| wiedzieć |
| w utartych połączeniach frazeologicznych: dać, dawać wiedzieć (komuś) 'zawiadomić, zawiadamiać kogoś, notum facere, nuntiare': |
| Ku wtoremu doliczeniu mamy wiedzieć, iże s tego baczyć, iż dobrowolnie cirpiał (sc. Chrystus) |
| nie wiedzieć |
| 'dokładnie, accurate': [wiedzieć statecznie] |
| Przeto gdyż raczysz miłość a prawdę panu memu uczynić, daj mi to wiedzieć..., powiedz mi to, ać pojdę jinędy na prawo albo na lewo (hoc dicite mihi, ut vadam ad dexteram sive ad sinistram) |
| 'wiedzieć, być mądrym, scire, sapere': |
| Gospodnie, da mi to wiedzieć, bych mogł o tem cso powiedzieć, o chlebowem stole |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani. Lecz rycerz albo panosza czci żeńską twarz, to-ć przysłusza, cso masz na stole lepszego przed sobą, czci ją, iżby żyła z tobą |
| Imię moje tym darem tobie dawam wiedzieć 1444 |
| 'wiedzieć, myśleć, mniemać, scire, sentire, putare': |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani. Lecz rycerz albo panosza czci żeńską twarz, to-ć przysłusza |
| Tako panna jako pani ma to wiedzieć, cso się gani |
| Gdzie wątpienie jest o mężobojstwie, jako gdy nie wiedzieć kto zabił, państwo nie ma kogo gabać |
| Duch, Krzyż, Łucyja, po Popielcu śrzoda pirwa, każda parochija suche dni wiedzieć ima XV p. pr. |
| Moj namilejszy, racz wiedzieć(i), iż miłość to w sobie ma, iże rzadko albo nigdy w wiesielu bywa, telko zawsze... w teskności... przemieszkawa 1447–62 |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani |
| To błogosławienie leży na cirpieniu, kto je chce znać dobrze, ma wiedzieć, eże na troję ma się oglądać, by zewsząd cirpiał każdą przecziwnoscz XV med. |
| Jan..., ne wiedzieć ktorym duchem zawiedzion albo ktorą pychą nadchniony, ji sprosnymi... słowmi omowił 1474 |
| Rzekła... Maryja:... Jako syna mogę mieć, o mężu nic nie kcę wiedzieć. Anjoł je odpowiedział: Niechaj tego, gospodze, Duch cie Święty nawiedzi, jen tę wszytkę rzecz obrządzi XV p. post. |
| Miły Krystus nie pyta, jako ‹ch›cę wiedzieć, ale więcej chciąc zjawić zgłobę żydowską, jiż, czusz Żydowie, przemieniali jemu tę winę, iżby sie krolem czynił |
| 1. 'mieć znajomość kogoś a. czegoś, mieć wiedzę o kimś a. o czymś, wiedzieć jaki ktoś a. jakie coś jest, scire, nosse, non ignorare': a. absolute i bez kontekstu polskiego: |
| Ta to niewiasta od wszego prawa dziedziny tej też się <ma> znać a wiedzieć być odpadłą (quod... se cognoscat cecidisse) |
| Chceszli ty to wiedzieć, kakoć Kryst jestci on był ubogi w ten to czas, gdyżci się jest on był narodził? |
| To błogosławienie leży na cirpieniu, <przeto> kto je chce znać dobrze, ma wiedzieć, eże na troją ma się oględać, by zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga, jako niemocy, niezboże, przepusty na zdrowiu, na jimieniu XV med. |
| To dawaję wiedzieć, synu moj, iżem dał dziesięć libr śrzebra, gdyś ty jeszcze był niemowiątkiem (dum adhuc infantulus esses) |
| 'naprzód wiedzieć, przewidzieć, praescire, praevidere': |
| 'wiedzieć wcześniej, że coś się stanie, praescire': |
| Chceszli wiedzieć statecznie, powiem tobie przezpiecznie |
| Duch, Krzyż, Łucyja, po Popielcu śrzoda pirwa, każda parochija suche dni wiedzieć ima XV p. pr. |
| To błogosławienie leży na cirpieniu. Kto je chce znać dobrze, ma wiedzieć, eże na troję ma się oględać, by zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga, jako niemocy, niezboże, przepusty na zdrowiu, na jimieniu, albo od dyjabła XV med. |
| II. łączy się z loc. rzeczownika (lub zastępującego go wyrazu) w wyrażenie przyimkowe, które: 1. uzupełnia swoją treścią nadrzędny czasownik lub rzeczownik ze znaczeniem 'mówić, zawiadamiać, wiedzieć, myśleć, słyszeć, widzieć, starać się, dbać' itp.: a. (czasownik): |
