alibo |
Ustawiamy, aby kiedy ktory sędzia... alibo jiny ktorykole, za winy sądowe... naszego ziemianina, bogatego alibo ubogiego, ślachcica alibo prostego (nobilem vel simplicem), pociądza (Dział 9: zakład weźmie na... ślachcicu albo prostem) |
Częstokroć mający sądy alibo z przytczej, alibo z lubości swej wolej, obykli są przymować alibo obierać (Dział 13: wybirać) ku sądzeniu (consueverunt ad iudicandum acceptare vel eligere) sobie miestca ktorale nie naznamionana |
Ktokole przedaną dziedzinę... alibo dziedzinę zastawioną... nie otkupi sam alibo przez swe przyrodzone, ktorym to przysłuża (quibus hoc competit) z obyczaju osobnego, dziedziny... przy tych, ktorym są przedany alibo też zastawiony, na wieki ostaną |
Częstokroć mający sądy alibo z przytczej (a casu), alibo z lubości swej wolej, obykli są przymować alibo obierać ku sądzeniu sobie miestca... nie naznamionana |
Kiedy ktory sędzia, wojewoda, kastellan alibo ktore grodstwo... za winy sądowe alibo za jinsze dowinienie... ślachcica alibo prostego pociądza..., ciąża... ma być chowana |
Gdy będzie żałoba dziedzinna..., jejże poznanie (cuius cognitionem)... skazujemy oprawiać..., sędzia alibo podsędek pospołu z... rycerzmi o takiej skardze alibo żałobie, alibo rzeczy dziedzinnej, poznania a osądzenia moc imieć mają (cognoscendi et diffiniendi habeant facultatem) |
Isz mø ne mal nigdi poszwacz, alisbi yednaczom opowedzal..., ne mal Marczina poswacz alibo gednaczom opowedzecz 1410 |
Ne mal (sc. mię) nigdi poszwacz, alisbi yednaczom opowedzal... Ne mal Marczina poswacz alibo gednaczom opowedzecz 1410 |
O dani<n>ach a testamenciech... Tym ustawienim wiekuistą moc imającym wykładamy skazując, aby daniny nieporuszne a mocne stać miały (donationes fixae et firmae debeant permanere), ani jim to wadzić ma, iżby przywilej na nie nie był wydan, gdyby tylko śmiercią dawce alibo jego, czyja danina była (vel eius, cui donatio fuerit facta), poćwirdziły się, a nawięcej tym, ktorzy s nami alibo s naszymi namiastki będący na wojnie, mężnie bojując zabici, danina ma wziąć moc wiekuistą (donatio perpetuam recipiat firmitatem) |
Nijeden ma być pozwan jedno przez woźnego, wyjąwszy gorące na dworze alibo w sądzie dowinienia dopuszczenie, o jeż tedy przez czelednika sędzinego alibo przez wrotnego taki winowaciec pozwan może być przez winy (per familiarem iudicis aut portulanum citari poterit) |
Chcemy, aby ten, ot kogo wyszła klątwa, dobrym obyczajem, to jest z dostateczną przysiężną alibo rękojemską pewnością o staniu ku prawu alibo zadosyćuczynieniu, cum sufficienti cautione iuratoria vel fiduiussoria de parendo vel satisfaciendo, Dział 23: pod przysięgą dosyćuczynienia)... był upomienion a proszon, iżby tym to świadkom klętym ku uczynieniu tylko świadecstwa..., dał rozdrzeszenie |
Ustawiamy, aby nijeden... ziemianin nasz z cudzoziemcem... kostek nie jigrał na pożyczki alibo na brog, jano tylko za pieniądze gotowe... Paknięlibi kto... swego dłużebnika alibo jego rękojmią <o> pieniądze tako pozyskane przykro upominał (si quis... acriter monuerit suum debitorem)..., ilkokroć by... łajał o dług przerzeczony, tylkokroć jemu za sromotę winę, jaż rzeczona pięćnadzieścia, zapłacić ma |
Tymże obyczajem chcemy być pozew, gdzie przez dowinienia alibo długa panowa byliby kmiecie jego pospolicie alibo niektorzy s nich rozdzielenie winowaci a dowinieni (ubi sine delicto domini villae fuerint villani communiter vel divisim culpabiles et delinquentes) |
Obwiniony o złodziejstwo alibo o zbojstwo (de furto vel spolio, ib. 58: o złodziejstwo alibo łupstwo, Dział 56: o złodziejstwo abo zboj) trzymi razy a sądem przekonany, przeze czci wiekujiście ma zostać |
Byłliby kto, jen by miał... ktore prawo w dziedzinie alibo ku dziedzinie... alibo się jego rzeczy w czem kakole dotknęłoby (aut sua quomodolibet intersit), aby dnia tedy naznamionanego... stał ku... bronieniu prawa swego |
Dziedziny tako przedane alibo też zastawione po przeminieniu tych lat (elapsis annis praedictis), ... przy tych, ktorym są przedany alibo też zastawiony, na wieki ostaną tym uczynkiem |
Byłliby kto, jen by miał... ktore prawo w dziedzinie alibo ku dziedzinie..., alibo są jego rzeczy w tem kakole dotknęłoby (aut sua quomodolibet intersit), aby dnia tedy naznamionanego... stał ku... bronieniu prawa swego |
Zapowiedamy, aby naszy czelednicy abo jinszy, jiż na naszem dworze pozwani są alibo przed nami, alibo naszym sądem zapowiedziani a niedomnimanie nalezieni (inopinate inventi), nie mieli otpowiedać, ale będąc pozwani rządnie |
Powod żałobę alibo rzecz pozwanemu na piśmie dać alibo dobrze ma wyłożyć (debito modo exponere vel in scriptis tradere teneatur, Dział 15: aby... żałobę... położył na liście pozewnem) |
Piotr przyciągnął Jana ku sądu rzeknąc, aby pszczoły alibo dzienie (Dział 22: pczoły abo dzienia) jego czasu nocnego złodziejskie do swego domu wynosił (quod apes vel mellificia ipsius Petri... ad domum suam deportasset)... Zatym Piotr... spytany, mogł-li-by przez ty, cso widzieliby pszczoły alibo dzienie (Dział 22: miod) Piotrowy przez Jana wzięte być (per eos, qui vidissent apes seu mellificia ipsius Petri per Johannem recipi) i do domu jego doniesione, umysł swoj doświadczyć |
Kiedy kto sąd zgwałci alibo go nie czcząc miecz alibo noż w sądzie wymie z nożen (gladium evaginans) |
Syn jeszcze nie oddzielony..., acz gałki jigrając... nieczso straci, takie... każde stracone... skazujemy, aby na jego część było policzono, mimo to skazując, aby tacy jigracze <...>, aczby o pieniądze alibo o konie, alibo o ktorekole rzeczy jinsze zyskane spolne rękojmie ułożyli |
Paknięliby tacy sędzie... miedzy sobą rozdzielili alibo roztrwonili, alibo też oddalili (si... alienaverint) jano bydlę,... źwierza... szacunk... mają wrocić |
Paknięliby tacy sędzie... miedzy sobą rozdzielili alibo roztrwanili, alibo też oddalili (si... diviserint aut dissipaverint, vel etiam alienaverint, Dział 9: pakliby... roztargali) jano bydlę, ... szkodę... mają... zapłacić |
Powod żałobę alibo rzecz pozwanemu na piśmie dać alibo dobrze ma wyłożyć ku jej otpowiedzeniu (ad respondendum eidem quaestioni) |
Tedy więc musi o pomocy podobnej jim obeźrzeć alibo omyślić (oportebit de salubri remedio eisdem providere) podług niezgod alibo walek położenia |
Sędzia ma przykazać przez woźnego u parochije alibo u hosady, alibo u jinszego znamienitego miestca (circa parochiam vel alium locum eminentem) trzykroć zawołać, pewne miestce i rok temu niebędącemu naznamionując |
Ustawiamy, aby kilkokroć w sądzie o rzeczy złościwe, grzechowe alibo ktorekole jine, wielgie alibo małe (in causis... magnis vel parvis, Dział 52: o małą abo o wieliką rzecz) kto będąc pozwan |
Ten (sc. właściciel dąbrowy)... z obojej strony drogi... żołądź swoj pirzwej ma pobrać alibo popaść, aby... najemnik dąbrowy... swe świnie..., procz swojej szkody alibo urazu (absque suo dampno seu offensa) mogł pędzić |
