| ZIEMIA |
| ziemia |
| ziemia przyrodzona, przyrodzona ziemia, przyrodzona ziemia albo znana, ziemia oćcow, otcow, swa ziemia |
| obiecana ziemia, ziemia obiecana, ziemia żądna |
| ziemia żydowska, żydowska ziemia |
| pl. tantum pożytki 'to, co ziemia przynosi, a co służy do zaspokojenia różnych potrzeb, owoce, plony, korzyści z lasów itp., quae terra effert, omnes fruges terrae, quae usui sunt': |
| 'ląd, ziemia, terra, continens': |
| K temu Janowi wychodziła wszytka żydowska ziemia i krzcili sie w Jordanie (et baptizabantur in Jordane) |
| Pozarla ge (sc. ziemia) z gich stany y ze wszim gich nabitkem y spadnø ziwo do *pyekal zarzvczeni z zemye (operti humo, Biblia taborska: zařiceni zemi) |
| przenośnie: [błogosławiona ziemia, Anna święta] |
| Tesze naprzecif ognevy gest ona (sc. ziemia)... szymna |
| 'wzburzać, trząść, peragitare, turbare': [męci się ziemia] |
| 'wprowadzić w inny stan, w inną formę, przekształcić, przeobrazić, mutare, commutare, convertere, transformare': [ziemia przemieni się] |
| Ony (sc. ziemia a niebiesa) zghinø, ale ty (sc. gospodne) zostanesz (permanes, Puł: przebędzesz) |
| 'stać się suchym, siccum fieri': [przeschła jest ziemia] |
| obiecana ziemia, ziemia obiecana |
| ziemia żydowska, żydowska ziemia |
| Gdisz opvsczona bødze (sc. ziemia) od nich, zlvbi syø gim w sobotach swich, cirzpyøøcz pvstinye prze nye (patiens solitudinem, propter illos) |
| ruszyć się 'poruszyć się, zatrząść się, moveri, concuti': [ziemia ruszyła sie jest] |
| 'ziemia rodząca winogrona, terra quae uvas fert': |
| Vsrzø... nyemoci, gimys to ge gest sznødzil pan bog, szarø y gorøczosczø slvnecznø szgøøcz, tak aby wyøczey nye bila poszewana (sc. ziemia) ani czso zelonego syø wsp<ł>odzilo (ut... nec virens quippiam germinet) |
| 'ziemia jako miejsce przebywania ludzi wraz ze wszystkim, co się na niej znajduje, też otaczający ją wszechświat, orbis terrarum, etiam mundus': |
| Uźrzał Bog, iż to ziemia jest się skaziła, albo było wszytko stworzenie (omnis quippe caro), iż to się skaziło |
| 'ziemia posiadana prawem bliskości': |
| 'ziemia posiadana prawem bliskości': |
| 'błoto, ziemia rozmokła, lutum limus': |
| To jest dobro jako groch i jako ziemia, a rzadko jako bob |
| 'ugór, ziemia nieuprawna, ager cessans (?)' (może nomen proprium?): |
| Śpiewajcie Bogu, wszelika ziemia, psalm mowcie imieniu jego, daj<cie> sławę chwale eius (date gloriam laudi eius)! |
| Ziemia pokalona jest nieczystotami cudzokrainow ziemie (terra polluta est coinquinationibus alienigenarum terrae) |
| Pakli... ziemia... połknęłaby je... i padliby za żywota (viventes) do piekła |
| Ziemia obrzymow nazwana jest a w niej niegdy przebywali są obrzymowie..., lud wieliki a mnogi, a wysokiej długości (populus magnus et multus, et procerae longitudinis) |
| Słońce się jest zaćmiło, ziemia bar-zo drżała XV ex. |
| Bo ten, przez ktoregoż jest świat stworzon, dobrze mogł uczynić, iżby tego ziemia pożarła, ktory ji uderzył, ale śmierze radniej chciał nas naucz<yć> |
| Ot tego kopca, coż pirzwy kopiec, wyjawszy z Brudzewa, na lewej ręce, ... jest to... Sędziwojewa łąka i ziemia 1428 |
