| 1. dać, dajać |
| 2. dać się |
| dać (kogoś) komuś (za) żonę, dać żonę komuś kogoś, dać komuś kogoś żonę, dać kogoś żonę komuś: |
| 'dać do rąk, dare in manus': |
| dać, położyć rekojemstwo |
| dać śmierci, dać na śmierć, na śmierć dać |
| I. 'dać, dare': 1. 'dać, darować, użyczyć, przekazać na własność (dobrowolnie i bez odpłaty), dare, donare, comportare, obicere, offerre': a. rzeczy konkretne: kogoś, coś: |
| (o Bogu) dać dzieci, syna itp.: |
| dać (winnego) za rękę |
| Ktorykole kmieć orze całym pługiem (arat cum integro aratro)... powinien dać cztyrzy kity konopi..., a ktory połpługiem orze (cum medio aratro arat), dwie kicie dać winowat |
| 'zostawić w spokoju, pozostać bezczynnym, dać gwarancję bezpieczeństwa, missum, tutum facere': |
| Tomek ma dać tres grossos i cztyrdzieści panu Pełce na święty Michał, gdyby nie dał, tedy na Gody lepaknię ma dać teleż 1430–2 |
| 'czasowe użytkowanie czegoś (z obowiązkiem oddania), użyczenie, pożyczenie, mutuatio, mutuum ab aliquo acceptum': b. dać w zajem, w zajem pożyczać, pożyczyć |
| Jakom ja nie rzekł dać dwudziestu grzywien Szymanowi na Świątki ominęły, jeż bych miał dać był jego zajem za dziedzictwo 1428 |
| 'dać coś na przechowanie osobie godnej zaufania lub brać coś na przechowanie jako osoba godna zaufania, aliquid apud aliqem deponere, aliquid alicui asservandum dare (dicitur de homine, cui fides habetur) vel ab aliquo asservandum accipere': |
| Gdzie skazanie stolca papieskiego by było, jemuż my zakonu albo obelżenia dać nie możemy (cui nos legem dictare non possumus, Dział 5–6: ktorej my mocy dać rozgrzeszenia nie mamy), chcemy, aby forma przekazania... pilnie chowana |
| dać, imieć, położyć, (u)czynić liczbę |
| 'dać na przepadłe, debitum dare atque in perpetuum amittere, pignus dare in perpetuum amittendum condicionibus neglectis': |
| 'błaganie, przepraszanie, łagodzenie, piaculum, placatio': dać komuś łaskanie 'łagodząc kogoś, zyskiwać przebaczenie, precibus placando veniam impetrare': |
| Ktorykole kmieć orze całym pługiem, kilekole też miej wołow albo koniow, powinien dać cztyrzy kity konopi gotowych..., a ktory połpługiem (cum medio, sc. aratro, Dział 5: połowicą pługa) orze, dwie kicie dać winowat |
| (dać) prawo |
| Eż Mikoszka wyznała LX kop... dzieciem dać gotowych pieniędzy [dać], kiedyby się zgodziły 1420 |
| dać dzień przed sie |
| 'dać spokój, nie wnosić skargi, ius suum non vindicare': |
| Ale gdzie skazanie stolca papieskiego by było, jemuż my zakonu albo obelżenia dać nie możemy (Dział 5: klątwa papieska..., ktorej my mocy dać rozgrzeszenia nie mamy), chcemy, aby forma przekazania... pilnie chowana |
| Ktori (sc. kmieć) polowiczą pluga (cum medio, Sul 4: polplugem) orze, dwye kycze (sc. ma dać) |
| 'udzielić, dać, użyczyć, dare, tradere, impertire': |
| 'dać na własność, darować, dare, tradere, dicare': |
| '(dać, wziąć) tytułem wygodzenia, (aliquid dare vel accipere) commodandi causa': |
| 'wydać na odpowiedzialność poręczyciela, praede cavente aliquid dare': |
| stanowi składnik konstrukcji predykatywnej, równoważnej wyrażeniom 'być, uczynić czymś, jakimś, dać itd. jako coś' (po czasownikach być, dać, opuścić, pojć, położyć, przygodzić, przywieść, uczynić, ustawić, wnić, wybrać, wziąć): |
| 'dać pod straż, in custodiam dare': |
| Bo zaprawdę jąć sie chciał dać, ale nie pirwej, ależ chciał |
| dać, igrać, pożyczyć na zakład: |
| w utartych połączeniach frazeologicznych: dać, dawać wiedzieć (komuś) 'zawiadomić, zawiadamiać kogoś, notum facere, nuntiare': |
| przy czasowniku zależnym od dać: się: |
| 'dać coś na przechowanie osobie godnej zaufania, lub brać coś na przechowanie jako osoba godna zaufania, aliquid apud aliquem deponere, aliquid alicui asservandum dare (dicitur de homine, cui fides habetur), vel ab aliquo asservandum accipere': |
| I 'dać, dare': 1. dać, pozwolić zabrać coś z mienia własnego, przekazać kogoś, coś komuś na pewien czas lub na własność, powierzyć, podarować, też zwrócić kogoś, coś (nie swojego), oddać kogoś, coś komuś, odesłać, dare, tradere, edere, reddere, offerre': a. o rzeczach, de rebus: |
| 'dać córce (siostrze) wychodzącej za mąż należne jej mienie ruchome lub nieruchome, dać wyprawę, posag, filiae (sorori) nubenti dotem vel parapherna donare': |
| 'dać odczuć, dać poznać, doświadczyć, significare, ostendere,experiri': |
| 'dać świadectwo, dać dowód, przekonać o czymś, testimonium dare, persuadere aliquid, de aliqua re': |
| Jakom ja nie miał dziewce mej woza ani kon<ia dać>, ali na mego końca śmierci 1424 |
| Kazał... wypis dać w rzeczy miedzy księdzem jardziekonem... a miedzy Spytkiem 1414 |
| Azali chleb może dać, albo gotować stoł ludu swemu (numquid et panem poterit dare)? |
| dać się 'oddać się, poddać się, se dare, se tradere': |
| dać duszę |
| dać duszę, żywot |
| 2. 'użyczyć, dać, na zawsze lub na pewien czas (z obowiązku lub za odpłatą), zapłacić, tribuere, dare, solvere': a. jako posag, spadek itp.: |
| Więc jesci on to był przykazał, abyć wszeliki człowiek do tego to miasta do Betlehem przyszedł był a z sobą tę to dań przyniosł był, jażci jest ona rzymskiemu cesarzewi dać była miana |
| Jakosmy przy tem byli i sądzili, gdy miał Mikołaj Laurencio dać na ten rok trzy grzywny. Nie dał-li-by na ten <ro>k, tedy by miał otstępić d<z>iesiąci grzywien, csosmy przysądzili 1399 |
| 'dać z przeznaczeniem lub w pewnym charakterze, przeznaczyć, skazać na coś, certo quodam consilio seu fine dare, tradere': |
| dać za mąż |
| dać się: |
| 'zdać się na łaskę, prosić o miłosierdzie, veniam seu misericordiam petere': |
| 'oddać się modlitwie, zacząć się modlić, ad adorationem se convertere, orare coepisse': |
| 'dać do rąk, wręczyć, podać, dare in manus, tradere': |
| dać (list) |
| dać w ręce, w rękę |
| Dać eructare ca 1428 |
| Błogosławieństwo: przez Anny świętej przyczynę raczy nam dać, Panie, łaskę twoję |
| Ma dać zbroję schować... i nie ma jej na się brać (neque illa reassumat) 1498 |
| Jako ja tobie nie rzekł dwu wolu dać po śmirci brata twego za bratowę służbę 1452 |
| Tegdy mu sie bronił ciąże dać 1417 |
| Ktory człowiek siedzi w prawie miesckiem, majdborskiem prawie, i tam bytem żył albo żywie (OrtMac 91: bytem mięszka), ten może swej żenie dać wiano |
| To jimienie ono... może... swej matce dać albo jinemu swemu przyrodzonemu, kiedy on chce |
| Jakośm był posłem, kiedy mu chciano zapłacenie dać, an niech<c>ia<ł> brać 1396 |
| Kryste, przez twe rany, racz nam dać kapłany, jiż by... nas k tobie przywiedli |
| dać tyłem |
| dać liczbę |
| dać list, pozew, wypis |
| nic nie dać na czymś |
| dać pokoj, mir |
| dać policzek, po licu, pięścią |
| dać prośbę, żądzę, potrzebiznę |
| dać winę |
| dać wwiązanie |
| dać zdrowie |
| dać rok, dzień |
| Barci na puszczach albo w jimieniu jinszego pana kmiecie trzymając albo prawem dziedzinnym mając a pod jinszym bydląc, dań s miodu mają dać (mellificia... tenentes... de tributis al. dany seu melle respondere teneantur), jiż gdyby w zapłaceniu tej to dani byli zmudni (si in solutione tardi exstiterint) albo płacić by otmawiali, tedy rzeczony pan może je o czynsz swoj sędzić i ciądzać |
| dać, czynić, mowić... chwałę |
| Gdy... przez ty, ktorzy ciądzani za dopuszczone winy, nie będzie onym, ktorzy ciądzali, dosyć uczyniono..., tedy słuszno bądź ciążebnikom onę ciążą rozdać (si... per illum vel illos, quorum sunt pignora, pro commissis poenis non fuerit illis, qui impignoraverunt, satisfactum, vel suam innocentiam non ostenderint, licitum sit pignorantibus illa distrahere et dividere) |
| Za ranę krwawą... XXX szelągow cirpiącemu mają dać |
| Jakom ja nie przepłynął gwałtownie cłą ryczywolskiego et csom sprawnie miał myta dać, tom zapłacił 1456 |
