| drugi |
| I. liczebnik: 1. 'następujący w kolejności bezpośrednio po pierwszym, drugi, secundus, alter': |
| pirwy (jeden)... drugi... trzeci...: |
| jeden jako drugi [jeden jeko drugi] |
| b. drugi związane z pierwszy itp.: aa. jeden... drugi 'ten... inny, alius... alius': aaa. wymienione wyrazy pełnią tę samą funkcję składniową (w różnych zdaniach lub równoważnikach): |
| jeden (pir(z)w(sz)y, pirwej, unus)... drugi (wtóry)... trzeci: |
| Drugi potem przybieżąc uderzył ji w ciemię i rzekł: O Jesusie, snadź ci mirzka w <o>czu, ba pokrzep sie im, dobry druże; takeś omdlał, jakoby nie miał boga ojca, ba pochwaci sie, ale nie daj sie sromocić |
| Kako miłe dziecię Jesus przedłużył drzewa ciągną (pro ciągnę) sługą (leg. z sługą) z Josefowym (quod Jesus trahendo prolangavit ligna)... Jesus... rzecze: A my je (sc. drzewo) dłuższe uczynimy... Parobek rzecze...: ...Drzewo nie może być, jedno je jako urobi, aby je nawięcej ciągnął. Ale wżdy Jesus wziąwszy drzewo za koniec, a za drugi koniec parobek i przyciągnęli onych drzew, iże były dłuższe |
| Czszo my Swanthoslaw wroczil owcze, a drugi my ne wroczil, tych my sgynølo tako vele, iako trzydzeszczi a *czoworo 1398 |
| Tu se doconawa (finitur) prolog lacynsky, polzki y nemeczski, a poczina se drugi takisz lacinski, polzky y nemeczski |
| Tu se doconawa prolog lacynsky (Latiuns), polzki y nemeczski, a poczina se drugi takisz lacinski (in Latino) |
| Jako pany Vichna szla za drugi mansz 1413 |
| 'na drugi raz, na następny raz, alio proximoque quodam tempore': |
| jeden... jeden... drugi: |
| b. jeden związane z drugi itp.: aa. jeden... drugi 'ten... inny, alius... alius': aaa. wymienione wyrazy pełnią tę samą funkcję składniową (w różnych zdaniach lub równoważnikach): |
| II. zaimek: 'inny, nie ten, alius': a. drugi niezwiązane z pierwszy itp.: |
| jeden (niektory)... drugi... drugi |
| drugi... drugi |
| jeden jako drugi |
| Staszek Vocechowy dal dzen pirwi, drugi, trzeczy cu rosdzelenu tey dzedzini, a on k temu ne bil 1399 |
| Jako Micolay v mnye *sznowø na drugi rok przigøl 1433 |
| Tu se doconawa prolog lacynsky, polzky y nemeczsky (Latinus, Polonicus et Teutonicus) a poczina se drugi takisz lacinski, polzky y nemeczski (in Latino, in Polonico et in Teutonico) |
| Iaco sø przi tem bili, *cze Stasek Vocechowy dal dzen pirwi, drugi, trzeczy cu rosdzelenu tey dzedzini, a on k temu ne bil 1399 |
| Jaco mne szekira vcradzona wtenczasz, kedim drugi lup *podrøczczemu podawal 1422 |
| Jozefye... y Janye ewangelista, obadwa strozi y sludzi nawielebneysey matki bozi, s kthorich ieden nadto dostogen bicz rzeczon oblubyenyecz, a drugi iey taiemnyk, a owsseyą y sin |
| Tu se doconawa prolog lacynsky, polzki (Polonicus) y nemeczski a poczina se drugi takisz lacinski, polzky (in Polonico) y nemeczski |
| Ten ktory słucha słowa bożego a rozumie, i przyniesie owoc jeden stokroć więcszy, a drugi siedmdziesiątkroć (sexagesimum Mat 13, 23), a drugi trzydzieścikroć więcszy |
| Jozefye patriarcho y Janye Ewangelista, obadwa strozi y sludzi nawielebneysey matki bozi, s kthorich ieden nadto dostogen bicz rzeczon oblubyenyecz, a drugi iey taiemnyk a owsseyą y sin! |
