| ~ Poza cr 2 wyraz pisany jest znakami t3, które część badaczy interpretuje jako tec i czyta jako teć; możliwa też lekcja ten. |
| jako, jeko |
| ~ Jako hasło słowniki przyjmują też postaci wiesz, wsz-, wsze, wszen. |
| Wyrazy z tym przedrostkiem, jeśli dziś wymawiamy jako z, umieszczono umownie pod Z-. |
| O żyłach, o czeluściach Jesusowych (de genis et maxillis Jesu). Żyły jego a czeluści jego, ty są wielmi światłe (genae quoque splendidae fuerunt et maxillae) a dziwno krasne, a świecące jako roża, jako białość słączona z rumianością, świeciły sie rozkosznie albo jako nadobność czyrwone roże |
| b. jako jednostką prawną ad Ecclesiae corpus: aa. o przedmiotach, majątku itp., de rebus ecclesiae propriis: |
| pośrednio, w wyrażeniach porównawczych tako (...) jako, jako... tako (i): |
| Wysłuchawszy dziewica Marja ty słowa nasilniej się zmęciła, przeminiwszy swe światłe oblicze i spadła jej barwa krasna jako roża, bądź przeminiła się w białość (color eius roseus mutatur in pallorem) |
| Jako pan bidgosczski kedi gest poymal szwa szona Krzemka, tedi gest wszyanl sz nya tako wele, jako dwesscze kop wyana 1419 |
| Jako to swathczø, jako Pithil Potr ne umarl od Sybanowich møk 1398 |
| Jako ya osmi kop groschy vmowyonego posagu... swemu zyączewi nye wynowath. Jako ya dzeuoslabem byl a on ne podymal osmy kop 1462 |
| Jako mu szam Szigmund powedal, jako czszo me Franczek ranil, tho me ranil za mim poczantkem 1415 |
| Jako pan... Choyniczsky ny<e> prziyal na dzedzina samoczywyarth... tako dobrich jaco sam a z oszmią podleyschimi 1432 |
| Jako tho ya vyem, jsze Andrzey[e] vyrabyl *drewa et in domum suam *voysl *vanschnosczy jako polthory kopi 1500 |
| wydać się jako ktoś |
| Jako mne Micolay ranczyl sukną byelysnową yako dzesancz kop 1425 |
| To jest dobro jako groch i jako ziemia, a rzadko jako bob |
| tak daleko jako |
| jako daninę, czynsz itp.: |
| Jaco trzy latha mynaly, jako wmarla dzewka Sczedrzycowy..., nysz Jassek... poszwem gy zagabal 1429 |
| A to jest dobro jako groch i jako ziemia, a rzadko jako bob..., item aliis verbis: ... Ibi invenies mineram al. krusz[cz]ec złoty et aurum certum |
| Jako ya szamoczwarth nye zasthamp<i>l drogy... Anne... anym gey rampka szdrapal... wasznosczy yako pol grzywny liczby krakowszkyey 1480 |
| Jako Woczech... kvpyl Thargowsska Ruda, yako lysth mayestatv omawya 1487 |
| Jaco Jacub jmal wyn polowiczø zaplaczi<ć>, jako jednacze scazali, a on precz sbezal j mussil ge Nicolai zapplaczicz 1386 |
| Jako ya nye wzal k sobye gymyenya oczczystego Byernathowy... yako za trzy kopy gr<oszy> w polugroszech 1467 |
| Jako poszczela oczcza mego bila dobra, yako dwe copye 1428 |
| wyraża równorzędną łączność: tako..., jako 'zarówno... jak, i... i, ita... ut, tam... quam, et... et': |
| jako..., tako (takież), tako..., jako: |
| jako rychło..., natychmiast: |
| tako wiele jako mało |
| 1. 'dwanaście, duodecim': a. jako liczebnik jednoczłonowy (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): nom: |
| 3. jąć się kogoś czegoś (w terminologii prawnej): a. 'chwycić jako swoją własność, zgłosić pretensje jako do swojej własności, suum ab aliquo resposcere, aut per iudices vindicare': |
| Jako ya nye bral nyar ('miar') sz mlyna, yako dwye kopye grossi, w dzyrszavye Sczepanowey thamo tho w drzewv, gdze gy prawo waszalo (leg. wwiązało) 1479 |
| Jako Wszegniew tako skazał, jakosmy ji nauczyli, tako jako nas krolew sąd nauczył 1404 |
| 'quingenti' : 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Ostium, id est Sacram scripturam movy, przestworna vymova yako drzvy othworzona (war. lub.: dzw<i>rze mowy, id est przestrona wymowa jako drzwy *odtworzone; orantes simul et pro nobis, ut deus aperiat nobis ostium sermonis ad loquendum mysterium Christi Col 4, 3) 1471 |
| Bo jako siano rychło zwiędną i jako kapusta zioł (Puł: jako odrośli zioł) rychło spadną (et quemadmodum olera herbarum cito decident) |
| Jako mą tako yednacze vyednali, esze Jacub myal yednane polozycz, a yego nyepoloszenym yednanya, czo nany przysluschalo, vskodzyl ma yako cztiri kopi 1449 |
| Iaco Staszek, ... czszo mal rolø oth *czandza opatha, na tey przibudova<ł> tako vele jako za trzy grzywny 1398 |
| Jako Franek wykupił Filkę z Krośnina, iż tam Filka nics nie ma z swymi dziestymi pieniędzmi 1401 |
| 2. wprowadza zdanie sposobowe: a. porównawcze jako gdyby 'jak gdyby, jakby, velutsi': |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako przydąc[on]ymi. Z. Wanicowa w artykule "Rektyfikacja czy nowa lekcja zapisu przytrzconymy w Rozmyślaniu przemyskim?" (w druku) odczytuje wyraz hasłowy jako przytczonymi, proponując rozumienie czasownika przytczeć jako 'dać, użyczyć, tu objawić'.] |
| dokąd, jako, poki, poko żywy (być) |
| Nieprzyjaciele boży, nagle jako będą poćcieni i powyszszeni, zagin[aj]ąc jako dym ginie (deficientes, quemadmodum fumus deficient, Fl: jako dym schodzi) |
| Jako to świadczę, jako Jan w szerzech, w zapuściech a w rozwożeniu chyżow i w gajech Margorzacie tako wiele szkody uczynił, jako dwadzieścia grzywien 1402 |
| Gdysz ten czlek zle y falszyw[y]e lysth<y> przynyoszl od myasta Fridborkv, yako szye szam odvolal (prout se voluntarie obtulit, OrtBrRp 100, 2: jako szye szam zobowyazal), naydzyczye na szwym prawye, czo on tho ma czyrpyecz |
| Jako mnye Jacub wczagnyenym wolow[o]... vszkodzyl yako XX-ti grossos 1485 |
| Gedny szą beszprawny tako, ysz gych prawo nye gest tako dolosznye albo doszlo (OrtMac 111: szprawne albo doszle) yako gynych ludzy, a nye moga czlowyekv pomocz przyszyagacz, jako szą lazebnyczy, lotrowye |
| Jako ya nye sszethl... do sthawv... anym wylovyl ryp osczamy yako kopa 1480 |
| wtrąconymi zwrotami a wiesz, a wicie, jako wiecie, to wiedz zwraca baczniejszą uwagę na jakiś fragment wypowiedzi: |
| Jako v mpne nye ostalo wiprawy pana Schuczcziney szostri... taco dobrey yaco dzeszancz grziwen, na Falibogowa trzecza czascz 1433 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| tako wiele... jako (wiele) |
| w połączeniach tako wiele (bez rzeczownika), zapowiadających porównanie z jakąś ilością: takie, tako wiele... jako (wiele) 'tyle... ile, taka ilość, wartość jak wymieniono, tantum... quantum, tantum, quantum dictum est': |
| Przyszasznyczy tako mayą przyszagacz ku prawu...: Ysz my [ortele] woythowy myesczkyemv y ludzom prawe ortele naydcz chczemy..., jako my prawo vmyemy tako daleko, yako k t[w]emv mamy wolnoscz (ut idipsam sequelam habet) |
| pośrednio, w wyrażeniu porównawczym tak... jako: |
| pośrednio w wyrażeniach porównawczych: tak dobry jako coś 'wartości czegoś, wart tyle, co coś (innego), qui est tanti pretii, quanti aliquid (aliud)': |
| II. spójnik: A. w zdaniu pojedynczym w połączeniach tak... jako, jako... tak i łączy części zdania 'zarówno... jak, i... i, ita... ut, tam... quam, et... et': |
| Jako o moya vinø ne zabith wol Jaschcoui tako dobri iako I 1/2 kopi any o moge wranczene 1419 |
| 'rozpatrzyć, rozstrzygnąć sprawę, wydać wyrok, podjąć decyzję w postępowaniu sądowym lub pojednawczym, ustalić coś jako normę prawną, causam cognoscere, diiudicare, sententiam in iudicio vel arbitrio dicere, legem constituere': |
| Jako przi tem bili, kedi Szara slubila viprauicz Crzczona s tego røkoyemsthwa, czosz gy ye mansz wrøczil o wsdane Coszcova 1398 |
| w połączeniach takież... jako (i), takież i łączy równorzędne człony zdania 'i... i, zarówno... jak, et... et, tam... quam, ita... ut': |
| pośrednio, w wyrażeniach porównawczych tako... jako, tako jakoby: |
| Jako czsom na Marczina cobili se szrzebanti dobila, ti bili taco iaco dzeszancz grziwen 1404 |
| w połączeniu tako jako: |
| II. spójnik: A. w zdaniu pojedynczym w połączeniach tako (dobrze)... jako (i), jako... tako (i), tako... i, wyjątkowo podług... tako i łączy części zdania 'zarówno... jak, i... i, ita... ut, tam... quam, et... et': |
| Jako nam pravo rakowske slvzhi sz przothkowh nasych, yako y oyczv naschemv nyegdj Andrzeyovj, kthorj sya vyedze Sthoyarthowh, nye odpovyedacz na roczech pospolythych tylko na xazączych 1493 |
| jako(ż)... tedy: |
| Jako Margaretha... ne saplaczila my koną yako pancz grzywem, *thsso my sdechl na yey slusbe 1421 |
| potem jako: |
| Jako Marczyn iachal... na Yanowø løkø... y wzøl szana iako trzy grzywny gwaltem moczø 1411 |
| 'otrzymać tytułem posagu lub wiana, przyjąć jako posag lub wiano, dotis vel dotalicii nomine accipere': |
| Gdyby syą przygodzylo w nyezgodzie myeszkaczy..., tako ma byczi zrzadzo<no, jako s>ye prelathom zpodoba (sicut ministris videbitur) albo yako sye gym bądzie vydzialo 1484 |
| b. wymienioną w zdaniu czasowym: aa. poprzedzającym: jako..., (tedy) wtenczas: |
| Jako to soltistwo staromesczske s szwymi czansthniki dzirszy stara (leg. z stara) korzenya, iako dawno dzirszano 1418 |
| Jako on mnye zastapyl drogą dobrovolną..., gdym yachal sz Warschevy... y konyevy oko vyczak (pro vycząl?) waschnosczy yako secz kop 1492 |
| 'twierdza jako więzienie, więzienie, locus munitus, quo homines in custodia servantur': |
| tele... jako; |
