| DRZEWO. KRZEW. LAS |
| las, les |
| [bukowy las] |
| Jaco Pawlow pasturz... swine w moy las wegnal szilø moczø y pasl moy *szolocz 1407 |
| Yaco ogen, iensze szsze las (comburit silvam), y iaco plomen szgøczi gori (flamma comburens montes), tako... w gnewe twoiem zamøczisz ie |
| Iaco Micolay gayl w pospolni las, in minori silva 1393 |
| Iaco to swadcimi, iaco se Vøcenecz ne rosegnal opatowi dzedzini moczø i gego gromadze ani se mu w las wruczil 1402 |
| Nyektorzy... wchodzą w laszy (intrantes silvam, Dział 38: wgechawszy w las)... cvdze przes voley pana gych |
| ~ Wyraz polski niezgodny z odpowiednim miejscem Biblii: do dwuznacznego goździk 'mały las, mały gwóźdź' dodał kopista mamotrektu wyraz grzebyk, synonim 'małego gwoździa', gdy w Biblii chodzi o 'las'. |
| Yaco ogen, iensze szsze las.., tako (sicut ignis..., ita) gonycz bødzesz ye |
| Iaco Micolay gayl w pospolni las 1393 |
| <N>yektorzy swą smyalosczą wgechawszy w las abo w gay nyektorego zemyanyna (intrantes silvam vel gayum alicuius, Sul 48: nyektorzy... wchodzą w laszy... cvdze), kromye woley gego drzewo wyrąbywszy, precz wywoszą |
| 'las szpilkowy, zwłaszcza sosnowy, silva, pinetum': |
| 'las z barciami, często jako jednostka gospodarcza obejmująca 60 drzew bartnych': |
| Equitavimus per silvam... Kymirszky lasch po wirzch do brzeg 1485 |
| 'las brzozowy, silva betulis consita': |
| 'las brzozowy, silva betulis consita': |
| 'las brzozowy, silva betulis consita': |
| 'las bukowy, silva faginea': |
| 'las bukowy, silva faginea': |
| 'cudzy, stanowiący własność kogoś innego, alienus, alterius': imienie, zboże, rzecz, las, wół, żona etc.: |
| 'mały las, nemus, lucus': |
| 'mały las, gaik, nemus, lucus': |
| 'niezagospodarowany las liściasty lub zarośla z przewagą dębów, quercetum, silva arborum frondentium imprimis quercubus abundans': |
| 'oczyścić grunt, gdzie wycięto las, radicitus excidere (silvam)': |
| Acz... w lesye drwa kv swemv poszythkv rąbal, ten, czyg lyas gest, za pyrwe (primo, Sul 59: pyrwey) ma wzącz syekyrą, za wtore (secundo, Sul 59: wthore) syekyrą, plascz y suknya, za trzecze (tertio, Sul 59: trzecze) woly abo konye ma wzącz |
| Item 1 spissum seu grossum fiat sine unco... Molle cum unco superiori, exemplum: las..., lękawka |
| 'wycinać, ścinać las, drzewa, rąbać drzewo, chrust na kawałki, silvam, arbores, ligna caedere': |
| 'arenda, dzierżawa, przynosząca dochód w miodzie (może las, w którym są barcie), bona, quorum conductionis pretium melle solvebatur (fortasse silva, in qua alvearia sunt)': |
| coll. 'lipy w lesie, las lipowy, tiliae in silva, tiliarum silva': |
| Molle (sc. l) cum unco superiori. Exemplum: las, lis, lost |
| 'młody, gęsty las dziko rosnący, zagajnik, silva arboribus novellis incultisque consita': |
| 'wyrośnięty, stary, niepielęgnowany las, silva maior arboribus novellis incultisque consita': |
| Czastokrocz obyklo szą przygadzacz, ysze slachczyczy albo tesz pospoliczy lvdze (nobiles sive plebei) w... lasz... wszethwszy..., pozarem zaszgą |
| 'las, zagajnik, silva, lucus': |
| 'las, zgajnik, pole, łąka lub pastwisko, najczęściej położone nad rzeką bądź na nizinie, podmokłe lub zalewane wodą, silva, nemus, campus, pratum, saepissime ad fluminis ripam vel in locis demissis et palustribus situm': |
| 'powalony wiatrem las, silva vento strata': |
| Gdyby wszethw w lasz czącz (leg. cudz), thake drzewa albo gym rowna porąbyl, moze bycz przes dzedzicza thego lasza yąth... Bo nye gest sgodno any szą wydzy dostateczno (non enim consonum et sufficiens videtur) za thako sznamyenythą szkodą lekky zaklad wszącz albo yszby tilko w począdzanyv byl skaran |
| O chtori lasz zalowal Iasek na mø, tego moy nagemnik ne røbil w iego, ale w mem 1402 |
| 'jawory w lesie, las jaworowy, platani silvis immixtae, platanorum silva': |
| 'las, wyróżniający się w jakiś sposób ukształtowaniem terenu, tu zapewne dolina leśna, silva, quae quodammodo a locis adiacentibus differt, hoc loco fortasse vallis silvestris': |
| Ten, czyj jest las, ma sebrać żołądź z obapoł drogi..., aby ten, czyje są świnie, kromie szkody mogł przegnać (ut... possit pellere, Sul 60: pędzić) do lasa |
| <U>stawiamy też, acz jeden z drugim mając granice rozjechane, przejechawszy (transgrediendo, Sul 59: przestępując) granice, w lesie drwa ku swemu pożytku rąbał, ten, czyj las jest, za pirwe ma wziąć siekirę |
| 'wykarczować las, przygotować pod uprawę, silvam ad agriculturam aptam reddere': |