| Iaco czszo my Swanthoslaw wroczil owcze a drugi<ch> my ne wroczil, tych my sgynølo tako vele iako trzydzeszczi 1398 |
| Przyniesie owoc jeden stokroć więcszy, a drugi siedmdziesiątkroć, a drugi trzydzieścikroć więcszy (aliud vero tricesimum Mat 13, 23) |
| Przygadza się, iże s niektorych żywota robotnego a przyźrzenia dobrego (quod ex aliquorum vita activa et bona procuratione, Dział 45: iże jeden pilniejszy jest z siebie obeźrzenia i siedlenia niż drugi) niedbali... domy oprawione... prawem sobie chcą odzirżeć |
| Jeno dobre drugie rodzi, jako i grzech jeden w drugi wwodzi XV med. |
| Miedzy trzemi *drugi wyborny a książę jich, ale wszako ku trzem pirwym nie doszedł jest (et inter tres secundos inclytus et princeps eorum, verumtamen usque ad tres primos non pervenerat) |
| iny i drugi |
| 'wezwanie do sądu na drugi lub dalszy termin, vocatio ad secundum vel tertium terminum iudicii': |
| Drugi... brat... ono skazanie odwoława, dokonawając abo chcąc dokonać, iżby przy tem skazaniu nie był (alter ipsorum accedens ad praesentiam iudicis allegat se condemnatum et ad eandem quaestionem tanquam illum, cuius intererat, non vocatum, Sul 38: wywodzi się wzgardzonym a ku tej to rzeczy, jako tego, jegoż się tykało, być nie wezwanego) |
| 'po raz drugi, ponownie, znowu, na nowo, iterum, denuo': |
| 'drugi miesiąc roku, luty, mensis Februarius': |
| Odpowiedziawszy Święty Piotr rzekł ku miłemu Jesusowi rzekąc: „Gospodnie, dobrze nam tu być. Chceszli, uczynim tu trzy przybytki: tobie jeden, Mojżeszowi jeden a Helijaszowi drugi”. Jeszcze tego domawia Święty Piotr, natychmiast obłok świat<ł>y zaćmić je (adhuc eo loquente, ecce nubes lucida obumbravit eos Mat 17, 5) |
| Poszli (abierunt Mat 22, 5), jeden do wsi i drugi ku robocie |
| 'drugi miesiąc roku, luty, mensis Februarius': |
| Brwi jej były... ku sobie nad nos nie barzo zeszłe, ale sie były ścisły jeden włos na drugi, jakoby nadobnego obraza malowanego (velut in imagine pulchra forent picta) |
| pirwy... drugi: |
| 'drugi wraz z następnymi, późniejszy, reliquus, qui sequitur quique post sequetur': |
| jeden... drugi: |
| Drugi rzekł: Kupiłciem pięć jarzm wołow (iuga boum emi quinque Luc 14, 19) i idę ich kusić |
| Jakosmy graniczyli miedzy Tomicami... a kapitułą dziedzinami i usypalismy dwa kopca: jeden z jedne strony samice, a drugi z druge 1419 |
| jeden... drugi (... trzeci): |
| II. zaimek: 1. nieokreślny 'pewien, jakiś, aliqui, quidam': a. jeden niezwiązane z drugi: |
| jeden jako drugiż mąż |
| Drugi krol miał pełen <ogrod> nasadzony ziela a drzew balsamowy<ch> (alter magus aromatum hortum complantatum habuit, in quo balsamum colebat propagatum) |
| drugi (sc. człowiek) 'ktoś inny, alius quidam, alius quivis': |
| jeden... drugi |
| niektory... drugi |
| jeden jako drugiż mąż |
| 'po drugie, po wtóre, drugi raz, secundo, iterum, deinde': |
| Drugi krol miał pełen <ogrod> nasadzony ziela a drzew balsamowy<ch> |
| 'powtórnie, po raz drugi, ponownie, iterum': |
| Drugi[m] potem przybieżąc uderzył ji w ciemię i rzekł: O Jesusie, snadź ci mirzka w <o>czu, ba, pokrzep sie im, dobry druże! |
