| czyli |
| wprowadza zdanie uzupełniające 'czyli właściwie, sive aut': |
| li... czyli... czyli |
| wprowadza pytanie uzupełniające 'czyli, właściwie, sive': |
| li... czyli |
| Opatrzycie... lud..., jestli silny czyli mdły, jestli mały czyli wieliki (utrum fortis sit, an infirmus, si pauci numero, an plures)? |
| li... czyli |
| Będzieli kto chcieć wolą jego czynić, pozna, ta nauka jestli od boga, czyli ja sam od siebie czynię, iż mowię (utrum ex deo sit, an ego a me ipso loquar Jo 7, 17) |
| Mogąli z namity (appretiatis hominibus) świadczyć i przysięgać bądź o pieniądze albo o głowę..., czyli mogą je odrzucić, aby nie świadczyli ani przysięgali? |
| spaja synonimiczne człony alternatywy 'czyli, sive, vel': |
| spaja synonimiczne człony alternatywy 'czyli, sive, vel': |
| spaja człony alternatywy 'czyli, albo, albo też, sive, aut': |
| spaja synonimiczne człony alternatywy 'czyli, sive, vel': |
| spaja synonimiczne człony alternatywy 'czyli, sive': |
| Gdy Warsz nie przysiągł, azaż mi Mikołaj to przepadł i stracił naprzeciwko mnie, czyli nie? |
| 'czyli, sive': |
| Gdyby skazanie przysięgi sie przygodziło w wiązany czas czynić, ma<ją>li tedy przysiąc, czyli mają go odłożyć na otworzony czas, ... <Przydzieli> ktorą przysięgę... położoną czynić w wiązany czas, to może dobrze sędzia odłożyć na odłożony czas (OrtBr VII 567: na odłożony, to jest na otworzony czas) i czynić, słowie przysędzić, podług prawa |
| o treści synonimicznej 'czyli, id est': |
| o treści komentującej 'czyli inaczej mówiąc, id est': |
| Chcesz sie bogom naszym modlić, czyli nie chcesz? |
| Nie jest strach boży przed oczyma jich. Czyli nie poznają wszytcy (nonne cognoscent omnes, Puł: azali nie poznają wszytcy, Żałtarz klementyński: czili poznagiu wsiczkni), cso stroją lichotę, jiż to żrą lud moj jako karmią chleba? |
| Możeli opiekaldnik opiekanie opuścić... albo trudne a twarde rzeczy przewlec, słowie odłożyć aż do dziecinnych lat, słowie aż doroście, czyli nie może? |
| Pytają..., kako długo ma mieć frystu, aby tego pewność ukazał, rokli i dzień czyli [albo] więcej |
| Możeli ta pani odzierżeć swe pirwe danie wiana..., co jej... mąż dał i zapisał, czyli nie ma mieć pirwego wiana przez... wtore danie i zapisanie (iuxta tenorem litterae suae)? |
| 'czyli, innymi słowy, sive': |
| 'spaja wymienne części zdania 'czyli, czy też, vel': |
| spaja wymienne z sobą części zdania, treściowo równoważne 'czyli, vel': |
| Mogąli wylegańcy albo bezprawni ludzie dać albo przedać swe jimienie jinnemu państwu, czyli nie mogą? |
| ~ W części przykładów może chodzić o narzucenie lica, czyli dowodu, na oskarżonego. |
| Możeli opiekaldnik przedać... stojące jimienie tych dzieci, co się jimi opieka, bez wszej odmowy..., czyli może kto to zawadzić albo odmowić (aut si idipsum tuere possunt) |
| Mogą<li> ty dzieci odzierżeć swoję oćczyznę prawem czyli nie, albo kako długo to się zawlec (OrtMac 29: się... wlec) ma ku końcu (qualiter se prosequi debent pro fine)? |
| 'grunt uprawny na miejscu wyrobionym w lesie, czyli wyciętym i wypalonym, ager in silva excisa atque exusta cultus': |
| 'miara płynów, zawierająca połowę achtela czyli 1/16 część beczki, mensura liquoris (1/16 dolii)': |
| 'miara płynów równa achtelowi czyli 1/8 beczki, mensura liquoris (1/8 dolii)': |
