'rozpocząć coś, aliquid incipere': |
| (150) ~ 'zabrać się do czegoś, ad aliquid accedere, actionem aliquam suscipere': |
| (151) 20. wziąć się 'pojawić się, apparere, adesse': |
| (152) ~ 'począć się, powstać, oriri, originem sumere': |
| (153) 21. 'ująć się za czymś, stanąć w obronie czegoś, aliquid (iniuriam, fidem) defendere, tueri': |
| (154) 22. wziąć się 'odwołać się do sądu (zwłaszcza do wyższej instancji sądowej), ad iudices (praecipue superiores) appellare': |
| (155) 23. 'objąć coś w posiadanie, aliquid vi occupare' (?): |