| A drugi (sc. sługa) przyszedł i rzekł: Krolu, mna twoja tyle pięcioro zyskała (mna tua fecit quinque mnas Luc 19, 18) |
| 'po raz drugi, powtórnie, ponownie, iterum, denuo': |
| 'co drugi dzień, alternis diebus': |
| 'zastawić kolejno po raz drugi, aliquid pignori acceptum oppignerare': |
| pirwy, drugi, trzeci... dzień: |
| Drugi źwierz (singularis ferus) popasł jest ją (sc. winnicę) |
| Ale wżdy Jesus wziąwszy drzewo za koniec a za drugi koniec parobek i przyciągnęli onych drzew, iże były dłuższe (sicque Jesus atque servus haec ligna prolongabant) |
| Częstokroć się przygadza, iże jeden pilniejszy jest siebie obeźrzenia i siedlenia niż drugi |
| 'jeden i drugi, liczebnik zbiorowy na oznaczenie dwóch osób, przedmiotów itp., niekoniecznie tego samego rodzaju, ambo, uterque': A. bezpośrednio przy rzeczowniku (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): a. nom.: rzeczownik w du.: |
| 'jeden i drugi, obaj, uterque, ambo': |
| Ale częstokroć się przygadza, iże jeden pilniejszy jest siebie obeźrzenia i siedlenia niż drugi |
| Potem drugi... wywodzi się wzgardzonym..., żądając tegodla spisać to skazanie i otmienić (postulans... debere eandem sententiam retractari) |
| 'jeden i drugi, obaj, uterque': |
| Jesus wziąwszy drzewo za koniec a za drugi koniec parobek..., takoż je przyprawią podług prawej miary (ad mensuram debitam trahentes adaptabant) |
| 'jeden i drugi, obaj, uterque, ambo': |
| Gdy się przygodzi, iż niektory s nich (sc. z braci) w rzeczy dziedzinnej weźmie przeciwko sobie skazanie konieczne, potem drugi z nich... wywodzi się wzgardzonym..., żądając tegodla spisać to skazanie i otmienić (debere eandem sententiam retractari) |
| Częstokroć się przygadza, iże jeden pilniejszy jest siebie obeźrzenia i siedlenia niż drugi,..., dla ktorego obyczaja domownik częstokroć odtrąci się (se subtrahit, Sul 53: wściąga się) od budowania i polepszenia swego jimienia |
| W boże jimię jeden jigrał..., drugi w jimię diabła jest grał XV ex. |
| Dwa kostarze... z sobą jigrali, w boże jimię jeden jigrał..., drugi w jimię diabła jest grał XV ex. |
| 'jeden... drugi, uterque': |
| Brwi jej były... nie barzo kosmate ani długie a też ku sobie nad nos nie barzo zeszłe, ale sie były ścisły (fuerunt bene stricta) jeden włos na drugi |
| Ita multi vnum corpus sumus in Cristo, singuli autem alter alterius membra każdy z osobna drugi drugiego, a jeden jako drugi dan jest każdemu na użytek część w spomożeniu (Rom 12, 5) XV med. |
| Skaził ją wieprz z lasa i osobny (Fl: drugi) źwierz (singularis ferus) popasł jest ją |
| Jeden dom, jen mimo jine był powyszon, Eleazarow, a drugi dom, jen pod sobą miał osta<t>nie (quae sub se habebat ceteros), Itamarow[i] |
| Przeciwko temu widzi sie niektorym ludziom (quidam homines asserunt, quibus apparet), kakoli przeszedł... dłuższy dzień ukazania Opawcom, wżdy oni jeszcze mogą mieć... drugi dzień |
| Drugi[m] potem przybieżąc uderzył ji w ciemię i rzekł: O Jesusie, snadź ci mirzka w ‹o›czu, ba, pokrzep sie im (sc. uderzeniem), dobry druże! |