| 'miara powierzchni stanowiąca połowę miary, czyli laski mierniczej, agri mensura, quae fuit dimidia pars mensurae miara vocatae': |
| 'miara powierzchni stanowiąca połowę miary, czyli laski mierniczej, agri mensura, quae fuit dimidia pars mensurae miara vocatae': |
| 'miara powierzchni pola stanowiąca połowę źrebu, czyli wielkiego pługa, i wynosząca ok. 5 ha, agri mensura (circiter 5 ha), quae fuit dimidia pars mensurae źreb vocatae': |
| Czyli... przysiężnicy mają sami po wysze prawo ciągnąć? |
| Możeli sam siebie przysiężnik zsadzić prze zgubę swego obeścia (causa neglegentiae victualitatis suae) czyli nie może? |
| 'kadencje sądu ziemskiego, czyli tzw. roki częstne, odbywające się co miesiąc, termini particulares, qui vocabantur': |
| Gdyż moja żona nic może uczynić przez mej wolej..., mali ten najem stać..., czyli nie ma? |
| Na najemnikowli się rod pytasz (genus quaeris mercennarii), czyli na samego najemnika, jen by z twym synem szedł? |
| 'pochodzący od jaszczerzycy, czyli jaszczurki, jaszczurczy, lacertae (gen.)': |
| 'związany ze złotnikiem, czyli rzemieślnikiem wyrabiającym przedmioty ze złota i innych metali, qui aurificis, fabri aurarii est': |
| Chce i temu pośledniemu dać jako i tobie... Czyli oko twe jest złe (oculus tuus nequam est Mat 20, 15), iżem ja dobry? |
| Chciał wzwiedzieć, uczyni-li Bog prze prośbę jego czyli niczs (an non) |
| Pojdzi a ućwirdziwa ślub miedzy mną a miedzy tobą... Będzieszli ty, Jakobie, mieć me dziewki, czyli jiną żonę pojmiesz, mimo moje dziewki, [podlug] smowy nijednego śwyadka nie (nullus sermonis nostri testis est), jedno Pan Bog |
| Gdy Warsz nie przysiągł, azaż mi Mikołaj to przepadł i stracił naprzeciwko mnie czyli nie? |
| Azaż mi Mikołaj to przepadł i stracił naprzeciwko mnie, czyli nie? |
| 'tlenek wapnia otrzymywany przez prażenie wapieni (przed dodaniem wody czyli zagaszeniem), wapno palone, calx cruda, viva': |
| Święty Jeronim nalazł w żydowskich księgach pięćnaście znamion piącinaście dniow przed sądnym dniem, ale jedenli po drugim ma przyć czyli przestępując czas albo przeze dni, albo dalej, tego nie wyminił (utrum continui futuri sint dies illi, an interpolatim, non expressit) |
| 'opuszczenie miejsca, na którym się siedziało, tu o zejściu z konia, czyli o zakończeniu działań wojennych, actus de equo descendendi (de belli fine)': |
| Święty Jeronim nalazł w żydowskich księgach pięćnaście znamion piącinaście dniow przed sądnym dniem, ale jedenli po drugim ma przyć czyli przestępując czas albo przeze dni, albo dalej (sed utrum continui futuri sint dies illi, an interpolatim), tego nie wyminił |
| o dzikich zwierzętach, czyli żyjących na swobodzie lub drapieżnych, de feris, bestiis, sive indomitis, sive rapacibus: |
| 'nałożyć, imponere': [o skręcie czyli pętli bądź sznurze] |
| Naszliś, czyli nieprzyjacielski? Jenże odpowiedział: Nikakiej (nequaquam), aleciem książę wojski boże |
| o dzikich zwierzętach, czyli żyjących na swobodzie lub drapieżnych, de feris, animalibus immansuetis, bestiis: |
| pl. tantum 'rodzaj kosza stanowiącego skrzynię wozu, może złożonego z dwóch połówek, czyli półkoszków, crates currui iniectae, fortasse e duabus partibus factae, quae półkoszki appellantur' (?): |
| Krolewie ziemszczy od kogo biorą dań..., od synow <swoich> czyli od obcych (a filiis suis an ab alienis Mat 17, 24)? |