Idzik skarżył jest, iż pies Fałkow z potuknienia alibo poszczwania jego tako ji... ujadł, iże s onego ukąszenia ukazował... sie chramać. Fałek potukania alibo poszczwania psa (impulsionem seu incitationem canis) zaprzał |
w połączeniach a też(e), abo też, albo też, albo i też, ale też(e), ale teże i, alibo też, ani też(e), i też(e), i też i 'a także, i także, i tak samo, et etiam, et eodem modo': |
rozłączny w połączeniach abo też, albo też(e), alibo też 'albo także, aut etiam': |
Opiekadlnik dzieci dziedziny jich przedać alibo graniczyć, alibo też (seu etiam) stracić nie może |
Ustawiamy, iż gdyby kto pozwał alibo pozwać wyprawił niekogo przez powoda rządnego, tako pozwanemu pozywacz alibo wypra<w>ca takiego pozwu (taliter citato ipse citans vel procurans talem citationem) winę pięćnadzieścia zapłacić ma |
Ustawiamy, iż gdyby kto pozwał alibo pozwać wyprawił niekogo przez powoda rządnego, tako pozwanemu pozywacz alibo wypra<w>ca takiego pozwu winę... zapłacić ma (si quis... citari procuraverit aliquem sine legitimo actore..., ipse citans vel procurans talem citationem poenam... solvere teneatur) |
Ustawiamy, aby oćciec za złego syna a takież zasię syn prze oćca nie cirzpiał. A toż o braciej rodzonej... wykładamy mieć dzirżeć, niżliby ociec z winy synowej alibo syn z oćcowej, alibo brat z winy bratowej uczęstniący w grzesze ganiebnem (participando in crimine) był wydan..., nie mogłby się oczyścić |
Gdyż w potoce rzeczy sądowych... nie ma zyskować zawiść alibo łaska przeważyć, alibo myto sprawiedliwość wywrocić (praemium iustitiam evertere) |
Dzieci o dziedzinną rzecz, nie mając lat, pozwan[y]e, odzirżąc sobie do lat odpowiedzenia zawieszenie, tych to lat nie mogą w dawność powodowi obrzeknąć, jano acz ktore przed zazwanim oćcowie jich alibo sami przedzirżeli |
Sąpierz alibo strona pozwana |
Dziedzinnych rzecz sędzić nie będzie moc na dworze, aliż przed oblicznością krolową alibo namniej sześci rycerzow (in praesentia regis vel ad minus sex baronum) |
Pozywający alibo pozwany (citans vel citatus) może imieć swego mowcę lubo rzecznika |
Ku prawdzie mały alibo radszej nijeden baczenia zrok imian (ad veritatem parvus vel potius nullus respectus habetur) |
Gdy nasza krolewska wielmożność w ziemię kaliską alibo poznańską wjeździ, sędzia natemieście lubo kaliski, lubo poznański bądź, ma przyjechać a wnić na nasz dwor, a sędzić (iudex statim ad nostram curiam sive Calisiensis, sive Poznaniensis intrare tenebitur et iudicio praesidere) |
Nie dadzący ciążej alibo gwałtem odbijający (pignora denegata et violenter ablata)... se wtorą winą siedmdziesiąt naszej komorze przydaną wrocić musi |
Wszystki bratogłowce (fratricidas) alibo oćcogłow[s]ce przezeczciwe skazujemy a niegodziętne ku ktorej czci powyszszeniu |
Jakole prawo tako Nowego jako Starego Zakonu bratogłowstwo (fratricidium)... potępia, a wszakoż niektorzy... bratogłowstwo (fratricidium) czynią, brata, siostrę alibo bliszego zabijają |
(Podkomorze wziąć ma)... dwa rydla, a nie więcej, by też dwie alibo trzy dziedziny miedzy dwiema graniczył (etiamsi duas aut tres hereditates inter duos limitaret) |
Alibo s mniejszych dębow, było jinszych drew woz napełni (aut de minoribus quercubus vel aliis lignaminibus currum repleverit) |
Ku wiarowaniu wszego swarzenia alibo cetania ustawilismy (ad evitandum autem quamlibet altercationem decernimus) |
Oćciec za żywota swego dziewkam swojim może jimienie kupione alibo też z krolewskiej dani odzirżane (bona empta seu etiam ex regia donatione obtenta)... polecić |
Ciąża końmi, bydłem alibo jinszym jimienim tako wzięta... ośm dni, cała przez ciążebnika, to jest tego, kto ją wziął, ma być chowana (pignora... debent per recipientem conservari) |
Cirzpiąc kogo trzy lata... niekaką dziedzinę spokojnie a cicho dzirżeć alibo posieść (patiens aliquem... aliquam hereditatem... possidere)..., ode wszego prawa [tego] tej to dziedziny otpadłym się czuć ima |
Aby pewnych godzin alibo czasow z powinną roztropnością sądy oprawiany (ut certis temporibus sive horis et debita animi discretione iudicia pertractentur), ustawiamy, aby ottychmiast sędzie we dni rokow ot zarenku aż do dziewiątej godziny lubo do południa w każdych rzeczach mieli siedzieć a rzeczy rozprawiać |
Częstokroć bywa, iż prze rzeczy przyrodzonych alibo czeladzinow swojich (Dział 48: dla sług) niektorzy do sądow przyszedwszy (quod aliqui propter causas consanguineorum vel familiarium suorum ad iudicia venientes) przez bakliwość... skazanie a wicięstwo obykli odnosić |
Rozum to ukazuje, iż sędzie ku sprawieniu swojich sądow mają mieć pewne służebniki lubo woźne. Tegodla ustawiamy, aby... nijeden sędzia przez ktorą jinszą personę, niżli przez pewnego woźnego alibo służebnika... wyprawiał swojich pozwow, wyjąwszy to, gdyby ktory zły uczynek w sądzie... nowo uczynił, tedy o taką winę przez każdego czeladzina <może> być pozowion (tunc... per quemlibet familiarem licet fieri citationes) |
Licet pro redimenda pauperum vexacione dudum solucio, dicta vlg. czesne (AKPr IV 123: czestne sive pamiętne, AKPr II 484: czesne, czesne, AKPr IV 338: trzynadzieścia, AKPr IV 371: trzynadzieście, AKPr IV 237: trzynacie seu czestne, Sul 38: trzynaćcie alibo przysąd, Dział 27: trzynaście, AKPr II 18: trestne, AKPr II 567: treśćne, HubeUst s. XIII: treśćne), que consueverat iudici presidenti seu aliquam causam diffinienti applicari, fuerit sublata et extincta, tamen eadem solucio exquisito colore sub alio nomine, quod dicitur pamiętne (AKPr IV 652: pięćnadzieścia, AKPr IV 237: p<am>iętne seu piętnacie, Dział 27: piętnaście), dinoscitur esse innovata, que videtur transcendere predictam solucionem 1444 |
Niektorzy, jako nieprzyjaciele włostnej krwie... bratogłowstwo czynią (fratricidium committunt), brata, siostrę alibo bliszego zabijają |
Franciszek... Łucyją..., gdyż jeszcze była przed laty alibo młodsza lat (dum adhuc esset minor annis, Dział 26: gdy jeszcze jej lata nie były wyszły), ... ją za mąż wydał |
Popasący żyto czyje, ot każdego klusięcia alibo skocięcia janę ćwirć pieniędzy zapłacić powinni bądźcie (depascentes semina alterius pro quolibet iumento vel pecore unam quartam exsolvere teneantur) |
Też za woz siana gwałtem wziętego trzy grosze s winą pięćnadzieścia temu to... szkodę cirzpiącemu... Też za kopę jarzyny alibo oziminy skazalismy jenę ćwirtnią (unam mensuram) |
Przekonany w sądzie nie może odyć, aliż dosyć uczyni... za to, w czem skazan; jinako, związany przeciwnej stronie ma być podan. Jen acz uciecze z jętswa..., będzie praw i wyzwolon..., wyjąwszy złodziejstwo alibo dług złodziejski (debitum furti, Dział 8: ale o dług nics wyjąwszy o złodziejstwo), jiż zawżdy skazani zapłacić są powinni. |
A tymże obyczajem chcemy być pozew, gdzie przez dowinienia alibo długa panowa (sine delicto domini villae) byliby kmiecie jego... dowinieni |
Gdyż dawność prze gnuśstwo alibo leniwstwo (propter segnitiem et pigritiam, Dział 24: dla leniwstwa) panow jest ustawiono, skazalismy a ustawili |
