| chodzić |
| po święci (chodzić) |
| Na źmiji i na bazyliszku chodzić będziesz (super aspidem et basiliscum ambulabis, Puł: będziesz chodzić) |
| Chodzić będę miedzy wami (ambulabo inter vos, Kałużn 287: będę chodzić) |
| chodzić z bronią, zbrojno |
| chodzić po prawo |
| 'chodzić, poruszać się, ire, se movere': |
| chodzić po drodze: |
| Będęli chodzić (Puł: będęli chodzić) weśrod zamęta, ożywisz mię (si ambulavero in medio tribulationis, vivificabis me) |
| 'chodzić dookoła, chodzić tu i tam, wałęsać się, circuire, vagari': |
| 'posłowanie, misja poselska, munus nuntii, legali': (być) na orędziu, na orędzi, chodzić w orędziu '(być) posłem, posłańcem, przenosić wiadomość, nuntii, legati munere fungi': |
| chodzić po zastawie, po zastawam, po zastawach chodzić |
| Będzieli kto chodzić we dnie, nie urazi sie, bo widzi światłość (lucem) tego świata. Ale będzieli kto chodzić w nocy, urazi sie, bo światłości (lux Jo 11, 9–10) ni ma |
| Na źmiji i na bazyliszku chodzić będziesz (super aspidem et basiliscum ambulabis) i podepcesz lwa i smoku |
| <Sio>stry nie mają chodzić w bindalech albo w zwojcoch, albo w rąbkoch jedwabnych (bindis et ligaturis sericis non utantur) 1484 |
| Będziecieli chodzić bocząc się przeciwko mnie..., przydam ran waszych (si ambulaveritis ex adverso mihi..., addam plagas vestras) |
| 'chodzić, ambulare, incedere': A. bez oznaczonego kierunku a. absolute: |
| 'znajdować się, trwać, permanere': [chodzić w grzeszech] |
| Sprawiedlność przed nim chodzić będzie (iustitia ante eum ambulabit) |
| z kimś: [chodzić z Bogiem] |
| Snędzeni będą, dojąd... złego... nie wspomioną, jimże to przestąpili są przeciwko mnie. Przetoż i ja chodzić będę przeciwko jim (ambulaverunt ex adverso mihi. Ambulabo igitur et ego contra eos, Biblia radziwiłłowska: przeciw mnie wystąpili... ja też jem przeciwnem stał) |
| A gdyż był wielbłądy ostawił przed miastem u studnicej wieczor tego to czasu, jegoż to [czasu] miały żony <obyczaj> po wodę chodzić (tempore quo solent mulieres egredi ad hauriendam aquam), pocznie się modlić |
| chodzić w sukni [w odzieniu] |
| chodzić dzieckiem [synkiem] |
| chodzić po zastawie |
| 'nachodzić w celach rabunkowych, invadere': [w coś chodzić] |
| Głod cirzpieć będą jako psi i chodzić będą około miasta (circuibunt civitatem) |
| Cienka żona i rozkoszna (tenera mulier et delicata)... nie mogła chodzić po ziemi... prze miękość swych nog i cienkość wieliką |
| Cienka żona i rozkoszna... nie mogła chodzić po ziemi ani swej nogi stopy na ziemi postawić prze miękość swych nog i cienkość wieliką (propter... teneritudinem nimiam) |
| Proszę cię, niechaj ci nie będzie ciężko ze mną chodzić quaeso te, ne graveris mecum ambulare XV ex. |
| przenośnie: [we ćmach chodzić] |
| w następującym przykładzie może chodzić albo o miarę zboża, albo o sumę pieniężną: |
| z bogiem chodzić |
| (Dzieci) częstokroć padną na ziemię, ależ sie im kości utwirdzą, aby mogli sami stać, a tako po leku uczą sie chodzić (sic consuescunt paulatim ambulare) |
| 'chodzić bez celu, włóczyć się, wałęsać się, errare, vagare': |
| Miasta, targi..., co leżą pod waszym prawem, ... mogą do was po prawo chodzić |
| Chcemy mieć, aby żadny ziemianin dnia rocznego w onem mieście, kędy roki sądzą (in oppido aut civitate die et tempore terminorum celebrandorum), nie śmiał w zbroi chodzić 1498 |
| ~ W części przykładów może chodzić o narzucenie lica, czyli dowodu, na oskarżonego. |
| A gdyż chodził krol do domu bożego, nosili je (sc. szczyty miedziane) ci, jiż mieli urząd naprzod chodzić, a potem je zasię przynosili (reportabant) do chowatedlnice odzienia szczytowego |
| 1. (o istotach żywych) 'zacząć iść, ruszyć w drogę, udać się, przemieścić się, przy czym często można dziś podstawić czasownik przedrostkowy przyjść, odejść itd., wyjątkowo niedokonany chodzić, incipere ire, proficisci, se conferre': a. bez określeń lub z określeniami wyrażonymi bez użycia form deklinacyjnych: |
