| miara, miera |
| 'z Chełmna się wywodzący, Culmensis': a. miara chełmińska (miara powierzchni) 'włóka chełmińska = około 17,4 ha': |
| 'z Sasią, czyli Saksonią związany, ad Saxoniam pertinens, Saxonicus': (miara) saska 'miara szerokości wozu, tj. rozstawu jego kół, mensura latitudinis currus': |
| 'trzecia część daniny zwanej miara, tertia pars vectigalis miara appellati': |
| (miara) natłoczana 'miara dobrze napełniona, nasypana do pełna i ubita, ugnieciona, mensura densa, conglobata et repleta, referta': |
| (miara) niestrychowana 'miara nasypana z czubkiem, z nadwyżką, kopiato, mensura supra modum completa, conferta': |
| 'miara powierzchni stanowiąca połowę miary, czyli laski mierniczej, agri mensura, quae fuit dimidia pars mensurae miara vocatae': |
| 'miara powierzchni stanowiąca połowę miary, czyli laski mierniczej, agri mensura, quae fuit dimidia pars mensurae miara vocatae': |
| 'miara dobrze napełniona, mensura conferta': |
| 'miara dobrze napełniona, mensura conferta': |
| '(miara) do pełna nasypana i utrzęsiona, (mensura) agitando condensata': |
| (w Biblii) 'miara objętości, rerum e granis minutis constantium mensura': |
| 'miara odległości, miara długości (wielkości zmiennej), najczęściej ok. 200 m, mensura longitudinis (variae secundum loca magnitudinis), saepissime ca 200 m': |
| 'miara odległości, miara długości (wielkości zmiennej), najczęściej ok. 200 m, mensura longitudinis (variae secundum loca magnitudinis), saepissime ca 200 m': |
| '(miara) do pełna nasypana i wyrównana przy pomocy wałka zwanego strychulcem, (mensura) ad summum impleta et radio strychulec vocato aequata': |
| 'miara objętości, mensurae genus': |
| 'jakaś miara miodu, modus quidam mellis': |
| 1. 'miara objętości zawierająca od 6 do 15 garncy, mensura capacitatis 6–15 mensuras garniec vocatas continens': a. miodu: |
| 'miara powierzchni gruntu równa tzw. małemu pługowi, tyle, ile można zaorać jednego dnia zaprzęgiem dwu wołów lub jednego konia, agri mensura: ager qui uno die duobus bubus vel uno equo exarari potest': |
| 'wąski pas zaoranej ziemi, umowna liczba skib ograniczonych głębszymi bruzdami, także miara powierzchni gruntu, lira sulcus certae cuiusdam latitudinis, etiam agri mensura': |
| 'miara miodu zawierająca od 6 do 15 garncy, mellis mensura, quae 6–15 mensuras garniec vocatas continebat': |
| 'miara płynów, mensura liquoris': |
| 'drewniane, skórzane itp. naczynie na płyny, może określona miara płynów, vas e ligno coriove sim. confectum, fortasse certa quaedam liquorum mensura': |
| 'miara powierzchni pola (wielkości zmiennej, najczęściej ok. 16,8 ha), agri mensura (variae magnitudinis, saepissime fere 16,8 ha)': |
| 'miara powierzchni pola (wielkości zależnej od okolicy), też samo pole, agri mensura variae secundum loca magnitudinis, etiam ager ipse': |
| 'miara objętości (około 3800 litrów), capacitatis mensura (circa 3800 litros continens)': |
| 'miara płynów, zawierająca połowę achtela czyli 1/16 część beczki, mensura liquoris (1/16 dolii)': |
| 'miara płynów równa achtelowi czyli 1/8 beczki, mensura liquoris (1/8 dolii)': |
| 'miara powierzchni pola, stanowiąca połowę jednostki zwanej dział, dimidia pars mensurae agri, quae dział vocabatur': |
| 'miara objętości równa połowie kłody, naczynie tej objętości, dimidia pars mensurae capacitatis kłoda vocatae, vas eius capacitatis': |
| 'miara objętości równa połowie kłody, naczynie tej objętości, dimidia pars mensurae capacitatis kłoda vocatae, vas eius capacitatis': |