| Mienią niektorzy, iże Syryja, to miasto i ziemia, leży w stronę od żydowskiej ziemie, nic jej nie zajmując (sic legitur Syria, quod nullam includit partem Iudaeae), ale jest osobna ziemia |
| A to jest dobro jako groch i jako ziemia, a rzadko jako bob..., item aliis verbis: ... Ibi invenies mineram al. krusz[cz]ec złoty et aurum certum |
| Ot tego kopca, coż pirzwy kopiec wyjawszy z Brudzewa na lewej ręce, ... do drugiego kopca... jest to... Sędziwojewa łąka i ziemia 1428 |
| 'ziemia jako miejsce doczesnego życia, terra ut locus vitae humanae': |
| 'mienie (głównie ziemia), mienie dziedziczone, spadek, hereditas, possessio hereditaria (imprimis agri)': |
| Boża jest ziemia i... okrąg ziem... Bo on na wodach założył jest (Puł: założył) ją (fundavit eum) |
| Wezdrżała ziemia, założenia gor zamącona są (conturbata sunt, Puł: zakłady gor zamącony są) i poruszona są, bo rozgniewał sie jest (sc. Bog) na nie |
| Ziemia ruszyła sie jest, i zapra<w>dę (etenim) niebiosa sie rozkapała |
| 'ziemia uprawna, pole uprawne, zwykle o ustalonym obszarze, też gospodarstwo chłopskie, ager, etiam praedium rustici': |
| Ty dawności mają być trzymany, gdy ziemia jest w pokoju, bo czasu trwog abo zamieszania (tempore... guerrarum sive discordiarum, Sul 36: czasu walki alibo niezgod) o tem na roztropność sędzi to spuszczamy |
| 'ziemia wykarczowana, przygotowana do uprawy, terra, ubi culturae causa silva excisa est': |
| 'mienie, głównie ziemia i własność ziemska, posiadłość, bona, res familiaris, imprimis fundus, praedium': |
| Przeklęta ziemia w twem uczynieniu, ... Tarnie a głog będzie rodzić (germinabit tibi) |
| 'terytorium, ziemia, podległe władzy króla, księcia, kasztelana, pana feudalnego, regiones imperio regis, ducis, castellani, viri nobili subiectae': |
| 'odłóg zorany pod oziminę jakiś czas wcześniej przed siewem, aby ziemia parowała, ager quiescens, qui frumento hiberno serendo mature aratus est, ut terra vaporaret': |
| Zmarły są żaby z domow, z ziemie... a zgromadzili są je na bezmiarne kupy i rozgnoiła sie (computruit) ziemia |
| Potem gdyż się dokonało niebo i ziemia, i wszytka jich okrasa (perfecti sunt coeli et terra et omnis ornatus eorum), ... i odpoczynął (sc. Bóg) w siodmy dzień ode wszego działa |
| Ziemia ruszyła sie jest i... niebiosa sie rozkapała (distillaverunt, Puł: nieba sie rozpuściły) od oblicza bożego |
| 'odłóg zorany pod oziminę jakiś czas wcześniej przed siewem, aby ziemia parowała, ager quiescens, qui frumento hiberno serendo mature aratus est, ut terra vaporaret': |
| 'odłóg zorany pod oziminę jakiś czas wcześniej przed siewem, aby ziemia parowała, ager quiescens, qui frumento hiberno serendo mature aratus est, ut terra vaporaret': |
| 'orać pod oziminę jakiś czas wcześniej przed siewem, aby ziemia parowała, frumento hiberno serendo agrum mature arare, ut terra vaporet': |
| Jesus... pisał: jako dolicza Święty Ambroży w jednej epistole: „Ziemia ziemię powieda” |
| Tać (sc. św. Anna) jest ona ziemia święta, ktora światłość ognistą we krzu zatrzymała |
| Zawiernie, zawiernie mowię wam (amen quippe dico vobis Mat 5, 18), iże nie przeminie niebo i ziemia..., ależ sie to wszytko popełni |
| Chwalcie ji (sc. Boga) niebo i ziemia, morze i wszelikie łapające (omnia reptilia, Puł: wszelika gmyrząca) w nich |