| określenie przez porównanie z inną ilością: teleż... jako: |
| Jako to soltistwo staromesczske... dzirszy stara (leg. z stara) korzenya, iako dawno dzirszano, niczsz wysschey ani niszey 1418 |
| Yako gvyazda w noczy svyczy, jako myeszyądz myedzy obloky, tako svy[a]tla dzyevycza Marya myedzy ynnemy pannamy (sic fulsit inter ceteras sodales haec puella) |
| Jako słucha na kożdy rok a. jako obyczaj dawny od długich czasow ut expetunt tempora (ut nulli liceat duos hos dies absque solemnitate transigere, quos... certa expetunt tempora, annis sibi iugiter succedentibus Esth 9, 27) |
| I napełniło sie słowo, ktore *rzeczona przez proroka: Moj lud śmierdzący, aczby tako byli, jako niektorzy mienią |
| Jako ya... nye przysedl w dom do Pyotra Loya do Rokithk anym gemv wzyanl w noczy chazyebna rzecza vyanczey nyzly lokyecz adamaskv, anym go wnyosl w dom schwoy do Pyelyaskowa, kthory on narzandzyl dlya kosczyola do Rokithna in valore sicut 1½ sexagena in ½ gr 1478 |
| Jako ya thakan ymal vmowan s Falkem, kedybych yemu szytho spasl albo lankan, tedi myal bracz othe *mye szytho za szitho a trawan za trawan 1427 |
| Jinni są bezmierni ludzie y niesprawni, iż miru nigdzie nie mają, jako są osądzeni na śmierć i czci odsądzeni, jako to bantowani, iż jim nigdzie mir nie jest |
| Jako themv gwalthowi o szvknya y o barchan, o kthore mnye Borzym poszvąl, *røk mynąl, thako my pomozi boog y szwanthi crzyschs 1477 |
| Jako tha bar<c>z... rozdzelona za naszich oczczow y poloszona sz vrzandem 1424 |
| Wysłuchawszy dziewica Marja ty słowa nasilniej się zmęciła, przeminiwszy swe światłe oblicze i spadła jej barwa krasna jako roża, bądź przeminiła się w białość (color eius roseus mutatur in pallorem) |
| Białość w oczu była jako mleko białe (coloris quoque lactei fuit et albumen) |
| Jako sszyn moy... dzew[th]ky szluzebney Dorothyey oth Ondrzeya przes cząs[c]zthe byczye nye odegnal 1472 |
| Jako themu byczu Micolayowemu ne masz szeszczy needzel 1424 |
| Jako mnie Katarzyna tako bliska jako *Macieowi 1433 |
| Jako sie wrzucili w tę dzielnicę na naszę dzierżwę, a mysmy tako bliscy jako i nasz stryj 1386 |
| 'las z barciami, często jako jednostka gospodarcza obejmująca 60 drzew bartnych': |
| A kiedym uźrała, iże już biorą miotłę, ja ku pirwemu razu jako sercem urażonem odwiedziona jestem od rozumow, ... a po małej chwili ocuciwszy sie uźrałam ciało jego wszytko zedrane |
| Albertus... est de... clenodio Lasząky... j poczal szya p<o> *dany j po branyu *sluby j urodzyl szyą nye v pol roka v czasz jako od branyą *sluby et est verus heres et non spurio 1490 |
| Jako Climonth yest nasz brath stryini, naszey krwe, yedney dzelnicze, *noszego cleynotha y zawolana 1408 |
| Jako ja thobye nye rzecl dw (leg. dwu) wolu dacz po smirczi bratha thwego za brathova sluszba 1452 |
| O tem, jako było też miłego Jesucrista w ciemnicę wsadzili |
| Znamienicie ewanjeliści wspominają, bo tako twardo związan, iże ze wszech paznokciow jego rzucała sie krew jako cewkami |
| Jerusalem, Jerusalem, ... kielkokroć chciałem (sc. zebrać) syny twoje, jako zbira kokosz kurzęta swoje pod skrzydła, a nie chciałoś (quoties volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti Mat 23, 37) |
| Jako do Vtroszina sz obu stroni (pro stronu) przigeli, tako rzecli gednacze pana Hinczkoui 1395 |
| Jako Jandrzey iest nasz brath... y z nassey krwe wyssedl 1390 |
| Albertus... est de... clenodio Lasząky... j poczal szya p<o> dany<u> j po branyu *sluby, j urodzyl szyą nye v pol roka v czasz jako od branyą *sluby, et est verus heres et non spurio 1490 |
| Jakom ya Przeyczina scotha nye chowal mymo godzinan 1428 |
| Strony, chcąc ku końcu zgody... przyć, w nas... spuściły i poślubiły jako w jadnacza ślubionego, w falcę!, skazacza i przyjacielskiego układacza (in nos... compromiserunt tanquam in arbitrum compromissarium, arbitratorem, laudatorem, definitorem seu amicabilem compositorem) dając... nam... moc, abychom mogli... na ty członki wyrzec, ufalić a skazać, ujednać a urzędzić |
| Ani Salomon we *wszytkiem swojej chwale (in omni gloria sua Mat 6, 29) był kiedy odzian jako... lilija |
| Kako miłe dziecię Jesus przedłużył drzewa ciągną (pro ciągnę) sługą (leg. z sługą) z Josefowym (quod Jesus trahendo prolangavit ligna)... Jesus... rzecze: A my je (sc. drzewo) dłuższe uczynimy... Parobek rzecze...: ...Drzewo nie może być, jedno je jako urobi, aby je nawięcej ciągnął. Ale wżdy Jesus wziąwszy drzewo za koniec, a za drugi koniec parobek i przyciągnęli onych drzew, iże były dłuższe |
| Takież i kielich wziąwszy... dał im rzekąc: Pijcie s tego wszyscy, bo to jest krew moja, nie cielęca, jako niegdy w starem zakonie |
| Ogarniali są mnie jako pczoły i zagorzali są <sie> jako ogień w cirzniu (exarserunt sicut ignis in spinis, Puł: w cirniu) |
| Powiedziała im, cokolwie i jako anioł zwiastował je |
| jako spłatę pożyczki a. zastawu: |
| Padly tako on, jako wyøczszy vrodzenym z lyvdu, odzany cylycyum, padszi na zemy (ceciderunt... vestiti ciliciis, proni in terram) |
| Jako on mye wsyal czyp modrj svkyeny gwalthem 1494 |
| Jako ja nye wzal thkanky pyerlovey... y plashshcza czharnego 1456 |
| Cristus... by mogł wszytkę waszę broń zetrzeć, jako uczynił wojsce syrskiej, iże wszyćki cięciwy ich łęczysk na jeden czas robacy zgryźli |
| Jako ja nye wzyąla od Jachny czechla y czepcze s moya dzewka, s Malgorzetha 1452 |
| Jako ya vipozyczal... plasczya... sukna (leg. z sukna) cesskyego v Marczyna 1464 |
| Żałoba personna, to jest częsna, jako jest o długi abo ktorekole rzeczy jinsze zastawne (quaestio... personalis, puta pro debitis vel pro quibuslibet rebus obligatis) |
| Jako to soltistwo staromesczske s szwymi czansthniki dzirszy stara (leg. z stara) korzenya 1418 |
| Powidz mi, synku miły, jako twą śmiercią odkupisz... plemie człowieckie (quomodo per tuam liberabis mortem genus hominum)? |
| 'quatuor': 1. jako liczebnik jednoczłonowy (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): a. nom.: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Judaszu..., jako mało dbasz o twe zbawienie! |
| Jako ia ne bral czynu samowtor na vosz 1427 |
| Psalm: Memento, domine Dauid, jako maczye w dedomynach |
| Jako mi loni Stasszek szaplaczil ot pan<c>i grziwen grzifna, a latosze niczsz 1396 |
| Jako ya tho wem, ysch sza vrzadzyl Woyczech sz Czayk v pana Yana Janka y przy themem byly, kyedy sza sz nym rachowal za pol kopi y sza *szecz grossi 1480 |
| Jako Adam na smowni dzen s listem na szoltistwo przyal 1399 |
| Jako Jand<r>zich ne vyal Boguszewi s konem 1396 |
| Jako Kathaszina placila gine dlugi, czo na ge prawem dobito 1393 |
| W połączeniach z przysłówkami: kako, jako długo 'jak długo, quamdiu': |
| Aby... sløkli syø jako zony rodzøcze dzatki srzosnø syø a w bolesci zadzirzenya (pro zadzirzeny) bødø (ut... dolore teneantur, Biblia taborska: zadržieni budú) |
| Jako Sczepan myal dlusnykom zaplaczycz setm cop Przedwoyowey a trzy copy na Gody 1426 |
| Jako Sczepan myal dlusnykom zaplaczycz setm cop Przedwoyowey a trzy copy na Gody, a ony skodny ne mali bycz dzeczy 1426 |
| Jako cz[o]sso wsząnl sluga moy then kanschyk na Zaląnczinye, then wszanl na mem na prawem, a on rambyl trzy wysznye rodzayne w szagaynem zabuscze (pro zapuscze) 1432 |
| Pilat... zawołał rzekąc: ... Nie chcecieli jego puścić jako niewinnego, ale puśćcie albo darujcie świętemu dniu już ku śmierci osądzonego |
| Domina lowczyna debet iurare contra Skarpconem... Jako ne mym zagnanym z dworznica (leg. dworznika 'folwarku') ani ma vina dom sya pocaszil 1419 |
| Ogarniali są (sc. pogani) mnie jako pczoły i zagorzali są <się> (exarserunt, Puł: zagorzeli sie) jako ogień w cirzniu |
| Jako ludze ss Koszkowa sly na xandza biscupyø dzedziną... y otbily dobitek prima vice, a wtorim razem szly y ranily xandza biskupy lud 1419 |
| Jako czso Świętosz zajął u <Ku>sza kobyły czso mu je Jarnołt ślubił wyprawi<ć>, ty były tako dobre jako LXXX marce 1399 |
| A jako popełnił (sc. Jesus) połtora lata od swego urodzenia, ale j<e>szcze dwu lat ni miał, począł mowić z pełna słowa wymawiając a nic nie zająkając, jako insze dzieci (secundum modum puerorum nil balbutiendo) |
| Jako thy copcze..., thy szą starego (leg. z starego) dawna bily stare copcze..., a nygdze gyndze daley mimo thy... zay[a]mowal (cała zapiska przekreślona przez pisarza) 1420 |
| Jako [ya] then pacholek... yvsz nye bil mym chleboyeczczą, wtenczasz yvszem mu bil dal odpusczenye, przedtim nysz poszelstwo zaslo 1428 |
| Jako pany Margorzatha vziwala swego dobicza, nisz trszy lata viszly, ale gey pan starosta wrzeszena ne doszpomogl, asz walki zaszly 1413 |
| Jako moy oczecz ne ranczil Marcusszewy na dzeszancz grziwen 1418 |
| 'umieścić coś gdzieś jako podwalinę, tu przenośnie, fundamentum ponere': |
| Jako Maczek... byezal gwalthownye na moy dom y ranyl moczną rąką w mem domu panicza Carszeczskego 1428 |
| 'dać coś na przechowanie osobie godnej zaufania lub brać coś na przechowanie jako osoba godna zaufania, aliquid apud aliqem deponere, aliquid alicui asservandum dare (dicitur de homine, cui fides habetur) vel ab aliquo asservandum accipere': |