| <J>arosław,... jarcybiskup, postawiony urzędem obeźrzenia w objaździe (in officio visitationis constitutus, Sul 3: na urzędzie pojeżdżania będąc) i też powiacie krakowskiem wszem pospolicie tym to pismem dawamy wiedzieć |
| <J>arosław... postawiony urzędem obeźrzenia w objaździe i też powiacie krakowskiem (in Cracoviensi dioecesi, Sul 3: w krakowskiem biskupstwie), wszem pospolicie tym to pismem dawamy wiedzieć |
| Ma wiedzieć, eże na troją ma się oględać, by zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga...., albo od dyjabła, jako złe myśli, złe żądze, jeż on ws[ch]adza w nas, albo ot ludzi XV med. |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani |
| Nadzieję swoją Bogu polecać, dobrego nieco po sobie gdy ubaczy, Bogu przywłaszczać ma (Deo applicet), nie sobie, zły uczynek od siebie zawżdy ma wiedzieć a sobie ji przywłaszczać (sibi reputet) XV ex. |
| Będzieli ślachcic ślachcicowi łajał, synem ji kurwim zowąc, a nie odzowie ani zaprzy (et non revocat neque negat), sześćdziesiąt grzywien... ma się wiedzieć przepaść |
| To błogosławienie leży na cirpieniu, przeto kto je chce znać dobrze, ma wiedzieć, eże na troją ma się oględać, patiencia in tribus consideratur XV med. |
| A wtoreć to wy macie wiedzieć, iże ktorać są ta to była znamiona bożego miłosierdzia |
| Gdzie wątpienie jest o mężobojstwie (dubium est de homicidio), jako gdy nie wiedzieć, kto zabił, państwo nie ma kogo gabać |
| 'wiedzieć, myśleć, mniemać, scire, sentire, putare': czuć się: |
| Po Popielcu środa pirzwa, osada moja miła, święte (pro suche) dni wiedzieć ma 1451 |
| 'znać, poznać, rozumieć, wiedzieć, scire, cognoscere': kogoś, coś: |
| 'znać, poznać, rozumieć, wiedzieć, scire, cognoscere': ze zdaniem: |
| Oznamionawając (war. lub.: oznamionawając albo wiedzieć dwać) patefaciens (Marc 2, 4) 1471 |
| Słuchaj tego, kto chce wiedzieć |
| b. z określeniami wskazującymi przedmiot wiedzy: aa. przedmiot wiedzy wyrażony rzeczownikiem albo zaimkiem odsyłającym do rzeczownika 'znać kogoś, coś, wiedzieć o kimś, czymś, scire, nosse, cognoscere aliquem, aliquid': kogoś, coś: |
| o sobie wiedzieć |
| Bo po czem wiedzieć będziem moc..., iżesmy naleźli miłość (in quo... scire poterimus... invenisse nos gratiam) przed twyma oczyma? |
| Ktory by człowiek tego (sc. złamania reguły) sie pokusił albo śmiał skosztować swą uporą (si quis autem hoc attemptare praesumerit), ma to pewnie wiedzieć..., iże wpadnie taki... w gniew Boga wszechmogącego 1484 |
| O tym, iżeś mi pisał, abych k tobie przyszedł a takie abych cie uzdrowił..., masz wiedzieć |
| Tako panna jako pani ma to wiedzieć, cso się gani |
| Ku ubaczeniu tego, bysmy wiedzieli, kako sie jedno po drugiem stało albo wiodło (sc. przed Piłatem), mamy tako wiedzieć |
| Wszem pospolicie tym to pismem dawamy wiedzieć |
| 'wiedzieć, znać, noscere, cognoscere': |
| Toć Bog przykazał wiedzieć: ... Miłuj nade wszyćko Boga |
| Raczcie wiedzieć, iże ten człowiek, pan Mikołaj Stary, nic nie krzyw, ktorego Bienia powciąga XV ex. |
| 'wiedzieć, znać, scire, novisse': |
| <G>ospodnie, da mi to wiedzieć, bych mogł o tem cso powiedzieć, o chlebowem stole |
| Franciszka Marek, wypchał by to wiedzieć [dał] Jad Gaweł XV in. |
| dobrze widzieć, wiedzieć: |
| Racz wiedzieć, iż miłość to w sobie ma, iże rzadko albo nigdy w wiesielu bywa, telko zawsze... w teskności... tr[a]wa 1447–62 |
| Mamy tako wiedzieć, iże święty Jan wiele s opuścił wypisania umęczenia bożego, co ini trzej ewanjeliści napełnili |
| Ku ubaczeniu tego, bysmy wiedzieli, kako sie jedno po drugiem stało albo wiodło, mamy tako wiedzieć, iże Święty Jan wiele opuścił wypisania umęczenia bożego, co ini trzej ewanjeliści napełnili |
| Przeto gdyż raczysz miłość a prawdę panu memu uczynić, daj mi to wiedzieć, paklić cso jinego lubo (sin autem aliud placet), powiedz mi to |