| usta |
| (o ustach, de ore hominis) zamkniona 'nie mogące nic powiedzieć, martwe, quod nequit loqui, mortuum': |
| Wnętrze lało sie w ty usta jego, ktoremi był boga całował |
| Nye rozvmyeczye, yze wschytko, ktore ydzye wsta (leg. w usta), vnydzye w brzuch, a potem bądzye dalyey vypvsczono (non intelligitis, quia omne, quod is os intrat, in ventrem vadit et in secessum emittitur Mat 15, 17)? |
| 'zamknąć, zacisnąć, obturare, oppilare': [o ustach] |
| (o ustach, de ore) 'zmusić kogoś, coś do milczenia, alicui os obturare, aliquem obticescere facere': |
| Gichsze usta zlorzeczena (maledictione) y gorzkoscy pelna sø |
| Wpuscil w usta moia pene nowe (canticum novum, Puł: pyeszn nowø), pastnkø bogu naszemu |
| I wpuscil w usta moia pene nowe, pastnkø (leg. piastnkę 'canticum') bogu naszemu. Vzrzø mnodzi y bødø se bacz (Puł: bacz szye będø) y bødø pwacz w gospodna (et timebunt et sperabunt in domino) |
| [bogdaj komuś zaległ usta wrzod] |
| Pocznye syø przed nym szalyonim czinycz przes usta... y cyekli gemu szlyni (salivae) na brodø |
| I wpuscil w usta moia pene nowe (immisit in os meum canticum novum) |
| Bichø ne molwila usta (os) moia scutkow ludzkich |
| w usta brać, (mieć) w uściech |
| otworzyć czyjeś usta |
| położyć w niebiosa usta |
| w mylnym tłumaczeniu dwuznacznego łac. os jako 'usta' zamiast 'kość': |
| Otho usta jusz zamknyona, czso wczora o *pyenyodze sya targowala XV ex. |
| 'ropny naciek na skórze lub błonie śluzowej, wrzód, ulcus, exulceratio': [w przekleństwie Bogdaj mu zaległ usta wrzod!] |
| Wschytko, ktore ydzye wsta (leg. w usta), vnydze w brzuch, a potem bądzye dalyey vypusczono (emittitur Mat 15, 17) |
| Nie ma talerza karmieniu swemu, eżby ji ukrojił drugiemu, a grabi się w misę przod, iż mu miedźwno jako miod, bogdaj mu zaległ usta wrzod |
| Ani wy teże boże imię w... usta darmo nie bierzcie |
| Usta prawego myślić będą mądrość... i nie zdradzoni będą chodowie jego (non supplantabuntur gressus eius, Puł: pochodowie jego) |
| Otworzyli są na mię usta swoja jako lew chwatający i ryczący (aperuerunt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens) |
| Usta moja mołwić będą mądrość, a myślenie sierca mego chytrość (meditatio cordis mei prudentiam, Puł: roztropność) |
| Krystus niże mowił, usta swa otworzył, bo<w>im jich nigdi darmie nye otwarz<ał>, nam na naukę, bychom podług Świętego Jakuba częście słuchali, niże mowili XV med. |
| Boże imię w swoja usta darmo nie bierzcie |
| Duszę wielbi, usta czyści. Sierce wiesieli |
| Jegoż poklęcia usta pełna są i gorzkości, i lści (dolo, Puł: zdrady) |
| Dobrodziejce, ustawni urzędnicy (war. kal.: dobrodzierżce, ustawni urzędnicy) benefici (dixit autem, sc. Jezus, eis: Reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur Luc 22, 25) |
| Dobrodzierżce, ustawni urzędnicy (war. lub.: dobrodziejce, ustawni urzędnicy) benefici (reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur Luc 22, 25) 1471 |
| By... żądliwość ku pospolnemu dobremu sie jest ustawiła |
| Nos jego i usta bez wszej gańby, brodę mający dostateczną, niedługą, jego włosom podobną a wspod rozdzieloną ca 1418 |
| 'otwierać szeroko (usta, pysk), (dicitur de ore) late aperire, diducere, hiare': |
| Wnidę w dom twoj w pocztach, wrocę-ć obietnice moje, jeż są rozdzieliła (Puł: rozdzieliła) usta moja (quae distinxerunt labia mea) |
| Et ibi fuerunt multi homines nigri diuersimode ardentes, alii ad cingula, po pas, alii ad os po usta XV ex. |
| Dziewica Maryja... rzekła ku świętej Maryjej Magdalenie: Weźrzy, kako nędznie stoji w u[ą]dręczeniu moj syn miły, kako jego święte usta zbladły |
| Ciężkom pracował wołając (laboravi clamans Psal 68, 4), aż usta moje ochrapiały XV med. |
