prawo |
użycia prawne: a. prawo przeszło 'minął termin sądowy, dies iudicio constituta praeteriit': |
'odmiana prawa niemieckiego, może to samo co prawo chełmińskie, genus quoddam iuris Teutonici, fortasse idem, quod in oppido Chelmno valebat': |
'odmiana prawa niemieckiego, może to samo co prawo chełmińskie, genus quoddam iuris Teutonici, fortasse idem ius, quod in oppido Chełmno valebat': |
'z Niemiec pochodzący, Germanicus, Germania ortus': niemieckie, niemiecskie prawo 'prawo przeniesione do Polski z Niemiec, nadawane nowozakładanym wsiom i miastom, przyznające im szeroki samorząd, ius Teutonicum, quod vocabatur iura, quae novis villis et oppidis dabantur, quibus eisdem villis et oppidis multa potestas legibus suis utendi concedebatur': |
idące imienie w prawo wwieść |
Wygymvyøcz prawo gynne (JA XIV 495: wymuyancz *gym prawo, Erz 125: vymavyayacz prąvo gynne) saluo iure *aliena ca 1428 |
'prawo tradycyjne, ius ac consuetudo': |
Mozeszly tesz on szwe gydacze gymyenye w gyne prawo bracz y wywyescz albo czo my prawo mamy k themv podlug pravego prawa? |
Gyesthly k themu... domu tha nyewyastha blysza, czyly... dzyeczy, czyly czo prawo (OrtVrtel 118: czyly prawo), a ktho gy ma wszyacz albo oszyescz? |
Gdyby yednemv vidano prawo, czo by <go> nye lubyl any go chcze myecz za prawo a rzecze: Panye woycze, day my na poradzenye! |
'uniemożliwiać dostęp, nie dopuszczać do czegoś, wzbraniać, impedire, recusare': zapirać prawo czyjeś 'zaprzeczać czyimś prawom, ius alicuius negare': |
Gdyczyem ya szyedzal szwą (leg. z swą) zoną w gyey gymyenyv pelnym prawem, mamly szwey zenye prawo odzyerszecz y doszągnącz gydączego gymyenya y nyegydaczego gey gymyenya, cyly[ly] czo prawo gest? |
obręczyć (ziemskie) prawo, na prawo, ręczyć ku prawu |
'prawo pochodzące z Niemiec, w zasadzie z Magdeburga, na którym lokowano wiele miast i wsi polskich, leges, quae e Germania, imprimis Magdeburgo, originem suam ducebant, quibus multa oppida vicique in Polonia condebantur': |
prawo przebieży, przeszło, przeszcie, rozparcie prawa |
'dokument nadający prawo do pierwszego założenia, lokacji, litterae, quibus aliquis primus conditor constituitur': |
wyrażenia przyimkowe: na prawe, na prawo, w prawo 'z prawej strony, po prawej stronie, e dextra parte': |
Poydzeszly ty na lewo, ya poydø na prawo, bødø przed szø drzecz (Biblia ołomuniecka: yat prauiczi budu drżieti), a poydzesly ty na prawo, a ya na lewo (si ad sinistram ieris, ego dexteram tenebo, si tu dexteram elegeris, ego ad sinistram pergam) |
Zemskye prawo dzirszą za prawo 1426 |
Gdyczyem (OrtMac 26: gdyszem) ya szyedzal szwą (leg. z swą) zoną w gyey gymyenyv pelnym prawem, mamly szwey zenye prawo odzyerszecz y doszągnącz gydączego gymyenya y nyegydaczego gey gymyenya, cyly[ly] czo prawo gest? |
Gdyby gednemv vidano prawo, czo by <go> nye lubyl any go chcze myecz za prawo |
Kødi gidzem, tødi gidzem prawø graniczø: nasze na lewo a wasze na prawo, albo nasze na prawo a wasze na lewo 1405 |
Gdysz thego yaczcza przywyedly przed prawo, nye owolawszy go s szwyathky thego owolanya (OrtBrRp 84, 3: odwolanya), szlowye ysz nany nye w<o>laly, wyodacz gy na prawo: Nestoczye na mego szlodzyeya, thedy then yaczyecz blysszy szam szwą rąką na krzyszv odbycz |
prawo wolne lińskie, wolne prawo |
w prawo wstawić, wstawić w prawo |
wstawić się w prawo, w prawo się wstawić |
wściągnąć ku prawu, na prawo, na prawo wściągnąć, wsiągnąć na prawo |
Jaco Pawel... przywyodl Jandrzeya przeth prawo..., aby praw (leg. prawu) stal, gdze prawo scasze 1425 |
Ja thego nye przymvyą sza prawo a chczą to strofowacz prawo podlug prawa |
Gestly ktho ma [ktho] lepsze prawo k thym dzeczom nyszly zoną moya..., ten stoyacz thuta (stet hic) a vkasz, ysz masz lepszye prawo |
Chczą (sc. radźce), by v nych przyszasznyczy prawo braly a s gych wyedzyenym prawo wydawaly albo wyrzekąly (ut... de scitu ipsorum iura edicere) |
brać w prawo |
chodzić po prawo |
cierpieć prawo |
'dotyczący lenna, z lennem związany, odnoszący się do lenna, ad feudum pertinens': lińskie, leńskie prawo 'sąd wyższy prawa niemieckiego, któremu podlegali sołtysi i wójtowie, też prawo w tych sądach stosowane, iudicium iuris Teutonici, a quo sculteti et advocati iudicabantur vel ius eodem iudicio adhibitum': |
zawieszone prawo |
'ostateczny, nieodwołalny, peremptorius' zawity (rok), rok zawity, dzień zawity, zawite prawo 'ostatni z terminów dopuszczonych przez prawo w danej sprawie, na którym powinien zapaść wyrok, postremus dierum iudicii habendi, qui litis cuiusdam diiudicandae causa legibus conceduntur, quo die sententia pronuntiari debet': |
'prawo stosowane w sądach kościelnych, dotyczące głównie osób i majątków duchownych, prawo kanoniczne, ius canonicum': |
prawo pisane |
'prawo dotyczące rycerstwa włodyczego, ius ad milites, qui włodycy vocabantur, pertinens': |
prawo k(u) czemuś: |
wyższe prawo |
duchowne prawo |
gorące prawo |
grodzkie, wysokie, wyższe prawo |
leńskie, lińskie, wolne prawo |
powyższone, wyższe prawo |
zawite prawo |
(dać) prawo |
prawo odłożyć |
osadzać, osadzić, sadzić, zasadzić prawo |
przypuścić, puścić na prawo |
stało się prawo (z kimś, o kogoś) |
wyższe prawo |
cir(z)pi(e)ć prawo |
prawo na coś: |
prawo rozdzielne |
'magdeburski, z Magdeburga pochodzący, Magdeburgensis': prawo majdborskie 'prawo niemieckie, które się rozwinęło w Magdeburgu i zostało przyjęte w wielu miejscowościach polskich, ius Theutonicum, in Magdeburgo constitutum, quod multa Polonorum oppida observabant': |
na prawo, na lewo: |
'naruszać, przekraczać (prawo itp.), frangere, perfringere, violare (legem etc.)': |
prawo przebieży |
w błędnym rozumieniu dwuznacznego łacińskiego ius 'zupa, polewka' jako ius 'prawo': |
nosić prawo |
obręczać ziemskie prawo |
(komuś za kogoś) (ziemskie) prawo, prawa, układ obręczyć, kogoś obręczyć na prawo |
przywieść na, przed prawo, przed, w sąd |
'prawo dotyczące stanu rycerskiego, osób zobowiązanych do służby wojskowej, ius, quo qui stipendia merere debebant, utebantur': |
brać prawo, ortel: |
sadzić (prawo) |
'prawo dotyczące żeglugi rzecznej, ius ad navigationem fluvialem pertinens': |
Isze pani Zowka szama na szą podnosla nemeczske prawo o woytową strigewysną, nisly gą pred woyta pozwal 1421 |
wirzchnie prawo |
wrocić kogoś na prawo |
w prawo wstawiać |
w prawo, w(e) przą wstępić |
na prawo wziąć |
wściągnąć na prawo |
powysz(sz)one prawo |
wwodzić się (z kimś) w prawo |
stało się prawo, skazanie (z kimś, o kogoś) |
wycirzpieć prawo |
w złym rozumieniu dwuznacznego wyrazu ius 'polewka, zupa' i ius 'prawo': |
wydzierżeć prawo |
'ze Środy Śląskiej pochodzący, ex oppido Środa Śląska originem ducens': (prawo) średzkie 'prawo niemieckie przyjęte w wielu miejscowościach polskich za wzorem Środy Śląskiej, ius Teutonicum oppidis Środa Śląska praeeunte a multis aliis oppidis receptum': |
idące imienie w prawo wywieść |
prawo uczynić |
Przeto gdisz raczysz myloszcz a prawdø panu memu vczynycz, day my to wyedzecz..., powyecz my to, acz poydø gynødi na prawo albo na lewo (hoc dicite mihi, ut vadam ad dexteram sive ad sinistram) |
Jaco w Iedliczi bilo nemeczke prawo, ale sginaul (pro sginanl) przywiley 1398 |
Pani Zophca... any sadnich poplatkow mesczskych dayala, any sza dobrowolne w prawo mesczskye dala 1416 |
'prawo wojenne, ius belli': |
prawo wojenne, ius belli': |
Ysz pryszyasznyczy maya gynne przyszyasznyky wybyeracz, tho yesth nam dobrze pamyąthno a yesth podlug... prawa..., thedy yeszlysczye wy thakowy brany y poszthawyeny podlug waszego stharego obyczaya, mozeczye dobrze w lawyczy na szadzye szyedzyecz y prawo wyrzecz |
Yakole prawo thako nowego, yako starego zakonv brathoglowstwo (fratricidium)... pothąpya, a wszakosz nyekthorzy... brathoglowstwo (fratricidium) czynyą, bratha, szostrą alybo blyszego zabyayą |
Rzecz, czo szlusze w <g>roczkye prawo, tho ma besz odwloky szadzycz groczky szadzya, ale bądzyely ktho zarączon kv burgrabyemu sządw, then ma thamo k nyemu przydz |
Bądzely ten sbyek... groszy (leg. grozy) czynyl poszedzączim rolą kakekole, pan, poth ktorym bidly, ... prawo... ma vczynycz (dominus, sub quo degerit, ... ius... poscentibus ministrare) |
Przyszasznyczy tako mayą przyszagacz ku prawu, ku kthoremv ony szą wybrany: ysz my ortele woythowy myesczkyemv y ludzyom prawe ortele nadz chczemy y dzyerzescz przyszaszny stolecz yako my prawo vmyemy, tako daleko, yako k t[w]emv mamy wolnoscz |
To tesz prawo a vstawyenye gest yvsz viszszey oprawyono..., a przetho yvsz stogy tuta proszne, darempnye, yeno przetho, aby wszdy staroscz wyedzana |
Przyszyasznyczy maya szamy czyagnacz po wysze prawo |
