słowo |
Na przodku było słowo (verbum), a słowo (verbum) było u Boga, a Bog był słowo (verbum Jo 1, 1) |
wypuścić słowo, głos, słowo wypuścić |
I napełniło sie słowo, ktore *rzeczona przez proroka: Moj lud śmierdzący, aczby tako byli, jako niektorzy mienią |
Pełni sie słowo Jesucristowo, ktore był rzekł o tych biskupiech rzekąc: Cedząć (rp. cedzącz, leg. cedząc?) komora, wielbłąda pogłytająć (rp. poglytayącz, leg. pogłytając?) (duces caeci, excolantes culicem, camelum autem glutientes Mat 23, 24) |
To słowo w sobotę wtorą pirwa... jest jedno słowo, ktore jest rzekł święty Łukasz [żydowski] <grecki> ‹‹deut<e>roproto[ra]n››, a my łaciński... ‹‹secundo primu<m>›› |
Ono (sc. słowo boże) pocazuge serdeczne smazanya yako swyerczyadlo XV med. |
przyć w słowo |
obrocić w to słowo |
Miękkimi, łagodnie, słowo głaskane verbis mollibus 1461–7 |
Bo ono (sc. boże słowo) pocazuge serdeczne smazanya yako swyerczyadlo XV med. |
[ponieść k komuś słowo] |
<To słowo> Corrozaym uipraua sø: taynicha moia mne (Corrozaim hoc secretum vel hic est misterium) |
słowo od słowa, od słowa do słowa |
w to słowo |
słowo boże, boże słowo |
przyć w słowo |
słowo tesnie wziąć |
postawić słowo |
'słowo, słówko, verbum, vocula': |
Jać, dzie, nie mogę być swięt! A toć zaprawdę jest słowo szalone, a toć ja tobie powiedam |
Słowo liche postawili są przeciwo mnie: azaliwiem (Puł: awiem), jen śpi, nie przyłoży, aby wstał (numquid qui dormit non adiciet, ut resurgat)? |
Przykazanie to to, jeż to ja dziś przykazuję tobie, nie jest nad tobą ani daleko położono, ani na niebie postawiono... Ale jest [tu] rzecz, słowo wielmi blisko (iuxta te est sermo valde), w uściech twych i w siercu twem |
Mowi... pokazuję, iż są grzesznicy cztwioracy; bo mowi to słowo albo siedzącym, albo śpiącym, albo leżącym, albo uma<rłym> |
1. słowo posiłkowe służące do tworzenia form złożonych różnych czasowników A. act. a. ind. aa. praet.: |
bb. plqperf. aaa. słowo posiłkowe w aor.: |
słowo posiłkowe w praet.: |
1. słowo posiłkowe służące w połączeniu z imiesłowem biernym do tworzenia czasu teraźniejszego i przeszłego strony biernej czasowników: a. niedokonanych: |
Miły Krystus mowiąc to słowo: Krolewstwo moje nie jest z tego świata, mienił, iże ma krolewstwo kakoli więtsze z tego świata |
Sam pojdzi, jam cie słowo boże ciągnie |
W Świętem Pisani cztwiorakim ludziem, pobudzaję je, mowi <Bog> wszemogący: Wstań!, pokazuję, iż są grzesznicy cztwioracy; bo mowi to słowo albo siedzącym, albo śpiącym, albo leżącym, albo uma<rłym> |
Przetoż słowo: Wszelki, ktory jest z prawdy (omnis, qui est ex veritate Jo 18, 37), mamy tako rozumieć, czuż podług miłości boskiej |
Tedy rzekł jest pan sędzia, eże Giżyce są duchowno a o to mam zachodzić, co mi o to zajdzie? Tedy jest ji postawił kszicza ('księdza') kanownika sędczyńskego. Tedy jest *wøstipi ('wystąpił', sc. kanownik) i zaszedł je. Tedy jest go pan starosta spytal: W ktore je słowo zachodzisz ? Chceszli tu prawo cirpieć? 1402 |