| Jako Margareta caszala Janoui rancicz schescz kop od dzeczi za bidlo y tego gesth rancogemstwa na Jane dobitho 1419 |
| Jako zakrycie (sicut opertorium, Puł: jako odzienie) przemienisz je |
| Jako czszo yest Barthlomey robil, tho sz Yanowø wolø robil, szwe zytho woszø sz Wochowa 1411 |
| Jako ja nye pobral Janovy robothi, slowye chrostv, gwalthem, czsso Nicolaus kmetho rambyl 1456 |
| Jako mnye Pawel sz Ganszyna ranczyl zyekmsky vrzand za robothlyvego Marczyna, kthory vyszethl do dobrze vrodzonego Stanislawa... sz wloky de Sthary Rusyecz ad Przelagye villam ipsius 1496 |
| Jako piątego wieku była pospolna liczba od pirwego lata niektorego wielikiego znamienia, takież szosty wiek liczenie (pro liczon je a. liczemy) od Bożego Narodzenia ktoregokolwie dnia sie przygodziło (ita sub sexta dicitur anno ab Incarnatione domini tali vel tali) |
| Jako to świadczą, jako Mikołaja nie zażałował z prokuratornym listem ot Tomy, cso liczy, ... by rąbił 1419 |
| Jako themv gwalthowi rok mynal, o kthorj na mya dobrze vrodzony Pyothr sz Prasmowa, castellan liwsky, zaloval 1482 |
| tako dobrze... jako |
| Gdyby w naszem mieście człowiek... zwan ku prawu, a nie przydzie, a o to... skazan, a ten człowiek przyszedłby do jinnego miasta, co też w nim było niemieckie prawo, ... jako go mają ku prawu dobyć albo jako może sie tamo temu sprawić albo zbyć podług prawa? |
| 'viginti': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako se gest Thoma vgednal i s *Andrzeam 1396 |
| jako i: |
| Jako Dobeslaf vstal praui rok na Benaka 1397 |
| Jako czszo yest Stach, czlowek moy, do Gostina sedl ote mne do pana Barthossa, na tego czloweka moy wlodarz ymenem mym roku w Gostinu ne bral 1419 |
| Jako tho swatczø, yz tha rola, czszo yø Pyotrasz przeoral..., yest yego prawa rola 1415 |
| Jakom ya gwalthem ląky nye possyekl po dosszyczvczinyenv anym gych vschkodzil jako kopa groschy polgroschkow 1470 |
| Jako prawie w ten dzień nie dodawano pieniędzy, jako smowa była, cso Szczepan ręczył 1402 |
| Jako co na mię żałował Jędrzej Ceradzski, bych jemu list miał dać na wyclenie dziedziny połowice Ceradza Nowego, jako wiederkowy list omawia, tego mu nie znaję 1435 |
| 'ciągnąć na wszystkie strony, rozpościerać, rozpinać, extendere, distendere': [rozciągać niebo jako skorę] |
| Derslaus prius non traxit subagazonem, alisz doygral, jako s nim smowø mal 1386 |
| Jako Grzegosz ne szøndal praua... Hanky na panske, doyød *skoge ne bil 1393 |
| Jako to świadczymy, jako się Oganczynymi jednaczy nie doszła Piotrkowa rzecz 1403 |
| 'zorać cudzą rolę jako własną, agrum alienum velut proprium arare': |
| Bo Bog nie przeczy jako jiny człowiek ani jako syn człowieczy ku gniewiwości się zapala (neque... ad iracundiam inflammabitur) |
| Jako przi tem bil, gegdi Jacub zaplaczal cztirzy grziwny Potrasszowy... rakogemstwa, czosz gemu bil ranczil za possag na ostatni rok y wsszitek mv possag <z> pelna zaplaczil 1416 |
| Jako wyemi y sswadczimi, esz dzedzina, o yansz klopocze Micolaya Sczepan, yest Mikolayowa prawa, a Sczepan k ney niczs nye yma 1400 |
| Jako Sczepan Woyslauouego ymena ne pobral po gego sziuocze ani go vszitka ma 1393 |
| Jako mi loni Stasszek szaplaczil ot pan<ci> grziwen grzifna a latosze niczsz 1396 |
| Jako Przibislaw... ne zapowedal (war. ib.: zapowadal) Syemanowy wkupu w zapuscze pane Agnetis 1416 |
| Jako Jarotha... yest... blisszy tich penandzi, <c>zszo gich Cusz, Gnevomir y Micolay dobily na pannach Poluiczskich 1413 |
| 'trzymać coś jako zabezpiecznie zobowiązania, aliquid cautionis nomine tenere': |
| Jako Passzek gyal na mø dzedzinø szamoczwart gwaltem y szabil mi panoszø 1393 |
| Jako Paszek virzekl sø sz rakogemstwa przed Abramem 1424 |
| Jako ten kon, o gensze Marczin na xandza opata zalowal, ten yest yemu wroczil *strowo, a potem robil gim Marczin na dwenacze nedzel 1418 |
| Jako my rosdzelyly Sczepana et Michala... gymyenym rvschayaczim po oczczv gych 1495 |
| Jako Wociech uczynił Janowi za dziesięć g<rzywien> szkody po tem, jako zapowiedzian 1388 |
| Jako mi pan Dobrogostius y pan Materna ranczily za *Stroschino..., yz my Stroschin mal Male Oporowo obyechacz, a on ne chczal sze mnø yechacz y gim sze tho obyechane rozeszlo y ne *dokonalø 1416 |
| Jako mi Pstrzech nie zapłacił poł grzywny ani dwojich wrot stoczystych, ani zwisły<ch>, jako zań Jędrzych zaręczył 1427 |
| Jako my vyednaly thako *Jahana s Maczyeyem s Myrzączyna, yze myal s nymy rosgranicz polthory wloky na Myrzączynye 1473 |
| Jako Adam... ne wszøl kona na dobrowolney drodze Nicolao, ale gy wszøl w swem zapuscze y ten mu kmecz zaszą vkradl 1418 |
| Jako Sigismundus zastal Maczka na swej lancze a on passe nocznø rzeczø 1416 |
| Jako Cibek... panu *Przibislaowy... na (pro ne) zastawil zastawy any mu sze gwaltem wrzuczil w tø zastawø, any gim thy listy zastawne w rancze prziszly 1415 |
| Jako[n] za mø Micolay mal zastøpicz szescz grziwen v panow 1433 |
| Przyjęli mię jako lew gotowy ku korzyści a jako lwic (sicut catulus leonis, Fl: szczenię lwowo), przebywając we skryciu |
| Wspoleżałeś jako lew a jako lwica (accubuisti... quasi leaena) |
| Jako gya na zasthawysku, na lasche, ... nye pobral ryb 1497 |
| Dorothea... debet vlg. doliczacz unum testem... contra Adam... Forma iuramenti: ... Jako ya przi them byl, essze Adam wynowath Dorothcze za pøcz kop poszagu 1409 |
| Bądź jemu jako odzienie, jim sie odziewa a jako wirzbca, jąż sie weżgdy [se] pasze (sicut zona, qua semper praecingitur) |
| Jako kmothowycz Stanek przelomil my ploth a roslomil 1428 |
| Gdyż pod jenym książęciem tenże lud rozmajitego alibo rozdnego prawa pożywać nie ma (diverso iure frui non debeat), aby nie był jako dziw rozmajite głowy mając (diversa habens capita), użyteczno jest pospolitemu dobremu, aby jenym i jenakim prawem tako w Krakowie jako i w Polszcze sądzono |
| Jako mne Jassek zagąl kobily sa<mowtor> na proszney pastwe 1424 |
| O tem, jako Pilat przyganiał Żydom, a swarzył sie s nimi, domawiając im |
| Jako ya mam pastwø, kedibi vgori bili *pospulv, egdi ya mam v cebye pastfą wyeczne 1430 |
| Jako Myelinsky pol dzyedzini rzeczoney Radzyeschewo vidzersal trzydzescy lyat v myrze, w pokoyu do szazwanya 1428 |
| Wy zaprawdę jako ludzie mrzecie a jako jeden ze książąt padniecie (cadetis) |
| Tako to ma być jiszczono, jako siedząca rada wyznała, jako sie przed nimi działo |
| Jako przi tem bily, kedy... Jura Sztaszkem (leg. z Staszkiem) roszprawali, yze Woczech y Virzbantha ne ranczyly Staszkowy 1414 |
| Jako gy wypvsczą, tako poydze (OrtMac 141: poszedl) precz |
| Zęby jego były silno białe, jako abur światłe a jako śnieg łyszczące, nie iżby k sobie nierownie stojące, a też nie były skalane nijedną nieczystotą |
| Jako Pawel... nye myal wyąnczy pozythku w lągu na Nabrzezu, yeno na zoląndzu w yesseny pascz szwynye XV p. post. |
| Jako czsso ma czelacz zayąla trzy kopy scotha y pol kopy cony na Gusdzynye 1432 |
| Jako Febronia dzersala ty kopcze y pol yeszora... trzidesczi lat |
| Jako mne Pyotr vinowath poldew<ię>tha grosscha y pancz dny robothi 1429 |
| Jakom ya... nye wzalem capthvra... thako dobrego jako koppa polgroschkow 1472 |
| Jakom... ny vczinyla schkody jako *polkopa polgroschkow 1471 |
| Jako Nastka zdżyła zbroję z końmi jako dwadzieścia grzywien 1412 |
| Jako mi miecza... nie zastawił ani pasa z kordem jako połosmanaćcie grosza 1469 |
| Tego vmarlego... zbroyą, tho gest harnasz, jako gesth klobuczek, panczerz, polplaczye, sczyt, tarczą, myecz, ... mą wsząncz brath |
| Jako... tako wiele mam szkody..., jako połtory sta grzywien 1400 |
| Jako mi loni Stasszek szaplaczil ot pan<ci> grziwen grzifna a latosze niczsz 1396 |
| Jako ne zapowadal po *sswa dzedzine chodzicz kmethom... ani llowena, ani *robana 1417 |
| 'łoże jako symbol małżeństwa i stosunków płciowych, torus, thalamus: |
| Jako kandy iedze myedzy dzedzynami na Grodowycze a Crzyszewniky, tandy yedze wyerną granicza 1428 |
| Jako Jan s Jadamem miał umowę wykupić ślad na święty Mikołaj, jako nine (czy nynie) przydz<ie>, i na to pieniądze ostawił 1406 |
| Jako Szkorvpka... voythem nye byl, kyedi szelcze v mne byly o szdanye dna 1479 |
| Xanząn... taky czlonek... vstawyl..., ze jako plasczee przissyangi czynyanczim i przi tich przissyangach potikayanczim brani, takye vczysnyenye i seymanye plasczow (paliorum depositiones) daley yest skazono i wnywecz obroczono |
| Jako Meczslaw rzekl *Boguslaowi: Y ot onegos zdraczcze, ot Potra, czso braczø zdradza, y za tim i (leg. ji 'go') ranil 1395 |
| Jako czszo zalowala pany Margorzatha na Pyotrasza, aby yey ymene Grod y Rytwany przedal y yego przedanim by go stradala, tego yest Pyotrasz ne vczinil any yey w nem sdradzil bandącz yey opekadlnykem 1414 |
| tako..., jako: |
| co do funkcji, godności, charakteru 'jako ktoś, w charakterze kogoś, będąc kimś, ut, tamquam, quasi': |
| jako to |
| jako wiele |
| jako..., tako: |
| jako rychło..., tako: |
| jako..., tedy: |