| Chcemy, aby przerzeczone księgi wielkiego wieca i dzieje pod zamkiem trzech kluczow ottychmiast chowany, ktorych kluczow sędzia jeden a drugi podsędek... mają mieć i chować ani słusza jenemu przez drugich przerzeczony zamek otworzyć (clausuram praedictam aperire) |
| 'drugi miesiąc roku, luty, mensis Februarius': |
| jeden jako drugi |
| Ale we trzech wi<e>lkich sądziech, gdy bywają jeden na świętego Jana i Pawła dzień, drugi osmy dzień po świętem Macieju, trzeci na dzień świętej Agaty |
| 'poniedziałek po tzw. niedzieli przewodniej, czyli białej, drugi poniedziałek po Wielkanocy, dies Lunae post dominicam in albis, quae dicitur': |
| Drugi (sc. koń)... popieliczasty, strzelczy 1495 |
| I rzekł jeden na lewicy słowa taka (verba huiuscemodi), a drugi jinaka |
| 'trawa odrosła na skoszonej łące, drugi zbiór siana, gramen, quod in prato demesso crevit': |
| Drugi s nich... wywodzi się wzgardzonym... być..., żądając tegodla spisać to skazanie i otmienić (postulans... debere sententiam retractari, Dział 27: aby to skazanie wypisano abo zagaszono) |
| Jeden (sc. chrześcijanin) jako drugi dan jest każdemu na wszytek, część w spomożeniu (Rom 12, 5) XV med. |
| Potem drugi s nich (sc. braci)... wywodzi się wzgardzonym..., żądając tegodla spisać to skazanie i otmienić, a takoż takie skazanie przez taką prośbę obykło być wzłomiono (consuevit retractari, Dział 27: rzeczy skazane wygasały) |
| Bracia dzielna będąc, acz niektory rzecz straci skazanim sędzinym, drugi tego słomić nie będzie moc ani rzecz wznowić |
| 'ten, co przekłada z jednego języka na drugi, interpres': |
| 'ta, co przekłada z jednego języka na drugi, mulier interpres': |
| 'przekładać z jednego języka na drugi, też objaśniać, e sermone quodam in alium sermonem vertere, transferre, etiam explicare': |
| 'wykonywać jakąś czynność po raz drugi, powtórnie, od nowa, aliquid iterum, denuo facere': |
| 'wykonywać jakąś czynność po raz drugi, powtórnie, od nowa, aliquid iterum, denuo facere': |
| 'wykonywać jakąś czynność po raz drugi, powtórnie, od nowa, aliquid iterum, denuo facere': |
| 'drugi dzień po niedzieli, dies Martis, feria tertia': |
| 'następujący bezpośrednio po pierwszym (domyślnym lub wymienionym), drugi w kolejności, primum sequens, alter, secundus': |
| 'drugi z dwóch, alter': |
| 'ponownie, po raz drugi, powtórnie, znowu, iterum, denuo, rursus': |
| Takoż jeno dobre drugie rodzi, jako i grzech jeden w drugi wwodzi XV med. |
| 'po raz drugi, ponownie, iterum, denuo': |
| 'po raz drugi, ponownie, iterum, denuo': |
| Gdy człowiek zbieży z miasta, ktorykolwiek pirwej z żałobą... jimienie zastanie, ten pirwej weźmie za swoj dług, a potym drugi..., a potym trzeci, a tako kożdy..., poko jimienia stawa (tamdiu quantum de bonis profugi superesse poterit) |
| 'drugi miesiąc roku, luty, mensis Februarius': |
| Dziwowali się wszytcy... I mowił drugi ku drugiemu (et dicebant alter ad alterum) |
| 'drugi miesiąc roku, luty, mensis Februarius': |
| Filozofowie... poszli do niego. I dał mu jeden jimienie wielkie, a drugi go uzdrowił, a trzeci jemu syna wskrzesił XV ex. |
| drugi (wtory)... trzeci: |