Prawo thako nowego yako starego zakonv brathoglowstwo y gynsze vkrvthne grzechy cząsko *niszczy abo pothąpya (lex... fratricidium... graviter puniat) |
Iszem bil posslem... do tich, czo k temu prawo maiø 1395 |
Czo ony za prawo mayą? |
Czomkoli brala, tom brala, ku czemum prawo ymala 1398 |
Mogaly ya w them domv szyedzecz... do tego czasv, *yagoszem gy nayal, czy (OrtMac 48: czyli) czo gest prawo? |
Maly nyewyasta o szwoy dlug zaplaczony prawo czynycz, to ona ma vczynycz szamotrzeczya |
Czo za prawo (quid... iuris sit, OrtOssol 29,2: czo s prawa gesth) myedzy thema dwema? |
Tedi rzekl yest pan sandcza ('sędzia'), esze Giszicze sø *duchowno a o tho mam zachotczicz, czo mi o to *zaycze? Tedi yest gy postavil *kszicza ('księdza') canownica sandczinskego. Tedy yest *wøstipi ('wystąpił', sc. kanownik) y szasedl ye. Tedi yest go pan starosta spital: W ktore ye slowo zachaczisz ('zachodzisz')? Chczesli thu prawo czirpecz? 1402 |
Ten tho dlug zapowyedzyal od gynnych ludzy, czo szye myenyely thesz prawo myecz k themu dlugowy, przetho w szapowyedzy polozono thy dluszne pyenyadze |
Myasta, targy..., czo leszą pod waszym prawem, ... mogą do wasz po prawo chodzycz |
Przydze za kaszdy ortel, czo po prawo szleczye, geden rynszky (OrtMac 129: *rzymszky) szlothy, <czo> czyny dwadzyesczą szyrokych grossy |
Pytalysczye nasz...: Gyestly k themv mvrowanemv domv nyewyasthą blyszką, czyly thy tho dzyeczy, czyly prawo |
Iaco Boguss ne røczil quatuor marcas za Czaslawa przecziwo Jaskowi, ale røczil gy pred prawo *postavit. [G]kedi gy postavi, tedi røkoyemstwa prozen 1405 |
Ktho ma lepsze prawo k thym dzyeczyam nyszly moya zona? |
Ya mu szlubuyą pod moya rolą, czo yesth lepsza nyszly ten dlug, ysz mu chczą zaplaczycz, yako prawo nalaszlo |
Iaco Czaslaw ne zamawal sø prziechacz Jarkemboltowy do Cosczana na prawo 1400 |
Gdyby w naszem myesczye czlowyek... szwan kv pravu, a nye przydzye, a o tho... zkazan, a then czlowyek przyszedlby do gynnego myasta, czo thosz w nym bylo nyemyeczkye prawo, ... yako go maya kv prawu dobycz albo yako moze szye thamo themu szprawycz, albo szbycz podlug prawa? |
Tho my dzerzemy za prawo na gego pamyacz, jakoszeszmy poczaly rok od roku |
Jacom ja wczinil rok myedzi Fyemką a myedzi Bartlomyegem, ysze nye mala stawacz koni, alisz prawo przeszlo po Welcze Noczy na pirwe poroczky 1414 |
Gdy ony (sc. przysiężnicy) maya ludze przed prawo poszwacz albo gymyenye zapowyedacz..., a tho wszytko nye moga rowno dokonacz, a thakosz szye moze stacz zamyeszkanye (neglegentiae, OrtMac 25: zamyąszkanye) |
Ya chiczi ('chcę') thu otpoveczecz podle *møch listow papeskych, aczesz mi thi *moczon sandczicz o me prawo pape<s>ke 1402 |
Wysznaly on tho albo mogaly nan dokonacz tho gymyenye, o kthore przyszyagl wyedzacz, a tho nany dokazano krzywoprzyszyasthwo, sthraczyl szwą czesczy ('cześć') y prawo a yesth zosthal besz prawa |
Gdyszem ya yemu przedala, a na tho lythkupnyky mam (OrtKał 208: szesznayą to lythkvpniczy), ma-ly on mnye tą rolą podlug targu zaplaczycz, albo czo yest prawo? |
Prawo rosdzelne 1498 |
Tego ya wam dobrze dowyerzam, ysz vy nye vczynyczye gynaczey (OrtBrRp 53, 2: gynako), nyszly yako gyesth prawo |
Ya wam dobrze dowyerzam, ysz wy nye vczynycze gynako (OrtMac 65: gynaczey), nyszly yako gest prawo |
Powyecz my to, acz poydø gynødi na prawo albo na lewo (ut vadam ad dexteram sive ad sinistram) |
Saluo iure alieno wygymvyøcz prawo gynne ca 1428 |
Tedy moze praw bycz szam szwą rąką na krzyzv, yako yesth prawo |
w dosłownym tłumaczeniu łac. ius iurandum: prawo zaprzysiężone 'przysięga, ius iurandum, iuramentum': |
Ya chiczi ('chcę') thu otpoveczecz podle *møch listow papeskych, aczesz mi thi *moczon sandczicz o me prawo pape<s>ke 1402 |
Kedi Potr prziwodl swego zlodzeya przet swego pana, tedi pan ossadzil prawo polske y nemeczske, a Potr ne chczal go dokonacz 1408 |
Layely ktho ortel, a dokona szye, szlowye, ysz poszle po wysze prawo, a nye ostogy szye yego ortel, tedy ma pokupycz kaszdemu przyszyasznykowy XXX szelagow, ... a <nie> dokonaly szye, szlowye poda ('podda') pyrwey, ysz ne trzeba szlacz do wyszego prawa, tedy pokupy wszyszthkym *przyszyasznokom XXX szelagow |
zasadzić prawo, prawo zasadzić |
Naydzely kto swego zatwyerdzonego czlowyeka (firmatum virum)... a przywyedzye gy przed prawo |
<A>czby dzeczy mlode lyath doskonalych gescze nye myali a o dzedzina byliby przed sąd pozwany..., tedy sądza prawo ma odloszycz y zawiessycz tako dlugo, az dzeczem lyata wynydą |
Pythalyszczye nasz o prawo thakymy szlowy: Gdy szye raycza... przylubowalby [szye] kv dworowy... albo nye dzerzal pyszanego myaszthv prawa, przywylyeye lamal (OrtVrtel 120: aby... przywyley szlomyono), albo phalszowal, czo yesth pokvtha yego? |
Gdy stharzy raycze dalyby wyna komu, yszby byl krzywoprzyszyaszcza yawny, czo yesth za prawo? |
Pokim ja szedl... se swethki od *Michalowskech granicze, tąndy yest moye na prawo 1453 |
<A>czby dzeczy mlode lyath doskonalych gescze nye myali (pueri impuberes ante legitimam aetatem, Sul 54: przeth sprawnymy lathy), a o dzedzina bylibi przed sąd pozwany..., tedy sądza prawo ma odloszycz y zawiessycz tako dlugo, az dzeczem lyata wynydą |
Malo-li na tem wszitkem, thos gothow ucaszacz na tho switko szesczyą panyczow, yako wasze prawo naydze 1427 |
Skazalismy..., ysz gdi ktho... mnyma... szyą ymyecz nyekthore prawo kv... dzedzynye, acz przes trzy lyatha y przes trzy myeszącze... sdzirszi y sczirzpi (si... sustineat et patiatur) dzirzewczą dzirzecz dzedzyną spokoynye..., othichmyast ode wszego prawa y przedanya they tho dzedzini osządzami gy bicz odpadlego |
Bo gest to to prawo dzewek Salfaad od boga vidano, zeby syø swadzbili, s kim zechczø (rp. s kim ze chczø, nubant, quibus volunt, Biblia taborska: s kymz chtie), ale tilko lvdv s swego pokolenya |
Jako mnye Pyotr s poluwloczka za zemske prawo dosicz nye vczinil 1427 |
'prawo dotyczące clenia, ius ad portoria solvenda pertinens': |
'prawo dotyczące obcych kupców przybyłych do miasta, leges, quibus alieni mercatores, qui in urbem venerunt, tenebantur': |
'głównie prawo niemieckie przyjmowane przez miasta polskie w okresie kolonizacji, leges Teutonicae, quibus oppida Poloniae utebantur': |
'normy stanowione lub zwyczajowe pochodzenia polskiego, stosowane głównie w sądownictwie szlacheckim i przeciwstawiane innym systemom prawnym obowiązującym w dawnej Polsce (jak prawo niemieckie, kościelne itp.), leges et iura e Polonia originem suam ducentia, quibus imprimis nobiles homines tenebantur quaeque aliis antiquioribus legibus Polonorum (e. g. Teutonicis, ecclesiasticis) opponebantur': |
prawo przyrodzone, człowiecze |
'prawo dotyczące stanu rycerskiego, ius, quo milites tenebantur': |
rzymskie prawo, prawo cesarskie |
'prawo dotyczące żeglugi rzecznej, ius ad navigationem fluvialem pertinens': |
prawo kościelne, święte prawo |
Tedy ten czlowyek gesth krzywoprzysząscza a straczyl szwe prawo y czescz a nye mą zadnego prawa |
Tedy ten rzecznyk gest wynowath... y straczyl prawo, szlowye zostal besz prawa a nye moze wyaczey rzecznykem bycz |
Jaco Jaroslawa vipravila zastawa od zastawnika y wy[s]trzimala trzy lata, nysz w prawo wstøpyla 1412 |
Billibi kto, gen by myal... ktore prawo w dzedzinye alybo kv dzedzinye..., alybo szą gego rzeczi w themkakole (pro w czemkakole) dothhknąloby (aut sua quomodolibet intersit), aby dnya tedi nasnamyonanego... stal kv... bronyenyv prawa swego |
Syedzyly krol na prawye (OrtMac 97: przyyedzyely krol na prawo)..., tedy przed nym mogą ortel layacz |
Tocz gest prawo seszzenya (lex holocausti) y poszwyøtney obyaty |
A yakokolwyek (OrtBrRp 38, 4: a kakokoly) prawo... gym wszyawylo, ysz ony nye maya sz prawa przyszyasznykow wybyeracz..., wszdysz ony nye przeszthaya szwego obyeczanya (pro obyczaya) przyszyasznyky rocznye wybyeracz |
ziemska uchwała, ufała, ziemski obyczaj, układ, ziemskie prawo, ułożenie, prawo ziemskie, uprawa ziemska, urząd ziemski |
Thych dzyeczy mathka ma lepsze prawo kv naymowanyu domu gych trzech czaszczy, nyszly mathky dzyeczy |
Yakom ne ranczil postawicz kony we dw (leg. dwu) nedzelu yako sex marce, ale yako prawo naydze do panskego skazana 1411 |
Pytalysczye nasz o prawo... zaluyącz na waszego woytha, kako gest... nyesprawyedlywy, drapyeszny, ... proszącz nasz, czo bysczye sz nym myely vczynycz |
Daley pytalysczye nasz, gdy dobry czlowyek... przywyedze rzecz przed prawo prosto albo szwyathky (simpliciter aut testibus), czo gyesth yego mytho? |
Przetho w szapowyedzy polozono thy dluszne pyenyadze (OrtOssol 65, 3: przeto zapowyedz polozono o thy zapowyedne pyenadze [y] v gyednego dobrego czlowyeka k wyerney rącze thak dlugo, aszby vkazal, czo za prawo ma k thym pyenyadzom |