Wypuści słowo swoje i rozpuści je, dmuchnie (Fl: podmie) duch jego i popłyną wody (flabit spiritus eius et fluent aquae) |
dobre słowo, dobra wiara |
Ktoryż zamieszkał (neglexit) słowo boże, niechał slug swych i z dobytkiem na polu zmarli są |
Pamiętaj na słowo twoje (memor esto verbi tui Psal 118, 49) słudze twemu |
jako słowo posiłkowe w opisowym futurum: |
Ogień, grad, śnieg, lod (glacies), duch wełn albo burze, jeż czynią słowo jego |
Alećby niektory człowiek miedzy nami tako rzekł, iże jać, dzie, nie mogę być święt. A toć zaprawdę jest słowo szalone! |
Weselili sie rzekąc i wielbiąc imię jego święte. A ten skutek albo słowo rozeszło sie po wszytkiem onem krolestwie (in omnem regionen fama divulgatur) |
Prawe jest słowo gospodnowo i wszytka działa jego w wierze (et omnia opera eius in fide) |
Obiecałeś przy mnie być a dziś mię chcesz samą zostawić w wielikim udręczeniu, bo wim, iże twe słowo zasie ić nie może |
Ten, ktory siał miedzy cirniem, to jest, ktory słucha słowa bożego a myślenie o świeckich rzeczach z zdradą (?) bogactwa zastąpi w nim słowo boże (suffocat verbum Mat 13, 22), iże będzie przez owoca |
zaślubione słowo |
To ciało, ktoreż z dziewice Maryje przyjął (sc. Jesukryst) słowo opłc(i)one,... znamienito jest, iż jest było... wielebną płcią dobrze oprawiono, bo jest tam było zawrotne z Bo<g>iem przyrodzenie (ibi nam reciproca cum Deo fit natura) |
Wim, iże twe słowo zasie ić nie może; podobnie ziemi i niebu przeminąć sie niżli twemu słowu |
Zdrada (MamKal 263: zdrady, obłudy) bogactwa zastąpi w nim słowo boże (fallacia divitiarum suffocat verbum Mat 13, 22), iże będzie przez owoca |
To słowo abba po żydowsku tako wiele rzeczono, jako ociec |
Omdlała jest we zbawieniu twojem dusza moja a w słowo twoje nadpwał jeśm (in verbum tuum supersperavi) |
Jako Jesus to słowo rzekł, tako on umarły natychmiast... ożył a przede wszytkimi zeznał swoję krzywotę (manifeste suam cuplam est confessus) |
Sam pojdzi, jam cie słowo boże ciągnie |
złe domnimanie, przysłowie, słowo, zła omowa, sława |
zła mołwa, rzecz słowa złego, złe słowo |
Dzień dniowi wyrzyga słowo, a noc nocy ukazuje naukę (indicat scientiam) |
jako słowo posiłkowe w opisowym futurum: |
Tedy si<ę> żałoba stała ot pana sędziego na owo jiste pirwe mienione w to słowo, eż bychą nań przyjechali gwałtem 1402 |
Jeszczeż na to słowo, iż było rano, trojako możem rozumieć |
Słowo liche postawili są przeciwo mnie: Azaliwiem jen śpi, nie przyłoży, aby wstał (numquid qui dormit, non adiciet, ut resurgat)? |
Qui autem dixerit fratri suo racha, gl. niektore słowo mirzione, naśmiewają się s niego (Mat 5, 22) XV in. |
Ktoryż zamieszkał słowo boże, niechał sług swych (dimisit servos suos) i z dobytkiem na polu, zmarli są |
Nie był (sc. Jesus) nieustawiczny w rzeczy albo w mowie, nie było słowo jego przemieniające (nec fuit mutabilis), nie okropne ani takież przykre |