| Csoby dobył na rękojmiach, to mu miał dać 1389 |
| Rataj gdy wstaje ot pana swego nie w czas (rataj, qui surgit a suo domino non debito tempore), ten trzy grzywny panu swemu dać ma |
| Raczy dać..., aby serca i ciała nasza przykazaniu twemu była poddana, a nieprzyjacielow oddaliwszy bojaźń, czasy nasze pod twoją obroną aby były spokojne |
| Nam też grzesznym sługam... cząstkę niektorą i towarzystwo dać raczy z twoimi świętymi apostoły (partem aliquam et societatem donare digneris cum tuis sanctis apostolis) 1424 |
| O ktorą zastawę Maciej na Piotra żałował, na tę jemu już dawno list jimiał dać 1428 |
| cześć czynić, dać |
| Wyleganiec albo bezprawny człowiek, albo jego dzieci mogą swe jimienie dać i przedać. Ale bezprawny człowiek jest rozmajity |
| Przyszłoliby... dziecię ku swym latom, to jest dalej dwanacie lat, tedy... jimienie... może... swej matce dać |
| dać, podać, wydać za rękę |
| I jął go prosić: W jimię Syna Bożego i dla syna t[e]wego, Aleksego, a racz mi swą jełmużnę dać |
| dać, dajać, dawać, oddać (się), snębić, wydać, wydawać, zdać za mąż, za kogoś |
| Kiedy<by> mi nie dał tego lista, tedyby mi swoj miał na się dać za swą pieczęcią 1402 |
| (o głosie trąby, de tubae sonitu) 'dać się słyszeć, rozlec się, insonare, perstrepere': |
| 'zapłacić jako pierwszą część należności (głównie przy umowach kupna-sprzedaży), dać w charakterze zadatku, zaliczki, arrabonem dare, primam pensionem alicuius rei emptae solvere': |
| Oretur Deum... pro omnibus nobilibus..., iżby jim Pan Bog raczył dać ku radzeniu łaskę Ducha Świętego XV ex. |
| 'dać (komuś) do spożycia, aliquid alicui edendum dare': [zadać jadu] |
| Rataj (agricola) gdy wstaje ot pana swego nie w czas, ten trzy grzywny panu swemu dać ma |
| 'dać dostęp, zezwolić, nie przeszkodzić, admittere, permittere, concedere': |
| Nam takież grzesznym sługam... twym... towarzystwa darować (Msza III. VI–VIII: dać) raczy z twymi świętymi zwoleniki (nobis quoque peccatoribus famulis tuis... societatem donare digneris cum tuis sanctis apostolis) 1426 |
| Jesu, raczy mię wysłuchać, a dar rady dobrej mi dać ca 1500 |
| 'obdarzyć, dać komuś coś': |
| Człowiek... może swej żenie dać, co chce, wiana albo wianować, albo darować na swem stojącym albo niestojącym jimieniu |
| (o żonie, de uxore) 'oddalić, dać list rozwodowy, repudiare, divortiare': |
| Gdykoli kto zajmie (sc. bydlę) na swem zbożu, tedy słusznie pod świadecstwem może je chować przez noc, paknięliby rano (in crastino, Sul 39: za jutra) nie było wyprawiono, tedy ma je dać ku dworu |
| 'pojawić się, ukazać się, dać się widzieć, apparere, comparere': |
| 'wydać, przekazać dłużnika w ręce wierzyciela, (debitorem creditori) praedem dare': |
| dać w ręce miecza |
| 'wydać, wydawać za poręczeniem, fideiussione, sponsione data reddere': |
| żądać czegoś na ręki |
| 'wydać rzecz, osobę za poręczeniem, per sponsionem aliquam rem, aliquem dare': |
| Jakom ja obręczył Jakubowi dać wwiązanie... w Męcimirowo dobrowolne imienie 1442 |
| Pisalismy wam, iż człowiek może dać swe jimienie dobyte, jidące i niejidące, gdzie... chce |
| (o wyziewach, de vaporibus) kogoś zalecieć 'powiać ku komuś, dać się komuś poczuć, abolere, subolere': |
| 'dać a. otrzymać coś za coś, wymienić, tu dobra nieruchome, permutare, commutare (bona immobilia): |
| dać rokowi przepełznąć |
| dać, dajać, dawać rok(u), roki |
| 'dać, dostarczyć czy dodać brakującą resztę, dare, praebere seu addere': |
| Jako co na mię żałował Jędrzej Ceradzski, bych jemu list miał dać na wyclenie dziedziny połowice Ceradza Nowego, jako wiederkowy list omawia, tego mu nie znaję 1435 |
| Prze to ich wtore pytał, bo ilkoż w nim było, chciał dać Żydom drogę ku nawroceniu |
| Eże Boguchna otkazała Piotrkowi dać swego posagu panu poznańskiemu trzynaćcie grzywny 1399 |
| 'dać, dzieląc coś, rozdzielić coś między innych, aliquid alicui distribuere, dividere': |
| Za ranę krwawą..., gdzie telko skora jest rozdrapiona albo rozdzielona, XXX szelągow cirpiącemu mają dać pospolnych pieniędzy |
| Boże,... zagaś płomienie swarow, oddal zapalenie szkodliwe (aufer calorem noxium), raczy dać zdrowie cielesne |
| (o żonie, de uxore) 'oddalić, dać list rozwodowy, repudiare, divortiare': |
| Ziemianin dnia rocznego w onem mieście, kędy roki sądzą, ... ma dać zbroję schować, dokąd z gospody nie wynidzie (antequam ex hospitio exierit, deponat arma) 1498 |
| Za ranę krwawą..., gdzie telko skora jest rozdrapiona albo rozdzielona, XXX szelągow cirpiącemu mają dać |
| 'przydzielić, dać do dyspozycji, impertire, attribuere, assignare': |
| 'dać, przekazać należność (głównie w pieniądzach), dare, tradere, solvere, (praecipue debitam summam pecuniae)' a. tytułem zobowiązania, np. poręczenia, posagu, wiana, odszkodowania, długu, wyroku sądu, umowy, kary, części spadkowej, itp., nomine obligationis cuiusdam, e. gr. fideiussionis, dotis, compensationis aeris alieni, sententiae iudicis, pacti, poenae, hereditatis, sim.: bez dodatkowych określeń w języku polskim: |
| Eże pan Stachnik ręczył za pro XVI marcis... i z[a] zapisu miał dać a tego jemu nie popełnił 1405 |
| Eże kiedy Zbrożek imiał dać wwiązanie w Otwocsku opatowi, tedy to jimienie nie było wolno 1423 |
| 'dać odszkodowanie lub uiścić karę pieniężną za zranienie lub zabójstwo, compensationem vel multam pro homine vulnerato aut occiso solvere': |
| 'dać, darować, dare, donare': |
| dać, nawrócić komuś zapłatę |
| 'dać na coś za kogoś porękę, fideiubere, cautionem pro aliquo praestare': |
| Racz dać, abysmy sie z pomocy obudwu radowali |
| O ranę siną i nadętą, gdzie znaku sromoty nie czyni na mieścu jawnym a gdzie kości nie są stłuczony... ani skora rozerwana, XXX szelągow mają dać za pokup |
| Ale pociądza-li kogo we dwu wołu..., jenego sobie odzirży a drugiego wołu... na rękojemstwo puścić ma (super fideiussoriam cautionem dimittat, Dział 58: drugie ma dać na rękojmie) |
| Ustawiamy..., aby bydło... sędzia... cało a z pełna na rękojemstwo wrocić *mają (ex toto super fideiussoria cautione restituere teneatur, Dział 19: ma wrocić a dać na rękojmie) |
| 'dać komuś zabezpieczenie zobowiązania, de aliqua re cavere': |
| Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo... i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary, i kmieciem zapowiedział słuchać 1405 |
| 'nie chcieć dać, użyczyć, odmówić, negare, denegare': |
| Ale bezprawny człowiek jest rozmajity... Jini są bezprawni ludzie, ktorzy są w prawie zapowiedziani (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: ktorzy... zapowiedziani), ci mogą w jinem prawie dać albo przedać swe jimienie |
| Biskup... słoży zapowiedź lubo interdycht (tollet interdictum, Dział 4: ma dać rozgrzeszenie) prawem położony, to jest otpuści wśpiewać i... urząd cyrkiewny czynić jako pirzwej |
| O ranę siną... gdzie kości nie są stłuczony... ani skora rozerwana, XXX szelągow mają dać za pokup |
| Tako dziewka Herodziadzina skakała miedzy ludem a lubiło sie Herodowi. Tegodla zaprzysięgnąwszy sie obiecał jej dać (cum iuramento pollicitus est ei dare Mat 14, 7), cokolwie prosiła u niego |
| Sędziam kasztelańskim alibo pańskim (iudicibus castellanorum) po poł grzywny każdemu... dać i dosyć uczynić ma |
| Mogąli wylegańcy albo bezprawni ludzie dać albo przedać swe jimienie jinnemu państwu, czyli nie mogą? |
| Racz nam dać dokonanie dobre XV med. |
| Sędzia... powiadającym a skarżącym, iż niesprawiedliwie dzieckowani, kromie szkody i obrażenia ma wrocić a dać na rękojmie, rok pewny jim położywszy na sprawę albo dokonanie swej niewinności (termino eidem domino villae vel villanis impignoratis ad ostendendum suam innocentiam assignato, Sul 31: ku ukazaniu swej <niewinności>) |