Jako nam prawo na brzek rzeky Jezorey sgynalo, na kthore metrica mamy 1490 |
Przydze za kaszdy ortel, czo po prawo szleczye, geden rynszky (OrtMac 129: *rzymszky) szlothy, <co> czyny dwadzyesczą szyrokych grossy |
Przeto zapowyedz polozono o thy zapowyedne pyenadze (OrtMac 87: w szapowyedzy polozono thy dluszne pyenyadze) v gednego dobrego czlowyeka k wyerney rącze tako dlugo, aszby ten, czo ge zapowyedzal, vkazal, czo za prawo ma ku thym pyenądzom |
Micolay prosil prze bok, by mu othpustil *przisigą, hy pirwe, hy druge, esz do czwartego mimo prawo, a wosni gi hupominal 1398 |
Jako ya nye bral nyar ('miar') sz mlyna, yako dwye kopye grossi, w dzyrszavye Sczepanowey thamo tho w drzewv, gdze gy prawo waszalo (leg. wwiązało) 1479 |
Iaco ya Ondrzeya drzewey ne pobral ot Woczecha, alisz mi pirwey prawo obrøczil Ondrzeyem 1407 |
Jaco to swatczimi, jaco czy ludze *privo sbegli swym (leg. z swym) dobitkem, niszly na ne w wlodarza szadzono prawo 1407 |
Ale chczalyby (leg. chciał-li-by) wasz pan kogo *vwynycz o gyna rzecz..., temv <ma> dacz dzen przed szye (OrtMac 57: przed szyą)... a ma gemv oszadzycz szwych szyeman zemszkye prawo (huic... pro huiusmodi conditione coram se mandet et virum suum et statuere debet sibi ius sui viri) |
Denarium iuris civitatis al. meske prawo (1258) XVII |
Odczym ('ojczym') ten tho dlug zapowyedzyal od gynnych ludzy, czo szye myenyely (OrtBrRp 65, 2: szye myenyly) thesz prawo myecz k themu |
Iako xąncz Ian vyszwal mego czlovyeka cowalya o pothkową w duchowne prawo 1447 |
Ysz Ian [s] ne smawal cum pincerna nullum terminum mimo prawo 1405 |
Iszem bil posslem... do tich, czo k temu prawo maiø 1395 |
Ale gdibi tha nyewyastha... swe prawo przerzeczone w swąn braczyan bi przelozyla (cum... in fratres suos transtulerit), tegdi daley na pothem ku takyemu gymyenyu tha ista nyewyastha nyyednego prawa otrzima |
Bądzely ten sbyek a nyethbalcza (profugus et contumax) groszy (leg. grozy) czynyl poszedzączim rolą kakekole, pan, poth ktorym bidly..., prawo polske s nym poządayączim ma vczynycz |
Bil-libi kto, gen by myal... ktore prawo w dzedzinye alybo kv dzedzinye..., alybo szą gego rzeczi w them kakole dothknąloby (aut sua quomodolibet intersit), aby dnya tedi nasnamyonanego... stal kv... bronyenyv prawa swego |
Wszdy dobrze stary obyczay zostawyą[cz] <się> (bona consuetudo vetusta constat bene, OrtMac 44: sthare obyczaye osthawyaya szye) podle prawą a czyny[ą] prawo z dlugych czaszow |
Geden czlowyek... nawadzon panv lzywye, tako asz... pan... kazal gy yancz. Ten czlowyek wolal szye na prawo,... ysz szye chcze gemv (sc. panu) przed prawem sprawycz. To wszyczko mv nye pomoglo, ale na thym zostawyon |
Iaco Karsow ma to prawo, ktore Prawcowicze, a s Prawcowicz po nemeczscu brano 1407–15 |
Micolay prosil prze bok ('bog'), by mu othpustil *przisigą hy pirwe, hy druge esz do czwartego mimo prawo, a wosni gi hupominal 1398 |
Gdysz ten obwynyony poddal <się> ... na wysznanye szwych parobkow... a ony przed pelna rada nayn wysznaly, ysz on kazal bracz tho szyano, jusz on byl przewyczyąszon (victus et lucratus fuit) j mogly nad nym gego prawo iako nad szlodzye<je>m vczynycz |
Przy mye tesz krothoszynszczy panowye pyszaly po prawo do Lwowa thymy szlowy |
Slvzebnyczy alybo wozny zabythego na drodze oblvpycz nye mayą, alye thylko w groszv za swe prawo, gesz zową *kcrwawyone (quod ipsi nominant krwawe, ib. 42: krwawyone myanvyą, Dział 32: rzeczonym krwawne), doszycz ymyecz mayą oth tego, ktho ye do zabythego przyzowye |
Pjtalisczye nasz o prawo: Ktora rzecz ma bycz szwana goraczą (quid factum manifestum... sit, ib. 13, 4: ma bycz goracza swana, OrtMac 49: *gorączo weszwana)? |
Gdy bandze ortel layan a swano szye (ib. 16, 2: weszwano szye) na wyszye prawo (OrtMac 67: gdy... weszma szye do wyszego prawa) |
Zalowal geden na drugego o dlug, czo mv gy wynowath nyeprzewlocznye. Ten dlusznyk wysznal szye, prawo naszlo, ysz ma zaplaczycz nyeprzewlocznye |
Voczecha Starogrodzkego sina ne uposziwano podlug prawa, kedi[sz] szø prawo dzelilo o dluk osminacze krziwen 1401 |
Przy mnye krothoszynsczy pyssaly po prawo do Lwowa |
Tak bidløczim iako przichodzøcim (tam indigenis quam advenis) gedno prawo bødze |
Przetho ktho gest przyszasznykyem..., ten moze... naycz ortel... a przymaly gy przesz przyszagy albo przesz przygany (absque contradictione, OrtMac 110: besz przyszyągy) za prawo, tedy ten ortel ma myecz mocz |
Myly przyyaczyele (amici), pytalysczye nasz o prawo takymy szlowy |
Gdi ktho... myeny szą ymyecz nyekthore prawo kv nyekthorey dzedzynye, acz przes trzy lyatha... sdzirszi y sczirzpi dzirzewczą dzirzecz dzedzyną (sustineat... possessorem possidere eandem hereditatem) spokoynye..., ode wszego prawa y przedayna they tho dzedzini osządzami gy bicz odpadlego |
Przyyedzye-ly krol na prawo w myasto |
Prawo... brathoglowstwo y gynsze vkrvthne grzechy cząsko niszczy abo pothąpya (puniat seu damnet) |
Pyothr zawolal szyą na prawo Mykolayą thymy slowy a tho na szlugą swego, ysz gemv dal swe pyenądze, a on szwych nyzadnych myal |
Przydacz geden czlowyek przed prawo, rzekl |
Nye mala stawacz koni, alisz prawo przeszlo po Welcze Noczy na pirwe poroczky 1414 |
Jacom ne wzonl Janowy iego biddla any penondzy, jedno sczo my prawo *przikasolo 1402 |
Komu wyna dadzą, ysz w yego domu falszywe pyenyadze szą kowany..., a wyszna-ly szyą, thedy maya yego prawo uczynycz yako falszerzowy |
Pythalyszczye nasz o prawo..., gdy szye raycza... nye dzyerzal pyszanego myaszthv prawa, przywylyeye lamal albo phalszowal, czo yesth pokutha yego? |
Geno prawo y gena monetha (una moneta) we wszem krolewstwye ma bycz ymyana |
Pod Rytrem sztogy... mlyn, a tam yedna woda wpada... Pofolguyze wodze they a gydzy po nyey, a gdy budesch w lyessze dalyeko, thegdy przydze tham druga woda z lyewey ranky, opuscz thą na prawo, a ffolguy they na lewo, a ta gydzy asz do vyrzchu |
Bąndzely nyewyesta mązzatha, yasz kv kthorey dzedzynye myeny y mowy szą dlya possagv alybo kthorimkole obiczayem prawo myecz (aliquam hereditatem, quam dicit et credit... ad se pertinere) |
Vstawyamy, aby w tey dzedzynye, ktora by byla nagabana... dano yawny rok, ... acz kto ma mowycz czso k tey dzedzynye, abo yszby byla gego, abo ktore prawo w nyey ma, aby... tv na rokv vkazonem praw<a> swa vkazal |
Kedi Bninsczi chczeli prawo Tarnowskego kmeczem ossadzicz, a on, i ne *zdayødz prawa, przeprosszil gich dwemanaczema krziwen 1407 |
Bo gest to to prawo dzewek Salfaad od boga vidano, zeby syø swadzbili s kim zechczø, ale tilko lvdv sswego pokolenya, aby syø nye przimyesilo gymyenye synow israelskich z pokolenya w pokolenye (ne commisceatur possessio filiorum Israel de tribu in tribum) |
Bo gest to to prawo dzewek Salfaad od boga vidano, zeby syø swadzbili, s kim zechczø |
Jako Andrzich po vyednanu ne widawal pana Dobrogosta w duchowne prawo 1415 |
Yako mne Borris bidlo pobral a na prawo mø ne przipusczil 1414 |
Iaco Karsow ma to prawo, ktore Prawcowicze a s Prawcowicz po nemeczscu brano 1407–15 |
Gdyby ktho mowyl o rayczach przed dzyedzycznym panem. Pythalysczye nasz o prawo thymy szlowy: Gdyby kthory czlowyek rzekl przed dzyedzycznym paanem o rayczach mowyącz, aby nye byly prawdzywy..., czo then za tho przepadl? |
Wdowa thakeesz w szesczi lyath rzecz pocznye alybo pothem smvdą prawo straczy kv *dzedzynya, yasz ktho spokoynye thyle dzirzal |
To prawo bødze vrazedlnika pobyeglego (homicidae fugientis) gegosz ziwot ma syø zachowacz |
Kandy gechaly s panem Nemerza, tandy granicze mayø bycz sypani, a tham Nemerzyno w prawo ma bycz, a Chomanthowskych w lewo 1426 |
To prawo layal Hannus przesz szwego rzecznyką y przyszagl (OrtMac 70: przyszedl) przesz ortela na lawyczy (pro ortele na lawyczą, qui praelocutor sententiis super scamnum venit) |
Nye mogą go wyączey layacz (OrtMac 108: nye mogą nykogo o to layacz), szlowye czynycz krzywoprzysząsczą any tho, kto straczyl szwą czescz albo prawo |
Y tesz szwe gydacze gymyenye moze wywyescz y dacz szobye przywyescz w gyne prawo, gdze chcze |
Iaco prawø graniczø iadø, na pravey graniczi prziszangayø, Gonanbiczske na prawo, a Clonoueczske na lewo 1408 |
Aczbi kto polyeczyl blysznemu swemu osla... y wszelkye dobitczyøø k stroszy, a vmarlobi..., a szadny bi tego nye wydzyal, prawo przyszyøszne bødzye w poszrzodku (ius iurandum erit in medio), ysze nye szczyøgnøøl røky na rzecz blysznego swego |
Jako Zofka ma dobr[n]e prawo ku lankam y ku laszom, czszo kv tey czwartey czansczy Nowe Wszy prziszluchayø, yøsz ona trzyma 1414 |
Poydzesz po gych (sc. kapłanow i sędziego) radze, nye pochilayøcz syø ani na prawo, ani na lewo (nec declinabis ad dexteram neque ad sinistram) |