Gdyż złodziejstwa... prze wielgość grzecha a prze zadanie alibo lękanie męky (propter... inflictionem seu formidationem poenae) za grzech dopuszczony włożonej... częstokroć skryta bywają |
Wiele jich (sc. sędzi) ku sądzeniu rzeczy... przychodzili... po obiedzie napełniwszy a upiwszy się, a z tego sąd mniej ważon a mglejszy łacniej uciś<ni>on a ku prawdzie mały alibo radszej (potius) nijeden baczenia zrok imian |
Woźne wojewody ustawiają i za nie winę ranną alibo głowną (poenas vulnerum vel capitum) też podnoszą |
Gdy... mieszczanin sukna alibo jinsze rzeczy kupne... ziemieninowi na borg da albo w zajem pożyczy (si pannos... ad praestantiam dederit aut mutuo concesserit, Dział 21: gdyby... dał sukno na borg... abo pożyczył) mimo list zastawny |
Skargę częstokroćsmy słyszeli, iż woźni..., ubogie ślachty i wsi zakonnych (villas religiosorum, Dział 15: duchownych wsi)... gabając, wynalazują wymyślone obyczaje, tako iż gdy ktorej wsi ubodzy ślachcicy alibo kmiecie zakonnych (villani religiosorum) jich na lubość tych to służebnikow... nie czczą..., tedy ci iści służebnicy ty to ubogie ślachty... przez winy... pozywają |
Paknięliby (Dział 25: paknięli) nie dbał (quod si non curaverit) alibo zamieszkał... czynić świadecstwa, od wszego prawa dziedziny... ma być odpadłym |
Ostatek jimienia ku bliszym przyrodzonym alibo rodzicom (ad proximiores consanguineos vel affines, Dział 30: przyjacielom jego bliższym)... spa<ś>ć ima |
Ustawiamy, aby o rzeczach grzesznych procz obwiniącego alibo powoda, na ktorego zależy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sędzić nie mamy |
Ty dawności mają być trzymany, gdy ziemia jest w pokoju, bo czasu trwog abo zamieszania (tempore... guerrarum sive discordiarum, Sul 36: czasu walki alibo niezgod) o tem na roztropność sędzi to spuszczamy |
To ustawienie... prze naszych rządziec drapieżstwo... do nich... podnosimy alibo rozciągamy (extendimus sive prorogamus) |
Gdzie... siostra z bratem są ot siebie w jimieniu oćczyznem rozdzieleni, przygodzi-li się jenemu s nich w dziedzinnej rzeczy przeciwko sobie skazanie sądowe wziąć, drugiemu s nich potem owszejki zapow<iedzia>na bądź moc poćwirdzania alibo naganienia takie skazanie (alteri ipsorum postmodum penitus interdicta sit potestas infirmandi seu arguendi sententiam eandem) |
Gdy dwa alibo trzej bracia rozdział (divisionem, Dział 54: dział) miedzy sobą uczynią |
Iże s łacności zapisania alibo zastawy (obligationis, Dział 64: obwiązania) na wielgie szkody ludzie przychodzą |
Rękojmia tegodla nie ma do gospody w załogę wjechać alibo ktore szkody czynić nie zapłaconemu (non solventis) we skazę |
Paknięli tacy bracia alibo brat z siostrą nie byliby w jimieniu oćczyznem miedzy sobą rozdzieleni a ot siebie rozłączeni (si... non fuerint in bonis paternis abinvicem divisi et separati, Dział 28: aczliby... nie byli rozdzieleni) |
Rzeczona dziedzina w telkich pieniądzoch, jako jest alibo była jistnie, jest zastawiona (dicta haereditas in tanta pecunia, prout est vel fuit, in facto sit obligata) |
Przeto gdyby... rowny rownemv... łajałby..., acz.... nie otzowie alibo nie zaprzy, czso mowił (si... non negat, quod dixit, Dział 39: aczby... nie odwołał ani zaprzał, czso by mowił), ... zapłaci sześćdziesiąt grzywien |
Sędziam kasztelańskim alibo pańskim (iudicibus castellanorum) po poł grzywny każdemu... dać i dosyć uczynić ma |
Sędzia ma przykazać przez woźnego u parochije alibo u hosady (circa parochiam)... trzykroć zawołać |
Jakokole niektora bracia miedzy sobą alibo siostry z bratem byliby w jimieniu oćczyznem ot siebie rozłączeni i rozdzieleni (sint ab invicem in bonis paternis separati et divisi, Dział 28: gdy... oćczyzną będą oddzieleni) |
S łacności (ex facilitate) zapisania alibo zastawy na wielgie szkody ludzie przychodzą |
Wiele rzeczy w sądziech nie janostajnie, ale podług umysłow rozmajitości (secundum capitum seu animorum diversitatem)... rozmajicie rozciągniony a skazany bywają, z jejże rozmajitości (ex qua varietate) skargi alibo rzeczy... ostają niekako nieśmi<r>telne |
Gdyż pod jenym książęciem tenże lud rozmajitego alibo rozdnego prawa pożywać nie ma (diverso iure frui non debeat), aby nie był jako dziw rozmajite głowy mając (diversa habens capita), użyteczno jest pospolitemu dobremu, aby jenym i jenakim prawem tako w Krakowie jako i w Polszcze sądzono |
Woźny pod zbawienim alibo stracenim urzędu swego (sub poena... privationis officii)... wsi zakonnych nagabać... nie ma śmieć |
To ustawienie zbawne (hoc statutum salubre) prze naszych rządziec drapieżstwo... do nich... podnosimy alibo rozciągamy |
Ku rozprawieniu alibo ku skazaniu rzeczy przez osądzenie poście ma być (ad decisionem seu diffinitionem causae licite procedatur) |
<A>cz komu konie abo woły... zlodziejstwem abo zbojem (per furtum vel spolium, Sul 65: aby cirpiący szkodę pr<z>ez złodziejstwo alibo zbojstwo w bydle)... wezmą, ten gdy przed rokiem... sądownie nie uczyni, tedy potem... ma być dawnością odrzucon |
Iż w zbrojnem rycerstwie (in armata militia, Sul 56: <w> harnaszowej ślachcie alibo ubranej) cześć krolewska... zależy, powinien każdy ślachcic... prze pospolite dobre pewnymi ludźmi zbrojnymi (armatis hominibus, Sul 56: bronnymi) służyć |
Gdy kto o złodziejstwo alibo o łotrowstwo (de furto aut latrocinio, Dział 45: o złodziejstwo abo zboj) w sądzie *będzie obwinion |
O ślachcie zbiegłej i też cso łotrują (de infamibus et furta committentibus, Sul 47: o tych, jiż złodziejstwa, zbojstwa alibo jine krzywdy uczyniwsz(y), są zbiegli) |
Ustawiamy, aby za każde drzewo owocne alibo jabłeczne (pro qualibet arbore fructifera seu pomifera, Dzial 44: <d>rzewo jabłeczne abo użytkowe kto porąbi) porąbione dwanaćcie groszy tylko z winą pięćnadzieścia szkodę cirzpiącemu zapłacono |
Zbytna kapituła alibo ustawienia praw krola Kazimirowych... opuściwszy |
Paknię w daniu przerzeczonych ciążeb a w dosyćuczynieniu za winy przeszłe byli lściwi a knąbrzni, ta<ko> iż snadź sędzia prze jich mocność nie dostatczy jich karać alibo ciądzać (ita, quod iudex forte non sufficiat propter potentiam eorundem ad puniendum et impignorandum eosdem, Dział 18: a snad dla mocy jego sędzia nie śmiałby go dzieckować), chcemy..., aby winą... naszej komorze przydając byli skaźnieni |
Przytcza... wtora: gwałt alibo łupienie na j<a>wnej drodze, gdy kto nie dostatczy w swem oczyszczeniu (secundus casus, ubi aliquis accusatus de violentia sive spolio publicae stratae defecerit in sui expurgatione, Dział 18: a nie może się oczyścić) |
Gdy kto... ścirzpi dzirżewcę dzirżeć dziedzinę spokojnie... tako iż jemu, jakokole oblicznemu a jego obliczność i dostateczność mogąc mieć (si... patiatur ipsum possessorem possidere eandem hereditatem pacifice et quiete ita, quod sibi licet praesenti et cuius praesentiam sive sufficientiam habuerit), nie ruszy jemu ktorej o to skargi alibo żałoby, ottychmiast ode wszego prawa i przedania tej to dziedziny osądzamy ji być odpadłego |
Paknięli tacy bracia... nie byliby... ot siebie rozłączeni, będąli, jilko k latom, dostatecznych lat alibo sprawnego wieku (quoad annos legitimos sive legitimae aetatis)..., chcemy, aby... rok pozwania przez wywołanie jawnie był wzjawion |