| 1. wziąć na siebie prawną odpowiedzialność za kogoś a. za coś, dać gwarancję, zapewnienie, porękę, fideiubere, se vadem pro aliquo (aliqua re) dare, cavere, spondere': a. z określeniami nazywającymi osobę, za którą ktoś bierze odpowiedzialność: kogoś: |
| 'dać obietnicę, ślubować wyrzeczenie się czegoś, abiurare, recusare': |
| Nam... towarzystwo dać raczy... z szwystkimi ('wszystkimi') świętymi twymi, w jichże nas towarzystwo, nie do<m>nimać zasługi (Msza I. IV. VII: otpłaty, VI. XII. XIV: zasłużenia, VIII: służenia), ale odpuszczenia, prosimy, rozdaw[a]cę przypuści (non aestimator meriti, sed veniae, quaesumus, largitor admitte) 1424 |
| 'dać komuś zabezpieczenie zobowiązania, de aliqua re cavere': |
| Nie uźrzy żadny... ziemie dobrej, ktorą pod przysięgą był<em> zaślubił otcom waszym dać (quam... pollicitus sum patribus vestris) |
| 'dać za żonę, desponsare, uxorem alicui tradere': |
| 'z łatwością wyliczyć się z czegoś, zdać rachunek z czegoś, sine difficultate rationem reddere': |
| Zawiodłli kto dziewkę (si seduxerit quis virginem Ex 22, 16), niżli (czy niźli) ją pojął, słowie w stadło, i spał z nią, ten ma jej dać wiano i pojąć ją w stadło małżeńskie XV p. post. |
| Nam... towarzyszstwo dać raczy z... szwystkimi ('wszystkimi') świętymi twymi, w jichże nas towarzyszstwo, nie do<m>nimacz zasługi (Msza I: naśledziciel otpłaty, IV: ważyciel otpłaty, VI: dom<n>imacz zasłużenia, VIII: domnimający służenia), ale odpuszczenia, prosimy, rozdawca (a. rozdawacza), przypuści (nobis... societatem donare digneris cum... omnibus sanctis tuis, intra quorum nos consortium, non aestimator meriti, sed veniae, quaesumus, largitor, admitte) 1424 |
| przenośnie 'dać się opanować, owładnąć, zostać opanowanym, capi, occupari': |
| Gdy kto nagani... skazanie pana krakowskiego, tedy koc abo torłop gronostajowy ma jemu dać. Ale panu sandomirskiemu abo lubelskiemu torłop z łasic (pelles mustelinas), każdemu wojewodzie torłop z łasic (pelles mustelinas Sul 50: łupieże gronostajowe..., panu sędomirskiemu a lublińskiemu łasiczne, a każdemu wojewodzie łasicze) |
| Kiedy kto nagani... skazania pana krakowskiego..., łupieże gronostajowe..., ale panu sędomirskiemu a lublińskiemu łasiczne (pelles mustelinas, Dział 42: torłop z łasic), a każdemu wojewodzie łasicze... dać... ma |
| Człowiek może dać swe jimienie dobyte, jidące i niejidące, gdzie albo komu chce |
| Aczby już takim ludziem klętym rozgrzeszenia nie chciano dać, a to tako, iżby to było jawno |
| Gdy ten umarły człowiek zdrow stał przed gajnym sądem i dopytał sie pierwej ortelem (OrtBrRp 63, 3: i dopytał sie pirwej ortela), możeli swe zarobione jimienie dać, komu chce? Na to ortel jemu wyrzeczono |
| (dać, pożyczyć) w płat |
| w płat dać |
| 'umożliwić komuś popełnienie gwałtu na kobiecie, czy też wydać za mąż, mulierem alicui violandam vel nubendam dare' (?): |
| Mikołaj umowił... dać pięć grzywi<e>n na święty Marcin 1391 |
| 'dać, przekazać, dare, donare, tradere': |
| Taki starosta... wszytka jimienia jego ma dać na rękojemstwo (ad cautionem fideiussoriam) bez wszej odmowy i odwłoki aliż do pewnej rozprawy |
| Łupieże... ma dać (sc. sędzia) temu, ktory jego o niesprawiedliwe zdanie (Sul 55: ot fałszywego wyrzeknienia) wyzwał (in falsa pronuntiatione evocavit) ku stołu wyszszemu |
| 'dać, dare, donare': |
| wyraża przedmiot, którego dotyczy słowna reakcja: po czasownikach: odpowiedzieć, mowić, dać odmowę itp.: |
| 'dać pod rozstrzygnięcie sądu, rem iudicibus diiudicandam permittere': |
| Mają rękojemstwo albo inną pewność dać |
| Rzeczy, co sie tyczą małżeńskiej (OrtBr VI 352: małżeńskie) kaźni, ty mają dać do duchownego sądu |
| 'wydać za mąż, nuptum dare': |
| Każdemu pisarzowi ziemskiemu (notario terrestri) łupieże lisie... dać... ma |
| Kalżdać... niewieścia twarz..., gdyżci ona porodzić ma, tedyć więc ona przed tym to sobie ona komorę namuje, gdzież być ona w nie leżała |
| 'dać jeść, zaspokoić czyjś głód (też przenośnie), cibo satiare, recreare, cibum alicui praebere': |
| Nie ofierujcie chlebow Bogu waszemu i cokoli jinego chcecie dać, bo nakażone a pokalane jest (quia corrupta et maculata sunt) |
| Deus providebit, sjedna (MamKal 11: zjedna), sibi de victima holocausti (Gen 22, 8, BZ: Bog moj... nama nizczego, i. e. z niczego, może dać) XV med. |
| 'dać dodatkowo, dodać, dołożyć, apponere, addere': |
| Deputare dać albo namieniać, albo polecać ca 1455 |
| Oblicznie postawiw się przed oblicznością tego to pana albo jego namiestnika (coram... sui vicesgerentis), rzeczone barci... wzdać ma |
| Za drugie żyto miał dać połtrzecie grzywny na Matkę Bożą w jesieni 1405 |
| 'dać pić, zaspokoić czyjeś pragnienie, dare alicui bibere, potum praebere, sitim alicuius sedare, adaquare (animalia)': |
| dać, dajać, oddać, wydać, wydawać, zmawiać za mąż: |
| dać, oddawać mężowi: |
| Już raczy dać spomożenie, nie daj dalej na męczenie XV ex. |
| Jesu, ktory świat oświecasz a jasne rozumy dawasz, raczy mi dać rozum dobry ca 1500 |
| Iże Szczepan... miał dać szećnaćcie groszy Michałowi na święto Narodzenia Matki Bożej przeminęłe 1477 |
| O głowę albo rany... to ma<ją> dać do zagajonego sądu położonego, a tego to, co mir złomił (pacis fractor, OrtMac 23: słomił, OrtRp 13, 4: pokoju słamacz), prawym ortelem naśladować |
| Kiedy kto nagani abo otzowie skazania pana krakowskiego, czso rzeczono jest pospolicie narzeczenie (AKPr II 428, AKPr IV 204: narzeczenie) alibo naganienie, łupieże gronostajowe... dać... ma |
| 'osadzić na jakimś stanowisku, dać funkcję, stanowisko, aliquem magistratum creare, alicui munus assignare': |
| Jako nie mogł Jaszek przebyć w tu dwu niedzielu, kiedy miał list dać, przez rzekę 1412 |
| Pani imiała dać C marcas po dziewce we *cztyrzow leciech po jednaniu Paszkowi Słupowskiemu 1395 |
| Kazał Marszelewski... wypis dać w rzeczy miedzy księdzem jardziekonem, jako piercą Bieniakowym, a miedzy Spytkiem 1414 |
| O głowę albo o rany... to mają dać do gajnego sądu położenia, a tego to, co mir słomił, prawem ortelem naśladować, aby ożałowan |
| <Nam... towarzystwo dać raczy... ze wszytkimi świętymi twymi>, miedzy ktorych nas towarzystwo nie naśledziciel otpłaty (Msza III: do<m>nimacz zasługi, IV: ważyciel otpłaty, VI: dom<n>imacz zasłużenia, VIII: domnimający służenia), ale łaski prosimy <rozdawca przypuści> (intra quorum nos consortium non aestimator meriti, sed veniae quaesumus largitor admitte) 1413–4 |
| Jestliby[ł] swojej pirwej żony rzeczy schował (sc. mąż) osobnie i odłożył dzieciom..., tedy ony rzeczy mają je dać jego dzieciom, co je miał z pirwą żoną. Al[bo]<e> jestli wmieszał <w obeście i> nakład<ał> albo natargował (OrtMac 53: targował), to jest iż z nimi obchodził sie, tedy po jego śmierci mają zostać... <u> poślednie żony |
| Jako ja przy tem był, kiedy Tomkowi oćec obiecał część dać, jegdy sie ożeni 1425 |
| Chce i temu pośledniemu dać jako i tobie... Czyli oko twe jest złe (oculus tuus nequam est Mat 20, 15), iżem ja dobry? |
| Prosiemy was o naukę, mogąli przysiężnicy dać popisać żałobę i odpowiedź |
| 'dać w zamian za coś, aliquid pro aliqua re dare': [śmierć przedawać = o zbawieniu przez śmierć] |
| 'nadać nazwę (pospolitą lub własną), oznaczyć wyrazem, dać jakieś określenie, nominare, nuncupare, appellare, vocare': |
| dać miejsce czemuś |
| nic nie dać na czymś |
| Jako my... samismy zmawieli, iże... Mykolay miał dać toczenicę... siestrze swe 1483 |
| <O kt>ore pieniądze na mię Anna żało<wała>, ty przekazała dać Jakubowi 1424 |
| 'dać, oddać, dare, reddere': [przekazane pieniądze] |
| Rosław ręczył Kryrskiemu za list za miecznika tedy, kiedyby się kopce dokonały, ale mu jego nie ręczył dać, dokąd się kopce nie dokona[n]ją 1423 |