Mogą ortel layacz a czyągnącz do tego wyszszego prawa, gdzye tho gyna myasta obyczaynye (OrtBrRp 72, 3: *obycząnye) szlą po prawo |
Gdiby ktore wszy nye poszywali (leg. pożywały) prawa nyemyeczskego, daley przes prawo nyemyeczskye przeczywko szobye zalvyączym nye bądą szą mocz otheymowacz (per ius Teutonicum... non poterint se defensare) |
Przedbor hic super meo iurat et meum est super ambas partes na lewo i na prawo i odszedl mi moye sedliszka i studnø, et conculcavit michi frumenta mea i odszedl vsithky moye sobe ge sobø metvicessimus et sexdecim granicias sipavit 1425 |
Terminum habent ad succamerarium pro graniciebus. Ius ipsis decrevit al. prawo gye odesslalo ad succamerarium y s tym sporem 1458 |
<A>czby dzeczy mlode lyath doskonalych gescze nye myali, a o dzedzina bylibi przed sąd pozwany, a ty to dla nyedostathkv lyat abo rozvmv odyącz syą prawem nye mogą, tedy sądza prawo ma odloszycz y zawiessycz tako dlugo, az dzeczem lyata wynydą |
Thomko obligatus est statuere patrem et solusmet stare alias sub ius supremum vlg. pod *wissy prawo se subdidit michi capitaneo 1437 |
Jacom prze tho wszadzila thego czloweka w twerdzø, ysz rankom ('rękojm') ne mal, a prawo my go bilo podalo 1415 |
Tedy odpowyedzal panyey rzecznyk: Panye woycze, puscz (OrtMac 72: pusczy) na prawo |
Andreas... posuit solidum, quia Kosth aprobauit iuratorem iuris Maydburgensis benivole al. dobrowolne ssą pusczil w prawo meydburskye... pro equo 1451 |
'patronat, prawo przedstawiania kandydatów na urząd kościelny w danej parafii (tzw. prawo prezenty), ius commendandi candidatos beneficiorum in parochia': |
Wasche pytanye o prawo (quaestio) gesth takye |
Yako mnye sz prawa nalyezyono, tako ya thutha gayą sząd... y odpusczam (OrtBrRp 87, 1: opusczam) kaszdemu szwe prawo fordrowacz |
To to gest prawo kaplanske (iudicium sacerdotum) w lvdv |
Kødi gidzem, tødi gidzem prawø graniczø, nasze na lewo, a wasze na prawo 1405 |
Nemerzyno w prawo ma bycz, a Chomanthowskych w lewo 1426 |
Moge na prawo abo na lewo 1424 |
Kyedy kogo odszadzą czczy, mayaly mu szaszye dacz prawo myeszkye? |
Prawo o... rany, czo nye s[t]asthano za goracza (OrtMac 23: na goraczey rze<c>zy), tho ma dacz do zagayonego szandu polozonego |
Ya *chiczi thu otpoveczecz podle *møch listow papeskych, aczesz mi thi *moczon sandczicz o me prawo pape<s>ke 1402 |
Kyedy komv s prawa przyszagą szkazą albo o dlug, albo o layanye, albo o czokoly bandz..., a then, czo by myal nosycz przyszagą, nye bylby..., czo gest o to prawo? |
Yakom ya nye pobral czinsow w Malochowye pany, k czemu bi prawo myala, gdzyeby yey mansz otvmarl 1438 |
Kthokole przedaną dzedzyną w oszmy lath, chczącz w nyey nyekthore prawo ymyecz, w sząth nye przywyedze othvolyvayącz (reclamando) alybo dzedzyną zastawyoną we trzydzesczy lath nye othkvpy..., dzedzyny thako przedane... przy tych, kthorim szą przedany..., na wyeky ostaną thim vczynkem |
Gdy pan Landsky slal swego soltissa do Filippa, abi bil milosczyw yego kmeczem a ne wwodzyl sø sz nimi w prawo 1411 |
Gdibi tha nyewyastha... swe prawo... w swąn braczyan bi przelozyla (cum... in fratres suos transtulerit) |
Wdowa... w szesczi lyath rzecz pocznye, alybo pothem smvdą prawo straczy (vidua infra sex annos... quaestionem inchoabit) |
Quousque jus fiet inter ipsos vlg. asz prawo przebeszy 1399 |
A wszdy dobrze sthare obyczaye osthawyaya szye podlug (OrtOssol 39, 4: podle) prawa a czynya prawo |
Kmyecz, ... nye bądze mocz <z> oney szwey roley, alysz yą vykopa, *szobye rvszicz, ale vikopawszy (sc. rolą), moze vczinycz, vczinywszy, czso zemske prawo... poząda... przy yego rvszanyv, tho gest vysczv (circa suam motionem) |
Isze pani Zowka szama na szą podnosla nemeczske prawo o woytową strigewysną, nisly gą pred woyta pozwal 1421 |
Pytalysczye nasz o prawo..., zaluyącz na waszego woytha... prze tho, bysczye go woythem myecz nye chczely, proszącz nasz, czo bysczye sz nym myely vczynycz |
Gambarth ne podaual frumenta Martini magistro Stanislao, ale mu ge skaszalo prawo sz gori 1423 |
Jaco w Iedliczi bilo nemeczke prawo, ale *sginaul przywiley 1398 |
They vmarley nyewyasty brath rzekl naprzeczyw themv (contradixit): Pytham prawa, mamly lepsze prawo k temv gymyenyv? |
Pod Rytrem sztogy... yeden mlyn, a tam yedna woda wpada..., pofolguyze wodze they, a gydzy po nyey, a gdy budesch w lyessze dalyeko, ... przydze tham druga woda z lyewey ranky, opuscz thą na prawo, a ffolguy they na lewo |
<G>dysz geden krol gest, gedno prawo i gedna moneta..., ktora ma bycz wyeczna y dobra w wadze, aby tym wyaczey byla wdzaczna i przygemna (ut per hoc magis sit grata) |
(podmiotem zaimek a. podmiotu brak) wejść w obyczaj, w prawo, na przysłowie 'stać się obyczajem, prawem, przysłowiem, ius, proverbium fieri': |
Jakom ya nye wrzuczyl szyą... gwalthewnye we wloki w Wągrodnye, na kthore... pleban... prawo ma, anym zabral czynschu sz kmyeczy thych 1480 |
Ya tuthą gayą sząd... y opusczam (OrtMac 117: odpusczam) kaszdemv swe prawo froldrowacz ze czczy[cz]ą |
sadzać prawo |
Iszem bil posslem od Budziwoia do Iana y do tich, czo k temu prawo maiø, y orandowal i<e>szm do gich domv, by penødze brali 1395 |
Gdyby czlowyek oszandzon s prawa na smyercz, a krolewszką albo gyna gwalthowną ranką odyal<a> go od szmyerczy albo kakokoly odproszyon, kako tego czlowyeką daley mayą pusczycz albo dzyerzecz?... Czo gesth prawo? |
Then czlowyek yesth krzywoprzyszyascza a straczyl szwe prawo y czescz |
Zemantha nye wzyal trzyseth grzywen po smyerczy kzandza Micolayewey, ku ktorimsze Micolay y Yan prawo mayø 1419 |
To to gest prawo kaplanske w lvdv y od tich, ktosz offyervge obyati swe (ab his, qui offerunt victimas) |
Zauischa polazbil dzenye na Staschcowo dzerszenye, kv yemusz on prawo ma 1402 |
Kthorykolwy<e>k myesczyanyn ku dworu przymyla szyą a szgedną, i<ż> myesczkye prawo... szlomya, tego moga radczcze oszalowacz... A szgednalyby (leg. zjednałliby) tho kthory przyszaszny czlowyek, a wysznaly tho przed oszyadla rada, tedy ten przestapyl swa przysagą |
Tocz gest prawo obyati pokoyney (hostiae pacificorum) |
Ya cziczi ('chcę') thu otpoveczecz podle møch (pro mych) listow papeskych, aczesz mi ('mię') thi moczon (pro moczen) *sandczicz o me prawo pape<s>ke 1402 |
Gedny szą beszprawny tako, ysz gych prawo nye gest tako dolosznye albo doszlo (OrtMac 111: szprawne albo doszle) yako gynych ludzy, a nye moga czlowyekv pomocz przyszyagacz, jako szą lazebnyczy, lotrowye |
Wszdy dobrze sthare obyczaye osthawyaya szye podlug prawa a czynya prawo |
Jacom ya wtenczasch na weczv w masto zoltyssa schedzal y weczem zagayl, kyedy prawo skazalo panv Maczeyewi... Janyka 1429 |
Dominik Jezewsky prawo zassadzyl Crczonowy na yego pozesczą any go zalowal, any za nym byegal, any pacholka za nym slal, any go ostrzegal 1424 |
Goracze rzeczy, czo sluszą ną groczszkye prawo, tho ma besz odwloky groczszky (OrtMac 54: groczky) szandzą (burgravius) szandzycz |
Panye woycze, przypuscz na prawo o tho szlubyenye (occasione promissionis) |
Nyemoczenem ya czebie w xagy szyla piszacz, ale cza piszalo prawo y gayeni szand, a malo by na them, co w *xąghay gesth, gothow<em> na tho mogym prawem, gagonym sządem nad xągy dowescz, *polebszycz librum 1443 |
Esz Zauischa polazbil dzenye na Staschcowo dzerszenye (pro Staschcowem dzerszenyu), kv yemusz on prawo ma 1402 |
Pytalyscze nasz o prawo tesz, iako wyele przyszasznykow ma bycz namnyey ku gayonemv sandowy |
Jaco czsom wodzyl, toszm wodzil po prawe a po swem: ych na lewo, a me na prawo 1407 |
To m<u> vczynil za gego poczantkem, ysz mu sze na prawo nye dal wsczyangnøcz na yego lancze 1419 |
Prouidi viri Hermannus..., Martinus..., Casper... fideiusserunt pro prouido viro Stanislao Kyczka... ad statuendum in peremptorium ius vlg. na zawithe prawo 1450 |
Przyszasznyczy tako mayą przyszagacz ku prawu...: Ysz my [ortele] woythowy myesczkyemv y ludzom prawe ortele naydcz chczemy..., jako my prawo vmyemy tako daleko, yako k t[w]emv mamy wolnoscz (ut idipsam sequelam habet) |
'dotyczący Wołochów, ad Valachos pertinens': wałaskie prawo 'system prawny regulujący ustrój wsi czynszowej, właściwy osadom o charakterze pastersko-hodowlanym, stosowany na terenie Podkarpacia, ius, quo pastores vicos Valachicos incolentes utebantur': |
W szapowyedzy polozono thy dluszne pyenyadze [y] v gyednego dobrego czlowyeka k wyerney rącze thak dlugo, aszby vkazal, czo za prawo ma k thym pyenyadzom |
Tedy Mykolay vpusczyl szwoge prawo y straczyl szwa rzecz naprzeczywko mnye (extunc Nicolaus suam causam ammisit) |