| jako..., natychmiast: |
| jako..., tedy: |
| jako..., tako: |
| jako iż: |
| jako wolne tłumaczenie greckiego (z hebrajskiego) (h)osanna, okrzyku wznoszonego podczas procesji na cześć boga, tu na cześć Chrystusa jako Mesjasza, vox Graeca (e Hebraica) (h)osanna, redditur, exclamatio in honore dei, hoc loco Christi Messiae, sublata: |
| Jako ty konie wracany Janowemu kmieciewi zdrowo, wiesioło na ten rok, jako sędzia skazał 1404 |
| jako wolne tłumaczenie greckiego (z hebrajskiego) (h)osanna, okrzyku wznoszonego na część boga, tu na cześć Chrystusa jako Mesjasza, vox Greaca (e Hebraica) (h)osanna, redditur, exclamatio in honorem dei, hoc loco Christi Messiae, sublata: |
| Jako then listh widzely, czszo mowy na pol Drobnina..., a ten listh zedran przed sządem newinne 1415 |
| 'przedmiot brany siłą przez poszkodowanego jako zakład, res a creditore pignoris loco vi occupata': |
| Jako Wlodag ne ranil Paska ani lupil, ani go vzitka ma 1391 |
| Jako oczyecz sz maczerza ziwy badacz wydawaly Dorothya a wydawschi za cza<ś>cz gey doszycz vdzelaly 1471 |
| Si ego dicerem et diffamarem, mentirer sicut canis vlg. lygalbych jako pyes contra suam serenitatem 1431 |
| Jako wiemy i świaczczymy, jako prawie kupił podsędek wieczyście Poprężniki 1393 |
| Jako mnye Pyotr s poluwloczka za zemske prawo dosicz nye vczinil 1427 |
| Jako Gertruda ne vszøla poszagu v szwego *ocza ani v ge maczersze 1393 |
| II. przysłówek zaimkowy względny: wyraża funkcję porównawczą wprowadzanej przez siebie treści, nadając jej charakter określenia lub zdania porównawczego, ale tylko w przybliżeniu warunkowo: A. w zdaniu pojedynczym (przy czym niektóre określenia można uważać za eliptyczne równoważniki zdań): 1. wprowadza porównania i pokrewne (pochodne) określenia: a. co do jakości, sposobu, postaci i stopnia '(tak) jakby, quemadmodum, tamquam, quasi, velut, instar (z gen.)': |
| Jako Thomislaw... gwaltem otbyl... soltissza... ot prawa hy tam s pozeszczø prawo mu sze ne sztalo 1415 |
| Jako Thoma tą lącą... trzymal trzidzesczy lat, nysz gy prawem wpominal (sc. Piotr) 1415 |
| Jako Woczech na Pyotra... zalowal o pyenadze, to mv szą trzy lata minąly, a f tem on nan nye prawowal 1419 |
| Jako v mpne nye ostalo wiprawy pana Schuczcziney szostri srzebrem, slotem, perlami 1433 |
| Ale iże rzekł, jeszcze mam oczyszczon być, iże już był oczyszczon krwią Jesukrystusową, ale pewnie<j> miał być okrzczon świętem krzstem, jako kto wziął pewne lekarstwo, będzie uzdrowion, wszakoż przez dokonania pewnie ma być uzdrowion (se adhuc mundandum dixit, quia si iam mundatus, et per sanguinem Christi plenius erat mundandus, sicut quis accepta effcaci medicina per causam curatus dicitur, per effectus plenitudinem curandus) |
| Jako my Stanislaw kmeczą... wsyal gwaltem y dobro tego kmecza na woszy wszyal, y thim wszyanczem przichodi, czinschye y przechodi, o ctore swym prawem *dowyedzą 1443 |
| Jako Dorotyja wniosła do Siemki, swego brata, bydła i jinszego mało i wiele jako dziesięć grzywien a na mniej może, a na więcej nie może (sc. przysiąc) 1416 |
| Jakom ya nye doswolyla roley kvpycz v Yana... slachethnemv Yakvbovy 1492 |
| Jako ya ne sząl Yanowa kona s kolu na yego lancze chąszebną rzecza 1425 |
| Popłynie jako rosa przemowienie me, jako przewał na zieloność (quasi imper super herbam) |
| Jako Staszek szayøl Falislawowey lanki dwa pranthi mimo vikupyonø wlokø 1408 |
| Jako ya nye vczynyl nayasdv na dom Maczyeya z Vyerzvchova samoschosth gwalthem 1493 |
| Jako yest Michal nayøl swego kona do dw (leg. dwu) kobilu, ale ne do trzi 1406 |
| 'drobne cząstki czegoś, pył, kurz, okruszyny, odłamki źdźbła, minimae partes alicuius rei, pulvis': jako symbol marności, znikomości, nicości: |
| Jakom ya Mykolaya w domv yego nye nayechal anym domv rosbyl samoschosth 1491 |
| Rozpłodzę twe siemię jako gwiazdy na niebie a jako piasek, jenże jest wpośrzod morza i w brzedze morskiem (velut arenam, quae est in litore maris) |
| Jako cso Piotrasz... żałował na Jana..., aby mu dwie prompnicy, jako trzy grzywny, wziął, ... a temu trzy lata wyszły, niżli go prawem gabał 1422 |
| Jakom nie ręczył postawić koni we dwu niedzielu jako sex marce, ale jako prawo najdzie do pańskiego skazania 1411 |
| Jako mnie Wojciech śubił nakładać, ch<t>ora by była szkoda w dziedzinie... Jako przes mię Wojciech ślubił nakładać 1406 |
| Jako Jegnieszka dała mi pętliki i czapkę jako krzywnę 1411 |
| Jako mnye Dzirsszek podeptal prosszo *zamotrzecz gwalthem 1432 |
| Jako Maczey ne vcradl Voynovi crovi, ale yø nalasl 1391 |
| Jako Potrek trzimal ten yasz ne proszbø, ale gest gego ocziszna y trzimal trzi lata spokoyne 1393 |
| [Być może wyraz hasłowy w tym kontekście należy czytać jako jałowicze, por. nazwę daniny wiewierzycze. Podobnie wyraz cvnycze jako kunicze.] |
| Jako ktorymi słowy ma być gajon sąd..., a jako wiele k temu mają być przysiężnikow namieniając jich (OrtBrRp 86, 3: na niem, acz jich) mniej nie może być, albo acz jich nie więcej trzeba niżli (czy niźli) ku drugiej |
| Nasz zbawiciel wziąwszy chleb... jął rozdzielać ji tłuszczam siedzącym..., a jako już byli syci, tako rzekł swoim zwolenikom: Zbierzcie, coć ostało odrobin, by nie poginęły (colligite, quae superaverunt fragmenta, ne pereant Jo 6, 12). Tako są zebrali i napełnili dwanaście koszow odrobin |
| A za jutra manna przyszła jako rosa w okoli jich. A gdyż była przykryła wirzch ziemie, z<ja>wiła sie jest na puszczy drobna rzecz (apparuit in solitudine minutum) i jako kosmate, ku podobieństwu śrzonowi na ziemi |
| Aleć mowa wasza a dary wasze są mi jako proch, groza jako ogień na ścienie napisany |
| Jako pany Vichna szla za drugi mansz 1413 |
| Jako *Szoszka ne *vøla 20 griuen czinszowich penøndzi po smerczi swego møsza 1396 |
| Jako Szofszka ne *vøla 20 *griuem dzedzicznich penøndzi po szmerczi swego mønsza 1396 |
| Jako nam prawo na brzek rzeky Jezorey sgynalo, na kthore metrica mamy 1490 |
| Jako ya nye dzirzą trzydzyesczy y polczwarthi koopi przess dzyesączy grosschi polgrosskow pyenyadzy nyerosdzyelnych, kthore na Daczbogą szluszchaya 1468 |
| Jako dzieci<ę> jastkołczyno (sicut pullus hirundinis Is 38, 14, Puł: pisklę jastkołczyno), tako będę wołać, myślić będę jako gołębica |
| Weź<rz>enie jich jako lampy, jako łys<ka>wice biegające[j] naprzeki (quasi fulgura discurrentia) |
| Jako Passzek gyal na mø dzedzinø szamoczwart gwaltem 1393 |
| jeden jako drugiż mąż |
| Jako pan Micolay swø dobrø wolø dal nam lysth wenny Katharzinin y s yegoszmy gy wolø slomily 1415 |
| Jako me Pyotr zlotnyk ne gabal prawem o cztyrzy krzywny przes trzech groszew 1412 |
| Jako Swanthoslaf pomogl Pe[r]troui praua o gego sina y o bracza y ne przebral tego s *chanszepna rzecza 1397 |
| Jako ne mogl Jaschek przebicz w thu dw nedzelu, kedi mal listh dacz, przessz rzekø 1412 |
| jeden jako drugi |
| jeden jako drugiż mąż |
| Jako pany Zacowska Elizabeth nye przechowala any chowala pozescze 1428 |
| Jako pirworodzonego bika krasa gego, rogy gednorosczowe rogy gego (cornua rhinocerotis cornua illius) |
| Jako ya nye przechowiwam oczczowego gymyenya, ale czo chowam, tho chowam swogye 1468 |
| Jako ya nye kradną myedzi nastawnyky w xanzem boru pczol 1445 |
| Podług zakona ma umrzeć, bo sie Synem Bożym czyni, a to jest uwłoczenie czci bożej, bo Bog z swego żywota nie może płodzić, tegodla ten jako naśmiewawca boży ma umrzeć |
| Jako Jacub sbil moyego czlowyeka... na dobrowolney drodze gwalthem y slupil, y lupu do kxassztwa nye dal 1453 |
| Jako ja nye wzal... svoyka jedvabnego y gynshich rzeczhi 1456 |
| Jako ya przi tem byl, kyedi Thomkovi oczecz obeczal czanscz dacz, yegdy sza ozeni 1425 |
| Też podobno krolewstwo niebieskie ziarnu gorczycznemu..., ktore jest <na>mniejsze miedzy inym nasienim, ale jako uroście, będzie... jako drzewce (et fit arbor Mat 13, 32) |
| Jenże swirzchował nogi moje jako jeleniow (qui perfecit pedes meos tamquam cervorum, Puł: jako jelenia) |
| Jako ya tho wyem, isze thy, Mathia, scidisti in nemore meo Wyeska drzewo... brzozoue 1494 |
| Jako mi sø Wanczlaw poclonil przeth swantim Marczinem 1391 |
| Jako to świadczymy, jako ci ludzie pirwo zbiegli <z> swym dobytkiem, niżli na nie u włodarza sadzono prawo 1407 |
| Jako ya tho wyem, isze thy, Mathia, scidisti in nemore meo Wyeska drzewo schosnovo... y drugye drzewo olschove y brzozoue 1494 |
| Będzieć przeto jako znamię w ręce twej a jako nawąz niekaki miedzy twyma oczyma (quasi appensum quid ob recordationem inter oculos tuos) |
| mieć kogo jako co: |
| Jakom ya po Katherzinye Janowy rzeczy domovych jako trzi kopi any szrebra jeko copa, any myednycza yeco grzivna nye wzanla 1456 |
| Jakom ya Voyczechowy drzewa nye smarkowal any mv slich <s>loph dawal sila 1449 |
| A mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł... A grabi się w misę przod, iż mu miedźwno jako miod |
| Nie jest Bog jako człowiek, by łgał, ani jako syn człowieczy, by się mienił (nec ut filius hominis, ut mutetur) |
| Jako Sandziwoy... zastauil kobili trzi lata predtim, anisz Hankø poyøl 1393 |