| Usta swoje od złego i zbytniego mowienia (a malo vel pravo eloquio) wystrzegać XV ex. |
| Zgładzi (disperdat, Puł: zgładzi) Gospodzin wszystka usta lściwa |
| 'otworzywszy szeroko usta mimowolnie wciągać powietrze, zatrzymując je przez chwilę, oscitare, hiare': |
| 'otworzywszy szeroko usta mimowolnie wciągnąć powietrze, zatrzymując je przez chwilę, oscitare, hiare': |
| O[d]tworzywszy zemya usta swa, pożarła [je] Chore a wiele smarłych (terra... devoravit Core, morientibus plurimis, Biblia taborska: mnozí zemřĕchu), gdyż spalił ogień dwieście a pięćdziesiąt mężow |
| Boże, chwały mojej nie milczy (laudem meam ne tacueris), bo usta grzesznego... na mię otworzyła są <sie> |
| Niema (Puł: niema) bądźcie (muta fiant) usta lściwa |
| Niema bądźcie usta lściwa, iże mowią przeciwo prawemu lichotę w pyszności i nieurządości (in abusione, Puł: nieurządości) |
| 'narząd powonienia, najbardziej wystająca część twarzy między oczyma i czołem a ustami, nasus': |
| I rozszyrzyli są na mię usta swoja, rzekli: Ej, ej (dixerunt: Euge, euge)! |
| Usta twoja opłwita była zgłoby (os tuum abundavit malitia, Puł: opływała złością) |
| Niema bądźcie usta lściwa iże mowią (quae loquuntur) przeciwo prawemu lichotę |
| Mowi ewanjelista, eże Krystus niże mowił, usta swa otworzył XV med. |
| Pakli nową rzecz uczyni Pan, żeby otworząc ziemia usta swa połknęłaby je (ut... deglutiat eos) |
| Usta twoja opływała złością a język twoj przypiewał jest (concinnabat, Fl: śpiewał jest) łeż |
| Otworzę w powieściach usta moja, mowić będę gadki (loquar propositiones ab initio) |
| Usta mają (habent), a nie mołwić będą, oczy mają (habent), a nie będą widzieć |
| Wnętrze lało sie (effusis visceribus) w ty usta jego (sc. Judasza), ktoremi był Boga całował |
| 'usta, paszcza, os hominis vel ferae': |
| Ci<ę>żkom pracował wołając, aż usta moje ochrapiały clamavi clamans, rauce facte sunt fauces mee (Psal 68, 4) XV med. |
| Wybijąli komu ząb albo utnąli mu kawalec palca, co nie jest cały członek, albo kawalec ucha, to nie jest ochromienie... Ale gdyby komu ucięto cały członek z palca albo ucho, albo nos, usta, nogę, oko albo mądzie, to zowiemy chromotą podług prawa |
| Usta moja otworzył jeśm i przytargł jeśm duch (attraxi spiritum, Żałtarz podiebradzki: przytrhl sem), bo kaźni twojich [są] żądał jeśm |
| Tedy rychło, jakoż przestał mowić, rozstąpiwszy się ziemia (dirupta est terra) pod nogami jich a o[d]tworzywszy usta swa, pożarła je |
| Rozszyrzyli są (dilataverunt, Puł: rozszyrzyli) na mię usta swoja |
| Gospodnie, wargi moje roztworz (aperies, Fl: otworz, KartŚwidz: roztworz, gl. otworz), a usta moja zjawią chwałę twoję |
| 'usta zwierzęcia, tu ryj świni, os animalis, hoc loco: rostrum porci': |
| Czemu ty wypowiadasz sprawiedlności moje <i bierzesz> obrząd moj prze (Puł: przez) usta twoja (per os tuum)? |
| Ani {wy} teże boże imię w swoja usta darmo {nie} bierzcie (Ex 20, 7) |
| Jegoż poklęcia usta pełna są i gorzkości (cuius maledictione os plenum est et amaritudine), i lści |
| Ani wy teże boże imię w swoja usta darmo nie bierzcie |
| Otworzyli są na mię usta swoja jako lew chwatający i ryczący (rugiens, Puł: rzwiący) |
| 'górny lub dolny brzeg ust, zwykle w pl. w znaczeniu usta, labrum, quod nomen saepissime numero plurali significat os': |
| Wargami (labiis) wiesiela chwalić będą usta moja |
| Nie ma talerza karmieniu swemu, eżby ji ukrojił drugiemu, a grabi się w misę przod, iż mu miedźwno jako miod, bogdaj mu zaległ usta wrzod |
| Położyli są w niebiosa usta swoja, a język jich chodził jest (Puł: chodził) po ziemi (posuerunt in coelum os suum et lingua eorum transivit in terra) |
| Otworzywszy jej (sc. rybie) usta najdziesz tele śrebra, coć tele waży [...] (staterem, id est duo didrachmata) |