Bo niż twe słowo przejdzie, naprzod niebo i ziemia przemienią sie (Mat 24, 35) |
Miły Krystus mowiąc to słowo: Krolewstwo moje nie jest z tego świata, mienił, iże ma krolewstwo kakoli więtsze z tego świata |
A lata pięćnastego przykazowania Tyberyjusza cesarza (anno autem quintodecimo imperii Tiberii Caesaris Luc 3, 1)... stało się jest słowo Boże na Jana... na puszczy. |
Pirwe słowo "pokłada" post każdego znamonuje XV in. |
Gospodzin da słowo przepowiadnikom (evangelizantibus, Puł: przepowiednikom) |
Bo słowo boże wzgardził a prz<y>kazanie jego zruszył jest (praeceptum illius fecit irritum) |
Albo sie też tako wykłada to słowo «nie wie», rozum[n]iej «nam, ji<m>ż<e> jest podobno być niepewnym (non novit, subaudi, nobis, quibus expedit incertos esse), bychmy tako żyli, jakoby zawżdy ku sądu idąc» |
Ku ktoremże sie stało słowo boże, a pis[a]mo nie może być poruszono (non potest solvi Scriptura Jo 10, 35) |
Brat wszelki... ma to chować, iżby milczenie miał.., a to kiedy mszą cztą... <albo> gdy każą (praedicationis verbum proponitur) a słowo boże po<wiadają> 1484 |
Jako Jesus to słowo rzekł, tako on umarły natychmiast duch swoj przyjąw i ożył (mox resumpto spiritu mortuum revixit) |
W Jezukryście, jenże jest słowo ojcowo, niebiosa i mocy jich stwirdzony są |
Baczycie, iż fałsz, iże więcej słowo przyłożyli, bo rzekli: „ręką uczyniony”, a miły Krystus tego nie rzekł |
Ustawiamy..., iże kilekolikroć... niektory człowiek na drugiem człowiecze... niektorej summy pieniędzy... nie wierzyłby, tegdy powod albo zyskujący (actor) słowo ot słowa na summę pieniędzy... przysięgać ma |
Mowi (sc. Bog) to słowo albo siedzącym, albo śpiącym, albo leżącym |
Słowo liche postawili są przeciwo mnie: Azali wiem jen śpi, nie przyłoży (non adiciet, Puł.: nie pośpieszy), aby wstał? |
Z tego baczyć, iż dobrowolnie cirpiał, bo gdyż jest miedzy imi... był, nie telko jego poznać nie mogli, [ale] aliż on chciał, ale też na jego jedno słowo padli wszyscy na ziemię |
Jesus rzecze ku mistrzowi: Co sie przez to słowo mieni (littera quid haec interpretatur)? |
To słowo "zawżdy" mini sie telko ku trojemu świętu, czusz wielikonocnemu, świątecznemu a poświęcaniu kościoła |
Mężowie... rącze pochycili słowo ust jego (festinantes rapuerunt verbum ex ore eius) |
Wypuści słowo swe i rozpuści je (sc. lody, liquefaciet ea) |
Popisany są (sc. prawa), jako słowo ot słowa w sobie wznią |
Jest jedno słowo, ktore jest rzekł święty Łukasz [żydowski] <grecki> deut<e>roproto[ran], a my łaciński wtore pirwe, secundo primu<m> (est una dictio, quam dicit Lucas deuteroproton, nos secundoprimum) |
Bo słowo twoje żywiło jest mię (vivificavit me) |
'powtórzyć, przekazać czyjeś słowo, polecenie, mandatum alicuius repetere': |
Mamy baczyć, czemu tako pilnie święty Jan wspomina to słowo. Przeto, aby niektorzy mdłej wiary nie rozpaczali we śmierci Jesukrystowej, ktoregoż nieprzyjaciel, kakokolwie nie wiedząc, wszakoż proroctwem rzekł, iże jego śmierć była zbawienie wszemu ludu |