| Jako mey przegrodi nezagrodzenym non feci Nicolao dampnum 1424 |
| Gedny szą beszprawny... a nye moga czlowyekv pomocz przyszyagacz, jako szą lazebnyczy, lotrowye..., wyleganczy albo czy, czo ge o roszboy, o zlodzyeystwo przed prawem przewyczaszono, a tho kakoly przegednaly |
| Człowiek, jako siano dni jego, jako kwiet polny, tako otekwcie. Bo duch przejdzie (pertransibit, Puł: przedzie) w niem i nie ostanie |
| I płynęło na nie jako proch mięso a jako piasek ptacy pierzeni (volatilia pennata) |
| Jako ja Katerzynie pożyczyl pierzyny tako dobrej jako kopa 1454 |
| łgać, łygać, kłamać, szczekać jako pies |
| Jako niczsey ne ymay (pro ymam) Komoszyna zitha ani *dirszø dzyedziny gego 1410 |
| Kedi pani Baranowa przislala Byerwolta cu merzenu rol, jako swego posla, tedim go ya ani byal g[a]waltem any mu ran dal 1419 |
| Jeden rzecznik... przyganił naszemu jednemu pospolnemu posłowi rzekąc: Nie jesteś tako dobry jako my, bo nam dają boże ciało, a wam nie dają posłom, a też niczyjej rzeczy przed ziemskim prawem nie możecie mowić (OrtBrRp 41, 1: wy też niczyję rzecz przed ziemskim prawem możecie mowić), jako my mowimy |
| Jako Pithil Potr ne umarl od Sybanowich møk 1398 |
| Jako Jan Jarognewsky ne szedl szamoczwart... na pana posnanskego yeszoro y wszal mv gualtem lodzą 1418 |
| Jako przydø Stiborius w moy dom w me ogrodzene porøbyl my quatuor quercus y dwye szosze wszøl y przeklath gwalthem 1410 |
| Wszytcym jako nieczysty, a nasze wszytki sprawiedliwości jako płat niewiasty miesięcznej (quasi pannus menstruatae Is 64, 6) XV med. |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako Adam na smowni dzen s listem na szoltistwo przyal do Landa..., a k temu Meczslaw ne bil y mnø to oswadczal 1399 |
| Jako mnye Sigmunt... swyemy (leg. z swemi) poddanemy przekopal row przes lank... do yezyora szwoyego vyadacz (pro vyodacz) vodą s Wyszly 1488 |
| Jako czo myą vynoval Pyothr... oth sswey gyanthrwye... o wzancze pyenyądzy... za zitho y o zitha zmloczenye v sstodolach y w brodzech 1437 |
| Jako Micolay v mnye *sznowø na drugi rok przigøl 1433 |
| Jako ya s Marczynem, Pyothrem... zadnym *duchem zazzenym any smova, any chytroszcza na schkoda Szwyanthczina nye zaprzaly any zatagyly przyvyleya korzennego 1474 |
| Jako Adam na smowni dzen s listem na szoltistwo przyal do Landa 1399 |
| Ale naam na vszitek na ze<mię przyszedł, jako Iza> yas profeta dobrze i podobne zmow<ił> XIV ex. |
| 1. liczebnik główny 'quinquaginta': a. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| Jako my ne *est Troyan wzøl mego walszynsza sza *pydzeszøt groszow 1409 |
| 1. 'dwa, dwoje, podwójny, po dwa, duo, duplex, duplus, bini': a. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Takoż sie stało, iże Jozef umarł... Tako dziewica Maryja z tego wieliki smętek miała i ubrawszy sie we wdo<w>ie odzienie, jako tedy był obyczaj, bo dokąd był Jozef żyw, chodziła, jako tedy był zakon małżenkam chodzić |
| Jako... na roczech wyelkych thu nye moglem bych tegodla, yszem nyemoczen byl prawą nyemoczą oth boga sloszoną a nye se smisloną 1428 |
| Jako Jaan vyedzal, kyedy Maczey moy lyud polupyl, a lvpu do dwora nye dal 1439 |
| Jako ya... nye szyanl... kalyethy s paschem, s pyenyandzmy gothowymi 1479 |
| Jako Rawa... w xanzeyi pusczyey podle swogych stanow w szwem sznamyenyv (ib. 198: pothle szwego stanu y w swem *okrogu) syeczy any stampycz na swyerz nye stawya[m] 1471 |
| Jako Wangrzin za ti szramby, czso v nego stoya, vinouath L-ta grosschi 1419 |
| Jako maść na głowę..., jaż zstąpa (Puł: zstąpa) w kraj odzienia (descendit in oram vestimenti) jego, jako rosa Hermon, jaż zstąpa w gory Syjon (descendit in montem Syon) |
| Byłoby jako piasek plemię twe a pokolenie żywota twego jako kamykowie jego (ut lapilli eius) |
| Zstąpi jako deszcz w runo i jako kropie kapające na ziemię (sicut stillicidia stillantia super terram) |
| Jako mnye vynowath Andrzey... *cythyrnaszthe kop na swyethy Jan przeszly 1461 |
| Jako *Nedamyrz ne przeuczal<a> czeladzy Voczechowey, aby rzeczi othnoszyla do gey domu chąszebną rzeczą 1431 |
| Jako na gorze pyszano, pyosznka na pszalmy |
| Jako Jan Magdalenye wszanl stirzy weprze karmne 1427 |
| Jako stradzę jako ośm grzywien jego nieosadzenim karczu, wilcy krowy w ten karcz utargali 1417 |
| Od zarania aż do wieczora dokonasz mię, jako dzieci<ę> (Puł: pisklę) jastkołczyno, tako będę wołać, myślić będę jako gołębica (sicut pullus hirundinis sic clamabo, meditabor ut columba Is 38, 14) |
| Jako stradzę jako ośm grzywien jego niepostąpienim czynszow 1417 |
| Jako temu tri lata minala, *keydy *Pert vzøl Pauloui kon 1391 |
| Jako mynąla dzyesyacz lath themv..., a nye vpomynala sya czasczy swey 1495 |
| Jako *Abramywim poczantkem ve sswa<d>se ranil gego bratha 1396 |
| Jako pisklę (Fl: jako dzieci<ę>) jastkołczyno (sicut pullus hirundinis Is 38, 14) tako będę wołać |
| Jako moy czelnyk ne wszanl przeszdzancznye Sandzywogewy dwv czwyerthnv ofsza v yego kmyothowycza, ale mv ge dal dobrowolnye we czle 1432 |
| Jako Stanislaw *nyprzyszvolenym Pyotrovym, mego mensza, schyal zytho na pol wloky Mykolayovy[m] 1459 |
| Jako ya nye dzirzą trzydzyesczy y polczwarthi koopi przess dzyesączy grosschi polgrosskow pyenyadzy nyerosdzyelnych, kthore na Daczbogą szluszchaya 1468 |
| Jako to świadczę, jako cso żałował Bogusz na Mikołaja..., iżby mu ręczył za komendora, iż mieli się meniać Strosin za Gorkę i miał mu przynieść mistrzow list 1420 |
| Jako kiedym się prowadził s grodu, tedym tam nie poszkodzi<ł> przętrow, piecew, kanic, tako dobrych jako centum marce 1424 |
| [Wyraz hasłowy należy odczytywać jako nieścirpliwe (przymiotnik). Opracowany jako artykuł hasłowy: (S) (nieścierpliwy) nieścirpliwy] |
| Jako... Malgorzatha nye str[z]aczila dzedzacza (pro dzeczącza) w moyem domv sz moya przicziną 1471 |
| w mylnym rozumieniu czeskiego v přitmí jako w przyczynie: |
| Jako Mykolay przysethwsy na gymyenye moye..., pobral schathy byale, polecz myasza gy nyevkj pobylesz kmyeczovy memv Allexemu 1490 |
| Nyemąsząthne zony jako szą dzewky y kaszdą nyewyeszką twarz, ktore ny<e> szsza zarączone, nycz wyączey pokupu gymayą, gedno polowyczą tego, czo ymayą nye zarączone mąsczyszny |
| Niektore persony wolne, jako są mężskie a niektore jako niewieście (quaedam personae... ut mulierum, Dział 46: żeńszczyzny) mniej wolnie mogą żałować |
| Jako mam dziesięć grzywien szkody o niewrzeszenie pana Piotraszewo, jakoż mie miał wrzeszyć w sześć grzywien płatu 1423 |
| Jako mam połtora sta grzywien szkody o niewyprawienie pana Mikołajewo, jako jego list mowi 1426 |
| Jako mey przegrodi nezagrodzenym non feci Nicolao dampnum 1424 |
| Jako mne Sczepan przyanl w yedna<nye> 1428 |
| Jako Bolesta, przyyachaw samoczwarth na Katharzinino dzirszenye, pobral cury, jaycze gwaltem 1426 |
| Jako Stanislaw Dorothcze oszm kop posszagu zaplaczil, *ktoreyszmi gey przygednali... Stanislaw Dorothcze oszm kop zaplaczil posszagu, czo gey gednacze przigednali 1432 |
| Jako Wawrzyniec trzymał wodę Misinę trzy lata z pokojem, a nikty go nagabał 1400 |
| Jako Woczech mal vmowø sz Dobeslauem, isz to ranko<je>mstwo ne mal nitkis (pro niktis) v krolewem szøndze gabacz 1393 |
| Jako Micolay kmecz prziymal v mnye ogrod na sya, ale nye na swø maczerz 1423 |
| Stolec jego jako słuńce przede mną i jako miesiąc zwirzchowany (luna perfecta, Fl: luna przezpieczna) na wieki |
| niż jako: |
| niż jako: |
| Jako księdza Miroszkowi ludzie nie kopali rowa na Cieślach głębie, niżli (czy niźli) jako kopan ot trzydziejści lat 1422 |
| Jako mne Borzim ranczil prauo za kmecza, czszo szan bil do Stanislawa przicaszal 1428 |
| 'opłata pieniężna jako rekompensata za popełniony czyn przestępny lub jako odszkodowanie za wyrządzoną szkodę, też kara sądowa nakładana na stronę procesową, pecunia, quae ab eo, qui malum facinus commisit vel damnum intulit, solvebatur, etiam poena a iudicibus constituta': |
| Ani miłuj czyniące lichotę, bo jako siano rychło zwiędną (arescent, Puł: zwiędnie) i jako kapusta zioł rychło spadną |
| 'nauka Chrystusowa jako przeciwstawienie mozaizmowi, tj. staremu zakonowi, niekiedy przenośnie o samym Chrystusie jako twórcy nowej religii, novum testamentum, fides Christiana (opponitur veteri testamento), interdum transl. de Christo ipso, novae fidei auctore': |
| Jako mnye Jan sbyl Malgorzata, rzadna dzewka 1487 |
| Jako ya dzeuoslabem byl 1462 |
| Jako do Vtroszina sz obu stroni przigeli, tako rzecli gednacze pana Hinczkoui 1395 |
| Jako to świadczymy, jako Dobiesz zabił Katarzyninę sarnę se zwonki chowaną 1414 |
| Jako ja nye wzal thkanky pyerlovey..., svoyka jedvabnego y gynshich rzeczhi 1456 |
| Jako ya vipozyczal plasczya *czarmego sukna cesskyego v Marczyna... na czyą..., a thy ostaviw swoy plascz modry, myalesz gy zwroczycz et suum recipere 1464 |
| Jako przi tem bily, kedy w Poznanu w grodze, na welkem domu, kedisz Jura Sztaszkem (leg. z Staszkiem) roszprawali, yze Woczech y Virzbantha ne ranczyly Staszkowy za tho, ysby Jura ne mal dayacz penandzy 1414 |
