koło |
'palczasty, mający jakieś elementy podobne do palców, qui quaedam digitis similia habet': paleczn(i)e koło 'koło palczaste, transmisyjne, z wieńcem kołków na obwodzie, rota pectinata, rota paxillis instructa': |
'koło transmisyjne osadzone na wale, z kołkami-zębami w funkcji trybów, rota pectinata, id est paxillis instructa, quibus dum ipsa versatur, ceteras machinae partes (cylindrum, alteram rotam, sim.) impellit': |
'koło z osadzonymi ukośnie szprychami czy też koło przeznaczone do okucia, rota radiis oblique positis instructa vel etiam rota ferro firmanda': |
3. 'koło jako część urządzeń przemysłowych, rota fabricae': a. 'koło młyńskie (wodne), rota molaris': |
'koło wodne, tzw. nasiębierne, rota, quae aqua movetur, quam desuper cadentem recipit': |
'dookoła, wokoło, in orbem, circum': |
wiele koło |
głowa komuś się w koło toczy |
'żelazna zatyczka zabezpieczająca koło przed spadnięciem z osi, lamella ferrea, quae axi currus immissa rotam impedit, quin ab ea decidat': |
'koło, obok, propter, prope': |
'(w opisie herbu) przedmiot w kształcie łuku, tu chusta tworząca koło, (in insignis descriptione) linteum in circuli figuram formatum': |
'dwie łodzie, podtrzymujące młyn nawodny i jego koło, naves duae, quibus hydraletes rotaque molaria sustinebantur': |
Piotr... wydzierżał gać, prog i koło na dziewiąci stop mimo trzy lata 1435 |
'pole leżące między drogami, koło skrzyżowania dróg, campus inter vias iacens': |
wyrażenia wskazujące miejsca, obok których coś się dzieje, miejsca pomijane, de loco 'obok, koło, circa, praeter, prope': |
wyraża stosunki przestrzenne: bliskość, bezpośrednie sąsiedztwo lub połączenie przedmiotów, obiektów terenowych, osób itp. 'koło, obok, u, prope, propter, iuxta': |
wskazuje osobę (osoby), którą się ktoś zajmuje, opiekuje 'koło, w stosunku do, circa aliquem (sc. cura)': |
'młyn zaopatrzony w koło wodne ze skrzyniami czy korytkami na jego obwodzie, mola, in qua fuit rota pinnis ad arcularum formam coaptatis per circuitum instructa': |
'główny posiłek gorący, spożywany koło południa, spożywanie tego posiłku, prandium, cibus meridianus': |
'łódź podtrzymująca młyn nawodny i (lub) jego koło, navis, qua hydraletes rotaque molaria sustinebantur': |
'chodzić w koło, krążyć, błąkać się, errare': |
Kiedy nad Rzymem chodziło koło jakoby złota korona (circulus... corona velut aurea) |
'koło wozu, rota': |
'prosta maszyna (koło, wał) służąca do wyciągania ciężarów, machina ad onera tollenda levandaque apta': |
'związany z kołem młyńskim, ad rotam molarem pertinens': kołowy wał 'gruby walec drewniany, na którym osadzone jest koło młyńskie, cylindrus ligneus, in quo axis rotae molaris inhaeret': |
'(o kole młyńskim) zaopatrzony w skrzyneczki czy korytka na obwodzie (na które z góry spada woda), nasiębierny, (o młynie) zaopatrzony w koło z takimiż skrzyneczkami, (de molae rota) pinnis ad arcularum formam coaptatis per circuitum instructa, quas aqua defluens impellit, (de mola) eiusmodi rota instructa': |
pl. tantum 'jakaś drewniana konstrukcja regulująca poziom wody poruszającej koło młyńskie, impedimentum quoddam ligneum, aquae in rotam molarem fluentis moderandae aptum': |
w określeniach miejsca 'obok, w pobliżu, przy, koło, iuxta, circa, prope, praeter': |
'koło, krąg, obwód, circulus': do okołka 'dookoła, wkoło, do zamknięcia obwodu, circum, in circuitum': |
stosunki czasowe 'w pobliżu, w okresie, koło, circa, fere, dum aliquid fit': |
'obierać, nożem w koło obcinać, ścinać łupinę, circumcidere, amputare': |
'obierać, nożem w koło obcinać, ścinać łupinę, circumcidere, circumquaque amputare': |
'przedmiot w kształcie koła, koło (zarówno obwód jak powierzchnia), krąg, obręcz, circulus, orbis': [okrąg złoty] |
'obwód koła, koło, circulus, orbis': |
'jakaś drewniana konstrukcja regulująca poziom wody poruszającej koło młyńskie, impedimentum ąuoddam ligneum, aquae in rotam molarem fluentis moderandae aptum': |
'urządzenie do miażdżenia nasion lub ubijania sukna, młot drewniany poruszany przez koło wodne, folusz, instrumentum seminibus conterendis vel pannis subigendis destinatum, malleus ligneus, qui aqua in rotam fluente movetur, instrumentum fullonis': |
'zaopatrzony w podsiębierne koło z łopatkami albo skrzyneczkami, qui rotam pinnis vel arculis instructam habet': |
'gruby walec drewniany, na którym jest osadzone koło młyńskie, cylindrus ligneus, in quo axis rotae molaris inhaeret': |
'małe koło, krążek, circulus': |
'koło, obszar określony granicą kolistą np. w celu pojedynku, circulus, in quo committebatur duellum': |
'opatrzyć, obrządzić, zrobić koło kogoś, czegoś wszystko co trzeba, providere, curare, prospicere': |
'jakaś drewniana konstrukcja regulująca poziom wody poruszającej koło młyńskie, impedimentum quoddam ligneum, aquae in rotam molarem fluentis moderandae aptum': |
'chodzić w koło, krążyć, circumire, errare': |
w opisie herbu 'koło, krąg czy też pierścień, orbis, circulus, vel etiam anulus': |
Źrzenica, ta była czarna, a około jej było jako zafirowo koło (nigra fuit oculorum interior pupilla, saphyrinus circulus) |
'metalowa obręcz na koło wozu, ferrum, quo rota vincitur': |
On jechał gwałtem w koło do mej rudnice, w moj hogrod gwałtem... i wziął mi dwa konia i siekirę... Aczby mi on tego przał, by mi tam gwałtu nie uczynił, tośm ja gotow ukazać..., iż mi jest to uczynił w mej kuźnicy i w mem hogrodzie 1428 |