| prawie |
| Kthory czlowyek szyedzy w prawie myeszczkyem, maydborszkyem prawye y tam bytem zyl albo zywye (OrtMac 91: bythem myaszka), ten moze szwey zenye dacz wyano |
| Kthory czlowyek szyedzy w prawie myeszczkyem, maydborszkyem prawye (OrtMac 91: maydborszkym) |
| Gdy kto, bądącz powod (cum actor), nyekomv da winą w nyemyeczskyem prawie..., tedi winowąti tam ma powoda sluchacz |
| bydlić w prawie |
| 'w prawie niemieckim osoba łącząca funkcje sądowe z posiadaniem wójtowstwa na prawie zakupnym, in iure Theutonico, qui simul potestatem iudicis et emptam potestatem advocati gerit': |
| Ale bezprawny człowiek jest rozmajity... Jini są bezprawni ludzie, ktorzy są w prawie zapowiedziani (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: ktorzy... zapowiedziani), ci mogą w jinem prawie dać albo przedać swe jimienie |
| 'średniowieczny system norm, oparty na prawie rzymskim i prawotwórczej działalności cesarzy niemieckich, leges medio aevo ad exemplar legum Romanorum et imperatorum Germaniae constitutae': |
| siedzieć na prawie, ku prawu |
| po prawie, z prawem |
| Czlowyek, czo przyszagl przed raczczamy (iurat in cruce coram consulibus), ysz prawie szoszowal od szwego gymyenyą |
| Kthory czlowyek szyedzy w prawie myeszczkyem... y tam bytem zyl albo zywye (possessionatus est vel mansionem agens, OrtMac 91: bythem myaszka), ten moze szwey zenye dacz wyano |
| Panie wojcie, już bo cię [i] pytam na prawie... jestli to ślubienie mocno |
| osieść w prawie |
| 'w prawie niemieckim osoba łącząca funkcje sądowe z posiadaniem wójtostwa na prawie zakupnym, qui simul potestatem iudicis et emptam potestatem advocati gerit': |
| Yesly czo wiączey bylo, w czym sią prawie spelnilo ca 1450 |
| Yesly czo wiączey bylo, w czym sią prawie spelnilo ca 1450 |
| Paknyali wynowati vczynywszy dosycz po tem prawie powoda chczal nagabacz, tedy powod wygme syą do swego prawa y sądzey (suam litem aut causam coram iudice competenti... agitabit) |
| Czso szye stanye w prawie przed sandem y przed przysząsznyky, tho ony moga szwyathczycz pod thą przyszagą, czo kv prawu przyszagly, ale chczely (pro chcząly) czo szwyathczycz, czo szyą stalo oprocz (OrtMac 136: przesz) sandv (extra iudicium) albo wyedzely, k themv szwyathczycz mvsszą oszobno przyszancz podlug prawa prawego |
| Kto chce pisać doskonale język polski i też prawie, umiej obiecado moje |
| Pytam na prawie, azali my nie mamy... tego jimienia dzierżeć |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie bylismy przy tem, kiegdy Prędota dajał list Jacobo, a on go nie ściał wziąć 1396 |
| Będzieli gość gościowi albo jinnemu człowiekowi, co tu w tym prawie winowat, [nie jest] za rękę dan (o dług), tedy wojt ma ji jemu dać schować tako długo, aż mu ten dług zapłaci |
| 'prawie, fere': |
| w przybliżonym określeniu 'około, prawie, circiter, fere': |
| Czso pozwał Jakub miedzy mną a miedzy Bodzechną, to pozwał po prawie, bosmy to sądzili 1388 |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie bylismy przy tem, kiegdy Prędota dajał list Jacobo 1396 |
| Ustawiamy, aby obwinieni z grzechu zażżenia..., też nalezieni w<e> wsiach abo w mieściech niemiecskich z prawa jich ciągnieni byli a w prawie polskiem... powinni będą otpowiedzieć (ut... inventi in civitatibus aut villis teutonicalibus, extra forum ipsorum trahantur et in iure polonico... tenebuntur respondere) |
| Gdyby jeden człowiek zatwierdzon w naszem prawie rok i dzień o głowę albo o rany, albo o cokolwie takiego (OrtMac 28: o co jinszego)..., możeli jego żona... osieść albo przedać jego stojące jimienie? |
| Quia sciunt et testantur, jako prawie pani w czas zazwała, dawności nie dawając wynić 1444 |
| Jakom ja przy tem był, eże Szczepan nie wyręczył u Junoszej Wawrzyńcowa bydła w jinszem dłudze, jeno w ziemskiem prawie 1427 |