| Jako my Stanislaw kmeczą Stanislawa, ... zadnym go *prawyem nye swyczaszy<wszy>, wsyal gwaltem 1443 |
| Jako Pyotr przesz mya... nye posslal brathv szwemv... cztirnaczcze lokyeth szvkna florenszkyego po szlothemv y pyaczi koopp polgroschkow 1472 |
| Jako Micolay nass brath y nass sczith, y nassego cleynotha 1386 |
| Jako y tho nasz brath, y nasz cleynothnik, y naszego zauolana 1386 |
| Jako[m] my domow,... stodol y wschithkyego budowanya Jakvbowego czasszv nocznego nye szeszgli 1471 |
| Odzieni bądźcie jako sowitym płaszczem (sicut diploide, Puł: jako trojną) sromotą swoją |
| Jesus uczynił głos rękoma klaszcząc, jako kiedy chcą ptaki wspędzać. K temu głosu ony obrazy ożywą, przemieniwszy sie w ptaki, i ulecą jako płoszani (sicut evolare solent aves cum fugantur) |
| Jako Mykolay... plothy zirdzenye (leg. żyrdziene) Maczeyevy... poszyek gwaltem 1483 |
| Jako czom byla wszanla czworo kony i wosz w them zayeszdze w zapuszcze, gdze oberman zapowyedzal wkupowacz obyema stronoma, thym wszanla... na mem 1432 |
| Jako Marcussz obeczal Micolaieui iachacz s nim 1390 |
| Nasz zbawiciel jęt jako łotr..., zawięzująć jego święte oczy jako obieszenia dostojny, a on jest sędzia nawyszszy |
| Jako Thomek ne sdzil Jancowy weprza 1386 |
| Jako czsom na Marcina kobyły se źrzebięty dobyła, ty były tako jako dziesięć grzywien 1404 |
| Jako Malynsky kazal Magdalene przecz, nye przipusczif g szadnemu prawu 1400 |
| Jakom ja chciał dać zastawę panu Januszewi, jako księgi omawiają, a on je u mnie nie żądał wtenczas, jako księgi omawiają 1426 |
| Jako Wenczlaf ne szøndal na And<r>zeya prawa v Petrasza 1393 |
| Jako twoye trzy owcze, kthore sgynali in autumno, do moych owyecz szya nye przylaczyly 1484 |
| (użyte jako pars pro toto zamiast właściwej nazwy osoby lub rzeczy, occurrit pro vera appellatione hominis vel rei): |
| Jako tho wemi y szwatczimi, sze Micolay ne rosdzelil... dzesyancy kop pyenandzi 1418 |
| Jako ja viednal Marcina s Micolajem, ze Marcin myal zaplaczicz polovicza jednanego a Micolay polovicza 1452 |
| Jako Dorothea ne ranczila Janovi swø volø, ale przimøczona 1391 |
| Płyło (pluit, Fl: płynęło) na nie jako proch mięso |
| Jako ogień, jenże żże las (comburit silvam), i jako płomień żgący gori (flamma comburens montes), tako... w gniewie twojem zamącisz je |
| Jako prawye panu Spithcowi woyewodze nye obyanzal yesm sye dacz za wyny drew we dwa pyecza wappna szedz 1400 |
| Jako wyemi y sswadczimi, esz dzedzina, o yansz klopocze Micolaya Sczepan, yest Mikolayowa prawa, a Sczepan k ney niczs nye yma 1400 |
| Non est bonus homo, quia se exemit a patibulo... (rota:) Jako mne oth galanszy nye othcupyono 1428 |
| Jako Andrzich po vyednanu ne widawal pana Dobrogosta w duchowne prawo 1415 |
| Jako Dzerzsek po yego ocze czocze blischy gest kv Klonovfczv, nysz Paszek po swich starsich 1399 |
| Jako Barthosch yest nasch brath po yego oczczu 1416 |
| (w wyrażeniach zleksykalizowanych) wyraża sposób, charakter istnienia, zachowania się: (być, pielgrzymować, przebywać) po gościnie '(być, pielgrzymować, przebywać) poza ojczyzną jako obcy, nie obywatel, peregrinari, extra patriam commorari': |
| Jakom ja yego nye obranyl anym yego othyechaw zaszyą szyą wroczyl samoczwarth, rakym mv nye vyczyągnąl, anym mv palcza vczyal 1471 |
| Jako Pyotr... nye posslal brathv szwemv... cztirnaczcze lokyeth szvkna... po szlothemv 1472 |
| 'tylna część jamy ustnej (pojmowana też jako źródło głosu), gardło, szyja, fauces, cervix': |
| Zdział jest dom israhelski jimię jego man, przeto że było jest jako siemię kolijandrowe białe a chęć jego jako żemła (MamKal 22: żemły) se <s>trdzią (gustusque eius quasi similae cum melle) |
| Jako Jan w żerzech, w zapuściech a w rozwożeniu chyżow i w gajech Margorzacie tako wiele szkody uczynił jako dwadzieścia grzywien 1402 |
| Jako Mykolay... plothy *zirdzenye Maczeyevy... poszyek gwaltem 1483 |
| Jako tho swathczimi, ysze Bronisz szkarbu Maczeyewa ne wszanl nycz wancze, nysli z czego liczbø vczinil 1416 |
| Yz czszo Halska... na Jana zalowala, aby... sedl in domum ipsius moczą y gwaltem y pobralby yey dzeczy ne dobiwszy gich prawem, a zyta, posczele y domowich rzeczy, jako trszydzesczy grziwen, thego [są] yest ne vczinyl 1418 |
| Jako Micolay Othuszky... *citerdzesci *grywen g<r>oschy schyrokych y dzeschyanci grzywyen za cobili nye pobral 1428 |
| Pan bidgosczski kedi gest poymal szwa szona..., tedi gest wszyanl sz nya tako wele, jako dwesscze kop wyana 1419 |
| Jako Szymanowi przysądzono Święchowo mienie pirwie, niż ji Święch obesłał 1391 |
| 'skórki zwierzęce z włosem (futro), dawane jako kara sędziemu za niesłuszne, niepotwierdzone w sądzie wyższym zaskarżenie jego wyroku (z możliwością zamiany na grzywnę pieniężną; często składane w sądzie jako zakład przed rozpoczęciem sprawy o naganę wyroku), pellis mustellae vel alterius cuiusdam ferae aut multa, quae poenae loco iudici dabatur': |
| Jako bliźniego i jako brata naszego tako lub jeśm był (sic complacebam, Puł: takom sie lub czynił) |
| Gdyby... ślachcic ślachcicowi... łajałby, mieniąc ji kurwim synem, acz tym natemieście nie otzowie... ani doświadczy jego być takim, jako ji obrzekł (prout ipsum asseruit, Dział 39: jako ji mienił), za sromocenie tego... zapłaci sześćdziesiąt grzywien |
| Jako to świa<d>czę, jako Szymon jest nasz prawy brat i naszego szczytu, co zań przysięgamy 1399 |
| 3. 'koło jako część urządzeń przemysłowych, rota fabricae': a. 'koło młyńskie (wodne), rota molaris': |
| Jako ten wpust, ktorym oprawyal, tenem oprawyal na swem na prawem, ktorisch wpust przislucha do grobley ku stavu 1442 |
| Jako Zofka ma dobr[n]e prawo ku lankam y ku laszom, czszo kv tey czwartey czansczy Nowe Wszy prziszluchayø, yøsz ona trzyma 1414 |
| jako przysłucha |
| Jakom ya, przischethwschi do domv Mikolayowego, nye wzalem gwaltem nogavicz byalych gyrzinkovich, jako pyacznaczcze groschi polgroschkow 1472 |
| Tako, jako to świadczę, jako ten list wzdawny wyszedł ot Sędziwoja starosty 1400 |
| Jako Sczepan Woyslauouego yme<nia> ne pobral po gego sziuocze 1393 |
| Jako ya s Marczynem, Pyothrem... na schkoda Szwyanthczina nye zaprzaly any zatagyly przyvyleya korzennego..., any zaprzenym przyvyleya yey vschkodzyly 1474 |
| Gdyby ktory człowiek rzekł... o rajcach mowiąc, aby nie byli prawdziwi..., co ten za to przepadł? A gdyby tego przał, jako to nań rada ma być, albo jako on tego ma odbywać i praw być podług prawa? |
| Jako Grunowo dzedzina ne yesth roszdzelona any copczy roszuta 1416 |
| Jako mne Jan nye uczinil za captur targhem conyowim doszicz, a captur thako dobri yeko czt<e>rdzesczy grosschy 1428 |
| Jako... ya czeladzy ksadza proboszczowey we dwdzesthu kony nye odbyl gwalthem 1466 |
| Jako ja mlyna thego konskyego nye dzyrsza w szasthawye we czthyrdzesczy kop 1462 |
| Jako oddojony (Fl: jako jest otkarmieno) nad macierzą swoją, ta<ko> odpłata w duszy mojej (sicut ablactatus est super matre sua, ita retributio in anima mea) |
| Zamyliłli człowiek przysięgę, może dobrze sam... sie odeprzeć (OrtBrRp 71, 1: podeprzeć), słowie wtore,... albo jilekroć będzie jemu potrzebizna przysięgać,... aż przysięże, jako rozkazano |
| Jako mne Jaszek ne dorobil na stawe copana 1426 |
| Romey byl sza (leg. bił się) jako dobrj czlowek podluk jego sziku, a gego odgechanim ne stala <się> skoda panu Komorowskye<mu> 1443 |
| Jako jest otkarmieny (Puł: jako oddojony) nad macierzą swoją, takież otpłata <w> duszy mojej (sicut ablactatus est super matre sua, ita retributio in anima mea) |
| Człowiek, jako siano dni jego, jako kwiet polny, tako otek[t]wcie (efflorebit, Puł: zakwcie) |
| Jako prauie pany Przichna pobrala na iawe (pro Ianie?) yego pusczowe in Barsz[...] 1418 |
| Jako Micolay Othuszky po Woczechowey smyerci..., po pustey rancze po Buthcze, syestrze y po Woczesche, synu geye, *citerdzesci *grywen g<r>oschy schyrokych... za cobili nye pobral 1428 |
| Jako Marczin, jąwszy snamenitego slodzeya, ne pusczil go proszno 1416 |
| Jako yesd Micolay... pusczil proszno kony, szrzebcza y cobil Jaronemu swich wlosnych, *ktorzesch on byl nalasl v nego 1427 |
| Jako prziyeli do Welgego Koszmina, tako szø pusczili gedna[n]cze<m> v rancze 1395 |
| Jako Bogusch s szwim oczczem wszyanl puscyni, jasch puscyna przisluschala bliskosczya na Pawla po czotcze... zitem, bidlem, pyenandzmi, odzenym 1418 |
| 'kłaść na głowę koronę (wieniec) jako znak władzy, uznania, chwały, wieńczyć, zdobić, diadema vel coronam capiti alicuius imponere': |
| Jako ya osmi kop groschy vmowyonego posagu, plascza za dwie kopye, korta i woza s koniem... swemu zyączewi nye wynowath 1462 |
| Tamo boleści jako odmładzających (ut parturientis, Puł: jako tej, co sie omładza) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako przez ręku a połączenie kamyen *vydzony jako kamień widzeni<a>.] |
| Jako ya s Marczynem, Pyothrem... na schkoda Szwyanthczina nye zaprzaly any zatagyly przyvyleya korzennego 1474 |
| Jakom czø ne othpraszal o pol kopi anim czi go (pro ge) vinovath 1408 |