| Mikołaj umowił... dać pięć grzywi<en> na święty Marcin 1391 |
| Jako mi sie zawiązał Maciek lista dać za pięć a za dwadzieścia grzywien 1418 |
| Dać [Bog] tobie Bog rosę niebieską a tłustości ziemskie, przeliczne obfitości (abundantiam, Stary Testament Cardy: przielissnu hoynost) wina a oleju |
| O miły Boże, ktoryś błogosławione Maryje[y] Jakobowę i Salomowę... tako powyszył, iż z tegoż, z ktorego jedynego Syna twego rodzica, wyszły żywota... racz dać, abysmy sie z pomocy obudwu radowali, gdyżeś jim takie przełożenie dał |
| 'postawić ponad coś, woleć, dać pierwszeństwo, wyróżnić, wynieść nad kogoś, coś, aliquid alicui rei anteferre, anteponere, ante alios habere': |
| dać znać |
| Iże Szczepan... miał dać szećnaćcie groszy Michałowi na święto Narodzenia Matki Bożej przeminęłe 1477 |
| O ranę siną i nadętą, gdzie znaku sromoty nie czyni na mieścu jawnym...., XXX szelągow mają dać za pokup |
| Dać znak designare ca 1500 |
| 'zbić czyjeś argumenty, dowody, dać odpór czyimś słowom, pokonać słownie, argumenta alicuius refutare, aliquem verbis vincere': |
| Prze odpusty sam tam z płaczem jął papieża żędać, by mu odpusty raczył dać XV ex. |
| <Gdy miał przysiąc>, tedy żądał od wojta dnia (postulavit... diem), a wojt mu go nie chciał dać i żądał po niem przysięgi (exposcebat ipsum ad iustitiam) |
| Święta kry racz zawitać..., iżeś świata nie chciała dać, by ji żarła pkielna przepaść ca 1440 |
| 'zapłacić, dać odszkodowanie, pecuniam solvere, poenam alicuius delicti solvere': |
| Jakom ja nie przepłynął gwałtownie cła ryczywolskiego et csom sp<r>awnie miał myta dać, tom zapłacił 1456 |
| O ktory łup Wojciech na mię żałował, o tem on mnie przeprawił pirwej, niżli (a. niźli) był czas dać do księstwa 1434 |
| Jesliby sie przygodziło, iżby niktory[ch] z towarzyszow z przepuszczenia boskiego był niemocen..., tedy... mistrzowie mają dać dostatek onemu niemocnemu 1491 |
| 'zaręczyć, dać porękę, gwarancję, rękojmię, fideiubere, cautionem praestare': |
| 'przydzielić, dać do dyspozycji, distribuere, tribuere': |
| Nie chciałeś mi dać mych dziewek a mych wnękow pocałować, niemądrześ uczynił (stulte operatus es) |
| '(zdać się) na łaskę, na łaskę i niełaskę, in arbitratum (alicui se dedere)': |
| 'dać pomyślność, poszczęścić, aliquid fortunare, prospero successu beare': |
| Prze niepowolenie, czsoż uczynił naszej siestrze, nie możemy jej dać nieobrzezanemu (homini incircumciso) |
| Kiedy kto nagani abo otzowie skazania... sędziam kasztelańskim alibo pańskim (iudicibus castellanorum, Dzial 42: sędziam starościnym), po poł grzywny każdemu... dać i dosyć uczynić ma |
| Prze niepowolenie, czsoż uczynił naszej siestrze (ob stuprum sororis), nie możemy jej dać nieobrzezanemu |
| Kryste, przez twe rany, racz nam dać kapłany |
| Naganiąc skazaniu kasztelana... krakowskiego..., każdemu pisarzewi ziemskiemu lisie łupieże... dać i dosyć ma uczynić |
| 'przekazać wiadomość, zapowiedzieć, też dać poznać, nuntiare, annuntiare': |
| Powod żałobę alibo rzecz pozwanemu na piśmie dać alibo dobrze ma wyłożyć (debito modo exponere vel in scriptis tradere teneatur, Dział 15: aby... żałobę... położył na liście pozewnem) |
| 'dać się widzieć, ukazać się, apparere, comparere': |
| Nierozpust<na>, napokorniejsza, przezpieczna (sc. Maryjo), racz nam dać dokonanie dobre! XV med. |
| Wyleganiec albo przezprawny (illegittimus, OrtMac 29: bezprawny) człowiek, albo dzieci jich mogą swe jimienie dać <i> przedać |
| Rzeczy, co sie tyczą małżeńskiej kaźni, ty mają dać do duchownego ssądu, bo na to świecki sąd żadnego prawa nie może mieć |
| Nierozpust<na>, napokorniejsza, przezpieczna (sc. Maryjo), racz nam dać dokonanie dobre XV med. |
| Ten może swej żenie dać wiano albo darować na swem stojącem albo niestojącem (OrtMac 91: niestojącym) jimieniu |
| 'dać, oddać, złożyć, ofiarować, dare, donare, offerre': |
| Będzie mnimał (poprawione na mnimać) służbę podać albo dać Bogu ca 1420 |
| Kalżdać teże niewieścia twarz nie możeć być ona tako uboga, iże gdyżci ona porodzić ma, tedyć więc ona przedtym to sobie... komorę namuje |
| Przyszedłliby ktory mężczyzna tego zabitego przyrodzony acz po roku i dniu, gdy ukaże podług prawa, iż nie mogł pirzwej przyć przed niewolnością, temu ma wojt ty pi<e>niądze... dać |
| 'wpuścić, dać dostęp, dopuścić do korzystania z określonych uprawnień, introitum alicui dare, sinere aliquem certis quibusdam legibus uti': |
| Jako mi sie zawiązał Maciek lista dać za pięć a za dwadzieścia grzywien w ten czas, kiedy zastawę przyjmował, iżby miał pieniądze wrocić, a zastawę wziąć 1418 |
| Jakom ja z Pawłem smowy nie imiał lista wiannego pirwej dać niże w jimienie wwiązania 1428 |
| Jako prawie wiemy i śwaczczymy, [n]iże kazał zasię dać zastawę w dziesiąci grzywien, a tośm zapłacił 1394 |
| 'dać nocleg, przenocować, hospitium nocturnum alicui praebere': |
| nosić się 'być noszonym, dać się nosić, portari, ferri': |
| Iż Jan... dał pieniądze schować na jedno mieśc[y]e, tu, gdzie ta pani kazała dać swej dziewce, [any] ktorej sie on zwierzył (ubi confidebat sibi restitutum esse, OrtOssol 57, 1: ktorej on wierzył) |
| Ta to będzie ziemia..., ktorąż jest przykazał Pan dać dziewiąci pokoleniu a poł pokoleniu (novem tribubus et dimidiae tribui) |
| Jarpanowi Marcin z Trojanem ręczyli są dziewięć grzywien: kiedyby mu trzeba jich, tedyby mu je byli mieli dać 1398 |
| Kiedykole (quandocumque) ktory kmieć... włoki swej nie zasadziw wyszedłby, ... kopę groszy przez rok dać... będzie winowat |
| Gdykole... bartnik... nnie chciałby... albo... wymawiał się barci, ktorą przedtym sprawiał..., tegdy onemu panu... przy płaceniu miodu albo przy kiści (annuam solutionem mellis dicta kyscz) rzeczoną barć ma... wzdać |
| 'dać dary, obsypać darami, aliquem donare, alicui dona conferre': |
| 'dać dary, obdarować, aliquem aliqua re donare, alicui dona conferre': |
| dać na dziw |
| 'zwycięstwo, triumf, victoria, triumphus': prawdy zwyciężenie dać 'oddać sprawiedliwość, przysądzić niewinnemu sprawiedliwy wyrok, insonti iustam sententiam ferre': |
| Gdykole i kielkokroć (quandocumque) niektory bartnik... nie chciałby... barci... dzirżeć..., tegdy... panu... barć ma...wzdać |
| Sluszno ustawić, aby... żadny Żyd krześcijaninowi... swych pieniędzy na zapisy... nie dawał, ale tylko na zakład dostateczny ma dać podług zwyczaja (secundum consuetudinem, Sul 61: podług obyczaju) dawno dzierżanego |
| Iże Stachna jest z Piotrem ujednana o łąkę, za ktorąż łąkę dwie grzywnie miał wziąć, co j<e>dnacze ułożyli i zyskał, ana ('a ona') ji gotowa dać 1403 |
| Ty pieniądze, co ta pani po sobie zostawiła u tych dłużnikow, co już fołdrowany (OrtRp VI 367: dofołdrowany), mają zapłacić i dać jej mężowi, a nie jej dzieciom podług prawa |
| Nie możemy (non possumus) jej (sc. siostry) dać nieobrzezanemu |
| Jakom się nie obiązała (czy obięzała) dać sześcinaście grzywien Więceńcewej żenie 1434 |
| 'dać obietnicę, przyrzec, promittere, polliceri': |
| Libro completo musisz mi dać moje myto 1326 |
| A takie ten jisti Jaszek ma mu dać wieczny pokoj hy wieczne milczenie o wszytki rzeczy, cożby miał k niemu gdy mowić XV in. |
| Jakom ja chciał dać zastawę panu Januszewi, jako księgi omawiają, a on je u mnie nie żądał wtenczas, jako księgi omawiają 1426 |
| Jako Piotrek do Kaliskiego słał żądaję miru, drzewiej niż w ziemi zawadził, an ('a on') mu go ne chciał dać 1400 |
| żędać czegoś na ręki |
| 'dać (za żonę), uxorem alicui dare': |
| Libro completo musisz mi dać moje myto 1365 |
| Rzecze Abraham: Bog moj, ten nama nizczego może dać |
| Ktorykole kmieć orze całym pługiem (integro aratro)..., powinien dać cztyrzy kity konopi gotowych |