| Zgładzi Gospodzin wszystka usta lściwa i język wielikie rzeczy mołwiący (linguam magniloquam, Puł: język wielmorzeczny) |
| Gospodnie, ... usta moja zjawią chwałę twoję (os meum annuntiabit laudem tuam, KartŚwidz: zjawią gl.: przepowiedzą fałę twoję) |
| Wąż był wbieżał w jednego człowieka (intraverat in quendam dormientem hominem), jen śpiąc na puszczy otworzył swoje usta |
| Znamienicie mowi ewanjelija, eże Krystus niże mowił, usta swa otworzył, bo jim jich nigdy darmie nie otwarz<ał>, nam na naukę, bychom podług ś<więtego> Jakuba częście słuchali, niże mowili XV med. |
| 'mający krzywe, skrzywione usta, (homo) distorto ore': |
| By pospolstwo naszej żydowskiej ziemie już, czusz żydowska ziemia, żądliwość ku pospolnemu dobremu sie jest ustawiła, mir i pokoj miała |
| Jegoż poklęcia (cuius maledictione, Puł: złorzeczenia) usta pełna są |
| Boże imię w sw[g]oja usta darmo nie bierzcie |
| Przeto będziesz przeklęty na ziemi, jiż toć jest otworzyła swa usta (quae aperuit os suum) a przyjęła krew brata twego |
| Otworzyli są (Puł: otworzyli) na mię usta swoja (aperuerunt super me os suum) jako lew chwatający i ryczący |
| Włożę (ponam) słowa ma w usta jego, i będzie mowić k nim wszytko, coż jemu przykażę |
| Jako mowił jest przez usta świętych, chtorzy od wiekow są (qui a saeculo sunt Luc 1, 70) |
| O Judaszu..., kakoś sie nie lękł położyć usta swoje nieczyste na oblicze twego Krysta? |
| Rozszyrzyła są sie (dilatatum est I Reg 2, 1) usta moja na nieprzyjaciele moje |
| Zgładzi Gospodzin wszystka (Puł: wszelkie) usta lściwa (universa labia dolosa) |
| Otworzyli są na mię usta (os) swoja jako lew chwatający i ryczący |
| Nos jego i usta (oris) bez wszej gańby XV med. |
| Duszę wielbi, usta czyści. Sierce wiesieli |
| otwarzać, otworzyć (swoje) usta |
| Tercius adventus salvatoris est per assyduitatem, ustawnoś<ć>, ordinacionis XV med. |
| Oracio debet esse attenta, ustawna, ut homo intendat ei umyślił sobie XV med. |
| By... żądliwość ku pospolnemu dobremu sie jest ustawiła |
| Trzecie jest łakomstwo i usta[...]anie prełatow i skusiec (tertium est cupiditas et tepiditas praelatorum et examinatorum) XV med. |
| Michi, gl. sc. latroni, faux ferrea, gl. sc. et forte labium ućwierdzona usta, ... fiet 1466 |
| Usta jej rozkoszna była a barzo ucieszna a wsze słodkości i wsze chętności <pełna> (omnique dulcedine seu suavitate plenum) |
| Tedy szedł prorok i nalazł krola na drodze, przemieniw posucim (aspersione) prochu usta a oczy swoi |
| Ale Marta, ta jest była przy służbie (GlWroc 67: sathagebat circa frequens ministerium ustawna służba) miłego Jesukrysta, ktora, czusz służba, przysłuszała ku ciału (Luc 10, 40) |
| Wszetka (Puł: wszelka) lichota (omnis iniquitas) zatka usta swoya |
| Bo nie było dostojno, aby ten zły duch miał wynić przez usta (ne per os spiritus effunderetur), ktoremi był Jesukrysta całował |
| Przeto już dał Pan duch łżywy (ecce dedit Dominus spiritum mendacii) w usta wszech twych prorokow, jiż tu są |
| Otworzywszy jej (sc. ryby) usta najdziesz tele śrebra, coć tele waży (Mat 17, 26) |
| Usta swoje od złego i zbytniego mowienia wystrzegać (os suum a... eloquio custodire) XV ex. |
| O Judaszu..., kakoś sie nie ląkł położyć usta swoje nieczyste na oblicze twego Krysta? |
| 'usta, os, fauces': |
| Usta imają, a nie będą mołwić, oczy imają (Puł: mają), a nie będą widzieć (os habent, et non loquentur, oculos habent, et non videbunt) |
| Quia sicut est voluntas Dei, ut benefacientes obmutescere faciatis, niemąście oczynili (SKJ I 84: zamilczeć, zatulić usta złym panom, R XXV 165: złe zamilczeć, R XXII 352: silere cogatis przypędzilibyście, imprudentium hominum ignoranciam (I Pet 2, 15) 1403 |
| 'usta, wargi, labia': |