| 'w miastach na prawie niemieckim naczelny organ samorządu miejskiego, składający się z burmistrza i rajców, concilium, a quo urbes iure Theutonico conditae regebantur, quod e praefecto urbi et consiliariis constabat': |
| 'w miastach na prawie niemieckim aktualnie urzędujący zespół rajców z burmistrzem na czele, concilium, a quo urbes iure Theutonico conditae regebantur, quod e praefecto urbi et consiliariis constabat': |
| 2. 'członek zespołu powołanego jako organ doradczy lub decydujący, socius concilii, quod consiliorum dandorum aut alicuius rei regendae causa costitutum est': a. 'członek rady miejskiej, naczelnego organu samorządu miejskiego w miastach na prawie niemieckim, socius concilii, a quo urbes iure Theutonico conditae regebantur': |
| Jako prawie ta niwa albo pole leży tem <w> dziele, cso kupił Jacus 1423 |
| 'dobro, majątek nadany na prawie lennym, praedium, quod feudum vocatur': |
| Jako prawie Jaszek dzirży dziedzinę szesnaście lat w dobrem pokoju 1399 |
| Jako prawie Jaracz nie miał k temu żytu niczs ani na nie robił, niżli (a. niźli, 'ale') Stachny dzieci 1399 |
| Jako prawie nie *stdal na zakupnem (var. MPKJ II 299: nie siedział na zakupnem), a idę precz położył gościne podług prawa wojtowi z Szczekarzowic 1418 |
| 'prawie, około, fere': |
| Jako prawie Włost pirzwej zazwał Zawisza, niż pani dobyła kmiecia 1405 |
| Jako prawie Ondrzej umowił z Mikołajem, eże Mikołaj miał postawić w Jackowie trzy świadki przez otwłoki, tedy Mikołaj mimo umowę przydę do sądu ustał niewierny rok 1402 |
| Jako prawie w ten dzień nie dodawano pieniędzy, jako smowa była, cso Szczepan ręczył 1402 |
| (o prawie, zarządzaniu, dicitur de lege) 'obejmować zakresem stosowalności, odnosić do kogoś, czegoś, in aliquem, aliquid valere': |
| Jako prawie zajęli me dziedziny dwieście brozd, zaorali <k> swe dziedzinie 1395 |
| Jako prawie... Biegański był z żoną kiedy zapis zapisowany, z jegoż zapisu list wyszedł 1400 |
| Wy stojicie wszystcy... i wszystek lud..., aby wszedł w ślub Pana Boga i w prawie zaprzysiężonym (ut transeas... in iure iurando), jeż to dziś Pan Bog twoj uderzy z tobą |
| 'dobra, majątek nadany na prawie lennym, praedium, quod feudum vocatur': |
| Eże Rychołt zarzucił Tomę uzdą i obiesił prawie człowieka 1386 |
| 'majątek nadany na prawie lennym, praedium, quod feudum vocatur': |
| Gdy kto kogo zatwierdza w prawie o głowę, o rany albo ocz jinszego |
| 'odmienny co do postaci, ilości, różny, różnorodny, różnych rodzajów, rozliczny, varius, diversus, multiplex, non unius generis, multus': a. w sg.: [tu o prawie] |
| Dominus Niemierza... <fac>ta prius columpna in piscina <Pe>tri..., que p<iscina>... consignata ad <men>suram aque, debet iurare in hunc modum:... Jako prawie com zamierzył, zamierzyłem z prawem i zawirciał 1399 |
| 'w prawie zwyczajowym publiczne, zgodne z umową naruszenie przez wierzyciela czci dłużnika niewywiązującego się ze swoich zabowiązań, najczęściej przez ubliżanie mu słowami, conviciae, quibus secundum consuetudinem creditor debitorem sibi non satisfacientem ex convento publice carpebat': |
| (o prawie, zwyczajach itp.) 'naruszać, przekraczać, violare (leges, consuetudines, sim.)': |
| Jako Jan i Mikołaj nie porąbił Paszkowi zapusta po rozprawie za sześć grzywien 1409 |
| In hec verba egit...: Eszżeś mię ty obesław człowiekiem ku rozprawie, a gdyżem k tobie przyjechał z tym człowiekiem ku rozprawie, tedyś ty n[y]a mię wybiegł z ostrą bronią 1443 |
| Jako prawie połowicę połu<ź>rzebka dopełnił w Barcic<ach> 1418 |
| Kto chce pisać doskonale język polski i też prawie, umiej obiecadło moje |
| 'prawie, niemal, fere, paene': |
| Jakośm przy tem był, iż woźny prawie wyznał miedzy Parzenczewskimi a miedzy Kotowiecskimi 1404 |