| (o istotach żywych) 'zacząć iść, ruszyć w drogę, udać się, przemieścić się, przy czym często można dziś podstawić czasownik przedrostkowy przyjść, odejść itd., wyjątkowo niedokonany chodzić, incipere ire, proficisci, se conferre': b. z określeniami wyrażonymi z użyciem form deklinacyjnych: aa. gen. do kogoś, czegoś: |
| 'czołgać się, pełzać, chodzić na czworakach, niezgrabnie się poruszać, serpere, repere, per manus et genua reptare': |
| Jako nie zapowiadał po swej dziedzinie chodzić kmietom... ani łowienia, ani rąbania 1417 |
| ~ W pewnych cytatch może chodzić o uprawnienia do czegoś. |
| Obwiązujemy sie..., jesliby potrzebno było, ku czci i chwale Panu Bogu wszechmogącemu we zbroji na procesyją chodzić 1491 |
| prozno chodować, chodzić |
| przechadzać się 'chodzić dla przyjemności, animi causa ire, ambulare': |
| (o koniu, dicitur de equo) 'chodzić inochodą, pedibus dextris sinistrisque duobus simul ingredi': |
| chodzić w przeciwnościach, pójć w przeciwność |
| Miły Jesus kiedy był w męstwie..., począł częstokroć chodzić na puszczą a tam długo mieszkawał, modląc się Bogu Ojcu (ibi diu permanens patrem adoravit) |
| Proszę cię, niechaj ci nie będzie ciężko ze mną chodzić quaeso te, ne graveris mecum ambulare XV ex. |
| Takoż sie stało, iże Jozef umarł... Tako dziewica Maryja z tego wieliki smętek miała i ubrawszy sie we wdo<w>ie odzienie, jako tedy był obyczaj, bo dokąd był Jozef żyw, chodziła, jako tedy był zakon małżenkam chodzić |
| ~ W tym przykładzie może chodzić o rzeczownik niedomnimanie. |
| Ja chodzić będę przeciwko jim a wwiodę je w ziemię nieprzyjacioł, dojąd się nie zapyrzy nieobrzazana myśl jich (incircumcisa mens eorum) |
| Bracia nie mają chodzić(i) na niepoczliwe gody i swadźby (ad inhonesta convivia et spectacula) 1484 |
| Też tak chcemy mieć, aby żadny ziemianin dnia rocznego w onem mieście, kędy roki sądzą, nie śmiał w zbroi chodzić (quod nullus nobilium armatus incedat in oppido aut civitate die et tempore terminorum celebrandorum) 1498 |
| 1. 'trzymając coś na rękach, plecach itp. chodzić z tym, dźwigać, też przenosić z miejsca na miejsce, zanosić dokądś, przynosić, doręczać, dostarczać komuś, ferre, gerere, gestare, portare, item transferre, afferre': a. bez określonego bezpośrednio kierunku i oznaczonego lokalnie celu bądź też wielokrotnie, często, zwykle: |
| Gdyż chodził krol do domu bożego, nosili (portabant) je (sc. szczyty miedziane) ci, jiż mieli urząd naprzod chodzić |
| 'ubierać się, chodzić w czymś, mieć na sobie, gestare aliquid vestitum, amictum esse aliqua re': |
| 'chodzić, krążyć dookoła czegoś, circumire, ambire aliquem locum': |
| 'chodzić dookoła czegoś, circumire, in orbem ambire': |
| <Sio>stry nie mają chodzić w bindalech albo w zwojcoch, albo w rąbkoch jedwabnych (bindis et ligaturis Sericis non utantur) 1484 |
| ~ W Biblii może chodzić o inne dokuczliwe owady. |
| Bracia... do ko<ścio>ła... mają sie schodzić, aby tamo to słuchali mszej (missarum solemnia inibi audituri) 1484 |
| 'prosić o jałmużnę, chodzić po prośbie, mendicare, stipem petere': |
| Przyłoż (appone) lichotę na lichotę jich a nie będą chodzić w sprawiedlności twojej |
| chodzić po zastawie, po zastawach |
| A tako po leku (paulatim) ucza sie (sc. dzieci) chodzić |
| Na źmiju (super aspidem, Fl, R XXV 146: na źmiji) i bazyliszku będziesz chodzić |
| 'chodzić, ambulare': |
| 'iść, chodzić, przemieszczać się, wychodzić skądś, ire, ambulare, exire': |
| 'chodzić w koło, krążyć, błąkać się, errare': |
| ~ W pewnych cytatach może chodzić o dokument. |
| Rozum (intellectum) ci dam i nauczę cie na drodze tej, po jejże będziesz chodzić |
| wskazuje stan, w którym ktoś a. coś przebywa, trwa (po czasownikach być, chodzić, leżeć, ostać, przebywać, stać, trwać itp.): |