Dziedzina w telkich pieniądzoch, jako jest alibo była jistnie (in tanta pecunia, prout est vel fuit in facto), jest zastawiona |
Wina... komorze krolewskiej ma być przydana..., kiedy kto obwiniy<o>ny o gwałt alibo o łupienie na drodze wolnej nie dostatczy w swem oczyścieniu |
Trzy grzywny alibo kunie łupieże (pelles mardurinae), to jest kożuch, jemu będą dany |
<J>an żałował na Piotra, iż na jego dziedzinie przyszedwszy jest płot wyłamał... Tedy Piotr odpowiedział, iż Jan w tej istej dziedzinie se mną we dnie i w nocy aż do dwu lat mieszkał, milcząc o ty iste płoty... Przeto my seźrzawszy leniwstwo (attendentes desidiam seu pigriciam, Sul 36: bacząc gnuśstwo alibo lenistwo) Janowo, przysądzilismy Piotrowi odyć dawnością dwu lat o taką rzecz |
Wykładamy,... aby, gdy bracia semrą (fratribus mortuis, Dział 54: aczliby bracia zmarli) alibo nie będą, dziewki w dziedzinach nikako bliskości imieć nie mogą |
Iże synowie z oćcy prawotworzenim alibo wymysłem prawa (iurisfactione) jana persona są rzeczeni, ustawiamy |
Paknięliby była żałoba personna, to jest ciążna (si autem quaestio fuerit personalis), jako jest o długi abo ktorekole rzeczy jinsze zastawne, a... pozwany wzgardzi alibo omieszka stać na roku trzeciem..., skazujemy, aby pożyczca... miał pełną moc... przedania... rzeczy jemu zastawione |
Nijeden ma być pozwan, jedno przez woźnego, wyjąwszy gorące na dworze alibo w sądzie dowinienia dopuszczenie (nisi pro crimine recenti in curia vel in iudicio commisso) |
Dziedzinnych rzecz<y> sędzić nie będzie moc na dworze, aliż przed oblicznością krolową alibo namniej (vel ad minus) sześci rycerzow |
O usilnem zgwałceniu dziewki alibo niewiasty (de violentiis virginibus aut maritatis... illatis) |
Gdy pan wsi żonę kmieciowę zgwałci, gwałtem onieczyści alibo dziewce usilstwo uczyni |
Wina siedmnadzieścia... komorze krolewskiej ma być przydana..., kiedy kto sąd zgwałci (iudicium violans) alibo go nie czcząc miecz... w sądzie wymie s nożen |
Kiedy o dowinienie alibo winę dziedzicowę tam jiste wieśnice jich jimienia byliby słupieni, pociądzani albo zjimani |
Ten, przez czyje jimienie świnie pana tej to dąbrowy... lubo też najemnika (conductoris) jej... pędzony będą, z obojej strony drogi... żołądź swoj pirzwej ma pobrać..., aby... pan alibo najemnik dąbrowy (conductor mericae)... swe świnie... mogł pędzić |
W tem jimieniu... przyrodzeni alibo dalszy w rodzaju odzirżą namiastność (obtinent successionem) |
Jen (sc. przekonany w sądzie) acz uciecze z jęcwa..., będzie... wyzwolon ot mocy jego, wyjąwszy złodziejstwo alibo dług złodziejski (praeter furtum) |
Ustawiamy..., iż gdyby ktory rycerz,... jemuż ktora wina złodziejska (quaestio furti, Dział 35: o zboj... wina) nigdy nie była w sądzie ruszona, z grzecha złodziejskiego alibo łotrowskiego (de crimine furti aut latrocinii) był obwinion, słuszne bądź jemu... włostną przysięgą... się oczyścić |
Ułożylismy to mieszanie sądow być złomiono (iudiciorum... decidere et evellere varietatem, Sul 6: sądow alibo rzeczy sądowych wyprawić a wypleć niejanostajność) |
Kiedy kto nagani abo otzowie skazania pana krakowskiego, czso rzeczono jest pospolicie narzeczenie (AKPr II 428, AKPr IV 204: narzeczenie) alibo naganienie, łupieże gronostajowe... dać... ma |
Paknięliby nie mogł (sc. pozywający) jinszych świadkow mianować alibo imieć (si vero non poterit... nominare vel habere, Dział 23: paknięli nie może mieć) mimo ty, jim obłożono obrzeczenie skazania klątewnego, chcemy, aby ten, ot kogo wyszła klątwa..., był... proszon, iżby tym to świadkom... dał rozdrzeszenie |
Knąbrność alibo przeciwianie, to jest gdy kto by był skazany a dosyć uczynić... wzgardziłby |
Tedy ślachcicy podług sąmnienia jich przerzeczone dziedziny słożą alibo oszacują (hereditates taxabunt) |
Kiedy o dowinienie alibo winę dziedzicowę tam jiste wieśnice jich jimienia byliby słupieni (si... bonis ipsorum depraedentur, Dział 34: kmiecie dziecskowano by... abo drapieżono) |
Gdyż jeszcze była przed laty alibo młodsza lat (dum... esset minor annis) |
Acz ho więcszą rzecz... pozwan jest, rok za trzy niedziele *jim ma być naznamionan alibo dan (terminus trium septimanarum eisdem assignetur) |
Dzieci o dziedzinną rzecz nie mając lat pozwane, odzirżąc sobie do lat odpowiedzenia zawieszenie, tych to lat nie mogą w dawność powodowi obrzeknąć, jano acz ktore przed zazwanim oćcowie jich alibo sami przedzirżeli |
Ilkokroć by przeklinał alibo łajał (quotiescumque maledixerit vel improperaverit, Dział 37: ilkokroć będzie sromocić) o dług..., tylkokroć jemu za sromotę winę... zapłacić ma |
Gdy bracia semrą alibo nie będą, dziewki w dziedzinach nikako bliskości imieć nie mogą (aliqualiter non succedant, Dział 54: tedy wżdy niekako dziewka... dzierżawy nie otrzyma) |
Paknięliby kto przeciwko temu ustawieniu niedbale uczynił, tym prawem nieważno bądź pozyskanie, ani ku ktorej zapłacie alibo dosyćuczynieniu przekonany powinien będzie przekonawcy (victori), ani rękojmia dany przekonawcy (vincenti) będzie moc być za dług upominan |
Ustawiamy, aby nijeden... ziemienin nasz z cudzoziemcem... kostek nie jigrał na pożyczki alibo na brog... Paknięliby kto przeciwko temu ustawieniu niedbale uczynił (contra hoc statutum venerit temerarie), tym prawem nieważno bądź pozyskanie |
Przygadza się częstokroć, iż czeladnicy alibo jinszy kakokole na dworze naszem będący (vel alii quomodolibet in curia nostra constituti, Dział 14: dworzanie... albo jinszy ktorzykole)... pozwani bywają |
Sędzia ma przykazać przez woźnego w parochyje... alibo u jinszego znamienitego miestca (circa... alium locum eminentem) trzykroć zawołać |
Ku zatworzeniu jigraczom kostek złościwej chytrości, jiż obykli pijane a ku gniewa poruszeniu niefortuną jigry przywiedzione (ad provocationem irae deductos novercante ipsis taxillorum ludi fortuna) na brog alibo na pożyczki jigrając z pieniędzy, z koni, a niegdy i z dziedzin obłupić,... ustawiamy |
Wszystki bratogłowce alibo oćcogłow[s]ce przezeczciwe skazujemy a niegodziętne ku ktorej czci powyszszeniu (omnes fratricidas... infames pronuntiamus et inhabiles ad aliquos honores promovendos) |
Umyślilismy przerzeczonych sądow alibo rzeczy sądowych wyprawić a wypleć niejanostajność (varietatem), chcąc..., aby ottychmiast... podług... praw ustawionych, wszystcy... sędzie... powinni byli... sędzić |
Paknięliby była wdowa... i ćwirdziła niekaką dziedzinę (aliquam hereditatem, Dział 25: ku niektorej dziedzinie), jąż by niekto dzirżał,... k sobie słuszać..., wiedz się alibo czuj ot wszego prawa być odpadłą |
Wiele jich (sc. sędzi) ku sądzeniu rzeczy... przychodzili... po obiedzie,... upiwszy się, a z tego sąd mniej ważon... a ku prawdzie mały, alibo radszej nijeden baczenia zrok imian (nullus respectus habetur) |