| 'drewniany zbiornik w kształcie dużego koryta bez dna, budowany wprost na podłożu przesyconym solą, służący do wytwarzania solanki przez ługowanie podłoża, także określona miara soli, receptaculum ligneum ad instar longi alvei sine fundo in ipso solo sale saturato constitutum, ubi infusa aqua nitrosa fiebat, item certa salis mensura': |
| 'miara ciał sypkich stanowiąca połowę korca, dimidia pars mensurae rerum granis minutis constantium, quae mensura korzec vocabatur': |
| 'miara ciał sypkich stanowiąca połowę korca, dimidia pars mensurae rerum granis minutis constantium, quae mensura korzec vocabatur': |
| 'naczynie określonej objętości, też miara objętości, vas certae cuiusdam capacitatis, item mensura capacitatis': |
| 'miara długości różna zależnie od okolicy, najczęściej ok. 60 cm, też sam przyrząd do mierzenia, w łokciach wyrażona ilość materiału, ulna, cubitum longitudinis mensura, saepissime 60 cm, item instrumentum ad pannum metiendum aptum': |
| 'miara powierzchni pola stanowiąca połowę śladu i wynosząca ok. 7 ha, certa quaedam mensura agri, quae fuit dimidia pars mensurae ślad vocatae': |
| 'miara powierzchni pola stanowiąca połowę włóki i wynosząca ok. 8 ha, agri mensura (circiter 8 ha), quae fuit dimidia pars mensurae włóka vocatae': |
| 'miara powierzchni pola stanowiąca połowę źrebu, czyli wielkiego pługa, i wynosząca ok. 5 ha, agri mensura (circiter 5 ha), quae fuit dimidia pars mensurae źreb vocatae': |
| 'naczynie, równocześnie miara miodu, vas certae cuiusdam capacitatis, item mellis mensura': |
| 'miara objętości, około pół korca, tu opłata zbożem za mielenie, capacitatis mensura, hic pro molendo in frumento soluta': |
| Wagi będziesz mieć sprawiedliwe i prawe, a miara rowna będzie i prawa u ciebie (pondus habebis iustum et verum et modius aequalis et verus erit tibi) |
| 'miara długości równa 7 1/2 łokciom, mensura longitudinis (7 1/2 ulnas continens)': |
| 'miara powierzchni, tzw. mały pręt równy 56, 25 łokciom kwadratowym, może też 10 razy większy duży pręt, mensura agri': |
| 'miara objętości, mensura capacitatis': |
| 'miara wina, beczka, vini mensura, dolium, cupa': |
| 'miara ilości zawierająca 15 sztuk, quindecim numero': |
| 'miara odmierzona kopiato, z nadwyżką, mensura modio non aequata, quae modii labra exuperat': |
| Quando munda frumenta procuraverunt, tunc plebani recipiebant sub mensura simili al. pod miara sive stricholecz 1460 |
| Jako się Nawrotową rzeczą miedzy nami miara rozszła 1425 |
| Quidam sunt, qui quandam infirmitatem vocant miara, quam curare cum filo mensurando hominem aut caput eius, quam infirmitatem aut aliam sibi similem dicunt evenire XV med. |
| 'miara powierzchni pola (wielkości zależnej od okolicy), mórg, agri pars certae cuiusdam mensurae (cuius magnitudo variis regionibus varia), iugerum': |
| 'miara długości licząca 125 kroków, staje, mensura centum viginti quinque passuum, stadium': |
| 'miara powierzchni pola (wielkości zależnej od okolicy), mórg, agri pars certae cuiusdam mensurae (cuius magnitudo variis regionibus varia), iugerum': |
| 'miara powierzchni pola (wielkości zależnej od okolicy), mórg, agri pars certae cuiusdam mensurae (cuius magnitudo variis regionibus varia), iugerum': |
| w górnictwie miara wydobytej rudy: |
| 'miara długości wyznaczana rozwarciem dłoni od końca kciuka do końca środkowego palca, równa około 20 cm, palmus, spatium, quod digitis medio et pollice comprehendi potest atque circiter 20 cm facit': |