| Jako czso yest Stanøtko viznal contra Petrassium, tho yest viznal po prawey prawdze y podlug prawa 1405 |
| Jako przi tem bili, kedi Szara slubila viprauicz Crzczona s tego røkoyemsthwa... podlug szemszkego prawa 1398 |
| Jako tho budowane... stoy na prawem crzemenewskem, a ne na Drobninskem 1413 |
| Jako se gest Thoma vgednal i s *Andrzeam, czo nayn schaloval, a to mu otpusczil 1396 |
| Jakosm ya twego kona ne odarl re furtiua nec cutis utilitatem habeo 1406 |
| Jako prawye od<s>tampyla stawu a po odstampyenyv ne brala penandzi od Jaschka 1404 |
| Jako mne vinouath Stanislaw dwadzescye groszy za yastrab albo dobri crogulecz 1427 |
| Jako v mne oczecz nye odumerl szedmi cop grosschy na Janovan czszancz (pro czanszcz) 1428 |
| Jakom ya nye odwozyl zakow violenter na thwem konyv przesz twey volyey anym czy go szkazyl podla poszwv 1484 |
| Jako ja tho vyem, haze Pyotr Stanislavem (leg. z Stanisławem) sgednan 1461 |
| Podjął (abstulit, Puł: i odjął) jako owce lud swoj |
| Jako prawe any may (pro man) radø, any may kasnay (pro man kasnan), any s mego domu wyawszy pana podkanclerzego poszszono 1401 |
| Jako przydø Stiborius w moy dom, w me ogrodzene, porøbyl my quatuor quercus y dwye szosze wszøl 1410 |
| 'nie tak dobry jak porównywana podstawa, ustępujący w jakości, mniej wart, peior, deterior, inferior': a. o człowieku, de homine 'niżej urodzony, gorszego stanu, nieszlacheckiego pochodzenia, humiliore, ignobiliore, loco natus, ignobilis, non nobilis': |
| Jako moj oćczym nie wniosł do mej [ma]macierze jednym i drugim jako trzydzieści grzywien 1444 |
| Jako Potrek trzimal ten yasz ne proszbø, ale gest gego ocziszna 1393 |
| 'jako coś, w charakterze czegoś, tytułem, ut aliquid, specie, titulo alicuius rei': |
| Płynęło na nie jako proch mięso a jako piasek ptacy pierzeni... We wszech tych zgrzeszyli jeszcze (in omnibus his peccaverunt adhuc) a nie wierzyli w dziwy jego |
| Jako pany Febronia ne myala Adama... w swey moczy, w swey stroszy 1412 |
| Jako Laurencius nie przeprosił Andream... po tem, jako go w sądzie dobył 1399 |
| Jako Stanisław samotrzećnaćcie z tako dobrymi jako sam na Andrze<j>ow dom gwałtem nie biegał ani jemu rany dał, ani domu łomił 1407 |
| Jako Boguchwal ne pobral Dobeslaue ye rzeczy wy ge domu 1388 |
| Jako pan Mikołaj... groblej nie podniosł, jedno jako stoi ot trzydzieści lat 1432 |
| Jako on yemv rabal drwa olszowe 1498 |
| Jako ya nye ranczyl dwv kopv grossorum..., gdybych kobyl nye posthavil robothvyaczemv Andrzeyovy ryczerzowy sz Koszaczcza 1480 |
| Rzvcza-cz szya, jako koth na myszy |
| Jako bliźniego i jako brata naszego tako lub jeśm był (quasi proximum, et quasi fratrem nostrum, sic complacebam) |
| jako rychło |
| jako rychło |
| Jako my neest (leg. nie jest) Troyan wzøl mego walszynsza *pydzeszøth groszow 1409 |
| Tamo boleści jako tej, co sie omładza (ut parturientis, Fl: jako odmładzających) |
| 'opłata pieniężna jako rekompensata za popełniony czyn przestępny lub jako odszkodowanie za wyrządzoną szkodę, pecunia, quae ab eo, qui malum facinus commisit vel damnum intulit, solvebatur': |
| Jako Michał nie obsyłał Stoisława, aby ji w prawie zastąpił, jako mu ręczył za warunk, ale się sam przał nie obsyłając jego 1424 |
| Bili szø (sc. pieniądze) tako dobrze Maczkowy, jako gey, ne ssancz s nim dzelna 1417 |
| Jako Staszek wiszedl, ne vczinil szwemu opekadlniku nigedne prauiszni 1396 |
| Jako Mykolay Chrostowsky nye othbyl... kmyecza Sczepana... gwalthem opyekadlnykowy ksadza probroszczovemv 1466 |
| Jako mnye Jan Gawaraczsky, oczecz wasch, posthapyl trzydzessczy kop gr<oszy> possagu po Annye, dzewcze swey, syestrze waschey i plashcz stuczny, modry, kony za kopa groshi et XII gr<oszy> za wosh groczskyey robothy 1489 |
| Jako to świadczymy, jako sie Więceniec nie ro<z>żegnał opatowi dziedziny mocą i jego gromadzie ani sie mu w las wr<z>ucił 1402 |
| Jako Manczina thego dlugu Jacussowi sesczinascze grziwen ne oplaczil 1427 |
| Jako mne Stanislaw nye dal m<ie>cza chowacz 1430 |
| Jako Swantomir Carsziczski czszo gy wodl Micolay Curanowski przeciw paney Pradlewey, tho wodl za crziwø rzeczø, y za tho ne chczal prziszancz 1413 |
| Jako mne Stanislaw nye dal m<ye>cza chowacz 1430 |
| Jako mnie Jan winowat wąz, ruchę, czapkę jako ośmidziesiąt groszy 1425 |
| Jako Marcin dzie<n>ną i nocną rzeczą uczynił mi szkody jako trzy grzywny swym dobytkiem 1407 |
| Jako my then lysth szgorzal, kthorym myal na tho szyedlyszko oth xyandza Janusza, y wczasz opowyedzal, ysz szgorzal 1482 |
| Rzvcza-cz szya jako koth na myszy, asz twe szyrcze czasko wdyszy |
| Jako mnye Jan j Stanislaw ranczyli oprawą za Byernatha pode sstem kop zacladv, ha jam podlug smowy bylem v Szochaczewye przed pravem, ha hony nye bily any isczecz, any recoymye 1461 |
| Jako prawye pastewnykow w Charwine, rzekanczich pogrodzecz, vsziwaly yego namasthcowye posspolicze i liyvdze 1400 |
| Jako yest Michal nayøl swego kona do dw kobilu, ale ne do trzi, esz oprawil, czso bilo potrzebno 1406 |
| Jako wyedzø y sswadczø, esz pany Krzistka... wyschedwschy z opyekanya Borkowa... oprawyla yest dzedzinø v Parkoschouicz 1401 |
| Jako Tadeusz wnidzie do krola Abagara (cum ad regem ingrediebatur), oblicze jego Abagarus uźry światłe jako słońce |
| Zstąpi (sc. Bog) jako deszcz w runo i jako kropie kapające (sicut stillicidia stillantia) na ziemię |
| 'włosy pokrywające skórę owiec, tu głównie już ostrzyżone, służące jako surowiec do wyrobu nici, sukna itp., coma ovium, lana, e qua fila, panni conficiuntur': |
| Jacosm oprawal pana Janussa *spowedzo... thego dna, jako rok othgladan (leg. otkładan) albo wepran (leg. weprzan?) 1407 |
| Jako mne Ondrzey vynouath pandzesanth groszy y ctyrzy 1423 (?) |
| Jako Marcussz ne pocrath Micolaya... ani s thego vsithka ma 1390 |
| Jako Passzek gyal na mø dzedzinø szamoczwart gwaltem i sz trzidzesczi kmot 1393 |
| Jako pany Hanka... ne przedala wenczey zapusta... po swem manzu, yedno za dwe grziwne, any go roszdala, wyyøwszy tho, czso go dala swim kmeczem pogorzalim 1416 |
| Jako ty konie wracany Janowemu kmieciewi zdrowo, wesoło na ten rok, jako sędzia skazał 1404 |
| Gory wiesieliły sie jako skopowie a pogorki (colles, Puł: pagorcy) jako baranowie owiec |
| Jako prawye pastewnykow w Charwine, rzekanczich pogrodzecz, vsziwaly yego namasthcowye posspolicze y liyvdze 1400 |
| Jako ya tho wyem, o ktore grzschby pobranye Maczey na Pavola zalował, tho pobral na swem 1445 |
| Jako matka *Tomislaowa była w trzymaniu tych części..., a jako jej Wirzchosława jęła krzywdę czynić, tako nie opuściwszy lat *Tomislaow ociec zazwał 1408 |
| 'jednostka pieniężna, składająca się z określonej ilości (przeważnie 197 gramów) drogiego kruszcu, najczęściej srebra, lub pieniędzy (przeważnie 48 groszy), także jako jednostka wagi, pecuniae modus, qui certo quodam aeris, auri, imprimis argenti pondere vel pecuniae numero constabat, etiam oneris ac librae modus': |
| 'opłata pieniężna jako rekompensata za popełniony czyn przestępny lub jako odszkodowanie za wyrządzoną szkodę, też kara sądowa nakładana na stronę procesową, pecunia, quae ab eo, qui malum facinus commisit vel damnum intulit, solvebatur, etiam poena a iudicibus constituta': |
| Jako mi Filip zajął sk[z]ot przeze szkody gwałtem siłą... z tako dobrymi jako sam 1406 |
| Jako pan Piotr posłał dziewięć paniczow... na dziedziznę paniej Margorzaty i zajęli jej, i pobrali mocą i gwałtem skota i owiec jako sześćdziesiąt grzywien 1413 |
| Jako Jarognewssczy... wytrzimaly spokoyne thø thonø jezora Moscziska, o yøz Halska na ne zalowala, trszy latha dobrowolne, nisz gich pozewny listh zasedl 1416 |
| Jako tho yest prawy copyecz wangelni 1420 |
| Pan bidgosczski kedi gest poymal szwa szona Krzemka, tedi gest wszyanl sz nya tako wele, jako dwesscze kop wyana 1419 |
| 'suma pieniężna lub nieruchomość zapisywana żonie przez męża na swoich dobrach, jako odwzajemnienie za posag i zabezpieczenie na przyszłość, pecunia vel praedium, quod uxori a marito pro dote legatur atque in mariti bonis collocatur': |
| Jako Jan y Bartlomey ne daly dzedziczstwa... Bechne, sorori sue, za yeyey dzal, ale yey zastawily w gey wene 1417 |
| Mowa wasza a dary wasze są mi jako proch, groza jako ogień na ścienie napisany |
| Jako tho swyathczimy, jsze Voytek... nye jachal na crolewską drogą dobrowolną 1433 |
| Jako my nye dzirszymy gymyenya gwalthem, za kthore Jakvb zamyaną vdzelal, thako nam pomozi boog y szwanthi crzisch 1472 |
| Takie znamienite znaki, jako na polu ujazdy, ale w lesiech ciosny albo znamiona na krzyż (ad instar crucis), jako jest obyczaj, wyrąbiona |
| Jako to *swathczo, esze... kmecz ne wczinil gwalthu... ani kogo ranil 1398 |
| Jako ya tho vyem, jsch do Yana... nye wnyesyono rzeczy slodzyeysky... gy gynsych kthorychkolvyek 1491 |
| Jako Falek wyssedl s prawem, ossadziw, ot paney Alleny, a pani Helena wsala gemv sesczdzesant cop zitha moczø 1386 |
| Jako Passzek gyal na mø dzedzinø szamoczwart gwaltem y szabil mi panoszø 1393 |