Słowo z ust jej wyszedwszy a duszę swą zawiązała przysięgą (verbum egrediens animam eius obligaverit) |
Mowi to słowo albo siedzącym, albo śpiącym, albo leżącym, albo uma<rłym>... a tym wszem teć to Bog miłościwy mowi |
Jozef wrociwszy się nalazł Maryją brzemienną... Wiarował sie tego nasilnie, by sie to nie zjawiło a by Maryja nie była odwieszczona albo by nie przyszła w słowo (ne... Maria... infamaretur) |
Bo prawe jest słowo gospodnowo i wszytka działa jego w wierze (opera eius in fide) |
Jakosmy przy tem byli, kiedy Mścigniew rzekł panie Ubyszce, rzeknęć to słowo, iż ci będzie gorzeć wirzch głowy 1397 |
Lata pięćnastego rządzenia (poprawione na przykazowania imperii Luc 3, 1) Tyberyjusza cesarza... stało się jest słowo boże na Jana |
To ciało, ktoreż z dziewice Maryje przyjął słowo opłcione, w dziewiczym ciele poczęte znamienito jest (corpus, quod de virgine verbum incarnatum sumpsit), iż jest było ciało wielebne |
Jesus nie tako <...> po lekku wyknął mowić, bo natychmiast z pełna każde słowo mowił a <w> żadnym słowie nie wątpił (in verbis haesitare nihil videbatur) |
Kiedy Mścigniew rzekł: panie Ubyszce, rzeknęć to słowo, iż ci będzie gorzeć wirch głowy 1397 |
Jako Jesus to słowo rzekł, tako on umarły natychmiast duch swoj przyjąw i ożył a przede wszytkimi zeznał swoję krzywotę (suam culpam) mowiąc, iżem był dostojen tego, com cirpiał |
Bo prawe jest słowo gospodnowo i wszytka działa jego w wierze (omnia opera eius in fide, Puł: podług wiary) |
Tedy si<ę> żałoba stała ot pana sędziego na owo jiste pirwe mienione w to słowo, eż bychą nań przyjechali gwałtem 1402 |
Dał im swe pieniądze, każdemu mnę, ktoreż jest greckie słowo a czyni tako wiele jako dwieście pieniędzy funtow śrebra (mna secundum Graecos quadraginta centum drachmis appenditur) |
Ale nawrociwszy sie jeszcze k tym słowom..., snadź by mogł niekto wą<t>pić o to słowo, jiże rzekli Żydowie: być ten nie był złodziej |
Bo to słowo «abba» po żydowsku tako wiele rzeczono jako ‘ociec’ |
Na to słowo mowi święty Jeronim w wszystkich tajemnych księgach |
Święty Łukasz popełnił to słowo, ktore miły Krystus rzekł ku tłuszczam |
Przez ktore sie słowo (sc. Osanna) tako wiele rozumie, jakoby rzekł: O Gospodnie, zbaw mię |
Błogosławcie Bogu, wszystcy anjeli jego... czyniący słowo <jego> na usłyszenie (Fl: ku posłuchaniu) głosa słow jego (ad audiendam vocem sermonum eius) |
O tem rzekł Krystus sam: Jużeście wy czyści... prze słowo, jeż<e>śm wam mowil, a to tako, bo ono pokazuje serdeczne smazania, jako źwierciadło (Jo 15, 3) XV med. |
słowo z ust wypuścić |
Błogosławcie Gospodnu, wszycsy anjeli jego... czyniący słowo jego ku posłuchaniu głosu (ad audiendam vocem, Puł: na usłyszenie głosa) słow jego! |
jako odpowiednik łac. verbum 'słowo, wypowiedź': |
Rzekł (sc. Piłat) k nim: weźmici<e>ż ji wy i ukrzyżujcież ji podług zakona waszego... a więc tedy na to słowo odpowiedzieli to rzekąc |