Ustawiamy..., aby... rzeczy dla ciądzania wzięte sędzia panu wsi alibo wieśnicam tymże, mieniącym się niesprawi<e>dliwie... być pociądzani, oddaliwszy wszytkę trudność a przestanim wszej w tem trudności (remota et cessante qualibet difficultate), ty to cało a z pełna na rękojemstwo wrocić mają |
O pożegę obwinieni prawem mieśćskim alibo niemiecskim (iure civitatis aut Teutonico) we wsiach nie będą się moc wymowić, ale prawem polskim przed podobnym sędzią powinni będą otpowiedzieć |
Pozwany w niewmnimaczki (inopinate) na dworze krolewskiem alibo w sądzie... odpowiedzieć, aliż z rozmyślenim, nie powinien |
Gdyż w potoce rzeczy sądowych u sprawiedliwych sędzi nie ma zyskować zawiść alibo łaska przeważyć (usurpare)... ale... sprawiedliwie skazanie każdemu mają uczynić |
Gdy tako wielki dług krotkiego czasu omyślon być a w nieopatrzeniu alibo nagle zapłacon nie może być (inopinate ac subito solvi non potest) |
Ciąża wzięta do dwora pana kasztelana (ad curiam castellani) alibo wojewodziego godnie może być wpędzona, gdzie dwory krolewskie dalekie |
Gdzie dworowie krolewszczy są dalecy, ciąża wzięta do dwora kasztelanowego (ad curiam castellani) alibo wojewodzinego słusznie może być dognana |
Cirzpiący szkodę od popaśce żyta a konie albo skot zajęty przez noc chowawszy, do bliższej obory kasztelańskiej alibo księskiej (ad proximiorem curiam castellaniae) dopędzić mają |
Kiedy kto nagani abo otzowie skazania... sędziam kasztelańskim alibo pańskim (iudicibus castellanorum, Dzial 42: sędziam starościnym), po poł grzywny każdemu... dać i dosyć uczynić ma |
Kiedy kto niepoczestne [sz] ktore uczyni (quicumque inhonestatem aliquam... fecerit), jako to niewiastę obnieczci alibo dziewkę połapi,... winę... zapłacić ma być przyciśnion |
Jest ustawiono, aby nie więcej kmieci... s jenej wsi pospołu mogło do drugiej wsi wynić, niżli jeden abo dwa..., niżli w tych przytczach...: kiedy o dowinienie alibo winę dziedzicowę (pro excessu sive culpa heredis) tam jiste wieśnice jich jimienia byliby słupieni |
Służebnicy alibo woźni zabitego na drodze obłupić nie mają, ale tylko w groszu za swe prawo, jeż zową krwawione (quod ipsi nominant krwawe, ib. 42: krwawione mianują, Dział 32: rzeczonym krwawne), dosyć imieć mają ot tego, kto je do zabitego przyzowie |
Acz ktore wsi alibo dziedziny się k sobie zbiegają dzielenim niektorej rzeki (si quae villae aut hereditates invicem conveniunt aliquo fluvio... mediante)... tako iż każda dziedzina swoj brzeg ima onej rzeki, acz opuściwszy pirzwe łożysko obroci swe... płynienie..., tedy pirzwe łożysko, ... za prawe granice ma być imiano |
Woźny pod zbawienim alibo stracenim urzędu swego... i też lica przeżżenim (sub... faciei adustione) procz przykazania sędziego ślachty... nagabać... nie ma śmieć |
Niegdy stający ku prawu, jakoby niestający (non contumaces pro contumacibus) alibo też po prawdzie niestojący nad obyczaj tego mszczenia uciążani bywają o niestanie |
Piotr żałował na Jana przed sądem, kako pczoły abo dzienia (Sul 33: pszczoły alibo dzienie) jego nocną rzeczą kradnie wziąwszy, do swego domu doniosł (quod apes vel mellificia ipsius Petri... furtim ad domum suam deportasset) |
Skuszenie nas nauczyło, iż niegdy stający ku prawu, jakoby niestający alibo też po prawdzie niestojący (contumaces) nad obyczaj tego mszczenia uciążani bywają o niestanie |
Franciszek... Łucyją... ku trzymaniu i chowaniu wziął na swą pieczą; a w pościu czasa ją, gdyż jeszcze była przed laty alibo młodsza lat..., za mąż wydał (dum adhuc esset minor annis, ... maritavit) |
Ktokole przygodnie (casualiter) jako utonąc alibo z drzewa spadnąc, umrze, za tego żałoba głowna nie ma być czyniona |
Nie podług dostojności person ani podług wielkości alibo mniejszoci rzeczy (nec secundum maioritatem vel minoritatem causarum), ale podług oczrzedzi się prawujących... otprawieni mają być |
Z bytna kapituła alibo ustawienia praw krola Kazimirowych ze wtorych ksiąg... mimo ta, cso już z pirzwymi słączona a popisana mocno dzirżeć stoją, tu... jest, polski popisana, ty opuściwszy, cso s nich... przebrawszy miedzy dzirżętnymi są położona i z pirwymi janako mocnie mają być dzirżana |
Chcemy, aby przerzeczone dawności czasu pokoja a zgody... zyskowały sobie mieśćce, ale czasu walki alibo niezgod (guerrarum sive discordiarum) nikakie sobie mieśćca zyskować nie mają |
Gdy bracia semrą alibo nie będą, dziewki w dziedzinach nikako bliskości imieć nie mogą (aliqualiter non succedant, Dział 54: tedy wżdy niekako dziewka... dzierżawy nie otrzyma) |
Mający sądy... obykli są przymować (acceptare, Dział 13: wybirać) alibo obierać ku sądzeniu sobie miestca ktorale nie naznamionana |
Paknięliby kto... swego dłużebnika... przykro (acriter) upominał alibo skaradymi słowy przeklinał |
Tym to służebnikom... zapowiedamy ktorychkole zabitych obłupiać alibo zwłoczyć (occisos spoliare seu exuere) |
Jinako wszytko, cokole by się stało alibo osądzono..., nijanej ma mieć mocności (nullam habeat firmitatem) |
Ale tedy więc musi o pomocy podobnej jim obeźrzeć alibo omyślić (sed tunc oportebit de salubri remedio eisdem providere) |
Niektorzy... bratogłowstwo czynią, brata... alibo bliszego zabijają, aby s jego śmirci jimienia dzedzinnego pozyskali. Chcemy..., aby zjąd ('skąd') zysk imieć żądali (unde lucra habere cupierunt), stąd szkodami byli un[y]ędzeni |
Czwarta rzecz alibo przytcza... jest ta, kiedy prawem przekonany a skazany dosyć uczynić, knąbrnością z sądu odydzie, stronie zyskałej nie dosyć uczyniw abo nie obręczyw (actori cautione fideiussoria non praestita) |
Kto swą rzecz u sąsiada alibo u jinego kogokole zastaw gwałtem, nie prawując się, weźmie, z winą szeć grzywien ma ją wrocić zasię jemu, jej zyskującemu |
Gdyż w potoce rzeczy sądowych u sprawiedliwych sędzi nie ma zyskować zawiść (nihil habeat vindicare odium) alibo łaska przeważyć,... tegodla ustawiamy |
Będzieli niewiesta mężata, jaż ku ktorej dziedzinie mieni i mowi się dla posagu alibo ktorymkole obyczajem prawo mieć (aliquam hereditatem, quam dicit et credit... ad se pertinere) |
We trzy lata i w trzy miesiące... nie pozowie-li (sc. sirota), potem opiekadlnikowi straci alibo żałoby ruszyć nie będzie moc (quaestionem movere non poterit) |
Tegodla..., aby... powodowie też by swojich żałob alibo rzeczy nie wyproźnieni (actores suis quaestionibus seu causis non frustrentur)..., ustawiamy |
Tedy więc sześć a namniej cztyrzy rycerze przez nas naznamionane przyłącząc (quatuor baronibus per nos iudici vel subiudici adiungendis), sędzia alibo podsędek pospołu z przerzeczonymi rycerzmi... osądzenia moc imieć mają |
Wojewoda u nas (apud nos, Dział 61: przed nami) alibo u naszych namiastkow... sprawiedliwości jemu szukaj |
Dzieci nie mające lat przeciwko sobie krzywdzącym żałować mogą, gdy k latom przydą, a obłożenie dawności jim obrzeczono nie może być (exceptio praescriptionis eis opponi non poterit) alibo zawadzić, aliżby po leciech byli omięszkający |
Przywiedzionym świadkom acz klątwa obłożona alibo obrzeczona będzie (si obicitur... excommunicatio), jine może mienić |