| 'suchy, wyschnięty, aridus': pragła 'ziemia, ląd, terra': |
| 'suchy, wyschnięty, aridus': pragna 'ziemia, ląd, terra': |
| Nasz Kryst miły jestci on to był uczynił, iże jegożci niebo i ziemia zdzierżeć była nie mogła, tenci się jest był w łonie u swe... matuchny... położył |
| 'dolina łez, ziemia, lacrimarum vallis (de terra)': |
| Chcemy, aby przerzeczone dawności czasu pokoja a zgody (tempore pacis et concordiae, Dział 25: gdy ziemia jest w pokoju)... zyskowały sobie mieśćce |
| ziemia (żywących, żywych) |
| Gorna ziemia torrida zona XV ex. |
| K temu Janowi wychodziła wszytka żydowska ziemia (omnis Iudaea) |
| 'posiadanie ziemi na prawie lennym czy też w ten sposób posiadana ziemia, feudum': |
| 'wieś, ziemia, trzymana tytułem lenna, feudum': |
| Ziemia naprzeciw wodzie jest sucha, a naprzeciw powietrzu jest ona mocna, a teże naprzeciw ogniewi jest ona [ona] zimna |
| Zaginiecie miedzy narody (inter gentes) a nieprzyjacielska ziemia was smorzy |
| ziemia przebyteczna |
| 'ziemia, terytorium zamieszkiwane przez kogoś, terra, loca, quae ab hominibus incoluntur': |
| Retrogradacio zasięstęp, retrogradus zasięstępny, remissio rozciągnienie, ... tropicus zasięwrot antar<c>ticus przecinaw, orizon obezrok, solsticium słońcstaj, ... torrida zona gorna ziemia, ecentricus wybiegowny XV ex. |
| 'sypka ziemia, proch, humus granis minutis, pulvis': |
| Ziemia drżała jest i odpoczynęła (terra tremuit et quievit), gdy wstał w sądzie Bog |
| 'ziemia, która została wymierzona, terra, quam geometres dimensus est': |
| Zaginiecie miedzy narody a nieprzyjacielska ziemia was zmorzy (hostilis vos terra consumet) |
| znana (ziemia) |
| Tać jest ona ziemia święta, ktora światłość ognistą we krzu zatrzymała, żadnej skazy spalenia nie uczuła, bo chwałę Bostwa znamionowała |
| Osmego dnia będzie wszej ziemie drżenie, dziewiątego dnia zrowna sie ziemia (aequabitur terra) |
| 'rola, ziemia uprawna, do której przynależy pewien obszar łąk oraz uprawnienia do wspólnego użytkowania ziemi nieuprawnej (lasów, pastwisk itp.), ager cultus, ad quem prata quaedam pertinent communisque usus arvi inculti (silvarum, pascuorum, sim.)': |
| Ci cisi za opłatę mają od Boga, eże posiądą ziemię trojaką... Taż ziemia..., po jejże czu chodzą, bo zwadźce tracą jimienie, a cisi go nabywają (Mat 5, 4) XV med. |
| 'ziemia podlegająca prawu dziedziczenia, hereditas, fundus, quem quis iure hereditario accepit vel alteri tradere potest': |
| Zawierne, zawiernie mowię wam, iże nie przeminie niebo i ziemia albo przezpieczność ktora zakona (iota unum aut unus apex non praeteribit a lege Mat 5, 18), ależ sie to wszytko popełni |
| 'mienie nieruchome, nieruchomość, głównie ziemia, może też mienie ruchome, uznane z jakiegoś powodu za nie podlegające naruszeniu i obwarowane szczególnymi prawami przy dziedziczeniu i posiadaniu, bona immobilia, praecipue fundus, fortasse etiam res mobiles, quae nec violari, nec occupari possunt, de quibus et hereditate accipiendis et possidendis peculiari quadam cautum est lege': |
| Wywiedź ziemia... źwierz ziemski (bestias terrae) podle jich podobieństwa |
| W początce Bog stworzył niebo i ziemię, ale ziemia była nieużyteczna a prozna (inanis et vacua) |