postawić słowo, wymowę |
złe, nieuczciwe itp. słowo |
W tem jest słowo prawdziwe (verbum verum Jo 4, 37), iże iny jest, ktory sieje, a iny, ktory żnie |
Przez to słowo rozumi się ja sam s moim ojcem, bo el po żydowsku mieni sie Bog |
Słowo (war. lub.: słowa) ethimoloia (Dan prol.) 1471 |
Dał im swe pieniądze, każdemu mnę, ktoreż jest greckie słowo..., to słowie imię |
Mowi to słowo albo siedzącym albo śpiącym |
Przeto <to> słowo przywodzi ewanjelista, aby ukazał, iże nie było z umysłu tych sług, ale więcej z mocy Jesukrystowej, iże zwolenicy od nich nie byli jęci... W temże też ukazuje, iże miły Krystus dobrowolnie cirpiał |
To słowo Abraham tesnie (dure) wziął o swem synu |
Kiedyżci oni rzekł[y] bogi, ku ktoremże sie stało słowo boże (si illos dixit deos, ad quos sermo dei factus est Jo 10, 35) |
A trzecie (sc. mowi) to to słowo: Wstań! mowi Bog śpiącym, jiż się w grzeszech zapieklają |
Dzień dniowi wyrzyga (eructat, Psałterz wittenberski: wirzehuge) słowo, a noc nocy ukazuje naukę |
Wyrzygnęło jest (eructavit Puł: wyrzygnęło, MamLub 128: wyrzygnęło, war. kal.: wyrzygło, Psałterz wittenberski: wirzehlo) sierce moje słowo dobre |
Bo z swe boskie rady od swego wyszego stolca krolewskiego chciał swe nam <zesłać> wszechmogące słowo |
Słowo Boże stało sie nad Janem..., aby... kazał i przepowiedał uciechę odkupienia (solacium redemptionis) |
Mikołaj żałował na Sułka, na jednacza, w to słowo: Eżeś nam[i] wyznał zakład, a tyś nigdy nam jednaczem nie postał o tę rzecz XV in. |
I posłał nań Pan Bog łotry kaldejskie a łotry asyrskie... I uczyniono to przez słowo boże (factum est... hoc per verbum domini) przeciw Judowi |
Gdyż się poczną pełnić w Bab<i>łonie siedmdziesiąt lat, nawi<e>dzę was a wzbudzę nad wam<i> słowo me dobre (suscitabo super vos verbum meum bonum) |
To słowo... mini sie telko ku trojemu świętu, czusz wielikonocnemu, świątecznemu a poświęcaniu kościoła |
podmiotem mówiącym rzeczownik głos, rzecz, słowo itp.: |
Alboż jest jedno słowo, ktore jest rzekł święty Łukasz [żydowski] <grecki> deut<e>roproto[ra]n, a my łaciński wtore pirwe secundo primu<m> |
Qui autem dixerit fratri suo racha, mierzieńce (R XXIV 74: niektore słowo mirzione, naśmiewają się s niego, R XXIV 84: szaleńce, GlKazB IV 63: przezmozg<o>wce zapamiętali w rozumie, GlWroc 61r: troc, R XXV 173: racha vlg. naśmiewstwo, Rozm 266–7: racha, toczusz aby sie jemu naśmiewał abo srogliwie rzekł), reus erit concilio (Mat 5, 22) XV med. |
Słuch ten pastyrze ucieszył, jeden do drugiego mowił: Podźmy do Betleem rychło, obględajmy takie słowo ca 1500 |
Qui autem dixerit fratri suo racha, gl. racha przezmozg<o>wce zapamiętali w rozumie (R XXIV 74: niektore słowo mirzione, naśmiewają się z niego, R XXIV 84: szaleńce, GlWroc 61r: troc, RRp XXIV 375: mierzieńce, R XXV 173: racha vlg. naśmiewstwo, Rozm 266–7: racha, toczusz aby sie jemu naśmiewał abo srogliwie rzekł), reus erit concilio (Mat 5, 22) XV p. pr. |