Niechcących przedać nie mają przypędzać alibo przyciskać (Dział 65: ani mają przypędzać kogo ku przedaniu) |
Ale jiściec... ma być skaran... na części dziedziny, jaż k niemu słusza, nam... przypisanej alibo jaż ma być nam przypisana (nostrae curiae applicanda) |
Służebnikom na potem zapowiedamy ktorychkole zabitych obłupiać alibo zwłoczyć (spoliare seu exuere) |
Osilstwem dziewicę... gwałtownie obnieczciw (opprimens virginem... violenter), acz wołała, na łasce jej alibo jej przyjacioł bądź |
Niżliby (czy niźliby) ociec z winy synowej... w grzesze ganiebnem był wydan, alibo będąc obwinion nie mogłby się oczyścić,... tedy podług dostojności winy obrachowany (arbitratus secundum culpae exigentiam) ucirzpi |
O przypuszczeniu rzecznikow alibo pierc (de constitutione procuratorum) |
Acz gałki alibo kostki jigrając czyj syn co straci (si globisando aut taxillos ludendo... aliquid perdiderit), na jego część policzono będzie, gdy... na dział przydzie |
Wdowa takież w sześci lat rzecz pocznie alibo potem smudą prawo straci ku dzedzynye, jąż kto spokojnie tyle dzirżał |
Paknięli otrośli alibo gałęzie tylko obrąbi (absciderit), pociądzan tylko ma być |
Pani albo dziewica pozywająca albo pozwana przed sędzią alibo urzędnikiem rzecznikowi, jemu jej lubo (cui placet), rzecz swą może polecić |
Ustawiamy, iż gdy nasza krolewska wielmożność w ziemię kaliską alibo poznańską wjeździ, sędzia natemieście lubo kaliski, lubo poznański bądź, ma przyjechać (iudex statim... sive Calissiensis, sive Posnaniensis intrare tenebitur) |
Ustawiamy, aby ottychmiast każdy, ... o rzecz przyrodzonego alibo czeledzina lubo sługi swego do sądu przyć nie śmiał (quisquam... propter causam consanguinei vel cuiuslibet familiaris aut servitoris ad iudicium venire non preasumat) |
Aczby... służebnikowi przez sędzią naznamionanemu na tę to ciążą... nie przepuszczona by była przez pana alibo przez wieśnice wieś być ciądzana podług przerzeczonego obrownania (iuxta praemissam limitationem)..., chcemy, aby winę... zapłacić byli powinni |
Dzieci nie mające lat przeciwko sobie krzywdzącym żałować mogą, gdy k latom przydą, a obłożenie dawności jim obrzeczono nie może być alibo zawadzić (exceptio praescriptionis eis opponi non poterit) |
Ustawiamy, aby taki Piotr alibo Jan w sądzie obrzeczony a pomieniony (in iudicio nominatus)... na niektorem podniesłem mieśćcu znamienitem... mian pozwan być |
Kiedy kto o dziedzinę pozywan bywa a częstokroć stojąc w sądzie obrzeka (comparens in iudicio plerumque malitiose opponit), iż Jan alibo Piotr... są społu dziedzicmi tej to dziedziny |
Obykniono jest, aby łając alibo naganiąc skazanie (ut redarguens sententiam iudicis), za łupieże kunie, to jest za kożuch kuni, trzy grzywny temu przepadł, acz skazanie swoje doświadczy być sprawiedliwe |
<S>ędzie... wzięliby sobie w obyczaj mieśćca jarcy gdzie (Sul 26: z przytczej, alibo z lubości swej wolej) ku sądzeniu wybirać (a casu vel pro libito suae voluntatis consueverunt ad iudicandum acceptare vel eligere sibi loca quaelibet indeterminata) |
<I>ż z łacności obwiązania (ex facilitate obligationis, Sul 70: z łacności zapisania alibo zastawy) ku wielgim szkodam ludzie przychodzą |
Acz kto w sądzie niemiecskiego prawa przeciwko <sąprzewi> swą... położył żałobę, sampierz tam jiste o drugą rzecz takąż alibo rowną w rozprzą żałować nie będzie moc (ut... reconvenire non poterit) |
Ustawiamy, aby taki Piotr..., przez służebnika po trzykroć zawołając ku konaniu alibo odejmowaniu rzeczy (ad prosecutionem seu defensionem cause, Dzial 17: ku odpowiedzeniu), na pewny rok... mian pozwan być |
Niektorzy ubożstwem alibo też knąbrnością przywiedzeni (inopia vel rebellione ducti) otchodzą z sądu skazani za dług, nijenego dosyćuczynienia przeciwnej stronie nie uczyniwszy |
Synowie pirwiej macierze alibo pirwego oddania (filii prioris matrimonii) ku części oćcowej nie będą moc przyć |
W nocy bierząc żyto cudze, będzieli przez obrońcę żyta uranion..., w winę nie upadnie, ale uranili on alibo zabije żyta odejmacza lubo obrońcę (frumentorum defensorem), ranionemu rany a dzieciem głowę zabitego zapłacić bądź przyciśnion |
Ustawiamy, aby taki Piotr... pomieniony... przez służebnika po trzykroć zawołając ku konaniu alibo odejmowaniu rzeczy (ad prosecutionem seu defensionem, Dział 17: ku odpowiedzeniu) na pewny rok... mian pozwan być |
Kiedy kto nagani abo otzowie (Dział 42: narzecze) skazania (cum aliquis arguit seu provocat sententiam) pana krakowskiego, czso rzeczono jest pospolicie narzeczenie alibo naganienie, łupieże gronostajowe... dać... powinien bądź |
Paknięli tacy bracia... nie byliby... rozdzieleni..., będąli jilko k latom dostatecznych lat alibo sprawnego wieku a mając pełną roztropność (habentes plenam discretionem, Dział 28: aczby mieli lata roztropności) |
Gdykole by potem chciał niestojący na roku pirwszym zdanie sądowe odnawiać abo wzdzirać (volenti... sententiam arguere et refricare seu revocare, war. renovare, innovare, Sul 39: chcącemu to jiste skazanie łajać, naganić a wzdruszyć alibo otnowić), tedy jemu ma być włożono wieczne milczenie |
Ustawiamy, aby rycerz każdy alibo prosty panosza (quilibet miles aut simplex, Dział 8: prosty ślachcic) pod pewną podniesioną chorągwią na jej stanie stał |
Paknięli otrośli alibo gałęzie (propagines vel ramos) tylko obrąbi, pociądzan tylko ma być |
Brata zabijąc alibo bliższego, w dziedzinie go cirzpieć nie mają, ale... go części tako zabitego i czci odsądzamy |
Gdyż pod jenym książęciem tenże lud rozmajitego alibo rozdnego prawa pożywać nie ma (diverso iure frui non debeat) |
Ktokole przedaną dziedzinę w ośm lat, chcąc w niej niektore prawo imieć, w sąd nie przywiedzie otwoływając (reclamando), alibo dziedzinę zastawioną we trzydzieści lat nie otkupi..., dziedziny tako przedane... przy tych, ktorym są przedany..., na wieki ostaną tym uczynkiem |
Wdowa... w sześci lat rzecz pocznie, alibo potem zmudą prawo straci (vidua infra sex annos... quaestionem inchoabit) |
Aczby kto trawę pasł abo kosił (depascentes vero et incidentes gramina, Sul 68: ale popasąc alibo sirzpem pożnąc trawę), ten kosę abo płaszcz ma stracić |
Nijeden ma być pozwan jedno przez woźnego, wyjąwszy gorące na dworze alibo w sądzie dowinienia dopuszczenie (nisi pro crimine recenti in curia vel in iudicio commisso), o jeż tedy przez czelednika sędzinego... pozwan może być przez winy |
Prze wielgość jego (sc. grzechu) wszystki bratogłowce alibo oćcogłow[s]ce (omnes... patricidas, Dział 40: cso zabijają... oćce) przezeczciwe skazujemy |
Nie pozowie-li, potem opiekadlnikowi straci alibo żałoby ruszyć nie będzie moc (deinceps tutori quaestionem movere non poterit) |
Jakokole... płaca rzeczona... trzynaćcie alibo przysąd, ... byłaby oddalona, podniesiona i zgaszona (licet... fuerit sublata et extincta, Dział 27: <a>czkole płat... już był zaginął)..., uznana jest być otnowiona |
Tegodla ustawiamy, aby taki Piotr alibo Jan... na niektorem podniesłem mieśćcu znamienitem (in... aliquo eminenti loco)... mian pozwan być |