| Kto chce pisać doskonale język polski i też prawie, umiej obiecado moje |
| Polikarpus... prosił Boga o to prawie, by uźrzał śmierć w jej postawie |
| Jako wiemy i świaczczymy, jako prawie kupił podsędek wieczyście Poprężniki 1393 |
| Jako prawie com zamierzył, zamierzyłem z prawem 1399 |
| Sołtystwa i wojtowstwa, co są pańska, leńska i leżą w marborskiem prawie, ty to leżą i słuchają w leński<e> prawo |
| Strofujeli kto ortel..., to ma wojt... popisać i ortela tego się dowiedać w wyszym prawie |
| obchodzić, hobychodzić się prawem, w prawie |
| Jako prawie ty wszytki rzeczy, ho ktore tu ziemskie dobre umowione i przed nami tych nikomu nie są winy <dany> aż dotychmiast, aż to ućwirdzimy i popiszemy 1406 |
| Co pozwał Jakub miedzy mną a miedzy Bodzechną, to pozwał po prawie, bosmy to sądzili 1388 |
| 'niemal, prawie, paene, fere': |
| 'sprawiedliwość, słuszność, iustitia, aequitas': |
| 'sprawiedliwie, słusznie, iuste, aeque': |
| Strofujeli kto ortel w sądzie, to ma wojt... popisać i posłać, i ortela tego sie dowiedzieć w wyszem prawie podług prawa |
| Jako prawie kupił podsędek wieczyście Poprężniki i listy na nie miał, ale mu zginęły 1393 |
| Jako prawie Czestko miał tę smowę s Jaroczem, eże nie mial ten woł dawnością zginąć 1399 |
| 'omal nie, prawie, paene': |
| O zbiegłych z zemie a o prawie ziemskiego wojewody |
| 'lennik, wasal, ten, co posiada dobra na prawie lennym, vasallus': |
| 'posiadanie ziemi na prawie lennym czy też w ten sposób posiadana ziemia, feudum': |
| Jako prawie sjednał panią Falibogowę z panem Kilijanem o ty wszytki rzeczy, co były miedzy jimi, to sjednano i opuściła je 1402 |
| Mnima-ć każdy człowiek prawie, by był prostak na postawie |
| Jako prawie ty ku Piotruszczynie ręce ręczone głowne pieniądze 1398 |
| Przysięgam... sprawi<e>dliwości użyczać... w tem to prawie, a tego ne opuścić ni prze żadną miłość, ani prze żadną nienawiść, ani prze żadny dar XV p. post. |
| Tedy wżdy i on i dzieci jego zostaną przy swem pełnem prawie, acz w jinym niepoczes<n>ym sie nie przekonali z prawa prawego (si aliter se cum criminalibus non obfuscaverunt nec obfuscant de forma iuris) |
| Jako prawie Czestko miał tę smowę s Jaroczem, eże nie miał ten woł dawnością zginąć 1399 |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, eż ot pięcidziesiąt lat w rozkopaniu nie był w niwach 1395 |
| Jako prawie przeorał mocą i kam<ie>nie przemiotał łoni 1399 |
| Cso pozwał Jakub miedzy mną a miedzy Bodzechną, to pozwał po prawie, bosmy tho sądzili 1388 |
| Jako prawie Staszek do swego pana nie snosił dwu kopu pszenice... korzystną rzeczą ani tego użytka ima 1397 |
| Naszy wojtowie... wybierają przysiężniki ku ławicy na prawie siedzieć z przepuszczenim (de concesso) naszego krola pana |
| przy prawie, podle prawa: |
| Jako prawie sądzilismy i przesądzali to żyto w winach dwadzieścia kop, X siliginis et X tritici 1396 |
| Jako prawie przeorał mocą i kam<ie>nie przemiotał łoni 1399 |
| 'niemal, prawie, paene, fere': |
| 'miasto, wieś osadzona na prawie niemieckim, oppidum vel villa iure Teutonico constituta': |
| Kto sie tego wyzna, ta targowna ma stać, ale kto sie jego zaprzy, tego mają przypuścić ku przysiędze, bo w majdborskiem prawie nie może nikogo przeświadczyć podług prawa w tych rzeczach |
| Bernhardus... reposuit terminum ab ipsa Biełka, quia est vere infirma vlg. prawie niemocna 1449 |
| (o prawie, nakazach) 'naruszać, łamać, violare, non observare': |
| (o prawie, nakazach) 'naruszać, łamać, violare, non observare': |
| O prawie pisarskiem (de scriptoribus iudiciorum, var. de officialibus iudiciorum, Dział 47: o pisarzu ziemskiem) |
| Jakom ja nie otbił samoczwart Jana gwałtem w prawie księżemu urzędownikowi z miodowem licem 1460 |