| 'miara odległości (około 7 km), milliarium, longitudinis mensura (circa 7 km)': |
| Ran miara ta to będzie, <ale wszak>, aby liczby cztyrzech dziesiątkow nie przesiągnęli (ut... non excedant) |
| 'miara zboża w W. Księstwie Litewskim, frumenti certa quaedam mensura, quae apud Lithuanos in usu fuit': |
| 'obszar ziemi o określonej powierzchni, gospodarstwo chłopskie, miara ziemi, agricolae seu cmethonis praedium, terrae certa quaedam pars': |
| Ran miara ta to będzie, ale wszak, aby liczby cztyrzech dziesiątkow nie przesiągnęli (ut quadragenarium numerum non excedant) |
| 'miara przędziwa, mensura filorum': |
| Gomor ta miara jest dziesiąta część effy tej miary (gomor autem decima pars est ephi) |
| 'wywodzący się z Nowego Miasta (tu prawdopodobnie z Nowego Miasta nad Wartą), qui in oppido Nowe Miasto erat in usu (hoc loco de Nowe Miasto, oppido ad flumen Warta agi videtur)': [miara nowomiescka] |
| 'miara powierzchni, wielkości zależnej od okolicy, najczęściej około 56 arów, tej wielkości teren, który chłop winien był uprawić na rzecz pana feudalnego, też sama powinność uprawy, agri pars certae cuiusdam mensurae, cuius magnitudo variis regionibus varia, iugerum, quam partem ad praedii possessorem pertinentem colonus colere cogebatur vel ipse coloni agrum illum colentis labor': |
| 'miara powierzchni pola (wielkości zmiennej), też pole o tej powierzchni, agri mensura (variae magnitudinis) vel ager eiusdem mensurae': |
| 'pień wydrążony, rodzaj beczki; miara płynów, zboża, soli i ryb, truncus cavatus, dolium, liquidorum vel frumenti vel salis vel piscium mensura': |
| 'miara powierzchni gruntu, tyle, ile przez jeden dzień można zaorać jednym pługiem, agri mensura, ager, qui uno die uno aratro arari potest': |
| jako miara objętości: |
| (w warzelnictwie, in re salinaria) 'określona miara soli, tzw. koryto, certa salis mensura': |
| 'miara ilości zawierająca 60 sztuk, sexaginta (numero)': |
| Jest praw[d]a śmiara podać sie więcszemu przed Bogiem, odpłata podać sie mniejszemu |
| 'drewniany zbiornik w kształcie dużego koryta bez dna, budowany wprost na podłożu przesyconym solą, służący do wytwarzania solanki przez ługowanie podłoża, także określona miara soli, receptaculum ligneum ad instar longi alvei sine fundo in ipso solo sale saturato consitutum, ubi infusa aqua nitrosa fiebat, item certa salis mensura': |
| 'miara objętości (u Żydów), siccorum et liquidorum mensura quaedam, quae apud Judaeos in usu fuit': |
| 'miara długości licząca 125 kroków, staje, mensura centum viginti quinque passuum, stadium': |
| 'miara wydobytej rudy równa 24 nieckom, mensura metalli fossi 24 mensuras niecka vocatas continens': |
| 'miara ilości, mensura quantitatis' (?): |
| 'krok, miara długości (zmienna, zależnie od okolicy), passus, cuius longitudo per varias regiones variabat': |
| Gomor ta miara jest dziesiąta część effy tej miary (gomor autem decima pars est ephi) |
| 'miara zboża, frumenti mensura': |
| 'bliżej nieznana miara objętości przedmiotów sypkich, trzecia część jednostki wyższego rzędu, mensura capacitatis rerum e granis constantium, tertia pars maioris cuiusdam mensurae' (?): |
| 'miara długości, wynosząca 10 prętów, czyli 75 łokci, mensura longitudinis 10 virgas seu 75 cubitos continens': |
| 'miara powierzchni pola wynosząca ok. 14 ha, pole o tej powierzchni, agri mensura, ca 14 ha, ager eiusdem mensurae': |
| (w Biblii) 'miara objętości płynów, mieszcząca około sześć litrów, liquidorum mensura duorum congiorum': |