| Ani miasto, ani czas, ani niebo, ani ziemia może dzierżeć Boga (non enim locus, neque tempus, nec caelum capit Deum) |
| 'ziemia w przeciwstawieniu do nieba, terra (opponitur caleo)': |
| Ziemia naprzeciw wodzie jest sucha, a naprzeciw powietrzu jest ona mocna, a teże naprzeciw ogniewi jest ona [ona] zimna |
| Cztyrzy żywioły... albo alimenta są od Ciebie stworzony (elementa quatuor a Te sunt creata), imiż ma być żywo wszystko stworzenie, to są, toczusz alimenta: ogień, ziemia, wilkość i powietrze |
| Ziemia daje swoj płod (germen) rozmaitych zioł |
| Porodziła ziemia jich żaby (ranas) w przebytkoch krolow jich |
| ziemia żądna |
| Z śladu syna mego miłego poznałam jego ście, bo kędykoli szedł, tędy była ziemia czyrwona od oblewania krwie jego |
| ziemia, która płynie, płynąca mlekiem a miodem |
| Pakli nową rzecz uczyni Pan, żeby otworząc ziemia usta swa połknęłaby je (ut... deglutiat eos) |
| Owoc nam ziemia nasza przyniesie |
| 'ziemia wzięta pod uprawę (przyorana) obok gruntu dawniej już uprawianego, ager, qui coli coepit et agro iam dudum culto adiunctus est' (?): |
| Pobita jest ziemia we krwiech, i pobiezczyniona (contaminata est, Fl: pokalena jest) w dzielech jich |
| Wspłodź ziemia... drzewo jabłko nosząc, czyniąc owoce podług swego przyrodzenia (iuxta genus suum) |
| Pobita jest (infecta est) ziemia jich we krwiech, i pokalena jest |
| Coż wolnie rodzi ziemia, nie będziesz żnąć (non metes) |
| przyrodzona (ziemia) |
| Ziemia ruszyła sie, bo nieba sie rozpuściły (distillaverunt, Fl: niebiosa sie rozkapała) od oblicza bożego |
| 'kraj zamieszkały przez Żydów, kraina, ziemia żydowska, Judea, Izrael, Iudaea, terra Iudaica': |
| Ot tego kopca... do drugiego kopca, coż leży końc ogroda... pana Sędziwojewa łąka i ziemia 1428 |
| Rozskwarła sie (liquefacta est) ziemia i wszytcy, jiż przebywają w niej |
| 'odłóg, pole przez jakiś czas nie orane, nie uprawiane, czy może ziemia w ogóle jeszcze nie uprawiana, ager cessatus vel novalis': |
| Cum ferro et pede movere terram circa vitem et facere ipsam mollem, id est puchlna ziemia XV med. |
| Przeklęta ziemia... tarnie a głog będzie rodzić (spinas et tribulos germinabit) |
| 'pustkowie, ziemia niezamieszkała, nieuprawiona, locus vastus, desertus, incultus': |
| Chwalcie ji, niebo i ziemia, morze i wszelika gmyrząca w nich (laudent illum caeli et terra, mare et omnia reptilia in eis, Fl: wszelikie łapające) |
| Ta naświętsza, niegdy niepłodna ziemia (sc. św. Anna), rożkę z siebie wypuści<ła>, ktora kwiatek rozkoszny urodziła |
| 'niczym nieosłonięty, nullo stramento tectus, nudus': [goła ziemia] |
| Tać jest ona ziemia święta, ktora światłość ognistą we krzu zatrzymała |
| Potem gdyż się dokonało niebo i ziemia, i wszytka jich okrasa (omnis ornatus eorum), i dokonał Bog w siodmy dzień działa |
| 'cała ziemia (pomyślana jako tarcza, dysk), świat, orbis terrarum': |
| 'płaszczyzna zamknięta linią kolistą, orbis, circulus': okrążenie ziemskie 'cała ziemia (pomyślana jako tarcza, dysk), świat, orbis terrarum': |
| 'teren, ziemia, która podlegała władzy opata, terra, quae in abbatis potestate erat' (?): |
| 'ziemia jako miejsce doczesnego życia, padół ziemski, terra, in qua vita humana agitur, vallis lacrimarum, que dicitur': |