| 'dać, ofiarować, dare, donare': |
| Jako prawie panu Spytkowi wojewodzie nie objązał jeśm sie dać za winy drew we dwa pieca wapna żec 1400 |
| Libro completo musisz mi dać moje myto 1365 |
| Jako Maciej umowił z Boguszem, csoby dobył na rękojmiach, to mu miał dać 1389 |
| 'zezwolić, dopuścić, nie przeszkodzić, zwłaszcza dać dostęp, pozwolić przyjść lub przystąpić, też przyjąć, pati, concedere, non impedire, aditum dare, venire vel appropinquare sinere, etiam accipere': |
| 'dać za coś poręczenie, zaręczyć, cavere de aliqua re, spondere': |
| Jaszek ma mu dać wieczny pokoj hi wieczne milczenie o wszytki rzeczy, coż by miał k niemu gdy mowić XV in. |
| Ustawiamy, że gdykole i kielkokroć niektory bartnik w naszych ziemiach... nie chciałby, nie mogł albo niektorym obyczajem wymawiał się barci, ktorą przedtym sprawiał..., sprawiać..., tegdy (quandocumque aliquis... mellicida... nollet... mellificia... regere..., extunc) onemu panu... rzeczoną barć ma... wzdać |
| A gdyż doświadczy (et cum approbaverit), tegdy on, który przyganił, pięć grzywien onemu, komu przyganił, a pięć grzywien księdzu dać ma |
| Dać Pan nieprzyjaciele twe, jeż to powstają przeciw tobie, żeć padną (dabit... inimicos tuos... corruentes) w widzeniu twem |
| To jimienie ono dziecię może dobrze swej matce dać albo jinemu swemu przyrodzonemu (aut alteri..., cum ipsius propinquior successor sit) |
| Miał dać z swych kobył czso lepszy źrze<biec> 1386 |
| Bożycze, ... dać raczy... na świecie zbożny pobyt (Bogur C: pobytk) |
| I też swe jidące jimienie może wywieść i dać sobie przywieść w jine prawo, gdzie chce |
| Aczliby ten, kto bierze siekiry, podług prawa jich nie miał gdzie chować, tedy do bliższego dworu naszego ma je dać |
| Raczyż mi dać, aby to przystępowanie było mi na odpuszczenie mojim wszytkim grzechom |
| 'dać pomyślność, poszczęścić, aliquid fortunare, prospero successu beare': |
| Ustawiamy, aby ociec..., po śmierci żony wtorą pojąw, nie powinien był... synom części dać dziedzinnej, gdy nie jest rozproszca jimienia (dummodo dissipator bonorum non existat) |
| Ktory człowiek siedzi w prawie miesckiem... i tam bytem żył albo żywie (possessionatus est vel mansionem agens, OrtMac 91: bytem mięszka), ten może swej żenie dać wiano |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako przydąc[on]ymi. Z. Wanicowa w artykule "Rektyfikacja czy nowa lekcja zapisu przytrzconymy w Rozmyślaniu przemyskim?" (w druku) odczytuje wyraz hasłowy jako przytczonymi, proponując rozumienie czasownika przytczeć jako 'dać, użyczyć, tu objawić'.] |
| Gdyby jeden człowiek żałował na drugiego o głowę, o ciężkie rany..., a ten człowiek nie byłby doma ani by tu oczwiście stał przy żałobie, może<li> tego człowieka natemmieście przyćwierdzić (proscribere, OrtMac 116, OrtRp 58, 4: przytwierdzić), <słowie> dać ji ku prawu trzykroć, a nie stanieli, skazać ji jako zbieglca? |
| Służebnikom... zapowiedamy... zabitych obłupiać..., ale tylko w jenem groszu dosyć mają mieć za robotę, jenże jim dać każemy przez tego, jen je do ktorego zabitego obrządził przywabić (qui ad aliquem occisum procuraverit eos evocari, Dział 32: kto je wzowie) |
| 'dać życie płodowi, (o kobiecie) zajść w ciążę, concipere, gravidam fieri (de femina)': |
| Kryste... racz nam dać kapłany, jiż by... nas k tobie przywiedli |
| 'wnieść sprawę do sądu, dać pod rozstrzygnięcie sądu, causam iudicibus diiudicandam tradere': |
| Dziewki... już dorosłe a ku wydaniu podobne chowają, nie chcąc jich za mąż dać na ten koniecznie umysł (in hunc finem), eżby jimienie jich mogli dłużej dzirżeć |
| 'przekazać, dać na własność, aliquid alicui possidendum tradere': |
| Jakom ja o tę krzywdę od Falęty wstał, eże mi jimiał dać poł kopy na pomoc, a nie dał 1424 |
| 'zwrócić, dać coś za coś, odpłacić czymś za coś, reddere, restituere, remunerari, rependere': |
| 'dać za małżonkę, uczynić małżonką, wydać za mąż, nuptum dare, despondere, coniugem dare': |
| 'sprzedać, dać na sprzedaż, prostituere, venum dare': |
| Bracia rodzona... siostram każdej po czterdzieści grzywien mają dać, a to acz będzie wielkie jimienie, ale gdy będzie rowne jimienie, tedy podług rozszacowania (fiat aestimatio, Sul 57: obszacowanie) części, ktora na nie słusza, pieniędzmi ma być dano |
| Kiedy kto nagani abo otzowie (Dział 42: narzecze) skazania (cum aliquis arguit seu provocat sententiam) pana krakowskiego, czso rzeczono jest pospolicie narzeczenie alibo naganienie, łupieże gronostajowe... dać... powinien bądź |
| Eże Boguchna otkazała Piotrkowi dać z swego posagu panu poznańskiemu trzynaćcie grzywny 1399 |
| 'dać, przekazać, powierzyć coś komuś, dare, tradere, committere': a. dobra materialne: |
| służbę podać |
| 'dać ze specjalnym przeznaczeniem, przede wszystkim skazać na coś, committere, commendare, destinare, item condemnare': |
| 'dać, przywrócić komuś sprawność, zdolność mówienia, facultatem dicendi aliculi dare, restituere': |
| Deus autem paciencie... det uobis idipsum sapere raczy dać wam jednostajne rozumienie (Rom 15, 5) XV med. |
| Urzędnik wszytka jimienia jego ma dać na rękojemstwo bez wszej odmowy i odwłoki (sine omni dilatione et contradictione) |
| Nagod... prosił... swojich sąsiadow wieśnic, aby śladem... złodzieja... gonić jemu pomogli, ale wieśnice pościgać złodzieja otmowili są (furem insequi recusarunt, Dział 28: tedy oni wzgardzili a pomocy dać nie chcieli) |
| ~ Wydawca umieszcza glosę po obicit, co by kazało dać znaczenie 'odpierać, przeciwstawiać się czemuś, adversari, resistere'. |
| Przeciw świątości naszego zbawienia było, by ten, ktory przyszedł umrzeć za wszytki, jąć sie dać nie chciał. Tegodla daje gniewliwem odpuszczenie gniewać sie na sie |
| Powod żałobę alibo rzecz pozwanemu na piśmie dać alibo dobrze ma wyłożyć ku jej otpowiedzeniu (ad respondendum eidem quaestioni) |
| 'dać odpowiedź, udzielić odpowiedzi, wyjaśnień, respondere, responsum dare': |
| Tych (sc. pieniędzy) opiekaldnik nie chce dać żenie tej rzekąc, iż nie mam tych dzieci czym odprawiać, słowie żywić |
| Ty otpusty racz wam dać miły Pan Bog waszym duszam na zbawienie a grzechom na potępienie ca 1420 |
| Bracia... siostram każdej po czterdzieści grzywien mają dać, a to acz będzie wielkie jimienie, ale gdy będzie rowne jimienie (paucae, Sul 57: mała jimienia), tedy podług rozszacowania części... pieniędzmi ma być dano |
| 'podtrzymać coś od dołu lub z boku, dać podporę, sustinere, fulcire: |
| Racz mi swą jełmużnę dać, bych mogł ty odrobiny brać, co będą z twego stoła padać |
| Aby win rozność a sprawne rozdzielenie imiano (ut poenarum distinctio et legitima divisio habeatur)..., ze wszystkich win za rany abo zbicie skazanych dwie części bolącemu a trzecią część sądowi... dać przykazujemy |
| Kiedy kogo odsądzą czci, mająli mu zasie dać prawo mieskie? |
| Prawo o... rany co nie z[t]astano za gorąca (OrtMac 23: na gorącej rze<c>zy), to ma<ją> dać do zagajonego sądu położonego |
| Urzędnik wszytka jimienia jego ma dać na rękojemstwo bez wszej odmowy i odwłoki (sine omni dilatione et contradictione) |
| Mroczek nie m<iał> woza ani konia dać dziewce swojej, aliże na końc<u> swojej śmierci 1424 |
| Towarzystwo dać raczy z twoimi świętymi apostoły i męczenniki (cum tuis sanctis apostolis et martyribus) 1424 |
| 'oddać kogoś w czyjąś moc, aliquem alicui in potestatem dare': |
| 'dać, oddać, podarować, dare, donare, offerre': |
| Jako Janek ślubił Biejatce dać rucha za dziesięć grzywien 1389 |
| Dać pieniądze, co je wziął podług jednania |
| Począł (sc. Herod) jabłka pożędać, jegoż rad używał, a noża jabłko okrawać sobie dać kazał (cultellum quoque ad incidendum poposcit) |