| 'święto Trzech Króli czyli objawienia się Chrystusa, Epiphania': |
| Chcąli opaw<sz>czy mieszczanie o miescką rzecz (OrtMac 41: mieską rzecz) zyskać, coż są świadczyli w gajnem sądzie |
| 'przypominający czymś kłobuczek czyli hełm, galeae, quae kłobuczek vocabatur, quodammodo similis': |
| 'mający związek z żarnowem, czyli z kamieniem do mielenia ziarna, ad molam, lapidem molarem, pertinens': |
| 'mający związek z żarnowem, czyli z kamieniem do mielenia ziarna, ad molam, lapidem molarem, pertinens': |
| 'tzw. racze oczy, czyli dwa soczewkowate wapienne ciałka w żołądku raka, calculi quidam in cancri stomacho': |
| Jestli k temu murowaniu (OrtVrtel 118: murowanemu) domu ta niewiasta blisza, czyli tego dzieci? |
| Możeli opiekadlnik opiekanie opuścić dla takiego gabania (OrtBrRp 83, 2: nagabania) albo o trudne albo o twarde rzeczy przewlec..., czyli nie może? |
| 'mający związek z żerem, czyli pastwiskiem, qui ad pascuum pertinet': |
| 'zrobiony z kolców, czyli kółek lub ogniw metalowych, ex anulis ferreis factus': zbroja kolcza 'kolczuga, lorica hamis conserta': |
| Chcąli opaw<sz>czy mieszczanie o miescką rzecz zyskać, coż są świadczyli w gajnem sądzie... przysiężnym świadectwem |
| Czyli nie poznają wszytcy..., jiż to żrą (devorant, Puł: co pożyrają, ib. 52, 5: żrzą) lud moj jako karmią chleba |
| Gdy wyleganiec pojmie wyleganicę, a ci to mają dzieci, a ty dzieci mają jine dzieci, mogą ty dzieci odzierżeć swoję oćczyznę prawe<m>, czyli nie, albo kako długo to się zawlec ma ku końcu? |
| Możeli ji też gabać o swoj dług i dobyć przed prawem, czyli może on, co mu za rękę podan, z tego wyjąć |
| Czyli może jeszcze ten człowiek k swemu jimieniu pytać (OrtMac 142: sie pytać) i fołdrować <i> dzierżeć (an vir... se ad hereditatem suam vice versa trahere et tenere possit)? |
| 'należący do godzin kanonicznych, czyli modlitw przepisanych na poszczególne pory dnia, ad horas canonicas pertinens': |
| Jest<li> o to odsądzony człowiek też co radźcam przepadł albo mali jim też co przepaść, czyli nie ma? |
| 'opłata z ogrodów, tj. małych działek roli, uiszczana na rzecz pana feudalnego przez bezpośrednich posiadaczy, czyli ogrodników, vectigal agrorum parvorum, quod possessores eorum domino feodali solvebant': |
| 'związany z ogrodem, ad hortum pertinens': urząd ogrodowy 'należność, jaką zagrodnik winien był uiszczać panu feudalnemu za uprawianie ogrodu, czyli niewielkiej działki ziemi, pecunia, quae domino feodali ab hortulano, qui vocabatur, agrum quendam parvum colente solvenda erat': |
| wprowadza wypowiedzenie wyjaśniające treść wcześniejszego tekstu 'innymi słowy, to znaczy, czyli, id est': |
| 'urzędnik administracyjny (na Mazowszu), podwładny rządcy ziemi, czyli starosty, magistratus provinciae administrandae (in Masovia), capitanei, qui vocabatur, imperio subiectus': |
| Przystęp sam, synu, ać ciebie pomacam a opatrzę (ut tangam te... et probem), jestliś ty syn moj Ezau, czyli nie |
| (o mięsie, de carne) 'zakażony wągrami, czyli larwami tasiemca, tu gorzki, niesmaczny, nieświeży, vermibus taeniae inquinatus, hoc loco amarus, voluptate carens, corruptus': |
| (o mięsie, de carne) 'zakażony wągrami, czyli larwami tasiemca, tu gorzki, niesmaczny, nieświeży, vermibus taeniae inquinatus, hoc loco amarus, voluptate carens, corruptus': |