'związany z wianem, dotyczący wiana, qui ad dotalicium pertinet' list wianny, wienny, wienne prawo 'dokument ustanawiający wiano na dobrach ziemskich, litterae, quibus praedium dotale uxori a marito in bonis datum confirmabatur': |
Jako czso my prawo skazalo panu Barthossewi zaplaczicz resz 1416 |
Iaco Mikosz wsøl na Potrku ... quadr<aginta> marcas, ysze mu ye prawo skazalo 1403 |
Jacom ya Passca... obsylal paniczy, aby przysluchal zkazanya pirzwe, nyslym swe prawo wydzerzal 1425 |
Vy, ktor<z>y maczye zakon, czo o takych zakon skazvye, podlug tego, yako prawo vyeczye, tako vczynczye |
Skazvgemi... themvsz *dzyrzzewczi... kv they tho dzedzynye pelne prawo ymyecz thako nabythe (decernimus, war. decrevimus, quod... possessori... ius sit acquisitum) |
To prawo (sc. schronienia) bødze vrazedlnika pobyeglego (homicidae fugientis), gegosz ziwot ma syø zachowacz |
Gdi ktho wyerzi... y myeny szą ymyecz nyekthore prawo (si aliquis credit... se habere aliquod ius) kv nyekthorey dzedzynye |
Myasta albo targy, albo wszy (civitates, oppida seu villae), czo leszą pod waszym (sc. madborskim) prawem..., czy mogą do wasz po prawo chodzycz |
Sządza alybo pothsządek... mayą mocz dacz slvzebnyka kv poswanyv, le thako, aby (ita tamen quod) ktorzy mayą prawo, aby nye pozywany |
A bądzely ten sbyek a nyethbalcza groszy (leg. grozy) czynyl poszedzączim rolą kakekole (si... minas incusserit possessoribus agrorum qualescumque), pan... prawo polske s nym... ma vczynycz |
Yako gy wyodl przed sand, tako rzecze, czo gy przed prawo wyoda |
Yakom po Elsczynye szmyerczy nye sachowal nyczsey gyey wyprawy..., gedno tho, czso my prawo przicasalo, alem s pelna wroczil 1420 |
Gdy przyszasznyczy za swe albo za poszspolne pyenyadzye poszla po prawo |
Yze Dominik... prawo zassadzyl Crczonowy na yego pozesczą any go zalowal, any za nym byegal, any pacholka za nym slal 1424 |
'prawo sądownictwa w sprawach targowych, potestas diiudicandi res ad mercatum pertinentes': |
Yaco kandsmycoli gely na prawo albo na lewo, tąd gest prawa granicza 1418 |
Lagely kto ortel a dokona szye, szlowye ysz poszlal po wysze prawo |
'taki, który przekracza prawo świeckie, który nie stosuje się do nakazów i zakazów religijnych, noxius, sons, culpabilis, reus': a. o naruszających prawo świeckie, de violantibus leges saeculares': |
Szolthystwa y woythowstwa, czo szą panszka (pro pansztwa) lyenska y lesza w marborszkyem prawye, thy tho leszą y szluchayą (OrtMac 75: szluszaya) w lyensky<e> prawo (spectant ad ius feodale) |
Jacosmi posli bili do Katusze, bi swego slugø obrøczila na prawo 1395 |
Daley, goracze rzeczy (pro goracza rzecz), czo sluszą ną (OrtMac 54: szlusze w) groczszkye prawo (burggravii iudicium fit vel est) |
Daley, goraczą rzecz, czso szlvszcha w groczkye prawo |
Aczbi kto polyeczyl blysznemu swemu... dobitczøø k stroszy, a vmarlobi..., prawo przyszyøszne bødzye w poszrzodku (in medio), ysze nye szczyøgnøøl røky na rzecz blysznego swego |
Pytalysczye nasz o prawo... zaluyącz szye na waszego woytha, kako gest raczcze, przyszasznyky y gynszy lud szromoczyl nyesprawyedlywye j gest nyesprawyedlywy, drapyeszny, wsporny, sze wszythkym pospolstwem nyeszgodny |
Yszem byl w poszelstwe oth Przecha do scholtyszewey, aby sza obraczyla na prawo 1427 |
Nyektorym dzyeya gym besprawny, ysz gych prawo nye gest gym tako spelne (ius non tam perfectum est, OrtMac 29: s pelna) yakom gynym ludzom |
Jako przy tem bili, gdy pan Pasek wszyøl pyøcz grzyven gr<oszy> penødzy Micolayewych s Szyrznik wyssey, nysly prawo myal 1417 |
Iedny beszprawny thako szą, ysz gych prawo nye gesth thako szprawne albo doszle (OrtOssol 82, 4: dolosznye albo doszlo) yako gynnych ludzy |
'prawo do wytoczenia powództwa, prawo skargi, ius aliquem accusandi, in ius vocandi': |
Yakokolwyek prawo... wszyawylo, ysz ony (sc. rajce) nye maya sz prawa przyszyasznykow wybyeracz..., wszdysz (attamen, OrtOssol 38, 4: wszdy) ony nye przeszthaya szwego obyeczanya (pro obyczaya) |
To tesz prawo a vstawyenye gest yvsz viszszey oprawyono..., a przetho yvsz stogy tuta proszne darempnye, yeno przetho, aby wszdy staroscz wyedzana |
Jakom ya nye przyssedl... sz brathem mogym Mykolayem do domv do gey, na kthory ona prawo ma oth szlachathnego nyegdy Raczybora tham gysthe sthąth y nye wzalem gey trzach ssekyr Marczynowy czeszly gwalthem 1479 |
Yaco kady yada, to yada verną stara granicza, a czo yada, to yest mę na prawo abo ną lewo 1423 |
Gdy kthori kmyecz na lesze... wolą przymye, nye bądze mocz oney szwey roley, alysz yą vykopa, szobye rvszicz, ale vikopawszy moze vczinycz, ... czso zemske prawo albo oney dzedzyny poząda a vicząga (secundum quod ius... exquirit et exposcit, war. deposcit) przy yego rvszanyv |
Czyagnal szye o tho do krolewszkyego stolczą (ad curiam regis) y tesz w nyemyeczszkye prawo |
Byl<li>by przyszaszny woyth, tedy gest przestapyl szwą przyszagą... y straczyl szwe prawo y stolecz woythowszky |
Jako ten *kmeythowic ne daw na boru czaszey (leg. ciążej) na prawo y szekyra nan wycepnal y rana mu dal 1423 |
'prawo przysługujące temu, kto odniósł zwycięstwo w walce, ius victoribus competens': |
Malo-li na tem wszitkem, thos gothow vcaszacz na tho *switko szesczyø panyczow, yako wasze prawo naydze 1423 |
Bo gest to to prawo dzewek Salfaad od boga vidano (lex... a domino promulgata est, MamLub 46: promvlgo id est sentenciam vydam, war. kal.: promulgo s[c]zaschą yą wydawam), zeby syø swadzbili s kim zechczø |
Jako Andrzich po vyednanu ne widawal pana Dobrogosta w duchowne prawo sz yego zoną 1415 |
Gdy ortel bandze layan a weszwano szye (ib. 54, 3: swano szye, OrtMac 67: weszma szye) na wyszche prawo |
Ale mu ssza prawo ne *moglø stącz, ysze byl szeme (leg. z ziemie) wyyąl 1424 |
Kto... szwyathky ma sprawnye k themv szwyadeczstwu przyszancz, aczby... nye chczely szwyathczycz, a czo o tho przepadly, a straczy-ly szwa rzecz ten, czo ge mą postawycz, doyad gych s prawem dobywą, a gdy gych prawem nye przyczysznye (OrtMac 101: a gdy gych prawem dobądzye), aby szwyathczyly, albo czo o tho gest za prawo? |
Chcze-ly ya zastawycz thako, ysz chcze na ten czasz zaplaczycz, iako prawo nalaszlo, w thym mvschy myecz doszycz podlug prawa |
Jedny beszprawny thako szą, ysz gych prawo nye gesth thako szprawne albo doszle, yako gynnych ludzy, a nye mogą czlowyeku pomocz przyszyagą, yako szą gygracze, lazebnyczy, lotrowye, kostarze, pyyanycze |
Czso gøl czloveka..., to mi gi me prawo podalo y w pøczesm gi trzimal 1401 |
Kedi gy vlapily y na prawo wsczøgnøly, tedy Marczin... tego pozeszczø otbyl gwaltem 1416 |
Nyewyasta..., mayącza... prawo kv nyekthorey dzedzynye, w dzeszancz lyath rzecz <ma> począcz o thą tho dzedzyną. Omyąszka-ly thako, ysz przepusczi kogo thą dzedzyną przes thylky czas spokoyne dzirzeecz, ode wszego prawa gey odpadlą szø ma posznacz |
Bandze<li> ktho naleszyon w nyemalszenst[e]wye..., bandz masz, bandz nyewyastą, a gdy nayn strzegą, szlowye ysz za gorączey rzeczy vffyczą (deprehensus in adulterio et in stupro in facto manifesto), ty mayą sz wolanym przed prawo przywyescz |
Panye woycze y wyerny przyszasznyczy, ... wyrzek[k]nycze (OrtMac 71: wyrzeczczye) my prawo |
Jaco tho swyathczą, ysze Miroschek Nyeproschewsky nye dal *ktnącz oszmyedzesyanth sticolczew y oszmy sooch na *tworze, dzye y Bodzatha prawo ma 1428 |
Bo gest to to prawo dzewek Salfaad od boga vidano, zeby syø swadzbili s kimze chczø (nubant quibus volunt), ale tilko lvdv s swego pokolenya |
Jaco Jaroslawa vipravila zastawa od zastawnika y wystrzimala trzy lata, nysz w prawo wstøpyla 1412 |
prawo uczynić, uczynić prawo, (u)prawiznę, urząd ziemski |
'wydać, ustanowić jakieś prawo, przepis, ustawę, orzeczenie, legem ferre, aliquid edicere': |
Iako xąncz Ian vyszwal mego czlovyeka cowalya o pothkową w duchowne prawo 1447 |
Tesz nyekthore myasta szobye wyszwolyly (quidam etiam homines apud suos dominos obtinuerunt et arbitraverunt), a<by>... takye prawo y wyelkyerz... ymyely, yaky my mamy |
Ysz billibi kto, gen by myal... ktore prawo... kv dzedzinye..., aby... prziszedl a stal kv vkazanyv a bronyenyv prawa swego (compareat ius suum ostensurus et defensurus, Dział 28: aby... praw<a> swa vkazal abo poloszyl) |
Jaco Barthoszewi dzeczi prawo czirzpali a kto go poprzal w czem, to gich opecadlnik placzil 1416 |
Kadim ya szla, *tot yest me na prawo 1423 |
Mozely powod wthore na sampyerzą thąsz rzecz zalowacz, szlowye gdyby przyszagy nayn nye dokonal..., albo czso gesth prawo? |
Ysze Chwal pobral czworonascz<e> scotu nyedzelnego po smyerczy swego oczsza, cu ktoreysze polowyczy scotu Swyanchna prawo myala 1418 |
Byerza to ku swey duschy..., iszem gyesdzil s kmethowiczem do kxadza dzecanowey wsy do Kuczcowa, zadayacz prawa, aby mu sza prawo stalo, a tam mu sza ne stąlo 1427 |