| Ktorykole kmieć orze całym pługiem..., powinien dać cztyrzy kity konopi gotowych (canapi parati, Dział 5: uprawionych konopi) |
| Chcąc... niepokoje i błędy o rzeczach niżej wypisanych miane oddalić, ustawiamy, że gdykole i kielkokroć niektory bartnik... nie chciałby... albo... wymawiał się barci... sprawiać... u swego pana, tegdy onemu panu... rzeczoną barć ma... oblicznie wzdać |
| Była miedzy ludem wielika walka, bo niektorzy mowili, iże podobno dać dań rzymskim cesarzom..., ale licemiernicy... mowili, iże mysmy wolni od świeckich zakonow |
| Jakom ja nie rzekł dać dwudziestu grzywien Szymanowi na Świątki ominęły 1428 |
| Wina za wardężnia... Ktorykole wardężeń (agricola) wstanie ot pana swego nie w czas, pięćnaćcie groszy ma dać panu swemu |
| Dziewki... już dorosłe a ku wydaniu podobne (nubiles) chowają, nie nie chcąc jich za mąż dać |
| Racz dać, aby... wszym pożegnanim niebieskim... napełnieni bychom byli (ut... omni benedictione caelesti... repleamur) 1424 |
| 'pomóc, dać pomoc, adiuvare, auxiliari': |
| Isz Adam humowił se mną, iż mi miał dać pokoj w tych dzedzinach, a ja onemu w sołtestwie na Kujawach 1397 |
| Jakom żądał koni na pańskie skazanie, a ono mi jich nie chciano dać 1413 |
| Jakom się ja nie zamowił panu Mroczkowi s mą siostrą nics więce odzienia i podszycia dać, jedno csom tedy dał s nią, kiedy ją wziął 1426 |
| 'dać odpowiedź na piśmie, rescribere': |
| Jakom Maciejewi... nie rzekł dać konia białego 1420 |
| A tako więc jesci on to był przykazał, abyć wszeliki człowiek... do Betlehem przyszedł był a z sobą tę to dań przyniosł był, jażci jest ona rzymskiemu cesarzewi dać była miana |
| <G>dy kto nagani abo narzecze skazanie pana krakowskiego, tedy koc abo torłop gronostajowy (pelles hermelinas, Sul 50: łupieże gronostajowe) ma jemu dać, |
| Raczy dać, aby w ten dzień... ku żadnemu nie skłonilibysmy sie śmiertelnemu grzechowi ani <w> ktorą wbieglibysmy szkodę śmierci |
| Jakom ja nie ręczył poł grzywny krakowskiej we dwu niedzielu dać 1456 |
| Z sobą tę to dań przyniosł był, jażci jest ona rzymskiemu cesarzewi dać była miana |
| Ktoć ją będzie śpiewaci..., Panie Boże, racz mu dać, cso u ciebie będzie żędać XV med. |
| Raczy dać zdrowie cielesne i wierny pokoj serdeczny! |
| Maciej... wzdał dobrowolnie (sc. łąkę)... Janowi..., iże wolen dać, przedać, gdzie chcąc, tu podzieć 1463 |
| Tych dzieci bliszy przyrodzony przyjaciel... jima też tych dzie[dz]ci matce... liczbę dać, ... poko dzieci lat nie mają, aby wiedziały, gdzie sie jich jimienie podziewa |
| 'dać, wręczyć, dare, tradere': |
| 'wprowadzić w posiadanie, tu dać, nadać komuś lenno, immittere aliquem in possessionem, hoc loco praedium vel beneficiarium alicui dare': |
| Sędziwoj umowił sie z tem, iże miał upominać... o ten dług, gdzie by go nie upomi<nał>... mu miał dać cso lepszy źrze<biec> 1386 |
| Jakom ja nie ręczył poł grzywny krakowskiej we dwu niedzielu dać 1456 |
| Kryste, ... racz nam dać kapłany, jiż by prawdę wiedli, Antykrysta pogrzebli |
| dać (prawą, wieczną) zamianą, zamieną: |
| Kto opuści żonę swoję od siebie, ma jej dać wiano, to jest myto jej posromocenia (det ei libellum repudii Mat 5, 31) |
| 'dać kogoś na swoje miejsce, umieścić kogoś zamiast siebie, munus suum alicui gerendum tradere': |
| 'dać jeść, cibum dare alere': |
| 'dać zobaczyć, przedstawić, ostendere, monstrare, prodere': |
| pokazać się 'dać się zobaczyć, zauważyć, pojawić się, apparere': |
| 'dać się odczuć, sentiri': |
| 'dać poznać, zaznajomić z czymś, aliquid ostendere, monstrare': |
| dać się widzieć |
| Jako Bogusław umowił z Jafroszką, iż mu miała w Karninie dać pokoj 1393 |
| Wstań a schodzi ziemię (perambula terram), iże tobie ją mam dać |
| przenośnie (o narządach cielesnych, de membris corporis) 'dać, przywrócić sprawność, vim, facultatem restituere': |
| Jako Janek ślubił Biejatce dać rucha za dziesięć grzywien 1389 |
| 'uczynić kobietę płodną, dać zdolność rodzenia, feminam fecundam reddere': |
| 'dać, podarować, przydzielić, dare, donare, tribuere': |
| przenośnie 'dać, przywrócić (ustom, oczom, uszom) sprawność, (ori loquendi, oculis videndi, auribus audiendi) facultatem restituere': |
| 'dać za żonę, uxorem dare, despondere alicui': |
| Co jest ślubował Chwalisław s oćcem dziewce za posag dać, to jest zapłacił 1401 |
| Iżem nie ujednan s nim aniśm mu miał dać snopu owieśniego 1436 |
| dać, uderzyć, zadać, zadawać policzek |
| (o pieniądzach, de pecunia) 'dać, wpłacić (zwykle z określonym przeznaczeniem), dare, impendere in aliquid': |
| Biskup... włoży (pro słoży) (tollet)... interdycht (Dział 4: ma dać rozgrzeszenie) |
| Nie chciałeś mi dać mych dziewek a mych wnękow (filios meos et filias) pocałować |
| Jako mnie ociec obiecał część dać, jegdym się ożenił 1425 |
| Gdy kmieć całym pługiem... orze, ma dać... konopi cztyrzy kity, a ktory połowicą pługa (quicumque cum medio, Sul 4: połpługiem) orze, dwie kicie |
| (o pieniądzach, dicitur de pecunia) 'dać, wypłacić, solvere': |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie wiemy i śwaczczymy, [n]iże kazał za się dać zastawę w dziesiąci grzywien, a tośm zapłacił 1394 |
| O ktore pieniądze żałował Jaszek na Pawła, za ty jemu ima dać reż wnowe 1427 |
| On to niemocny ma tako wiele do puszki dać, jako wiele jemu z puszki wydano 1491 |
| Oteszli wszytcy... godować a dać dary tym, ktorzy nie mieli, aby takież godowali, bo byli wielebnie powyszeni słowy (magnifice enim sunt exaltati verbis), jimiż byli nauczeni |
| O głowę albo rany, co nie z[t]astano za gorąca (quae in recenti facto non deprehensa sunt, OrtMac 23: nie zastany s[y]ą na gorącej rzeczy), to ma<ją> dać do zagajonego sądu położonego |
| Zawierne kielich moj będziecie pić (calicem quidem meum bibetis Mat 20, 23), ale siedzieć na prawicy mojej albo na lewicy nie jest me dać wam |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, iże kazał za się dać zastawę w dziesiąci grzywien 1394 |
| dać sobie do wole czegoś |
| 'dać znać, skinąć, annuere, signum dare': |
| 'dać pić, napełnić, nasycić wodą, także innymi płynami, potionem praebere, explere, imbuere aqua, etiam aliis liquoribus': |
| Tedy słuszno bądź ciążebnikom onę ciążą rozdać... podług wolnej jich wolej (pro libera ipsorum voluntate) |
| Gdy kmieć całym pługiem, w ktorem ma woły abo konie, [a] orze, ma dać uprawionych konopi cztyrzy kity (det quattuor ligaturas canapi parati, Sul 4: cztyrzy kity konopi gotowych) |
| Możeli w wiązane czasy... zakłady opowiedać, słowie aczby kto chciał kupić, dać wołać, i role wzdać |
| Takie ten jisty Jaszek ma dać swemu synowcu... dziesięć grzywien płatu... Takie ten jisty Jaszek zobiązał się jest, eż ma za to prawić XV in. |
| Stała się umowa miedzy Jasz[e]kiem a miedzy... Jerantem...., eż się umowili, eż to co się zastawiło swemu stryjowi trzy kmiecie... A takie ten jisty Jaszek ma mu dać wieczny pokoj... o wszytki rzeczy XV in. |
| 'dać do zjedzenia, do pożarcia, pozwolić zjeść, aliquid alicui edendum dare, adere permittere': |
| Gdyby kmieć uranion..., ze wszystkich win za rany... skazanych (de omnibus poenis pro vulneribus... sententiatis) dwie części bolącemu a trzecią część sądowi... dać przykazujemy |
| Ku czynieniu miłosierdzia z ojcy naszymi i pamiętaniu na testament swoj święty, poprzysiężenie (iusiurandum Luc 1, 73), chtore przysiągł do Abrama ojca naszego, dać się nam |
| wpleść się 'dać się w coś wciągnąć, uwikłać się w coś, oddać się czemuś, implicari, irretiri': |
| Takie ten jisty Jaszek ma dać swemu synowcu... dziesięć grzywien płatu... Takież eżbychom uźrzeli, eżby się nierowno swym synowcem opiekał, tedysmy włodni wziąć zasię to jiste jimienie XV in. |
| 'dać znak, signum dare': |