Służebniki... wojewody ustawiają i za nie winę ranną alibo głowną też podnoszą (poenas vulnerum vel capitum tollunt) |
To ustawienie... prze naszych rządziec drapieżstwo... do nich i do <na>miastkow jich podnosimy alibo rozciągamy (extendimus sive prorogamus) |
Tę winę upadnie, ktokole... trzy kopce alibo gorki graniczne rozsypie (tres scopulos seu monticulos limitum dissipaverit) |
Ale by nic dawności nie było zapamiętano alibo nie wiedziano, i ty takie ustawienia tu podpiszę |
Kiedy o granicz<e>nie dziedzin, jestli jenego dnia się dokonało granicz<e>nie (sed de limitatione hereditatum, pro una die, si eam una die consummaverit, Dział 48: gdy jednego dnia rozgraniczy dziedziny miedzy dwiema ziemianinoma), tedy suknią alibo poł grzywny wziąć (sc. woźni) mają. Będzieli więcej dni granicz<e>nie, trzy grzywny weźmi |
Ustawiamy, aby o rzeczach grzesznych (de causis criminalibus) procz obwiniącego alibo powoda, my... sędzić nie mamy |
Las alibo dąbrowę mając opodalną (silvam vel mericam habens a se distantem), świni do niej pędzić nie może jano drogą |
Przygadza się..., iż czeladnicy (Dział 14: dworzanie naszego dworu) alibo jinszy kakokole na dworze naszem będący... przed naszą obliczność... pozwani bywają (familiares... in curia nostra constituti ad nostram... praesentiam seu audientiam evocantur) |
Niektorzy ubożstwem alibo też knąbrnością (rebellione, Dział 8: ufalnością) przywiedzeni, otchodzą z sądu skazani za dług, nijenego dosyćuczynienia przeciwnej stronie nie uczyniwszy |
Aczby z złodziejstwa (de furto) alibo łotrowstwa był obwyniony, włostną przysięgą się bądź moc oczyścić |
Wojenne jazdy... włostne ziemie... obykły są z drapiestwa niesprawnie opuszczać alibo puste czynić (desertare, Dział 65: spustoszać) |
Przeto ustawiamy, aby tacy gwałtownicy (ut tales oppressores virginum aut mulierum, Sul 43: usilnicy dziewic alibo niewiast) prawem polskim sądzeni |
Konie albo skot zajęty... do... obory kastelańskiej alibo księskiej dopędzić mają |
Osilstwem dziewicę alibo ktorąkole niewiastę (aut quamcumque mulierem) gwałtownie obnieczciw, ... na łasce jej... bądź |
Widziało się naszym rycerzom, aby nijeden ślachcic... kupić miał... sobie sołtystwa... procz wolej pana onej wsi..., a kupienie alibo targ (factam autem emptionem) przeciwko temu ustawieniu uczyniony[m] skazujemy być wzdruszony |
Przed oblicznością krola alibo w wiecu wielgiem (in colloquio generali)... skazaw, sędzia z złego skazania naganion być nie może |
Gdy... mieszczanin sukna alibo jinsze rzeczy kupne (alias merces, Dział 21: jinszą ktorą kupią), abo kram[p]ne... ziemieninowi na borg da..., mieszczanin żałując o dług swoj doświadczy przez świadki, iż taki targ s nim uczynił |
Aczby na to przywilejmi naszymi alibo naszych namiastkow oćwirdzeni byli (etiamsi super hoc privilegiis nostris... essent communiti) i ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy |
Herman... przed sędzią danym alibo obranym (coram iudice dato vel electo, Dział 29: przed sędzią) obyczajem dobrym rzeczonego młynarza sędzić przykazał |
Niegdy na sądziech siadający (praesidentes), niegdy jich urzędnicy alibo plemiennicy... niektore... <uciężyć> chcąc..., przeciwko jim... wyprawiają pozwy rozmajity |
Chcemy, aby na dziedzinie, o ktorą się skarga dzieje alibo ruszona być w nadzieji jest (pro qua quaestio agitatur vel ventilari speratur), przez służebnika... rok pozwania... jawnie był wzjawion |
Paknięli... bracia... nie byliby w jimieniu oćczyznem miedzy sobą rozdzieleni..., będąli... dostatecznych lat alibo sprawnego wieku (si sint... legitimae aetatis) |
Iże s łaczności zapisania alibo zastawy na wielgie szkody (ad magna damna, Dział 64: ku wielgim szkodam) ludzie przychodzą |
Gdyby kto nasienia świerzepicami, końmi alibo ktorymkole bydłem wielkim (pecoribus maioribus) popasł, aby... kwartę pieniędzy cirzpiącemu szkodę... zapłacić miał |
Wyznaw się kogo w śmiesze (in ioco) alibo w jigrze uranić, ku dosyćuczynieniu ma być osądzon |
Nie podług dostojności person ani podług wielkości alibo mniejszoci rzeczy (nec secundum maioritatem vel minoritatem causarum), ale podług oczrzedzi się prawujących... powod a sampierz... wysłuchani a otprawieni *mają być |
My usłyszawszy Andrzejowo wyznanie a bacząc, eż jigra nie miałaby się ściągnąć ku ktoremu urażeniu (quod ludus non debet se extendere ad aliquam laesionem) alibo urazu, tego to Andrzeja... skazalismy Mikołajewi ku dosyćuczynieniu |
Jen... będzie praw..., wyjąwszy złodziejstwo alibo dług złodziejski, jiż zawżdy skazany zapłacić są powinni |
Przekonany w sądzie nie może odyć, aliż dosyć uczyni alibo obręczy za to, w czem skazan |
Gdy tako wielki dług krotkiego czasu... nagle zapłacon nie może być, s miłości ustawiono być osądzamy, aby ośmnaćcie niedziel rok wpoliczono chowan alibo ustawion był ku zapłaceniu (ut XVIII septimanis terminus inclusivus observetur de solvendo) |
Kunrad sześć świadkow... powiodł, jichże pirwy świadek Jakub, ... trzeci Stanisław a jednacz alibo składacz przyjacielski (mediator seu compositor amicabilis), przod w jej rzeczy mianowany |
Sędzia alibo podsędek i urzędnik, jen rzeczony woźny (officialis, qui dicitur woźny, Dział 49: woźny) |
Ustawiamy..., aby tacy usilnicy (oppressores, Dział 33: gwałtownicy) dziewic alibo niewiast... pomszczeni podług grzechu podobności |
Kiedy pan wsi... swoję wieśniankę usilstwem zgwałci..., nie tylko porodziciele osilonej niewiasty, ale też i wszystcy wieśnice... ktoregole czasu wyścia wolną moc mają mieć ani osilca taki... jich wściągnąć śmiej alibo w czem skłopotać (nec opressor huiusmodi... ipsos detinere audeat, seu in aliquo molestare) |
Płaczliwą skargę częstokroćsmy słyszeli, iż woźni alibo służebnicy... ubogie ślachty... przez winy a przez przyczyny i przez przykazania sędziej pozywają, dla gabania a skłopotania to czyniąc (citant occasione vexationis feciendae) |
Kiedy kto, mając las alibo dąbrowę ot siebie daleką, wieprze swoje... przez jimienie cudze... pędzić będzie chciał do tego to lasa..., aby tego nie mogł uczynić, jeno tylko drogą wiodącą do lasa (per viam ducentem ad silvam, Dział 59: drogą, ktora jidzie do lasa) |
Sędzia alibo podsędek... mają moc dać służebnika ku pozwaniu, le tako, aby (ita tamen quod) ktorzy mają prawo, aby nie pozywani |
Ani tedy jemu to słusza uczynić, aliż tako bogatego w miasto siebie kmiecia ustanowi alibo ostawi (nisi aeque divitem loco sui cmethonem constituat et dimittat, Dział 62: aliż miasto siebie tako bogatego posadzi) |
Służebniki alibo woźne wojewody ustawiają (officiales palatini instituunt) |
O jeż (sc. gorące dowinienia dopuszczenie) tedy przez czelednika sędzinego alibo przez wrotnego (per... portulanum, Sul 29: przez każdego czeladzina) taki winowaciec pozwan może być |
Woźne wojewody ustawiają a za nie też winę ot ran alibo głowną sobie bierzą (et pro capite eorundem poenas exigere... habeant facultatem) |
Woźne wojewody ustawiają i za nie winę ranną alibo głowną też podnoszą (pro eisdem poenas vulnerum vel capitum tollunt) |