Yakosmy przy tem bili, gdi Zegotha ranczyl kmecza Potra, yako sze ne poddal gbotu pod dzyesancz grzywen, ale czso by prawo skasalo 1417 |
Yaco kandsmycoli gely na prawo albo na lewo, tąd gest prawa granicza 1418 |
Mamly szwey zenye prawo odzyerszecz y doszągnącz gydączego gymyenyą y nyegydaczego gey gymyenya (in mobilibus bonis et seminalibus)? |
Ktho gest taky czlowyek, ysz on s prawem ortel strofuge..., ten moze ku przyszasznykom szyedzecz w lawyczy y ortel wyrzecz na szwe prawo, acz on prawy<mi ortelmi sobie pirwej dokonał> *nyeszgodlywye (si ipse hoc iustis sententiis prius optinet sibi indemnabiliter), choczą on ku prawu nye prziszagl |
'prawo pierwszeństwa w dziedziczeniu wynikające z zasady pokrewieństwa': |
prawo chełmińskie |
'prawo zwyczajowe, ius, consuetudo': |
Wtenczas Mikołaj był moj człowiek, kiedy ji Paszek wściągnął na prawo 1391 |
'mający prawo odejścia od pana feudalnego, homo reclinativus, cui dominum relinquere licet': |
'prawo użytkowania i wyrębu lasu na domowy użytek, ius lignandi in silva ad usus domesticos': |
'opłata uiszczana prawdopodobnie za prawo odzierania kory z dębów, tributum, quod ab iis, quibus robora decorticare permissum erat, pensum esse videtur': |
'zostać potępionym (przez Boga), stracić prawo do życia w niebie, aeternis suppliciis a deo damnari': |
'bardzo szeroki, ciągnący się daleko na prawo i na lewo, latissimus, dextrorsum laevorsumque longe se extendens': |
'prawo czy mienie suwerenne, ius seu bona libera': |
1. 'prawo, nakaz (szczególnie religijny), zasady moralne, przykazania, lex, praeceptum, mandatum': a. w odniesieniu do religii żydowskiej, de religione Iudaeorum 'przymierze zawarte przez boga z Abrahamem a potem przez Mojżesza z narodem żydowskim, testamentum, foedus a deo cum Abraham deinde a Moyse cum populo Iudaeorum factum': |
6. (coś) komuś, na kogoś zależy 'ktoś ma prawo do czegoś, aliquis ius ad aliquid habet': a. 'ktoś ma jakieś uprawnienia, kompetencje, aliquis ius, auctoritatem habet': |
'ostatni z terminów dopuszczonych przez prawo w danej sprawie, na którym powinien zapaść wyrok, postremus dierum iudicii habendi, qui litis cuiusdam diiudicandae causa legibus conceduntur, quo die sententia pronuntiari debet': |
'kolejny dopuszczony przez prawo termin rozprawy poświęconej jednej sprawie, unus e diebus, quibus litis cuiusdam diiudicandae causa iudicium habere legibus conceditur': |
'spełniać wymagania stawiane przez prawo stronie na terminie sądowym, facere ea, quae in iudicio legibus postulantur': |
'zaniedbać jakiegoś działania prawnego w czasie określonym przez prawo, aliquid iure agendum in tempore legitimo neglegere': |
'dokument zawierający wyrok sądowy przyznający komuś prawo do czegoś, litterae, quibus iudicii sententia alicui aliquid adiudicans, conscribitur': |
'dokument stwierdzający prawo do wyderkafu, litterae, quibus ius terram venditam redimendi continebatur': |
(o ludności poddanej, de dominorum feodalium subditis) 'mający prawo przenoszenia się z jednej wioski do drugiej, opuszczenia jednego pana feudalnego i osiedlenia się w dobrach innego, is, cui liberum erat ius migrandi ex alio vico in alium seu ab alio domino ad alium': |
'nabyć prawa do czegoś przez tzw. zasiedzenie, tzn. nieprzerwane korzystanie z czegoś w czasie określonym przez prawo, possessionem alicuius rei praescriptione acquirere': |
'zdobywać, także otrzymywać prawo do wyróżnienia, nagrody, zapłaty, stawać się godnym czegoś, mereri, promereri': |
'zdobyć prawo do zapłaty, wynagrodzenia za służbę, pracę, zarobić, zapracować, emereri, domereri, labore sibi aliquid compararre': |
'opłata za wypasanie bydła, może też prawo wypasu, pretium vel ius boum pascendorum': |
'opłata za wypasanie bydła, może też prawo wypasu, pretium vel ius boum pascendorum': |
'zakwestionować czyjeś prawo do majątku, ius alicuius bona immobila possidendi in dubium vocare': |
'ostateczny, nieodwołalny, peremptorius': zawiesisty rok 'ostatni z terminów dopuszczonych przez prawo w danej sprawie, na którym powinien zapaść wyrok, postremus dierum iudicii habendi, qui litis cuiusdam diiudicandae causa legibus conceduntur, quo die sententia pronuntiari debet': |
'prawo wypasu, ius pascendi': |
'ostateczny, nieodwołalny, peremptorius': rok zawitny 'ostatni z terminów dopuszczonych przez prawo w danej sprawie, na którym powinien zapaść wyrok, postremus dierum iudicii habendi, qui litis cuiusdam diiudicandae causa legibus conceduntur, quo die sententia pronuntiari debet: |
'prawo posiadania czegoś do śmierci, dożywocie, ius aliqua re usque ad mortem fruendi': |
Kędy Chrczon pojdzie od Radzikowskiej granice... aż do Łaźniewskiego granicy, tedy Chrczonowo na prawo 1495 |
'człowiek naruszający prawo itp., legis violator': |
'prawo połowu, venandi ius': |
'prawo czy miejsce połowu, venandi ius vel locus': |
'mieć prawo do czegoś, ius potestatemque alicuius rei habere': |
prawo boże |
'średniowieczny system norm, oparty na prawie rzymskim i prawotwórczej działalności cesarzy niemieckich, leges medio aevo ad exemplar legum Romanorum et imperatorum Germaniae constitutae': |
chełmieńskie prawo |
majdborskie, mejdburskie prawo |
dziedziczne, dziedzinne prawo |
miescskie prawo |
położone prawo |
'matka prawnie zaślubiona, przez prawo uznana, mater legitime patri nupta': |
powyższone, wyższe prawo |
ziemskie prawo |
prawo uczynić, udziałać |
prawo diable |
4. 'związany z prawem, ad leges pertinens': a. 'zgodny z przepisami prawnymi, taki jak prawo wymaga, legibus conveniens': |
'zostać potępionym (przez Boga), stracić prawo do życia w niebie, aeternis suppliciis a deo damnari': |
'ulec przedawnieniu, stracić coś, prawo do czegoś na skutek przedawnienia, praescribi, praescriptione irritum fieri': |
'ten, kto narusza prawo itp., qui legem violat': |
'naruszyć, przekroczyć (prawo itp.), frangere, perfringere, violare (legem etc.)': |
'prawo wyrokowania w sporach, potestas controversias diiudicandi' (?): |
'ten kto narusza prawo lub zasady moralne, violator, ruptor (legem vel morum)': |
'naruszyć, przekroczyć (prawo itp.), nie dotrzymać, nie dochować czegoś, frangere, perfingere, violare (legem etc.)': |
Prawo cesarskie nas naucza (Sul 42: z prawa cesarskiego jasną światłością nam świadomo jest), iż pożeżca ogniem ma zginąć |
'prawo wjazdu, użytkowania, ius in silvam cum equis intrandi eiusdemque silvae bonis utendi': |
duszne prawo |
'rościć sobie prawo do czegoś, przywłaszczać coś sobie, aliquid sibi arrogare, suum facere': |
4. 'domagać się (najczęściej przed sądem), rościć sobie do czegoś prawo, quaerere, requirere, postulare (saepe apud iudicem)': a. absolute i bez kontekstu polskiego: |
'stracić prawo upominania się o coś, amittere potestatem ius suum vindicandi': |
'postąpić wbrew czemuś, dokonać przestępstwa, przekroczyć przepisy, prawo itp., złamać ślub, przysięgę itp., contra aliquid delinquere, malum facinus committere, leges, praecepta neglegere, fidem, ius iurandum non servare': |
'człowiek dokonujący przestępstwa, przekraczający przepisy, prawo itp., qui contra aliquid delinquit, qui leges, praecepta neglegit': |
'postępować wbrew czemuś, naruszać coś, dokonywać przestępstwa, przekraczać przepisy, prawo itp., aliquid neglegere, violare, non servare, malum facinus committere, leges, praecepta neglegere': |
Niemiecskie prawo emphiticum jus ca 1500 |
działać na coś (po prawo), o coś |
'postępek łamiący obowiązujące prawo, przestępstwo, wykroczenie, crimen, scelus': |
'nieprawny, nieślubny, non legitimus, adulter': macierz nieoddana 'matka nie zaślubiona prawnie, nie uznana przez prawo, mater quae legitime nupta non est': |
Kaszdy woyth, bandz kupny, dzyedzyczszky, yle kto nayąl, ma ku *prawo... przyszancz (OrtMac 34: kaszdy woyth bąndz dzyedzynny albo ktho nayal, ma kv praw przyszyądz) |
'odebrać prawo dziedziczenia, hereditate vel hereditatis iure privare': |
'żądający dla siebie ponad uznane granice, przyjęte zasady, prawo, chciwy, qui sibi quid praeter legem vindicat, qui plura postulat, quam lege audet': |
'prawo pierwszeństwa, principatus, locus prior, primae partes' (?): |
4. wyraża pewną sytuację własnościową, posiadanie czegoś, prawo do rozporządzania czymś: a. wskazuje osobę uprawnioną do rozporządzania czymś: przy kimś (z)ostać '(po)zostać czyjąś własnością, in possessione alicuius rei manere': |
wskazuje to, do czego się ma prawo, czym można rozporządzać: przy czymś (z)ostawić 'pozostawić komuś, co miał poprzednio, uznać za właściciela czegoś, aliquem in possessione alicuius rei relinquere, possessorem facere': |