| 'dać wypaść, wyciec, demittere': uronić słez, słez uronić 'zapłakać, lacrimare': |
| O ranę siną i nadętą..., gdzie kości nie są stłuczony albo skażony ani skora rozerwana, XXX szelągow mają dać za pokup |
| Dobeslaus..., nolens in penis succumbere al. nie chcąc się winami dać porazić, dabat in bona... intromissionem 1447 |
| 'dać na co porękę, gwarancję, zaręczyć, praedem alicuius rei fieri': |
| 'dać znak zgody ruchem powiek, palpebris annuere': |
| 'dać znak gestem, gestu annuere': |
| 'pozwolić wejść, dać dostęp, umożliwić wejście, immittere, admittere, intromittere': |
| 'dać go diabłu, niech idzie do diabła, abeat in malam partem': |
| Sędzia alibo podsędek... mają moc dać służebnika ku pozwaniu, le tako, aby (ita tamen quod) ktorzy mają prawo, aby nie pozywani |
| 'dać zdolność mówienia, loquendi facultatem dare': |
| 'nadążyć, podołać, dać radę, być w stanie, sprostać, alicui rei parem esse, aliquid sustinere': |
| 'dać następcę, zastępcę, vicarium vel successorem creare': |
| Ale ustawił (sc. Bog) nas w miłości, zrządziw nam krole perskie, aby nam dali pokarm... a oprawić opuściałe domy syjońskie, a dać nam ustawicstwo w Judei (dare nobis stabilitatem in Iudaea) |
| 'mocno osadzić, dać mocne podwaliny, aliquid diligenter fundare, firma re substruere, firma fundomenta iacere': [ustawić ziemię] |
| Jakom ja Janowi na się lista nie miał dać [na się], iżem mu miał zapłacić to za posiedlenie [to], co by p[y]rzyjaciele naleźli 1438 |
| zapewne 'dać w używanie, aliquid ad usum dare': |
| w zbyt dosłownym tłumaczeniu tekstu łac.: 'dać, dare': |
| Jakom przy tem był, kiedy jest Sy[e]lwester skupił się z Piotrem i s jego matką, iż mu miał wzdać we trzechdziestach grzywien groszow przed starostą 1417 |
| Na ten dzień podług umowy i targu był gotow Jaszek pieniądze dać za dziedzinę 1401 |
| Aczby tego nie uczyniła, tedy miał dać pięć grzywien 1418 |
| Jeśli też towarzysz sam zamieszkał ku żałomszy ić, tedy tęż winę ma towarzyszom dać 1491 |
| Jestliby... pirwej żony rzeczy... odłożył dzieciom..., tedy (extunc) ony rzeczy mają je dać jego dzieciom |
| Jarpanowi Marcin z Trojanem ręczyli są dziewięć grzywien, kiedyby mu trzeba jich, tedyby mu je byli mieli dać 1398 |
| dać, przynieść sławę |
| Nie chciał jest Seon... dać nam przeć, bo zatwardził Pan Bog duch jego i ućwirdził serce jego (quia... obfirmaverat cor illius) |
| dać z siebie winę |
| dać, dawać winę |
| 'usunąć smutek, przywrócić radość, dać pociechę, wsparcie, tristitiam pellere, laetitiam restituere, consolari, adiuvare': |
| może 'obiecać dać, polliceri aliquid dare': |
| Kto ja (sc. pieśń) będzie śpiewać albo pilno słuchać, Panie Boże, racz mu to wszytko dać XV p. post. |
| Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo gwałtem mocą i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary i kmieciem zapowiedział słuchać 1405 |
| 'przyjąć coś za prawdziwe, zgodne z rzeczywistością, dać komuś, czemuś wiarę, aliquid pro vero accipere, alicui, alicui rei credere': |
| 'przyjąć coś za prawdziwe, zgodne z rzeczywistością, dać komuś, czemuś wiarę, aliquid pro vero accipere, alicui, alicui rei credere': komuś, czemuś: |
| 'powierzyć opiece, dać coś na przechowanie, tutelae alicuius commendare, aliquid deponere, alicui asservandum tradere': |
| Kto ty pieniądze powinien dać po ten ortel: przysiężnicyli, powodli, winowatyli (reus, OrtMac 77: winowatali strona)? |
| 'użyczyć zdrowia, dać zdrowie, siły, bonam valetudinem, vires dare': |
| Deputare dać uel uznać XV ex. |
| 'dać, udzielić, dare, tribuere, praebere': czegoś: |
| 'oddać przysługę, oddać cześć, officia, cultum conferre': |
| Nam też grzesznym sługam twojim... towar<z>ystwo dać raczy... ze wszytkimi twojimi świętymi, w jichże nas towarzystwo nie domnimający służenia (non aestimator meriti, I. IV. VII: otpłaty, III: zasługi, VI. XII. XIV: zasłużenia), ale odpuszczenia, prosimy, rozdawca przypuści XV p. post. |
| 'dać znak ręką, gestem, annuere, nutum dare': |
| Katerzyna... Piotrowi... podług tej zastawy nie ma dać pieniędzy żadnych popłatkow do tego czasu, aż wykupi 1478 |
| (o zeznaniu, de testimonio) pojć wspak 'dać się zbić, pokonać, refutari, vinci': |
| 'dać się w coś wciągnąć, uwikłać się w coś, oddać się czemuś, implicari, irretiri': |
| Rataj gdy wstaje ot pana swego (qui surgit a suo domino) nie w czas, ten trzy grzywny panu swemu dać ma |
| Człowiekowi, jiż w ty iste barci wstąpa (in regimen... succedenti), ... rzeczone barci... wzdać ma (sc. poprzedni bartnik) |
| dać, uczynić kogoś na, w potępę, w potępy: |
| Z pilnością jeśm pobudził sąsiady prosząc jich, aby mi pomogli... złodzieja pogonić. Tedy oni wzgardzili (recusaverunt, Sul 39: pościgać złodzieja otmowili są) a pomocy dać nie chcieli |
| Jakom ja nie przepłynął gwałtownie cła ryczywolskiego et csom spewnie mi[h]ał myta dać, tom zapłacił 1456 |
| Nie jest podobno wziąć chleb dzieciom (non est bonum sumere panem filiorum Mat 15, 26) i dać psom zjeść |
| wzjawić się 'dać się widzieć, ukazać się, pojawić się, apparere, comparere': |
| Ustawiamy, że gdykole... niektory bartnik... wymawiał się barci, ktorą przedtym sprawiał, dzirżał i miał (per ipsum tenta et habita), sprawiać (regere) i dzirżeć..., tegdy... rzeczoną barć ma... wzdać |
| 'dać radość, ucieszyć, gaudio afficere': |
| 'dać początek, stworzyć, creare, generare': |
| Taki starosta, rządźca albo wszelki urzędnik (quisquis officialis) wszytka jimienia jego ma dać na rękojemstwo |
| Oretur Deum pro... aere bono..., aby... Bog raczył... dać nam... dobre powietrze XV ex. |
| Jako Maciej umowił z Boguszem, cso by dobył na rękojmiach, to mu miał dać a tym miał być proździen 1389 |
| Zbawienie od nieprzyjacielow naszych i z ręku wszystkich, chtorzy nienawidzą nas, ku... pamiętaniu na testament swoj święty (memorari testament sui sancti Luc 1, 72), poprzysiężenie, chtore przysiągł do Abrama... dać się nam |
| I kalżdać teże niewieścia twarz nie możeć być ona tako uboga |
| 'dać z powrotem, zwrócić, reddere, restituere': |
| Rzekł<li> Hannusz na przysiężniki, by mu krzywdę uczynili..., o ta słowa mogą mu winę dać... Poznali sie tych słow, tedy sromocił was wszytkich, csoście siedzieli wtenczas na ławicy (tunc vos scabinos omnes... contumeliavit) |
| Baczy tu zakamienienie niewiernego Judasza, iże przepuścił sobie nogi umywać, a wszakoż sie nie chciał uśmierzyć, ale wżdy myślił, jakoby mogł Jesukrysta dać Żydom w ręce ku umęczeniu. |
| Dać [Bog] tobie Bog rosę niebieską a tłustości ziemskie (de pinguedine terrae) |
| Ustawiamy, iż gdy ktory... dziewkę swoję za mąż da a posag podobny namieni, a wtem umrze (ipso defuncto), tedy brat... sto grzywien dać ma po niej |
| Dać Pan nieprzyjaciele twe, jeż to powstają (consurgunt)przeciw tobie, żeć padną |
| Mają dać jeden szeląg drobnych pospolitych pieniędzy, co jidą tamo jiste a co poszwednie (OrtMac 102: powszednie) z nimi targują |
| Jako ja mam tę umowę s Mikołajem, eż mi miał dać wwiązanie we dwu kmieciu w Rasztowie 1427 |
| Prisøgl iesm, iz uam hochal <jeśm dać zi>emø urogow |
| 'nadążać, podołać, dać radę, być w stanie, sprostać, alicui rei parem esse, aliquid sustinere': |
| <G>dy kto nagani... skazanie..., tedy... ma... dać... sędziam starościnym (iudicibus castellanorum, Sul 50: sędziam kasztelańskim alibo pańskim) po poługrzywniu |
| Mistrzowie mają dać dostatek onemu niemocnemu, co by pożądał 1491 |
| Iże ten to Mikołaj miał dać toczenicę za dwie kopie 1483 |
| 'dać, przekazać coś komuś pod warunkiem zwrotu tej samej rzeczy lub rzeczy tego samego gatunku, ilości i jakości, aliquid alicui mutuari': |
| 'dać, przekazać coś komuś pod warunkiem zwrotu tej samej rzeczy lub rzeczy tego samego gatunku, ilości i jakości, aliquid alicui mutuari': czegoś: |