| Kthorikole s drvgim granycze mayącz, *przestąpuyecz (transgrediendo, Dział 58: przegechawszy) ye, drwa... wyrąby, ten gego lasz bądze, rąbyączego... szekyrą począdza |
| 'arenda, dzierżawa, przynosząca dochód w miodzie (może las, w którym są barcie), bona, quorum conductionis pretium melle solvebatur (fortasse silva, in qua alvearia sunt)': |
| Scep<an>, Yan, Mlodzanky, Lasz<ota> Sil<vester> XV in. |
| las modlebny |
| Paszyeką modlytebna (war. kal.: lasch, paschieka) lucus (verumtamen non recesserunt a peccatis..., siquidem et lucus permansit in Samaria IV Reg 13, 6) |
| 'las, zarośla wypalone pod uprawę, silva exusta ad cultum redigenda': |
| 'mały las, zwłaszcza liściasty, nemus vel silva minor imprimis arborum frondentium': |
| 'młody las, zagajnik, silva minor': |
| 'las, w którym wypasano trzodę, może też bydło, pastwisko leśne, silva, qua sues, fortasse etiam boves, pascebantur, pascuum silvaticum': |
| 'las, zagajnik, pole, łąka lub pastwisko, najczęściej położone nad rzeką bądź na nizinie, podmokłe lub zalewane wodą, silva, nemus, campus, pratum, saepissime ad fluminis ripam vel in locis demissis ac palustribus situm': |
| 'las, zagajnik, pole, łąka lub pastwisko, najczęściej położone nad rzeką bądź na nizinie, podmokłe lub zalewane wodą, silva, nemus, campus, pratum, saepissime ad fluminis ripam vel in locis demissis ac palustribus situm': |
| 'las, bór, silva': |
| 'las, bór, magna silva': |
| 'las, gaj olszowy, alnetum, silva alnea': |
| 'las, gaj olszowy, alnetum, silva alnea': |
| 'las, silva, lucus, nemus': |
| 'mały las, silva minor, lucus, saltus': |
| 'mały las, silva minor, lucus, saltus': |
| 'las na stoku góry, saltus': |
| 'niewielki las grabowy, lucus orneus'. |
| Lasz alybo dambrową mayącz opodalną (silvam vel mericam habens a se distantem), swyny do nyey pandzicz nye mozze, yano drogą |
| A wszedłem aż do krajow jego, a las Karmela jego jaśm posiekł, a piłem wody cudze (et bibi aquas alienas) |
| Ysze pany Katharzina rambyla lasz... vedle rzeky Radomirza (pro Radomicza) 1427 |
| Mając granice a drugiego las rąbiąc, może pociądzan być, podług jako niżej popisano (secundum quod ibidem est descriptum) |
| 'miejsce, gdzie wyrąbano las, locus, ubi silva excisa est': |
| Kedy ktho mayącz lasz alybo dąbrową oth szebye dalyeką, wyeprze swoye... przes gymyenye czvdze... pądzicz bądze chczal do thego tho lassa..., aby tego nye mogl vczynycz geno tylko drogą wyodączą do lasza (per viam ducentem ad silvam, Dział 59: drogą, ktora gydze do lyasa) |
| O ktory las Marcin na mię żałował, tom rąbił w pospolitem lesie 1441 |
| Jacom tego kmyąthowicza w lasz pana m[y]ego tamo nye wkupyl, gdze on rąmbyl 1427 |
| 'plon, produkty, pożytki, które daje uprawiona rola, las, łąka, staw, pasieka itp., też obiekty, z których płyną korzyści, jak też samo uprawnienie do ich pobierania, fructus, commoda, quae ager, silva, pratum, stagnum, apiarium, sim., afferunt, etiam res, quae lucro sunt, etiam ius capiendi fructus': |
| 'korzystać z plonów, produktów, które daje uprawiana rola, las, jezioro itp., korzystać z pożytków, jakie daje działanie, piastowanie urzędu, korzystać z obowiązującego prawa, uti fructibus agri, silvae, lacus, sim., uti commodis, quae actio quaedam, magistratus affert, uti legibus, quae valent': |
| 'las, gaj sosnowy, pinetum': |
| Tosz movymy we wszem a przese wsysthko (per omnia) chowano bycz w them, gysz by szvim swynyam... nayąl lasz bvkwyą... oblwythvyączy |
| <U>stawiamy tesz, acz geden z drvgym mayącz granicze rozgechane, przegechawszy granicze w lesye drwa kv swemv poszythkv rąbal, ten, czyg lyas gest, za pyrwe ma wzącz syekyrą, za wtore (primo..., secundo, Sul 59: pyrwey.. wthore) syekyrą, plascz y suknya, za trzecze woly... ma wzącz kromye wszey viny |
| O swynach vkladamy (decernimus), ysz kthokole swynye wlosthne do czvdzego lasza na szolącz wypądzy, ten, czy (leg. czyj) by byl lasz, ... moze... swynye zagyącz |
| Ysz kthokole swynye wlosthne do czvdzego lasza na szolącz wypądzy (depulerit, Dział 59: pvsczy), ten, czy (leg. czyj) by byl lasz, pyrwą raszą weszmye genego wyeprza |
| Kthorikole... drwa alybo kthorekole sczebrzvchi (ligna vel quaelibet utensilia) wyrąby, ten, gego lasz bądze, rąbyączego... szekyrą począdza |
| 'las brzozowy, silva betulis consita': |
| 'las liściasty lub zarośla z przewagą dębów, silva minor atque inculta arborum frondentium, imprimis quercubus abundans': |
| 'mały las, zwłaszcza liściasty, miejsce porosłe takim lasem, silvula, praecipue frondifera, locus arboribus frondiferis tectus': |
| 'mały las, nemus vel silva minor': |