| (o prawie i dokumentach prawnych) 'dotyczący dziedziczenia, hereditarius, ad res hereditarias pertinens': |
| (o prawie, dokumentach i czynnościach prawnych) 'dotyczący posiadania dziedzicznego, hereditarius, ad res hereditarias pertinens': |
| Jako prawie trzyma w mirze, pokoju pięćnacie lat 1417 |
| Jako prawie Maciek był dzielen z swym oćcem, niż Marcin dobył na jego oćcu dzielnice 1392 |
| Widząc synowie Amonowi, iże przezprawie (iniuriam) uczynili Dawidowi..., posłali tysiąc libr śrzebra |
| Panie wojcie, już bądźcie [i] pytani na prawie, gdyż ta pani w s<w>em smętku i w ulęknieniu i też nierozpamiętale tak uczyniła, jestli to ślubienie mocno? |
| Jako prawie kędyśm jechał, poty jest me 1400 |
| Jako prawie Ondrzej umowił s Mikołajem, eże Mikołaj miał postawić... trzy świadki przez otwłoki, tedy Mikolaj, mimo umowę przydę do sądu, ustał niewierny rok 1402 |
| W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni i służebnice (servi illiberi et ancillae) nie mogli być z ręku panow swych wywoleni, aliżby przez nie wolno puszczeni byli a woleństwu zwroceni byli |
| Jako prawie wiemy i śwaczczymy, [n]iże kazał zasię dać zastawę w dziesiąci grzywien, a tośm zapłacił 1394 |
| Jako prawie Jaracz nie miał k temu żytu niczs ani na nie robił, niżli (czy niźli) Stachny dzieci 1399 |
| Jaco Marcin... nie zwlekł jeziora gwałtem Petro... cum novem rybakow, stojąc s nim w prawie 1423 |
| Jakom ja tako dzielił, heż się Pawłowi ten jaz dostał, ho ktory się hobychodzę w prawie 1461 |
| W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni... nie mogli być z ręku panow swych wywoleni, aliżby przez nie wolno puszczeni byli a woleństwu zwroceni byli (nisi... fuerint... libertati restituti) |
| Jako prawie ruda nie otworzyła sie na roli... wojta, ali otworzyła sie na roli klasztornej tego proboszcza 1436 |
| Jakośm prawie nie obiązował sie ni pod jeden (i.e. pod nijeden) czynsz płacić księdzu proboszczowi 1401 |
| Eże Rychołt zarzucił Tomę uzdą i obiesił prawie człowieka 1386 |
| Żałując w prawie niemiecskiem przeciwko krzywemu (agens iure Teutonico contra reum), jemu tymże prawem otpowiedzieć nie powinien |
| Jako prawie panu Spytkowi wojewodzie nie objązał jeśm sie dać za winy drew we dwa pieca wapna żec 1400 |
| Jako prawie miał *actis czas wiece, kiegdy ji Jan stawił obolebromq 1418 |
| 'urząd sołtysa we wsi na prawie wołoskim, sculteti magistratus rusticus iuris Valachici': |
| 'sołtys wsi na prawie wołoskim, vicorum praefectus iuris Valachici, scultetus': |
| Mogą<li> ci jisni przysiężnicy, coż są rocznie od radziec wybrani... siedzieć na przysiężnej (OrtMac 43: przysięgłej) ławicy (scamnum scabinalem praeesse possunt) na prawie podług prawa? |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, eż ot pięćidziesiąt lat w rozkopaniu nie był w niwach 1395 |
| 'biegły w prawie, uczony w Piśmie, faryzeusz, iurisperitus, scriba, Phrisaeus': |
| Jako prawie Staszek do swego pana nie znosił dwu kopu pszenice ani dwu kopu rży 1397 |
| Jako prawie pani Przychna pobrała na Janie (?) jego pusczowe in Barz[...] 1418 |
| Żałując w prawie niemiecskiem przeciwko krzywemu, jemu tymże prawem otpowiedzieć nie powinien (eodem iure reo respondere non tenetur) |
| 'sam początek, pierwociny, initium, principium': na syrowem korzeniu, z syrowego korzenia 'od samego początku, prawie z niczego, na dziewiczym, świeżo uprawnym terenie, ab initio, a principio, in terra novissime exstirpata in novali': |
| Wy stojicie wszystcy dziś przed Panem Bogiem waszym..., aby wszedł w ślub Pana Boga i w prawie zaprzysiężonym (in iure iurando), jeż to dziś Pan Bog twoj uderzy z tobą |
| Kiedy pan dziedziczny... kogo przed swemi ludźmi... osądzi ku śmierci... albo iż swe jimienie straci przy tym istem prawie, słowie iż mu je odsądzą |