'pozostać, stać się właścicielem czegoś, mieć do czegoś prawo, in possessione alicuius rei manere, possessorem fieri, aliquid sibi vindicare': |
Jako mnie Borzym ręczył prawo za kmiecia, cso się był do Stanisława przykazał 1428 |
'prawo do czegoś, uprawnienie, pozwolenie, ius atque potestas, copia, licentia': |
'specjalne uprawnienia, szczególne prawo, privilegium, praerogativa': |
'możność, możliwość działania zastrzeżona prawem, prawo do czegoś, facultas aliquid faciendi': |
Jako Wociecha m[y]a tako dobre prawo k tej części Czapl, co je Margorzata na Dobiesławie prawem zyskała 1415 |
'mieć prawo, być uprawnionym, mieć podstawę, pretekst, nie być skrępowanym, ograniczonym zakazem, nie mieć zakazu, habere ius atque potestatem alicuius rei faciendae, nulla re impediri, vetitum non esse': |
Czego żądasz od bliźniego, by mu zasię życzył tego... To jest prawo przyrodzone, pospołu z ludźmi stworzone ca 1450 |
'prawo wypasania trzody, może też bydła w lesie, ius sues, fortasse etiam boves, in silva pascendi': |
'opłata składana za prawo wypasania trzody, bydła w lesie, pretium pro suibus vel bobus in silvis pascendis solvi solitum': |
'opłata składana za prawo wypasania trzody w lesie, pretium a suibus in silva vescentibus solvendum': |
'prawo do wypasu świń w dąbrowie dworskiej, ius sues in guerceto pascendi': |
'prawo do posiadania, zawiadywania, ius possidendi, potestas curandi aliquid': |
'prawo do obrony prawnej, potestas defensorem in iudicio habendi': |
prawo przysiężone |
(o ludności poddanej) 'mający prawo przenoszenia się z jednej wioski do drugiej, opuszczenia jednego pana feudalnego i osiedlenia się w dobrach innego, (de dominorum feodalium subditis) is, cui liberum erat ius migrandi ex alio vico in alium seu ab alio domino ad alium': |
'mieć prawo do własności czegoś, do udziału w czymś, ius aliquid possidendi, partem alicuius rei obtinendi habere': |
'uprawnienie, prawo do czegoś, alicuius rei ius potestasque': |
'przewinienie opatrzone sankcją przez żydowskie prawo, scelus a Iudaeorum legibus puniendum': |
'dokument nadający prawo do pierwszego założenia, lokacji miasta lub wsi, litterae, quibus aliquis primus conditor constituitur': |
'specjalne uprawnienia, szczególne prawo, nadanie, privilegium': |
wskazuje na osobę, instytucję, prawo, siłę, itp., którym ktoś a. coś podlega: |
określa osobę (w jej zastępstwie rzecz), pod której władzę ktoś się dostaje, prawo, które ktoś przyjmuje jako obowiązujące: |
'ten, kto posiada prawo przedstawiania kandydatów na urząd kościelny w danej parafii, kolator, collator, qui vocabatur, cui ius commendandi candidatos beneficiorum in parochia competebat': |
'odnawiać prawo do czegoś, dochodzić pretensji, aliquid iure petere, vindicare': |
[odstąpający od prawot] |
Wzgardziles wszitki *odstampoiąncze od zandow (discedentes a iudiciis Psal 118, 118, Fl i Puł: odstøpayøczymy od prawod) twogich |
'stracić prawo upominania się o coś, amittere potestatem ius suum vindicandi': |
'mężczyzna prawnie ożeniony, uznany przez prawo za ojca, vir qui legitime uxorem duxit atque legitimus pater agnoscitur': |
gorący sąd, gorące prawo |
31. w sytuacjach prawnosądowych wskazuje: a. instytucję, prawo, urząd itp., w którym przebiega czynność prawna: |
'waga miejska, prawo jej posiadania i płynące z niej dochody, trutina urbana, ius trutinam possidendi ac reditus ex ea percipiendi': |
gościnne prawo |
'opłata składana przy wstępowaniu do cechu kotlarzy, lub opłata ławie, właścicielowi miasta itp. w razie braku cechu, za prawo wykonywania zawodu kotlarza, pecunia ab iis, qui in collegium fabrorum ahenariorum adscribebantur solvi solita (vel si eiusmodi collegium defuit, scabinis aut heredi urbis sim. persoluta)': |
'opłata w pieniądzach lub w naturze składana za prawo korzystania z lasów, pecunia vel tributum, quod ab eis, qui e silvis fructus capiebant, solvebatur': |
'prawo do wskazywania granicy w procesie granicznym, ius finium constituendorum (in controversia de finibus diiudicanda)': |
wchody 'prawo wstępu do lasu i korzystania z niego, ius ingrediendi silvam et fructum ex ea capiendi': |
'prawo do wskazywania granicy w procesie granicznym, ius finium constituendo rum (in controversia de finibus diiudicanda)': |
'świnia wpędzana na wypas do cudzego lasu, prawo wypasu w lesie, zwłaszcza świń, może też opłata za korzystanie z wypasu, scrofa pascendi causa in alienam silvam compulsa, ius animalia, imprimis scrofas, in silva pascendi, fortasse etiam pecunia pro pastione solvenda': |
'prawo wypasu świń w lesie, ius scrofas in silva pascendi': |
obyczaj rzymski, rzymskie prawo |
1. 'prawo, nakaz (szczególnie religijny), zasady moralne, przykazania, lex, praeceptum, mandatum': a. w odniesieniu do religii żydowskiej, de religione Iudaeorum 'przymierze zawarte przez boga z Abrahamem a potem przez Mojżesza z narodem żydowskim, testamentum, foedus a deo cum Abraham deinde a Moyse cum populo Iudaeorum factum': |
1. 'prawo, nakaz (szczególnie religijny), zasady moralne, przykazania, lex, praeceptum, mandatum': a. w odniesieniu do religii żydowskiej, de religione Iudaeorum 'przymierze zawarte przez boga z Abrahamem a potem przez Mojżesza z narodem żydowskim, testamentum, foedus a deo cum Abraham deinde a Moyse cum populo Iudaeorum factum': |
1. 'prawo, nakaz (szczególnie religijny), zasady moralne, przykazania, lex, praeceptum, mandatum': a. w odniesieniu do religii żydowskiej, de religione Iudaeorum 'przymierze zawarte przez boga z Abrahamem a potem przez Mojżesza z narodem żydowskim, testamentum, foedus a deo cum Abraham deinde a Moyse cum populo Iudaeorum factum': |
1.a. 'prawo, nakaz (szczególnie religijny), zasady moralne, przykazania, lex, praeceptum, mandatum': a. w odniesieniu do religii żydowskiej, de religione Iudaeorum 'przymierze zawarte przez boga z Abrahamem a potem przez Mojżesza z narodem żydowskim, testamentum, foedus a deo cum Abraham deinde a Moyse cum populo Iudaeorum factum': |
'prawo użytkowania gaju, ius certis quibusdam silvae fructibus utifruendi': |
'prawo wypasania bydła w lesie, też opłata za wypasanie, ius pecora in silva pascendi, item pretium pro pascendo solutum': |
osadzać prawo (na kogoś) |
osadzić ławicę, prawo, sąd (komuś, na kogoś) |
'prawo wjazdu do lasu w celu wycięcia drzewa, ius silvam equis intrandi lignorum emendorum causa': |
'sprzedać komuś prawo do wyrębu drzewa w dworskim lesie bądź do używania dworskiego pastwiska, alicui ius ligna excidendi vel sues pascendi in silva domini vendere': |
wkupić się 'nabyć prawo do wyrębu drzewa lub do wypasu świń w dworskim lesie, ius ligna excidendi vel sues pascendi in silva domini emere': |
'nabywać prawo do wyrębu drzewa w dworskim lesie bądź do używania dworskiego pastwiska, ius ligna excidendi vel sues pascendi in silva domini emere': |
'prawo posiadania w żupie solnej przedsiębiorstwa kowalskiego dla ostrzenia narzędzi górniczych, samo przedsiębiorstwo i dochody z niego czerpane, ius officinam ferrariam ad ferramenta fossorum acuenda in fodina habendi, ipsa officina et pecunia, quae ex ea redit': |
'mający prawo do czegoś, potens, ius potestatemque habens': |
'prawo, przyjęte zasady moralne, moralitas, mores': |
'obowiązujący jako prawo, będący prawem, legalis, legitimus': |
'prawo zarządzania, władanie, potestas': |
Gdy... włodyka pospolity zabit był, jiż nie jest ślachcic, ale ma telko prawo włodycze (habet ius militale), za głowę jego dwadzieścia kop groszy mają być zapłacony |
'prawo posiadania majątku tytułem własności, dziedzicznie, na zawsze, na stałe, ius aliquid in aeternum, iure hereditario, possidendi': |
prawo włoczne |
A to to maji posędzić w Oświęcimiu w klasztorze w istbie tu, gdzie prawo siedziało 1465 |
'prawo posiadania majątku tytułem własności, dziedziczenie, na zawsze, na stałe, ius aliquid in aeternum, iure hereditario, possidendi': |
'dokument stwierdzający prawo własności, litterae, quibus alicuius rei possessio perpetua confirmatur': |
'prawo posiadania majątku tytułem własności, dziedzicznie, na zawsze, na stałe, ius aliquid in aeternum, iure hereditario, possidendi': |
'właściciel mający wieczyste prawo do majątku, posiadający majątek tytułem własności, dziedzicznie, qui aliquid iure hereditario, in aeternum, possidet': |
'prawo posiadania majątku tytułem własności, dziedzicznie, na zawsze, na stałe, ius aliquid in aeternum, iure hereditario, possidendi': |
'właściciel mający wieczyste prawo do majątku, posiadający majątek tytułem własności, dziedzicznie, qui aliquid iure hereditario, in aeternum, possidet': |
Szczøstne poydzi y croluy prze prawdø y smarø (propter... mansuetudinem), y prawodø (pro prawotø) |