Paknięli o mniejszy dług alibo o krzywdę słowną (pro... iniuria verbali) pozew był, do jutra rok odłożon bądź |
<D>rzewo jabłeczne abo użytkowe (pro qualibet arbore fructifera seu pomifera, Sul 52: za każde drzewo owocne alibo jabłeczne) kto porąbi, czyje jest, za szkodę wiardunk z winą piętnadzieścia <zapłaci> |
Iż gdy nam się przygodzi niektorą tych to ziem nawiedzić alibo w granice wjechać (limites subintrare, Dział 11: gdy my w ktorą ziemię przerzeczoną wjedziemy), chcemy, aby sędzia i podsędek tej ziemie... na dworze naszem rzeczy mieli sędzić |
Przyjacielszczy jednacze alibo pośrodując<y> składacze (mediatores) mogą być a obykli być rodzicy |
Ktokole przygodnie, jako utonąc alibo z drzewa spadnąc, umrze, za tego żałoba głowna nie ma być czyniona |
O świerzepice lubo konie gwałtem alibo złodziejskie wzięte (violenter vel furtive ablatis) do dwu latu ma moc mieć pozwania |
Idzik skarżył jest, iż pies Fałkow z potuknienia alibo poszczwania jego (ex incitatione seu impulsione ipsius Falconis) tako ji... ujadł, iże s onego ukąszenia ukazował... się chramać |
Stojąc w sądzie obrzeka (sc. pozwany), iż Jan alibo Piotr... są społudziedzicmi (coheres) tej to dziedziny |
Paknięli dziewica alibo niewiasta o niekakiem usilstwie obwini kogo potwarzliwie (si... aliquem accusaverit calumniose) a na niej znamiona osilstwa nie będą widziana..., tedy... ta potwarznica męką dostojną... ma być pomszczona |
Paknięli dziewica alibo niewiasta o niekakiem usilstwie obwini kogo potwarzliwie, a na niej znamiona osilstwa nie będą widziana..., tedy... ta potwarznica (calumniatrix, Dział 56: ta potwarca) męką dostojną... ma być pomszczona |
Jaż niewiasta mając dzieci acz jinszego męża weźmie alibo wziąć będzie chciała (si alium virum receperit vel recipere voluerit), skazujemy |
Gdzie bracia... są ot siebie w jimieniu oćczyznem rozdzieleni, przygodzi-li się jenemu s nich w dziedzinnej rzeczy przeciwko sobie skazanie sądowe wziąć, drugiemu s nich potem owszejki zapow<iedzia>na bądź moc poćwirdzania alibo naganienia takie skazanie (interdicta sit potestas infirmandi seu arguendi sententiam eandem) |
Aby... jigracze, aczby o pieniądze alibo... o ktorekole rzeczy jinsze zyskane spolne rękojmie ułożyli |
Popasący żyto czyje, ot każdego klusięcia alibo skocięcia janę ćwirć pieniędzy zapłacić powinni bądźcie (exsolvere teneantur) |
Ślachta z nierządnego rycerstwa więcej włosną ziemię niż nieprzyjacielską zwykli spustoszać (desertare, Sul 71: niesprawnie opuszczać alibo puste czynić) |
Niektorzy ubożstwem alibo też (Dział 8: abo też) knąbrnością (inopia vel rebellione) przywiedzeni otchodzą z sądu skazani za dług |
Aczkole zabijający człowieka podług zakonnego ustawienia miałby być głowną pomstą ścięt, skaran, my srogość tę obelżając (nos rigorem huiusmodi temperantes, Dział 55: my chcąc to ulżyć), ustawiamy, aby zabijający ślachcica trzydzieści grzywien porodzicielom, dzieciem alibo przyjacielom zabitego zapłacić miał |
Powodowie (actores) też by swojich żałob alibo rzeczy nie wyproźnieni, ustawiamy |
Skuszenie nas nauczyło, iż niegdy stający ku prawu (non contumaces) jakoby nie stający alibo też po prawdzie nie stojący, nad obyczaj tego mszczenia uciążani bywają o niestanie |
<G>dy kto nagani... skazanie..., tedy... ma... dać... sędziam starościnym (iudicibus castellanorum, Sul 50: sędziam kasztelańskim alibo pańskim) po poługrzywniu |
Ustawiamy, aby nijeden... ziemienin... kostek nie jigrał na pożyczki alibo na brog... Paknięliby kto przeciwko temu ustawieniu niedbale uczynił, tym prawem nieważno bądź pozyskanie (non valeat evictio) |
Ku zatworzeniu jigraczom kostek złościwej chytrości, jiż obykli pijane... na brog alibo na pożyczki (super praestantiam seu credentiam, Dział 36: na zakład) jigrając z pieniędzy... obłupić..., ustawiamy, aby nijeden... ziemienin nasz... kostek nie jigrał na pożyczki (ad praestantiam, Dział 37: na zakład)..., jano tylko za pieniądze gotowe |
Gdyż... u sprawiedliwych sędzi nie ma... myto sprawiedliwość wywrocić, ale nosząc wagę w ręku rownym stepieniem alibo stepniem ważywszy (sed gestent stateram in manibus aequo libramine lances appendentes) sprawiedliwie skazanie każdemu mają uczynić |
Iże synowie z oćcy prawotworzenim alibo wymysłem prawa (iurisfactione) jana persona są rzeczeni, ustawiamy |
Ustawiamy, aby oćciec za złego syna... nie cirzpiał. A toż o braciej rodzonej... wykładamy mieć dzirżeć, niżliby ociec z winy synowej... uczęstniący w grzesze ganiebnem był wydan, alibo będąc obwinion (criminose delatus vel accusatus) nie mogłby się oczyścić |
A ty dawności mają być trzymany, gdy ziemia jest w pokoju, bo czasu trwog abo zamieszania (tempore... guerrarum sive discordiarum, Sul 36: czasu walki alibo niezgod) o tem na roztropność sędzi to spuszczamy |
Gdyby kmieć uranion z wylanim krwie alibo gdy ji zbiją nieurządnie a usilnie (enormiter), ze wszystkich win... skazanych dwie części bolącemu... dać przykazujemy |
Gdyby kto o złodziejstwo... był przekonan..., alibo rzecz ukradłą lubo gwałtem otjętą (Dział 56: rzecz kradzioną abo gwałtem wziętą) wrociłby (vel rem furtivam seu violenter ablatam restituerit), ten przezeczciwy ostań na wieki |
Jakokole... dawno płaca, rzeczona pospolicie trzynaćcie alibo przysąd, (AKPr IV 371: solutio dicta vlg. trzynadzieście, ib. 338. 652, AKPr II 227: trzynadzieścia, AKPr IV 237: trzynacie seu czestne, Dział 27: trzynaście, AKPr II 18. 88. 163. 567: tre[t]śćne, AKPr II 355. 416. 484, AKPr IV 191: czesne, AKPr II 129, AKPr IV 28. 123. 289: czestne aut pamiętne)... byłaby oddalona |
Umyślilismy... sądow alibo rzeczy sądowych wyprawić a wypleć (Dział 6: być złomiono) niejanostajność (iudiciorum... decidere et evellere varietatem) |
Pozowieli kto alibo wyprawi pozwać kogo procz pewnego sprawnego powodu, winę... zapłacić ma tako pozwanemu |
Ku wiarowaniu wszego swarzenia alibo cetania (ad evitandum... altercationem) |
Za rany kmiecie alibo wielkie skarade ubicie (pro... enormi percussione) cirzpiącemu dwie części a trzecia sądowi... ma być dana |
Ktorykole... drwa alibo ktorekole szczebrzuchy (ligna vel quaelibet utensilia) wyrąbi, ten, jego las będzie, rąbiącego... siekirą <i płaszczem> pociądza |
Za rany kmiece alibo wielkie, skarade ubicie (enormi percussione) czirzpiącemu dwie części a trzecia sądowi... ma być dana |
Niżliby ociec z winy synowej... w grzesze ganiebnem był wydan, alibo będąc obwinion nie mogłby się oczyścić, ... tedy podług dostojności winy obrachowany ucirzpi (punietur, Dział 60: mają być skarani) |
My... sędzić nie mamy... ani ktorego człowieka potępić, aliż sądem przekonanego alibo wolnie wyznanego (nisi convictum iudicio vel confessum) |
Ale gdzie trzeciego, czwartego, piątego alibo szostego lata źrzebca (tertii, quarti, quinti vel sexti anni poledrum) zabije |
Wykładamy, iż gdyby kto o złodziejstwo alibo łupstwo (de furto vel spolio, Dział 56: o złodziejstwo abo zboj) w sądzie był przekonan trzykroć..., ten przezeczciwy ostań na wieki |