| 'danina uiszczana na rzecz panującego od dworu, czyli gospodarstwa chłopskiego, tributum, quod a rustico, qui praedium possidebat, regi solvi debebat': |
| 'danina uiszczana na rzecz panującego od dworu, czyli gospodarstwa chłopskiego, tributum, quod a rustico, qui praedium possidebat, regi solvi debebat': |
| (na Rusi Czerwonej) 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody czyli dymu, tzw. podymne, tributum, guod ab eo, qui domum possidet, regi solvi debebat': |
| 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody czyli dymu, tributum, quod ab eo, qui domum possidet, regi solvi debebat': |
| 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody czyli dymu, tzw. podymne, tributum, guod ab eo, qui domum possidet, regi solvi debebat': |
| (na Rusi Czerwonej) 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody czyli dymu, tzw. podymne, tributum, quod ab eo, qui domum possidet, regi solvi debebat': |
| (na Rusi Czerwonej) 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody czyli dymu, tzw. podymne, tributum, quod ab eo, qui domum possidet, rego solvi debebat': |
| 'żona oprawcy lub wdowa po oprawcy, czyli justycjariuszu, magistratus cuiusdam, qui oprawca vocabatur, uxor vel vidua': |
| Mamli jechać do Ramot... bojować, czyli niechać?... Wstaw jidzi wiesiele (vade prospere)! |
| 'miara długości, wynosząca 10 prętów, czyli 75 łokci, mensura longitudinis 10 virgas seu 75 cubitos continens': |
| może 'granat' fortasse 'lapis granatus' (pomieszano malum Punicum czyli malogranatum i lapis granatus): |
| 'z Sasią, czyli Saksonią związany, ad Saxoniam pertinens, Saxonicus': (miara) saska 'miara szerokości wozu, tj. rozstawu jego kół, mensura latitudinis currus': |
| 'miara długości różna zależnie od okolicy, przeważnie równa trzem łokciom, czyli sześciu stopom, mensura longitudinis, varia secundum loca, saepissime tres cubiti i. e. sex pedes': |
| Mogąli ty dzieci odzierżeć ojczyznę swoję... czyli nie, albo jako długo to się ma wlec (OrtOssol 30, 4: się zawlec) do końca (qualiter se prosequi debent pro fine) podług prawa? |
| 'należący do ostrożnika, będący własnością ostrożnika czyli rzemieślnika wyrabiającego ostrogi, eius, qui calcaria conficit': |
| może 'napierśnik czyli część zbroi, osłaniająca piersi, fortasse pars loricae pectus tegens': |
| Przystęp sam, synu, ać ciebie pomacam (ut tangam te) a opatrzę, jestliś ty syn moj Ezau, czyli nie... A pomacaw (palpato) jego (sc. Jakuba) Isaak i rzekł |
| 'naczelnik tzw. krainy, czyli małego okręgu wsi na prawie wołoskim, wojewoda wołoski, praefectus parvo pago vicorum iure Valachico conditorum': |
| 'poniedziałek po tzw. niedzieli przewodniej, czyli białej, drugi poniedziałek po Wielkanocy, dies Lunae post dominicam in albis, quae dicitur': |
| (na Rusi Czerwonej) 'danina na rzecz panującego uiszczana od radła. czyli ziemi uprawianej jednym zaprzęgiem, vectigal, quod ab agro uno iugo aratro solvebatur': |
| 'należność, jaką zagrodnik winien był uiszczać panu feudalnemu za zezwolenie na uprawianie ogrodu, czyli niewielkiej działki ziemi, pecunia, quam rusticus domino feodali pro horto, id est parva agri parte colenda solvere debebat': |
| 'koń maści wilczastej, czyli żółtawy z ciemną grzywą, ogonem i pręgą na grzbiecie, equus gilvus cum nigrescentibus iuba et cauda et pilis in dorso': |