| 'dać, przekazać coś komuś pod warunkiem zwrotu tej samej rzeczy lub rzeczy tego samego gatunku, ilości i jakości, aliquid alicui mutuari': coś: |
| 'odstąpić, dać w użytkowanie, wydzielić, concedere, impertire': |
| 'dać potomstwo, aliquem prole ornare': |
| dać, utwirdzić stolec, posadzić na stolcy |
| Nam też grzesznym sługam twoim... towarzyskość (Msza III. VIII: towarzystwo, VI. XIV: towarzystwo, IV: towarzystwa, XII: pospolitnoć) dać raczy z twoimi święty<mi> apostoły (nobis... societatem donare digneris cum tuis sanctis apostolis) XV p. post. |
| 'dać czy też uzyskać obietnicę, promittere vel promissionem obtinere': |
| Miał dać pięć grzywien za strawę a łąki otstępić 1418 |
| Iże Przezdrew ręczył za Więceńca Czarnotę Dzierżkowi..., kiedy by dobył poł Pońcina na Czarnocie; aczby go Przezdrew nie wyclił, tedy by mu miał dać pię<ć>nacie grzywien 1404 |
| 'dać jako posag lub wiano, dotis nomine dare': |
| 'dać posag, wyposażyć, wywianować, dotare, dote donare': |
| 'dać za zapłatą, sprzedać, vendere, venum dare': |
| 'dać ze specjalnym przeznaczeniem lub w pewnym charakterze, skazać na coś, przeznaczyć do czegoś, exhibere, exponere, offerre, tradere': |
| 'dać (coś komuś) lub dokonać czegoś na mocy wyroku sądowego, ex iudicis sententia (aliquid alicui) dare vel efficere': |
| Dzewky... dorosłe a ku wydaniu podobne (nubiles ad desponsandum) chowają, nie chcąc jich za mąż dać |
| Piłat usłyszawszy lękł sie tych słow jeszcze więcej niż pirwej, bo widział, iż już musił ji (sc. Jesusa) dać ubić, bo był sędzia i wydawca prawa cesarskiego |
| Jako co na mię żałował Jędrzej Ceradzski, bych jemu list miał dać na wyclenie dziedziny połowice Ceradza Nowego, jako wiederkowy list omawia, tego mu nie znaję 1435 |
| Eże Jakub ot Piotra o tę <krz>ywdę wstał, eże jemu imiał wygaić do roka dr[i]wa i sprzężaja swego dać wozić 1424 |
| Kiedykole ktory kmieć z ktorej wsi... do drugiej wsi... wyszedłby (quandocumque... de aliqua villa... in aliam villam... transierit), taki kmieć onemu panu, ot ktorego wyszedł (a quo recessit), jenę kopę groszy... dać... będzie winowat |
| Jako Jarpanowi Marcin z Trojanem ręczyli są dziewięć grzywien: kiedyby mu trzeba jich, tedyby mu je byli mieli dać 1398 |
| Gdyby kmieć uranion z wylanim krwie alibo gdy ji zbiją nieurządnie a usilnie (enormiter), ze wszystkich win... skazanych dwie części bolącemu... dać przykazujemy |
| ukazować się 'przejawiać się, dać się poznać, apparere, se praebere, fieri': |
| 'dać odpoczynek, zapewnić pokój, obdarzyć pokojem, quietem, pacem dare': |
| Eże Boguchna otkazała Piotrkowi dać... panu Poznańskiemu trzynaćcie grzywny 1399 |
| Przetoż dokażcie mi, jestli tu ma być sądzono albo do powiatu dać 1462 |
| O tem, jako łanie i turze (bubalae) dawały sie doić, chciąc dać pokarm Jesukrystowi |
| Kalżdać teże niewieścia twarz nie możeć być ona tako uboga, iże gdyżci ona porodzić ma, tedyć więc ona... komorę namuje |
| 'oddać coś komuś do zamkniętego pomieszczenia (jako zastaw?), aliquid (nomine pignoris?) in conclave clausum dare': |
| Jest tobie gotow dać dwie kopie jego pieniędzy 1400 |
| Jakom był posłem ot Jakusza do Michała, iż by mu w te tykwie nie wadził, jest tobie gotow dać dwie kopie 1400 |
| Jako co kazał Marszelewski we księgi pisać i z ksiąg wypis dać..., to uczynił s moim wiedzenim 1414 |
| kogoś dać komuś tyłem |
| 'dać komuś należne mu pieniądze (za towar, za pracę, za użytkowanie (czegoś itp.), pecuniam alicui debitam (pro mercibus, labore, usufructu) persolvere: |
| 'dać posag, dotem dare': |
| (w Biblii, in Scriptura sacra) 'za opłatą, spłatą odzyskać, także dać okup, pretio dato redimere, eximere': |
| Gdzie Sędziwo<j> umowił sie s Jeszkiem, iże miał upominać P[...]kiego o ten dług. Gdzieby go nie wypominał (Leksz I nr 26: upomi<nał>), mu miał dać cso lepszy źrze<biec> 1386 |
| 'dać posag kobiecie, mulierem dotare, dote donare': |
| 'dać w użytkowanie, wydzierżawić, pożyczyć, przekazać na własność, tradere, concedere possidendum vel utendum': |
| 'dać znak ręką, manu annuere': |
| 'powołać do istnienia, do życia, dać czemuś początek, creare, ad vitam revocare, condere': |
| (o gruntach, de terris) 'obsadzić chłopami, dać w użytkowanie chłopom, cmethonibus frequentare': |
| Gdyby sie przysiężnik zstarzał albo rozniemogł, tako iżby nie mogł więcej w przysięstwie siedzieć..., tedyby sie mogł wysadzić i dać mu pokoj podług prawa (sic se deponere potest et deberent ipsum... dimittere) |
| 'ukazać się, dać się zobaczyć, apparere, conspici': |
| Naganiąc skazaniu kastellana..., kożdemu pisarzewi ziemskiemu lisie łupieże... pirzwej, niżli ku ktoremu wysłuchaniu będz<ie> przypuszczon, dać... ma |
| Tegdy takiej pannie, wdowie albo niewieście takiej posagu nie s jimi<e>nia oćczystego albo przyjacioł jej dać ma, ale s jimienia włostnego ją wyposaży podług wielkości i szacunku jej posagu oćczystego (iuxta valorem seu taxam dotis paternalis) |
| Maciej Kot... wzdał dobrowolnie (sc. łąkę)... Janowi dziedzcu z Rososzej, iże wolen dać (sc. łąkę), przedać, gdzie chcąc tu podzieć (sc. Jan) i jego szczątek 1463 |
| Od świadecztwa przysiężnikom o ktorąkoli bądź rzecz, słowie szepszelink (memoriale vel recognicio, OrtMac 102: szepszelink), mają dać jeden szeląg drobnych pospolitych pieniędzy |
| dać w uciekanie |
| Jinszym kasztelanom... po sześci grzywnam (per VI marcas, Dział 42: po sześci grzywnach)... dać... ma |
| 'sprawić radość, przyjemność, dać radość, laetitiam, voluptatem afferre': |
| Tedy przysięgi ma wojt przyjąć i jednanie może sąpierzem uczynić dokonałe i cso na jednaniu każą dać |
| Sędzia, ktoremu winę dadzą, ... paknięli będzie przekonan, tedy łupieże... ze sromotą ma dać temu, ktory jego o niesprawiedliwe zdanie wyzwał ku stołu wyszszemu (qui ad superiorem in falsa pronuntiatione evocavit) |
| 'dać, udzielić, dare, tribuere': |
| 'dać coś darmo, obdarować, aliquid alicui donare': |
| 'dać (dobra materialne a. niematerialne), podarować, podzielić się czymś, ofiarować, dare (bona materialia et immaterialia), aliquid cum aliis partiri, donare, offerre': |
| 'dać się zobaczyć, ukazać się, apparere': |
| ukazać się 'dać się zobaczyć, apparere' |
| 'dać odczuć moc, vim ostendere': |
| 'dać o sobie jakieś wyobrażenie, se praebere, se praestare': |
| 'dać wskazówki, jasno wytłumaczyć, pouczyć, podać do wiadomości, praecepta dare, dilucide explicare, docere, nuntiare': |
| I. 'dać, dare': 1. 'ofiarować, złożyć w ofierze, offerre, immolare, sacrificare': |
| dać za szyję |
| Mikołaj umowił... dać pięć grzywi<e>n na święty Marcin 1391 |
| Tedy puszkę mamy w ręce mistrzom swoim dać 1491 |
| 'dać za mąż, filiam nubendam alicui tradere': |
| Oteszli wszytcy... godować a dać dary tym, ktorzy nie mieli, aby takież godowali, bo byli wielebnie powyszeni słowy (magnifice... sunt exaltati verbis), jimiż byli nauczeni |
| Pytaliście nas i pisalismy wam, iż człowiek może dać swe jimienie..., gdzie albo komu chce |
| Jako prawie panu Spytkowi, wojewodzie, nie obiązał jeśm sie dać za winy drew we dwa pieca wapna żec 1400 |
| niektóre użycia specjalne: dać jutro, lato, wieczor: |
| dać sumę 'zliczyć, annumerare': |
| Zawiodł li kto dziewkę, niżli ją pojął, słowie w stadło, i spał s nią, ten ma jej dać wiano (dotabit eam Ex 22, 16) i pojąć ją w stadło małżeńskie XV p. post. |
| Jako mi Mikołaj winowat źrzebię łońszczę (var.: łańszczę) dać z swych kobył świerzepych, jakie ja nalepsze wybierzę 1408 |
| Raczy dać, aby ilekole jich z tej ołtarzowej uczęstności naświęt<sze>e[go] (Msza III. VIII. XIV: naświętsze[go], IV: święte[go]) syna twego ci<a>ło (sacrosanctum filii tui corpus) i krew przyjęlibychom 1456 |