| Opięć (quoque) rzekł Bog: Wywiedź ziemia stworzenie żywe |
| Zginie na darmo usile wasze (consumetur in cassum labor vester), nie wyda ziemia płodu swego ani jabłoń jabłek |
| 'pole, ziemia, ager': |
| Ma jest wszytka ziemia, a wy będziecie mi w krolewstwo księskie a lud święty (vos eritis mihi in regnum sacerdotale et gens sancta) |
| A ktora cię ziemia przymie umarłą, w tejże i ja umrę a tu uczynię sobie miasto pogrzebne (locum... sepulturae) |
| Poruszyła sie jest i wezdrżała ziemia (contremuit terra) |
| 'ziemia stanowiąca własność króla, terra regis propria': |
| By pospolstwo naszej żydowskiej ziemie już, czusz żydowska ziemia, żądliwość ku pospolnemu dobremu sie jest ustawiła, mir i pokoj miała |
| Ziemia pokalona jest (polluta est) nieczystotami cudzokrainow ziemie |
| Gdzie ja mam ciebie przymować, gdyż niebo i ziemia twej wielikości nie może osięgnąć |
| Napełniona jest ziemia osiedzieni<m> (Puł: osiędzenim) twojim (impleta est terra possessione tua) |
| (człowiek, miasto, ziemia) imieniem, na imię |
| pl. tantum 'teren, gdzie się ziemia obsunęła, locus, ubi terra delapsa est' (?): |
| Nie będziemy sie bać, gdy sie będzie męcić ziemia i przeniesiony będą gory w sierce morskie (in cor maris, Puł: w sierce morza) |
| Otoć (ecce) wszytka ziemia przed tobą jest |
| 'ziemia uprawna lub nadająca się pod uprawę, rola, ager': |
| Ziemia dała owoc swoj (fructum suum) |
| 'rola, ziemia uprawna, do której przynależy pewien obszar łąk oraz uprawnienia do wspólnego użytkowania ziemi nieuprawnej (lasów, pastwisk itp.), ager cultus, ad quem prata quaedam pertinent communisque usus arvi inculti (silvarum, pascuorum, sim.)': |
| (u Żydów, apud Iudaeos) 'ziemia, posiadłość, której nie można było sprzedać, terra, quae vendi non potuit': |
| wieczne błogosławieństwo, chwała wieczn(i)a, wieczne krolewanie, krolewstwo wieczne, wieczna oćczyzna, odpłata, wieczne otpoczynienie, odpoczywanie, pocieszenie, wieczny przebytek, wieczne przybytki, radość wieczna, wieczn(i)e radości, wieczna szczęsność, świat wieczny, wieczna światłość, świątość, wieczne ucieszenie, wiesiele, zbawienie, wieczna ziemia, żywot wieczny, wieczny żywot |
| Wspłodź ziemia... drzewo... czyniąc owoce..., jegoż siemię w sobie samem (in semetipso) bądź na ziemi |
| Wspłodź ziemia ziele czyniąc siemię (facientem semen), a drzewo jabłko nosząc czyniąc owoce |
| Coż wolnie (sponte) rodzi ziemia, nie będziesz żnąć |
| Gdzie ja mam ciebie przymować, gdyż niebo i ziemia twej wielikości nie może osięgnąć |
| Błogosławione imię wielmnożstwa (maiestatis, Puł: wielmostwa) jego na wieki, i napełniona będzie wielmnożstwa (maiestate, Puł: wielmostwa) jego wszelika ziemia |
| Gallija, taka ziemia XV p. pr. |
| Porodziła (edidit) ziemia jich żaby |
| Wywiedź ziemia stworzenie żywe w swem porodzie (in genere suo) |
| Przeklęta ziemia w twem uczynieniu. S usilim (in laboribus) pokarma ziemskiego będziesz pożywać |
| (w użyciu poetyckim, apud poetas) wsie pl. 'ziemia, kraina, terra, regio': |
| Jakosmy graniczyli miedzy Tomicami... a kapitułą... A na doł Młynow ma jić (sc. granica) stara samica aż na koniec gory. Więc od gory księża ziemia a jego błoto 1419 |