| Jako prawie od<s>tąpiła stawu a po odstąpieniu nie brała pieniędzy od Jaszka 1404 |
| Gdyż ten człek złe i fałszyw[y]e list<y> przyniosł od miasta Frydborku, jako sie sam odwołał (prout se voluntarie obtulit, OrtBrRp 100, 2: jako sie sam zobowiązał), najdzicie na swym prawie, co on <za> to ma cirpieć |
| Jako prawie ani mą radą, ani mą kaźnią, ani s mego domu wyjawszy pana podkanclerzego pożżono 1401 |
| On będzie sędzić świat w prawie (in aequitate) i sędzić będzie lud w prawdzie (in iustitia) |
| (o prawie, zarządzaniu) 'odnosić do kogoś, rozciągać na kogoś, (de legibus) ad aliquem pertinere, aliquem comprehendere': |
| Jako Michał nie obsyłał Stoisława, aby ji w prawie zastąpił, jako mu ręczył za warunk, ale się sam przał nie obsyłając jego 1424 |
| To my bierzemy ku starej przysiędze, iże obręczym człowieka z prawa pana naszego i na temsmy prawie byli 1470 |
| Nagotował jest w sądzie stolec swoj a on (et ipse, Puł: i on) będzie sędzić świat w prawie |
| Jedy gościa... wydadzą gościowi za rękę albo jinnemu człowiekowi, co tuta nie osiadł w tem prawie, co... mają z tym uczynić a jako daleko siedząc, słowie bydląc (OrtBr VII 555: siedząc, słowie bydląc), od tego prawa ma być gościem zwan podług prawa? |
| 'naczelnik małego okręgu wsi na prawie wołoskim, wojewoda wołoski, praefectus parvo pago vicorum iure Valachico conditorum': |
| 'usprawiedliwienie, wyjaśnienie, excusatio, explicatio': |
| Jako prawie pastewnikow w Karwinie, rzekących pogrodziec, używali jego namiastkowie pospolicie i ludzie 1400 |
| Jako prawie bylismy przy tem, kiegdy Prędota laską list Jasconis... na ten dzień chciał oprawić, ano tego nie chciano od niego przyjąć 1396 |
| Jako prawie pastewnikow w Karwinie, rzekących pogrodziec, używali jego namiastkowie pospolicie i ludzie 1400 |
| Jako prawie sjednał panią Falibogową z panem Kilianem o ty wszytki rzeczy, co były miedzy jimi, to syednano i opuściła je, a potem mocą siłą wybiwszy ji et fecit XL marcas <dampni> 1402 |
| Acz zaiste owszem (si vere utique) sprawiedlność mołwicie, prawie sądzicie, syno<w>ie ludzszczy |
| Gdyby przysiężnik nic jinnego nie przestąpił... a wy byście prosili to, iżby was przy prawie zostawili, tegodla nie mieliby go w jęctwo sadzać (in captivitatem mittere non deberent, OrtOssol 40, 2: wsadzić) podług prawa |
| Jako prawie wyorał swe prawe a nie wganiał w Alżbiociną niwę 1405 |
| 'sołtys wsi na prawie wołoskim, scultetus vici Valachorum iure conditi': |
| 'urząd i posiadłość sołtysa we wsi na prawie wołoskim, officium vel praedium sculteti in villa iure Valachico condita': |
| Jako prawie ty ku Piotruszczynie ręce ręczone głowne pieniądze 1398 |
| 'zasiadający, urzędujący, (iudicio) assidens': osiadła rada 'w miastach na prawie magdeburskim aktualnie urzędujący zespół rajców, consilium urbanum iuris Magdeburgensis': |
| 'w prawie ruskim opłata za nowoosiadłego chłopa, uiszczana przez nowego pana poprzedniemu, merces, quae ab eo, qui colonum alterius in agro suo collocavit, priori domino solvebatur (in iure Ruthenico)': |
| 'w prawie ruskim opłata za nowoosiadłego chłopa, uiszczana przez nowego pana poprzedniemu, merces, quae ab eo, qui colonum alterius in agro suo collocavit, domino priori solvebatur (in iure Ruthenico)': |
| 'sąd odbywający zwykle swoje posiedzenia w określonych terminach i miejscach (przeważnie w prawie niemieckim), iudicium (saepissime iuris Teutonici), quod certis quibusdam diebus et locis habebatur': |
| Sicut sciunt et testantur, jako prawie osądzono sądem, iż skazano na Bartę winy, to jej brała podług skazania i prawa 1397 |
| O prawie, w ktorem kto odpowiedzieć ima sprawnie. Pokłada też dwa członki polskiego prawa |