'mieć prawo swobodnej decyzji w stosunku do kogoś, ius aliquem ad arbitrium suum habendi possidere': |
'pozwolenie, uprawnienie, prawo do czegoś, ius atque facultas alicui data, venia, licentia, potestas': |
'prawo lenne, ius feodale': |
wołać się (ku prawu, na prawo) |
Jacoszmy yednaly y wyednaly a prawoszmy gich szmeszke (pro szemszke) nygdy ne *wpaszczaly 1420 |
'prawo wyrębu drzewa na opał, ius arbores ad excidendi': |
Iurisditio, id est iuris potestas super aliquem iudicandi orthel, poprawkowanie, prawo ca 1500 |
'prawo dostawy drzewa do żupy solnej, ius ligna ad salisfodinam advehendi': |
'prawo, którym przyjezdni kupcy zobowiązani byli wystawić swoje towary na sprzedaż w całości lub przez określony czas, lex, quae mercatores advenas merces omnes vel certo quodam tempore venundare iubebat': |
(prawo) posadzić |
'prawo wyrębu drzewa w lesie dworskim, ius arbores in silva domini excidendi': |
'opłata lub danina za prawo wyrębu drzewa w lesie dworskim, pretium, quod pro iure excidendi ligna in silva domini solvebatur': |
'prawo wyrębu drzewa w lesie dworskim, także należność za nabycie tego prawa, ius arbores in silva domini excidendi etiam pretium pro eodem iure solvendum': |
'dotyczący prawa wyrębu drzewa w lesie dworskim, dawany za prawo wyrębu lasu, ad ius excidendi arbores in silva domini pertinens': |
Jako nam prawo rakowskie służy s przodkow naszych, jako i ojcu naszemu niegdy Andrzejowi, ktory się wiedzie <z> Stojartow, nie odpowiedać na rocech pospolitych tylko na książęcych 1493 |
'prawo zwyczajowe domagające się od krewnych zabitego wykonania krwawej zemsty na zabójcy, stopniowo wypierane przez postępowanie sądowe lub zamienione na wydalenie się mordercy z kraju, umożliwiające porozumienie zwaśnionych rodów na drodze polubownej, ius, quo propinqui hominis occisi occisorem ulcisci debebant, deinde: actio iudicialis vel homicidae exilium ac gentium aversarum reconciliatio': |
'prawo zwyczajowe domagające się od krewnych zabitego wykonania krwawej zemsty na zabójcy, stopniowo wypierane przez postępowanie sądowe lub zamienione na wydalenie się mordercy z kraju, umożliwiające porozumienie zwaśnionych rodów na drodze polubownej, ius, quo propinqui hominis occisi occisorem ulcisci debebant, deinde: actio iudicialis vel homicidae exilium ac gentium aversarum reconciliatio': |
'uzyskać prawo do czegoś, potwierdzenie praw, ius alicuius rei obtinere, ius suum comprobare': |
'uzyskać prawo do czegoś, potwierdzenie praw, ius alicuius rei obtinere, ius suum comprobare': |
utwierdzone prawo |
'ten, kto przekracza prawo świeckie lub nie stosuje się do nakazów i zakazów religijnych, noxius, sons, culpabilis': |
'mieć prawo do własności czegoś, do udziału w czymś, ius aliquid possidendi, partem alicuius rei obtinendi habere': |
'własny sąd, zdolność, prawo decydowania, decernendi facultas, ius, iudicium proprium': |
Sed in vicium libertas excidit et vim dignam, słuszne prawo, lege regi XV ex. |
'za opłatą nabyć prawo do czyjegoś poddanego, pretio dato cmethonem emere': |
'związany z żupą solną, ad salis fodinam pertinens': woźba solna 'prawo dostawy drzewa do żupy solnej, ius ligna salis fodinae praebendi': |
corruptum pro sprawnie 'zgodnie z prawem, tak jak prawo wymaga, w sposób ustalony prawem lub zwyczajem, iure, secundum legem vel consuetudinem': |
'prawo, lex': |
'zgodnie z przepisami prawnymi, tak jak prawo wymaga, legitime, iuste': |
'boskie prawo moralne, boska nauka moralności, praecepta divina ad mores pertinentia': |
'zgodny z przepisami prawnymi, taki jak prawo wymaga, legitimus': |
'zgodnie z przepisami prawnymi, tak jak prawo wymaga, legitime': |
'zgodny z przepisami prawnymi, taki jak prawo wymaga, legitimus': |
'boskie prawo moralne, boska nauka moralności, iustitia divina, praecepta ad mores pertinentia': |
'zgodny z przepisami prawnymi, taki jak prawo wymaga, legitimus': |
'zgodnie z przepisami prawnymi, tak jak prawo wymaga, zgodnie ze zwyczajem, legitime, secundum morem': |
'zgodny z przepisami prawnymi, taki jak prawo wymaga, legitimus': |
'zgodny z przepisami prawnymi, taki jak prawo wymaga, legitimus': |
'prawo do wskazywania granicy w procesie granicznym, ius constituendi fines in controversia diiudicanda': |
stać prawo, rok(i): |
'prawo do wniesienia powództwa, ius aliquem in iudicium vocandi, auccusandi': |
'prawo do wskazywania granicy w procesie granicznym, ius fines constituendi in controversia diiudicanda': |
stać prawo, rok(i): |
'górnik solny, kopacz dziedziczący prawo do stanowiska roboczego w kopalni soli, fossor salarius, cui labor in salis fodina hereditate veniebat': |
Wymawiając (PF I 487, JA XIV 495: wyjmując) prawo inne salvo iure alieno ca |
(w niektórych zapisach dopuszczalna lekcja wider-) 'sprzedaż nieruchomości, na mocy której kupujący pobiera z niej dochody (rodzaj ukrytej lichwy), a sprzedawca ma zastrzeżone prawo odkupu za zwrotem sumy sprzedażnej, czasem też sama suma pieniężna będąca przedmiotem takiej umowy, conventio de venditione bonorum immobilium facta, qua emptori redituum perceptio (quae fenoris ratio quaedam clandestina erat), venditori autem ius bona redimendi venditionis scilicet pretio reddito reservabatur; interdum etiam pecunia ipsa, de qua in conventione huiusmodi agebatur': |
'prawo swobodnej alienacji trzeciej części dóbr dziedzicznych, ius libere utendi tertia parte bonorum': |
Jakom ja nie posiadł siedliska, ogroda na imieniu na Puchałach w <w>wiązaniu w ich tamo, gdzie je prawo wwiązało podla ksiąg ziemskich, i tamo na tym to wwiązaniu drew w lesie nie rąbię gwałtem anim jich umniejszył w użytcech w ważności <j>ako kopa groszy 1479 |
'prawo niemieckie przyjęte w wielu miejscowościach polskich za wzorem Środy Śląskiej, ius Teutonicum oppido Środa Śląska praeeunte a multis aliis oppidis receptum': |
'prawo, ustawa, uchwała, zwyczaj, zbiór praw, lex, decretum, edictum, mos, corpus legum': |
'normy stanowione lub zwyczajowe pochodzenia polskiego, stosowane głównie w sądownictwie szlacheckim i przeciwstawiane innym systemom prawnym obowiązującym w dawnej Polsce (jak prawo niemieckie, kościelne itp.), leges et iura e Polonia originem suam ducentia, quibus imprimis nobiles homines tenebantur quaeque aliis antiquioribus legibus Polonorum (e.g. Teutonicis, ecclesiasticis) opponebantur': |
'prawo ziemskie, normy stanowione lub zwyczajowe pochodzenia polskiego, stosowane głównie w sądownictwie prawa polskiego, leges et iura e Polonia originem suam ducentia, quae imprimis in iudiciis iuris Polonici valebant': |
'pouczenie, nakaz, prawo, praeceptum, mandatum, lex': |
'pozbywać się, tracić prawo posiadania, własności lub użytkowania, possessionem amittere': |
'nabyć prawo do czegoś przez zasiedzenie, diuturna alicuius rei possessione eam sibi acquirere': |
(na)wysze prawo, wyszy sąd |
'więcej, niż wymaga prawo, plus quam ius exigit': |
'ten, kto narusza prawo, zasady moralne, przestępca, violator iuris': |
'statuty, postanowienia, zarządzenia sądów wiecowych, sejmików ziemskich, sejmów, prawo ziemskie, statuta, decreta, edicta iudiciorum, quae tempore conventuum celebrandorum habebantur, edicta conventuum terrae cuiusdam, edicta consilii generalis, ius terrestre, guod dicitur': |
'prawo ziemskie, ius terrestre, guod dicitur': |
'zarządzenie, postanowienie władz miejskich, prawo miejskie, edictum eorum, qui concilio urbano intererant': |
'prawo miejskie, leges, quibus oppidorum incolae utebantur': |
Drugie prawo mamy, ktory-by-koli swem szeptanim uczynił niepokoj w ziemi, tego mamy umorzyć |
'mający prawo do części czegoś, is, cui pars alicuius rei ex lege venit': |
'rodzaj grzywny, którą łowczy ścigał osoby nieuprawnione do łowów, czy też opłata za prawo do polowania, pecunia, qua rei venatoriae magister venatores iuris venandi expertes multabat vel etiam pecunia pro iure venandi concesso solvenda': |
'prawo utrzymywania wozów służących do transportu piwa lub wina i pobierania opłaty od ich wypożyczania, ius habendi currus, quibus cerevisia vel vinum transportatur, et exigendi pecuniam pro eisdem curribus collocandis': |
'wóz miejski służący do transportu piwa lub wina, tu: prawo utrzymywania tych wozów i pobierania opłaty od ich wypożyczania, currus, quo in oppidis cerevisia vel vinum transportabatur, hoc loco: ius eosdem currus habendi et pecuniam pro eis collocandis exigendi': |
'prawo wykupu, iux eximendi': |
położyć dzień, prawo, sąd |
'występny, zabroniony przez prawo, iniustus, lege prohibitus': |
'ten, kto nabył prawo do nieruchomości, został urzędowo wprowadzony w jej posiadanie, qui in possessionem rerum immobilium publica auctoritate inductus est': |