| Głod cirzpieć będą jako psi i chodzić będą około miasta (circuibunt civitatem) |
| Kiedy Jesus popełnił rok od swego urodzenia..., począł prosto stać a chodzić na swych nogach przeze wszej pomocy a przez podpirania (sine sustentaculo) |
| Będę chodzić w złości sierca swego a przymie opiła pragnącego (absumat ebria sitientem) |
| Będziecieli chodzić w mojich przykazaniach..., dam wam wczasne dżdże (dabo vobis pluvias temporibus suis Lev 26, 3, BZ: deszcz czasy swymi) a ziemię żyzną XV p. post. |
| 1. (podmiotem istota żywa, subiectum est animans) 'dostać się, wkroczyć do wnętrza czegoś, w obręb czegoś, przyjść do kogoś, czegoś, inire, ingredi, introire, intrare': w niektórych cytatach można dziś podstawić czasownik przedrostkowy niedokonany '(w)chodzić, przychodzić, ambulare, ire, venire': a. bez wskazania obiektu docelowego (w tekście polskim) lub z określeniami wyrażonymi bez użycia form deklinacyjnych: |
| W jakiem odzieniu mają bracia chodzić(i), a jakiego kroju i też kstałtu (de forma et qualitate vestimentorum) 1484 |
| Bracia nie mają chodzić(i) na niepoczliwe gody... ani na ktore marności... A wiłam albo kuglarzom i jinym jigrcom (histrionibus)... nie mają nic dawać(i) 1484 |
| schodzić się 'gromadzić się w jednym miejscu, un unum locum convenire': |
| Będziecieli chodzić w mojich przykazaniach a ostrzeżecieli (si... mandata mea custodieritis Lev 26, 3, BZ: będziecieli... przykazania mego ostrzegać) i uczynicieli je XV p. post. |
| ~ Interpretacja cytatu z Park. niepewna: może w nim chodzić też o znaczenie 'pascere' lub 'impetus'. |
| A gdyż po[z]szczą post od świętego Marcina i w post wielki, mają chodzić (sc. bracia i siostry) na jutrznię 1484 |
| wolno chodzić |
| Przepuścimli tę dziewicę... tak iście chodzić (sic pertransire)..., wwiedziem nowy obyczaj miedzy insze |
| Też tak chcemy mieć, aby żadny ziemianin w onem mieście... nie śmiał w zbroi chodzić 1498 |
| Siostry mają też chodzić w sukniach... takiegoż to sukna (de huiusmodi humili panno) jako bracia 1484 |
| Nosili je (sc. szczyty) ci, jiż mieli urząd naprzod chodzić (qui praeeundi habebant officium) |
| Pakli i tak nie usłuchacie mnie (sin autem nec per haec audieritis me), a będziecie chodzić przeciwko mnie |
| Miasta albo targi, albo wsi (civitates, oppida seu villae), co leżą pod waszym (sc. madborskim) prawem..., ci mogą do was po prawo chodzić |
| być, chodzić, jeździć, orędować w poselstwie |
| Jezus... począł prosto stać a chodzić na swych nogach przeze wszej pomocy a przez podpirania, nie podług obyczaja pospolnych dzieci (puerorum), jiż pirwej poczną łazić |
| 'chodzić w koło, krążyć, circumire, errare': |
| A gdyż poszczą post od świętego Marcina i w Post Wielki, mają chodzić (sc. bracia i siostry) na jutrznią 1484 |
| Począł (sc. Jesus)... chodzić... przeze wszej pomocy..., nie podług obyczaja pospolnych dzieci, jiż... częstokroć padną na ziemię, ależ sie im kości utwirdzą (donec crura confortentur) |
| Do onego to mieśca... mają sie schodzić, aby tamo to słuchali mszej (conveniant, missarum solemnia inibi audituri) 1484 |
| Miłe dzieciątko Jesus nie tako drżał wyknąc (discens) chodzić |
| Jesliby potrzebno było... we zbroi na procesyją chodzić 1491 |
| Będęli chodzić weśrod (Puł: weśrzod) zamęta (in medio tribulationis), ożywisz mię |
| ~ W niektórych wypadkach może chodzić o lekarstwo z tej rośliny. |
| 'chodzić bez celu, błąkać się, wałęsać się, vagari, errare': |
| Maryja... wieliki smętek miała i ubrawszy sie we wdo<w>ie odzienie..., bo dokąd był Jozef żyw, chodziła jako tedy był zakon małżenkam chodzić |
| A tako po leku uczą sie (sc. dzieci) chodzić (sic consuescunt paulatim ambulare) |
| 'chodzić, deptać, ambulare, calcare': |
| 'nachodzić w celach rabunkowych, invadere': [chodzić na coś] |