| 'to jest, to znaczy, czyli, inaczej mówiąc, id est, videlicet, aliter dicere possis': |
| 'teren przy ścianie, czyli granicy, pogranicze, confinium': |
| 'co siódmy rok, w którym z nakazu Jahwe pozostawiano ziemię odłogiem, jako odpowiednik co siódmego dnia odpoczynku dla ludzi (czyli szabatu), octavus quisque annus, quo Iahve iubente Iudaei agrorum culturam neglegebant, ut agri quoque quiescerent, sicut ipsi sabbato otiosi esse solebant': |
| wprowadza wyraz, połączenie wyrazowe lub zdanie o treści wyjaśniającej 'czyli, mianowicie, to jest, to znaczy, inaczej mówiąc, videlicet, scilicet, id est, aliter dicere possis': |
| wprowadza wyraz, połączenie wyrazowe lub zdanie o treści wyjaśniającej 'czyli, mianowicie, to jest, to znaczy, inaczej mówiąc, videlicet, scilicet, id est, aliter dicere possis': |
| 'jednostka monetarna równa trzem denarom, czyli jednej szóstej grosza, tu jako określenie monety niewielkiej wartości, pecunia valoris trium denariorum, id est sexta pars grossi, hoc loco de pecunia parvi valoris': |
| Kto... świadki, ma sprawnie k temu świadeczstwu przy<ci>snąć, aczby... nie chcieli świadczyć, a co o to przepadli, a straci-li swą rzecz ten, co je ma postawić, dojąd jich z prawem dobywa, a gdy jich prawem nie przyciśnie, (OrtMac 101: a gdy jich prawem <nie> dobędzie), aby świadczyli, albo co o to jest za prawo? |
| Oni (sc. przysiężnicy) tako siedzieli i świadczyli, a wojt też ku prawu nie przysiągł, a tak[og]iego sądu świadczenie (iudicii huiusmodi testimonium) się stanie w zapowiedziany czas miedzy dwiema miesczaninoma |
| Gdy wojt albo przysiężnicy siedzą ku prawu a sądu nie gają..., ale tako przez gajonego sądu przed nimi sie prawowano, a oni tako siedzieli i świadczyli (iudicaverunt et testificaverunt) |
| 'należący do szrotmistrza, czyli mincerza, ad opificem monetae pertinens': |
| 'owoc szypszyny, czyli róży dzikiej, fructus Rosae caninae L.': |
| 'związany z szypkiem, owocem szypszyny, czyli róży dzikiej, ad fructum Rosae caninae L. pertinens': szypkowa jajeczka 'galasówki na owocach róży dzikiej, gallae in baccis anemones silvestris': |
| 'pozostawać silnym, firmum remanere': [o łączysku, czyli łuku] |
| Możeli ta pani odzierżeć swe pirzwsze (OrtOssol 95, 3: pirwe) danie wiana... czyli nie ma mieć pirzwszego (OrtOssol 95, 4: pirwego) wiana prze wtore danie? |
| 'mający rozdętą, zgrubiałą przednią część szyi, czyli tzw. wole, wskutek powiększenia gruczołu tarczycy, strumam magnam thyreoidei aucti causa habens': |
| spaja synonimiczne człony alternatywy 'czyli, sive, vel': |
| 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody, czyli dymu, tributum, quod ab eo, qui domum possidet, regi solvi debebat': |
| 'danina na rzecz panującego uiszczana od zagrody, czyli dymu, tributum, quod ab eo, qui domum possidet, regi solvi debebat': |
| 'korcowe, opłata, której nazwa związana jest z niemieckim wyrazem Scheffel oznaczającym korzec, czyli naczynie stanowiące miarę ciał sypkich, coretale, vectigal, cuius nomen cum Scheffel voce Germanica significante coretum, i.e. vas rerum granis minutis constantium, coniunctum esse videtur': |
| 'kupiec niewpisany do cechu, handlujący na tzw. wolnicy, czyli na wolnym targu, mercator, qui merces suas in foro libero exponebat': |