| Jako prawie sądzilismy i przesądzali to żyto w winach dwadzieścia kop 1396 |
| Cso pozwał Jakub miedzy mną a miedzy Bodzechną, to pozwał po prawie, bosmy to sądzili 1388 |
| 'pełny, nieuszczuplony, wolny od braków, doskonały, plenus, integer, non imminutus' [o przysługującym komuś prawie]: |
| 'biegły w prawie, znawca prawa, legis peritus': |
| 'stawić się na rozprawie sądowej, coram iudice apparere': |
| 'wyrok sądowy przysądzający, utrzymujący przy prawie, iudicum sententia, qua alicui aliquid adiudicatur, qua aliquis aliquid retinet' (?): |
| Jiż (sc. dzieci) lat... nie mając, otpowiedzieć w prawie na rzecz nie mogą ani mają, jakokole o lata jim było obeźrzano, jako to parobkom do pięcinaćcie a dziewkam do dwunaćcie lat wlicznie (inclusive), aby w ten to czas nie powinny były otpowiedać |
| Panie wojcie, już bo cię i pytam na prawie |
| Ustawiamy, aby obwinieni z grzechu zaźżenia... w prawie polskiem ale przed sędzią podobnym (coram iudiced competenti, Dział 33: przed sędzią ustawionym) powinni będą otpowiedzieć |
| Jako wiemy i świaczczymy, jako prawie kupił podsędek wieczyście Poprężniki i listy na nie miał 1393 |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie wiemy i śwaczczymy, [n]iże kazał za się dać zastawę w dziesiąci grzywien, a tośm zapłacił 1394 |
| Jako prawie Ondrzejka siedzi na Margorzacine oćca siedlisku 1393 |
| Jako prawie Ondrzejka siedzi na Margorzacine oćca siedlisku 1393 |
| Jako csom wodził tośḿ wodził po prawie a po swem: jich na lewo a me na prawo 1407 |
| 'naczelnik tzw. krainy, czyli małego okręgu wsi na prawie wołoskim, wojewoda wołoski, praefectus parvo pago vicorum iure Valachico conditorum': |
| siedzieć pod czyjąś ręką, pod kimś, w prawie |
| 'w miastach na prawie niemieckim aktualnie urzędujący zespół rajców z burmistrzem na czele, concilium, a quo urbes iure Theutonico conditae regebantur, quod e praefecto urbi et consiliariis constabat': |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, iże kazał za się dać zastawę w dziesiąci grzywien 1394 |
| W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni... nie mogli być s ręku panow swych wywoleni, aliżby przez nie wolno puszczeni byli a woleństwu zwroceni byli (nisi... fuerint... libertati restituti) |
| 'dział ziemi wolnej od czynszów i danin stanowiący pierwotnie uposażenie sołtysa przy zakładaniu wsi na prawie niemieckim, agri a muneribus praestandis immunes, qui scultetis proprii dabantur, cum vici iure Theutonico conderentur': |
| 'na prawie lennym, secundum ius feodale': |
| 'dobra, majątek nadany na prawie lennym, praedium, quod feudum vocatur': |
| O niewolnych zbiegoch. W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni... nie mogli być z ręku panow swych wywoleni... Ale iże częstokroć tacy niewolni ręku panow swojich uciekając... u obcych ziemian... nocowani bywają |
| Jako prawie pani Adamkowa s Mikołajem, swym synem, upuściła brata s rękojemstwa, cso był ręczył za nię dziesięć grzywien 1411 |
| 'pierwotnie dziedziczny właściciel majątku otrzymanego od pana feudalnego w zamian za lokację miasta na prawie niemieckim, przewodniczący miejskiej ławy sądowej i zarządzający miastem z ramienia pana, terminem tym nazywano także czasami sołtysa, advocatus, possessor hereditarius bonorum, a domino pro oppido iure Theutonico locando acceptorum, qui etiam oppido praeerat iudiciaque exercebat, interdum etiam scultetus': |
| 'urząd i uposażenie wójta w mieście na prawie niemieckim, też okręg sądowy podlegający wójtowi, terminem tym nazywano także urząd i uposażenie sołtysa, munus et possessiones advocati oppidi iure Theutonico locati, etiam regio cuius causae in iudicio ab advocato celebrari solito agebantur, immo munus et possessiones sculteti': |