| 'dawna ruska miara objętości, antiqua capacitatis mensura apud Ruthenos': |
| 'miara objętości zawierająca od 24 do 61 garncy polskich, mensura 24–61 congios continens': a. ciał płynnych (szczególnie miodu), mensura liquoris (praecipue mellis): |
| 'miara objętości zawierająca od 24 do 61 garncy polskich, mensura 24–61 congios continens': b. 'ciał sypkich, zboża, mensura rerum granis minutis constantium, frumenti': |
| 'miara długości, różna zależnie od okolicy, tu równa jednemu łokciowi, sążeń, mensura longitudinis, varia secundum loca, hoc loco unus cubitus': |
| 'miara długości różna zależnie od okolicy, przeważnie równa trzem łokciom, czyli sześciu stopom, mensura longitudinis, varia secundum loca, saepissime tres cubiti i. e. sex pedes': |
| 'miara powierzchni pola, używana głównie na Mazowszu, wynosząca około 30 morgów, też pole o tej powierzchni, mansus qui dicebatur, agri mensura, praecipue Masoviensis, 30 iugera continens, item ager eiusdem magnitudinis': |
| wielika miara |
| miara i stopień wyrażone przez porównanie: |
| miara i stopień wyrażone przez porównanie: |
| 'miara ziemi, prawdopodobnie równa dwom zagonom, kawał ziemi tej miary, agri mensura, etiam ager ipse': |
| 'dostateczna ilość, pełna miara (?)': |
| 'jakaś miara miodu, mensura quaedam mellis': |
| 'naczynie, też miara określonej objętości, vas, etiam mensura certae cuiusdam capacitatis': |
| 'bliżej nieznana miara powierzchni gruntu, agri mensura quaedam': |
| 'ustalonej pojemności naczynie z uszami, tu: bliżej nieokreślona miara niedojrzałego miodu, vas certae cuiusdam capacitatis ansis instructum, hoc loco: mensura quaedam mellis crudi': |
| 'ustalonej pojemności naczynie z uszami, tu: bliżej nieokreślona miara niedojrzałego miodu, vas certae cuiusdam capacitatis ansis instructum, hoc loco: mensura quaedam mellis crudi': |
| Jako Marcin, gdy części Mikołajowa, Janowa i moja przez miernika podle ksiąg są dzielony i mierzony, tedy ty przyszedw nie dałeś dzielić i mierzyć, a twym wspercim dział i miara nam się nie spełniła podle ksiąg 1457 |
| 'miara powierzchni pola, tyle, ile przez jeden dzień można zaorać jedną sochą, agri mensura, tantum agri quantum uno die uno aratro obarari potest': |
| (miara) potrzęsiona, potrzęśniona |
| 'dolna część czegoś czy też miara długości, alicuius rei pars infima vel etiam mensura longitudinis': |
| 'miara długości, około 33 cm, mensura longitudinis, ca 33 cm': |
| 'miara długości, ok. 33 cm, stopa, mensura longitudinis, ca 33 cm, pes': |
| 'jakaś miara zboża, może jednostka odpowiadająca trzem korcom, mensura quaedam frumenti, fortasse tres mensuras korzec vocatas continens': |
| 'miara ilości zawierającej 12 sztuk, numerus duodenarius': |
| 'miara ilości zawierająca 12 sztuk, numerus duodenarius': |
| Quando munda frumenta procuraverunt, tunc plebani recipiebant sub mensura simili al. pod miara sive stricholecz 1460 |
| (miara) strzęśniona, strzęsiona |
| 'miara długości równająca się 15 łokciom, mensura longitudinis 15 cubitis constans': |
| 'miara objętości, tu ziarna potrzebnego do obsiania określonej powierzchni ziemi, mensura capacitatis i.e. grani ad agri modum certum conserendum destinati' (z fleksją łacińską): |
| 'miara powierzchni pola, stanowiąca połowę jednostki zwanej dział, dimidia pars mensurae agri quae dział vocabatur': |
| 'miara powierzchni pola stanowiąca połowę źrebu, też pole o tej powierzchni, agri mensura, quae fuit dimidia pars mensurae źreb vocatae, etiam ager eiusdem mensurae': |