| Przeklęta ziemia... tarnie a głog będzie rodzić (spinas et tribulos germinabit) |
| To są, toczusz alimenta: ogień, ziemia, wilkość i powietrze |
| 'słona, bezpłodna ziemia, ager salsus, infecundus': |
| 'słona, bezpłodna ziemia, ager salsus, infecundus': |
| Sclavonia est quedam provincia słowacska ziemia ca 1500 |
| Rozskwarła sie ziemia..., ja ućwierdził jeśm słupy jej (columnas eius) |
| Wspłodź (germinet) ziemia ziele |
| Ziemia drżała i odpoczynęła, gdy wstajał w sąd (cum exsurgeret in iudicium, Fl: wstał w sądzie) Bog |
| Potem gdyż (igitur) się dokonało niebo i ziemia, i wszytka jich okrasa. I dokonał Bog w siodmy dzień działa |
| Tać jest ona ziemia święta, ktora światłość ognistą we krzu zatrzymała, żadnej skazy spalenia nie uczuła |
| Przez tę koronę tarnową rozumie sie źwięcie naszych grzechow. Bo jako nasza ziemia rodzi tarnie pchające, takież miły Krystus przyjmując koronę tarnową... mienił, iże nasze boleści sam on miał nosić |
| Kryst nie chciał jest był człowieka stworzyć z powietrza..., aleć jest ji on <z> ziemie był stworzył przezto, iżbyć on był skromny, iżci ziemia... naprzeciw powietrzu jest ona mocna |
| Ktora cię ziemia przymie umarłą, w tejże (in ea) i ja umrę |
| Ty dawności mają być trzymany, gdy ziemia jest w pokoju, bo czasu trwog abo zamieszania, o tem na roztropność sędzi to spuszczamy |
| 'żyzna, urodzajna ziemia, ager fertilis, fecundus, pinguis': |
| Otoć wszytka ziemia przed tobą jest. Powzdal się (recede) ode mnie! |
| Tedy wychodziło do niego (sc. do Jana, exibat ad eum Mat 3, 5) Jerusalem (Rozm 177: k temu Janowi wychodziła wszytka żydowska ziemia) |
| Przykazał (sc. Herod) Salome..., aby przy jego śmierci wszytki (sc. Żydow syny) kazała zabić, aby wszytka ziemia żydowska, aczkolwie nieradzi, wyli (ut ita omnis Iudaea... plangeret) przy jego śmierci |
| A ty dawności mają być trzymany, gdy ziemia jest w pokoju, bo czasu trwog abo zamieszania (tempore... guerrarum sive discordiarum, Sul 36: czasu walki alibo niezgod) o tem na roztropność sędzi to spuszczamy |
| 'kraj, ziemia, terra, tellus': |
| może 'ziemia przygotowana świeżo pod uprawę, wykarczowana, nowina, fortasse ager arboribus purgatus, semini spargendo aptus, novale': |
| Wszystka ziemia... śpiewać będzie tobie (psallat tibi) |
| 'suchy ląd, ziemia, continens, terra': |
| Ale ziemia była... prozna a ćmy były na twarzy przepaści (super faciem abyssi) |
| Ta naświętsza, niegdy niepłodna ziemia (sc. św. Anna), rożkę z siebie wypuści<ła>, ktora kwiatek rozkoszny urodziła |
| Iżci ziemia naprzeciw wodzie jest sucha |
| Wywiedź ziemia stworzenie żywe (producat terra animam viventem) |
| 'cała ziemia, totus orbis terrarum': |
| Ziemia drżała jest i odpoczynęła, gdy wstał w sądzie (cum exsurgeret in iudicium, Puł: wstajał w sąd) Bog |
| Słońce sie jest zaćmiło, ziemia barzo drżała, opoki sie padały XV ex. |
| w błędnym rozumieniu łac. humerus 'bark, ramię, plecy’ jako humus 'ziemia, grunt, rola' w tekście zniekształconym przez kopistę: |
| 'pole przez jakiś czas nieorane, nieuprawiane, czy może ziemia w ogóle jeszcze nieuprawiana, ager cessatus vel novalis': |
| Niebo i ziemia przeminą, ale moje słowa sie nie przyminą (caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt Mat 24, 35) |