| Gdyby ktory człowiek miał wojtowstwo (ib. 16, 4: wojtostwo) dziedzinne (advocatiam, OrtMac 73: dziedziczne) w mieście w prawie miesckiem, ktorego wojtowstwa używa z młynow, z czynszow |
| Gdy dziecię mężczyzna pięcinaćcie lat ot swego urodzenia (a sua nativitate) nie ma, takie w prawie otpowiedać nie ma |
| Jako prawie osądzono sądem, iż skazano na Bartę winy, to je brała podług skazania i prawa 1397 |
| Jako prawie osądzono sądem, iż skazano na Bartę winy, to je brała podług skazania i prawa 1397 |
| Przysięgam.. sprawi<e>dliwości użyczać... w tem to prawie, a tego nie opuścić... prze żadny dar, tako daleko, jako ja z mych piąci smysłow urozumieć mogę XV p. post. |
| Jakom ja nye otbił... Jana gwałtem w prawie księżemu urzędownikowi 1460 |
| o wsiach osadzonych na prawie niemieckim, de vicis iure Theutonico locatis: |
| Zbiegowie złodziejstwa sie dopuściwszy, ... o dowinienie mają odpowiedzieć w prawie i dosyć uczynić tym, jim skrzywdzili (satisfacere pro eisdem) |
| To kapitulum juże stoji wyszszej popisano... o prawie ziemskiego wojewody pospolnego |
| Jakoś prawie nie wzięła pospolnych pieniędzy pięcidziesiąt grzywien 1393 |
| W <u>twierdzonem prawie iure iurando 1447 |
| Sołtystwa i wojtowstwa, co są pańska leńska i leżą w marborskiem prawie, ty to leżą i słuchają (OrtMac 75: słuszają) w leński<e> prawo (spectant ad ius feodale) |
| Jako prawie Marcin przeprzał o tę chąśbę winowatego człowieka 1401 |
| W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni (servi illiberi) i służebnice nie mogły być z ręku panow swych wywoleni |
| Jedzcie albo używajcie (Msza I. VI–VIII. XIV: jedzcie) z tego (manducate ex hoc) wszystcy, toć jest prawie ciało moje 1424 |
| W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni i służebnice (servi illiberi et ancillae) nie mogli być s ręku panow swych wywoleni |
| Jako prawie z tym służebnikiem brał, cso umarł 1399 |
| Gdyby przysiężnik przeciwko radźcam nic jinego przestąpił, jedno to, co mowił waszę rzecz, a wy byście prosili to, iżby was przy prawie zostawiono, tegodla (eatenus) nie mieliby go wsadzić w jęctwo podług prawa |
| 'uposażenie sołtysa we wsi na prawie niemieckim, magistratus et praedium sculteti in vico iuris Teutonici, scultetia': |
| 'pierwotnie dziedziczny właściciel majątku otrzymanego od pana feudalnego w zamian za lokację wsi na prawie niemieckim, przewodniczący wiejskiej ławy sądowej i zarządzający wsią z ramienia pana, primum possessor hereditarius bonorum a domino feodali pro locatione vici iuris Teutonici acceptorum, iudicii scabinorum praeses, qui domini nomine vicum administrabat': |
| 'majątek związany z urzędem sołtysa we wsi na prawie niemieckim, praedium sculteti in vico iuris Teutonici, scultetia': |
| 'urząd i uposażenie sołtysa we wsi na prawie niemieckim, magistratus et praedium sculteti in vico iuris Teutonici, scultetia': |
| Eże Wociech Mikołajowi rolej wzorał osiem skib (?) nie po prawie 1403 |
| Tedy odpowie<dzie>li Żydowie...: Wszak prawie mowimy (nonne bene dicimus Jo 8, 48), że ty poganin <je>ś? ca 1425 |
| stać w pozwie(ch), w prawie, w roce(ch), w roku: |
| Zbiegowie złodziejstwa się dopuściwszy, ... wżdy o dowinienie mają odpowiedzieć w prawie..., ani potem w powyszszeniu czci (in sublimitate honoris bonis) drugim mogą być przyrownani |
| Jako prawie pani nie pozywała o ty granice dwojej 1418 |
| Jako prawie trzyma w mirze, pokoju pięćnacie lat, nigdy z ręku nie wychadzała 1417 |
| (w prawie ruskim, in iure Ruthenico) 'opłata płacona panu, z którego wsi kmieć odchodził, przez pana, w którego wsi tenże kmieć się osiedlał, pretium, quod domino vici a cmethone deserti domino, ad cuius vicum cmetho migravit, solvebatur': |
| Cso pozwał Jakub miedzy mną a medzy Bożechną, to pozwał po prawie 1388 |
| (w prawie ruskim, in iure Ruthenico) 'opłata płacona panu, z którego wsi kmieć odchodził, przez pana, w którego wsi tenże kmieć się osiedlał, pretium, quod dominus, ad cuius vicum cmetho migravit, domino vici a cmethone deserti, solvebat': |
| 'sąd odbywający zwykle swoje posiedzenia w określonych terminach i miejscach (przeważnie w prawie niemieckim), iudicium (saepissime iuris Teutonici), quod certis quibusdam diebus et locis habebatur': |
| 'sąd odbywający zwykle swoje posiedzenia w określonych terminach i miejscach (w prawie niemieckim), iudicium (iuris Teutonici), quod certis quibusdam diebus et locis habebatur': |
| Jako prawie Sułek (a. Sulek) wygonu al. ściegien ... bronił Mikołajowi i jego ludziem 1423 |
| Jako ty granice... są prawe granice i s prawa wyszły (var. HubeZb 71: prawie wyszła) 1398 |
| Jakom ja nie odbił gwałtem zamkow u chyżow twych wjachaw w dom jego anim jego umiejszył w jego prawie podług obyczaja ziemie 1469 |
| 'przewidziane w prawie ziemskim terminy dawności, powodujące nabycie lub utratę jakiegoś uprawnienia, dies legibus constituti, quibus ius quoddam obtinetur vel amittitur': |
| Takież w prawie niemieckim jest pisano w kapitulum we trzysetnym i w czwartym. |
| Jestli człowiek dłużen a wydzie s miasta na ziemię, to jest iże sie wyrwie (OrtMac 58: sie wiaruje) z tego prawa, w ktorem siedzi (transfert se de civitate ad provinciam in aliud iudicium), aby jego doma nie zastano w jego prawie |
| 'dopełnić warunków przewidzianych w prawie ziemskim, condiciones in iure terrestri, quod vocabatur, constitutas explere': |
| 'niepoddany uprawie, qui non colitur' : na syrowem korzeniu, z syrowego, syrowa korzenia 'od samego początku, prawie z niczego, na dziewiczym, świeżo uprawnym terenie, ab initio, in terra novissime exstirpata, in novali': |
| Jako Szczepan stoję z Łodzskim w prawie szedł na jego prawą dziedzinę, połamał mu szczepy i gruszki potr<z>ąsł 1411 |
| 'dopełnić przewidziane w prawie ziemskim terminy dawności, powodujące nabycie lub utratę jakiegoś uprawnienia, dies legibus constitutos, quibus ius quoddam obtinetur, vel amillitur, explere': |
| Eże Wociech Mikołajowi rolej wzorał osiem szczyp nie po prawie 1403 |
| W prawie cesarskiem stoji, aby słudzy niewolni... nie mogli być s ręku panow swych wywoleni (de manibus dominorum suorum liberari), aliżby przez nie wolno puszczeni byli a woleństwu zwroceni byli |
| 'zeznać w sprawie między spierającymi się stronami, in causa inter partes acta testimonium dare': |
| Aby wszedł w ślub Pana Boga i w prawie zaprzysiężonym, jeż to dziś Pan Bog twoj uderzy z tobą (quod, sc. foedus, ... percutit tecum) |
| Jako prawie kędysm jechał, poty jest me 1400 |
| Jako prawie panu Spytkowi, wojewodzie, nie obiązał jeśm sie dać za winy drew we dwa pieca wapna żec 1400 |
| Jako prawie wiemy..., iż Staszek dał sw<y>ch prawych pieniędzy na zastawę, a nie pospolnych 1395 |
| 'boży, pochodzący od Boga, tu o prawie zwyczajowym stanowiącym normę prawną, deificus, a Deo profectus, hic de consuetudine, more terrae': |
| 'boży, pochodzący od Boga, tu o prawie zwyczajowym stanowiącym normę prawną, deificus, a Deo profectus, hic de consuetudine, more terrae': |
| Ten przysiężnikow ortel łajał ten krześcijan i wyrzekł przeciw temu taki ortel: Gdyż wszycy ludzie Żydy zową kurwisyny (nequam appellant, OrtMac 140: kurwimi syny), tedy ja <jemu> w tem niżadnej krzywdy uczynił, alem go prawie łajał |
| 'niepodporządkowany prawu, tu o prawie pochodzącym od Boga, postępujący niemoralnie, nieetycznie, Dei legi contrarius, iniquus': |
| A gdy sie to przedanie stało w Jerusalem, to bylo prawie w ten czas, w ktory był Bog światłość słuneczną stworzył. A też dnia, ktoregoż Bog przedan, po<d>tenczas lepak słońce pomirzkło |