| Jako kanonik jechał na Chebdzin dom samodziewiąt z tako dobrymi jako sam 1403 |
| Jako Stanisław samotrzećnaćcie z tako dobrymi, jako sam, na Andrze<j>ow dom gwałtem nie biegał 1407 |
| Jako ne mym zagnanym z dworznica ani ma vina dom sya pocaszil 1419 |
| Jako Czestk dawał Jakuszewi skot <na> ręki, jako sąd skazał 1388 |
| widzieć kogoś kogoś, kogoś jakiegoś, coś jakieś, jako: |
| Jako pani Święchna... dzierży wszytkę dziedzinę Słęczynę od tych lat, jako jich list sądowy mowi 1417 |
| kogoś jako coś: |
| Jako Niklewi[e] nie zginęło moim wjechanim jednym i drugim tako dobre jako siedm grzywien 1437 |
| Jako mye pany *Owska odegnala od myerzanya myar y od branya gych sz mlyna mego 1493 |
| Jako my pan sandza ranczyl za swø jøtrew y za swego bratha, ysze myø mely wyczlicz oth kaszdego czloweka za trzy latha o tø kupyø, sczosm v nich kupyl 1412 |
| Umbre transitus, jako *czyen szchodzenye, est tempus nostrum (Sap 2, 5) XV med. |
| Nieprzyjaciele zaprawdę boży... schodząc jako dym schodzi (deficientes, quemadmodum fumus deficient, Puł: zaginając jako dym ginie) |
| Jako anjoł pokrzepił Jozefa a jako sie jemu droga ukrociła |
| 'opłata pieniężna jako rekompensata za popełniony czyn przestępny lub jako odszkodowanie za wyrządzoną szkodę, też kara sądowa nakładana na stronę procesową, pecunia, quae ab eo, qui malum facinus commisit vel damnum intulit, solvebatur, etiam poena a iudicibus constituta': |
| 'kara sądowa nakładana na stronę procesową, też opłata pieniężna jako rekompensata za popełniony czyn przestępny lub jako odszkodowanie za wyrządzoną szkodę, multa mali facinoris commissi vel damni illati': |
| 'mający związek z pokupem bądź pokupą, ad poenam, quae pokup vel pokupa vocabatur, pertinens': pokupna (wina) 'pokup, kara sądowa nakładana na stronę procesową też opłata pieniężna jako rekompensata za popełniony czyn przestępny lub jako odszkodowanie za wyrządzoną szkodę, multa mali facinoris commissi vel damni illati': |
| Le[cz] tego pytał (sc. Herod Jesukrysta) nie jako miłośnik prawdy, ale jako pokusiciel, aby jego pokusił |
| Jako moya kasznya ne wszyøto Maczeyeui picze y ginnich domowych rzeczi chaszyebnø rzeczø 1420 |
| Jako ya... nye zasthapilem drogi dobrovolnyey Thomkovy... anym gemv zadal... yanyey krwavey (sc. rany) na szkrony, oth kthorey rany *skronnyey ranka prawa wladacz nye mose 1480 |
| 'dobrowolnie na siebie przyjęte umartwienie a. kara wyznaczona jako moralne zadośćuczynienie za grzech, paenitentia sua sponte suscepta vel peccatorum luendorum causa imposita': |
| Jako Adam na smowni dzen s listem na szoltistwo przyal... y pokladal list a k temu Meczslaw ne bil y mnø to oswadczal 1399 |
| Is Petrasz wroczil wschitki listi xøndzu biskvpowi, jako mu slubil 1393 |
| 'rodzić się jako pierworodny, primum nasci': |
| Ale ja jako głuchy nie słyszał jeśm a jako niemy nie otwarzaję ust swych (non aperiens os suum) |
| Jako[m] ja... nie otwierałem jemu domow, chlewow gwałtem anim jego uszkodził moim otwieranim jako trzy kopy groszy 1474 |
| Jako my byly zandzyamy v proboscza... y dzyen sdaly *Mykologyawy..., a on na dnyv szdanym nycz nye dzyalal 1497 |
| Jako uroście (sc. ziarno gorczyczne), ... będzie jako drzewce, iże ptacy przylecąc siadają na jego odroślach (ut... habitent in ramis eius Mat 13, 32) |
| Gory, wiesieliłyście się jako baranowie a pogorki jako ownowie (Puł: baranowie) owiec (sicut agni ovium)? |
| Oblekł sie jest w przeklęcie jako w odziew, i weszło jest jako woda w wnętrza jego (in interiora eius) |
| Jako myne Adam wynowath pøcz kop 1409 |
| I to wyznawam przed prawem, jako sie rzecz w sobie ma (OrtMac 20: jako się rzecz ma) |
| Jako ya na them dzale ogrod zagrodzil, kthori dzal moy listh ozywa 1451 |
| Jako czom vszal... koszą, szyrp y plachty, hy szekyry, tam vsząl f szvem zapuscze..., ysz v nyem rąbono, szeczono hy szatho 1444 |
| Jako gya... nye szegnal gwalthem sz robothy gyego kmyeczy de Myednyk oth szyeczenya lank 1497 |
| Jako Voczech ne w<z>anl szeczi chanszebnø rzecza Janowi 1397 |
| Jako mne oczecz obeczal czanscz dacz, yegdim sza ozenil 1425 |
| Jako to świadtczą, jako Piechno był wieczysty dzedzic dziedziny 1406 |
| Jako wiemy i świaczczymy, jako prawie kupił podsędek wieczyście Poprężniki i listy na nie miał 1393 |
| Jako kameen, thako kaptuur, pissan bądze przes k y kuur |
| jeden jako drugi |
| jako gdyby |
| Jakom ja to jednał zapisać, jako jednacze naleźli 1435 |
| Jako Mykolay Chrostowsky ne othbyl we dwdzesthu kmyecza Sczepana... naprzecywko zwyczayv zemye gwalthem opyekadlnykowy ksadza proboszczovemv 1466 |
| Jako bila na poczatku y ninie, y zawsze, y na wieki wiekow |
| Jako tø dzedzinø ne trzimami v szastaue, aleszmi yø kupili na weky 1393 |
| Jako Dorothia... pyanczidzeszanth kop Pyotrovich hv mnye nye polozhila 1458 |
| Jako Oland jest w dzierżeniu dziedziny odtychmiast, jako list wyszedł 1399 |
| Jako to świadczymy, jako droga s Racslawkowic do Gorki to droga wiekuja i naszy starszy jeździli 1399 |
| Jako Jaan vyedzal, kyedy Maczey moy lyud polupyl, a lvpu do dwora nye dal 1439 |
| Jako poziczil Pretpelko w mne zamosstrzala y *wnoszel w pane dom do czalw (leg. działu), y o them pani we 1407 |
| Tegom ja tam skodzen, jako trszidzeszcy grziwen, tako wele tich trszydzeszczy grziwen, czszo na gich czanscz przydze 1416 |
| tako wiele jako mało |
| Jako Dorotyja wniosła do Siemki... bydła j jinszego mało i wiele jako dziesięć grzywien 1416 |
| Jako Jan y Bartlomey ne daly dzedziczstwa... Bechne, ... ale yey zastawily w gey wene thako wele, czso drugem szostram dawaly 1417 |
| tako wiele rzeczono (jako), tako sie wiele rozumie jakoby |
| Jako[m] my... w bydle mąlem y wyelgyem... schkody nye vczinyly 1471 |
| Jako ta pani po wyściu lista wzdawnego pana starościnego była w dzierżeniu swe części i czynsze brała, jako list omawia, jedno [je] łoni je wodzono w czynszech 1425 |
| Jako tho, czszom cupil szoltisztwo v Sczepana, tom mu wszitko zaplaczil y ne wynowatem mu go niczsz 1414 |
| Wysznaly szye ktho, acz szye myastv dal na myloscz, themv mozecze vnyszchycz (OrtMac 40: vmnyeyszycz) albo mnoszycz wyny (quam, sc. veniam, augmentare et minorare potestis), jako vaszchą wola |
| 'posiadać czasowo na mocy zastawienia, jako zabezpieczenie spłaty długu, bona alicuius oppignerata ad tempus tenere': |
| Jako czom vszal vosz hy dvoge koni, koszą szyrp..., tom vsząl f szvem zapuscze 1444 |
| Jako Pielgrzym ślubił... konie wrocić, jako by mu sie <z c>hąśby wyprawił 1388 |
| Tegodla kiedy czynisz jamużnę, nie daj przed sobą trębić, jako czynią licemiernicy w synagogach a na ulicach, aby je ludzie chwalili. Zawierne wam powiedam: Wzięlić pomstę swoję (receperunt mercedem suam Mat 6, 2) |
| Jako wojowania nieprzyjaciel (war. lub.: jako wojowanie nieprzyjacielskie) sicut in vastitate (regionem vestram... alieni devorant et desolabitur sicut in vastitate hostili Is 1, 7) 1471 |
| Jako Dorothea ne ranczila Janovi swø volø, ale przimøczona 1391 |
| Jako medzy Woyaczewem a Runowem bily stare copcze a thy Micolay... ponowil 1420 |
| Gdyż rowność miedzy stadłem jest rozmajitość, bo niektorzy są wolniejszy, ... to jest mężowie niżli żeńszczyzny (quedam personae libere, ut virorum, aliarum autem, ut mulierum, minus libere agere possint in iudicio, Sul 54: miedzy ktorymi niektore persony wolne, jako są mężskie, a niektore, jako niewieście, mniej wolnie mogą żałować) |
| Czcienie o tem..., jako Elżbieta wielmi łaskawie przywitała (sc. Maryję) jako swą siestrzankę (quod Maria ascendit ad domum Zachariae et Elisabeth cognatae suae) |
| Jako jest Blizbor nie wiedział, kiedy upozywano s te dziedziny o młyn a o jezioro 1396 |
| Jako to świadczą, jako pani Margorzata Szymana wręczyła in dimidiam decimam marcam a s tego go nie uprawiła 1401 |
| Czhom uczinil Ondrzeyowi, thom uczinil, kedi nan wolano jako na szlodzeya 1425 |
| tak wiele jako |
| Jako mnye Micolay penødzy ne dal na then dzen, na kthori czøcz (leg. cię-ć) vprosszil 1433 |
| tak jako: |
| Jako praue pany Adamkowa sz Mikolaiem, swim sinem, upusczila bratha s røkoyemsthwa, czszo bil ranczil za nya dzeszøcz grziuen 1411 |
| Jako Staskovi homines non deportaverunt szita... pana skarbnikova 1399 |
| Jako Choczemir ne woral w Katharzyn<in> dzal na oszmy zagonech w gey rolą w szirza domu 1424 |
| Jako Pyotr... nye zasthapyl drogy dobrowolney w Szyroczczv na vlyczi Stanyslawowy... any naan virczochem vderzil 1471 |
| 'dać coś na przechowanie osobie godnej zaufania, lub brać coś na przechowanie jako osoba godna zaufania, aliquid apud aliquem deponere, aliquid alicui asservandum dare (dicitur de homine, cui fides habetur), vel ab aliquo asservandum accipere': |
| Jako czszo yest Barthlomey robil, tho sz Yanowø wolø robil, szwe zytho woszø sz Wochowa 1411 |
| ~ Litera w- (w odczytaniu wydawcy) może być też ligaturą vi, co te zapisy pozwalałoby czytać jako wyrębić. [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako urąbiła.] |
| Jako thy wyączerze y thy wirsze, y thy czolny, czom ye pobral na stawye, thom ye gedną bral, a wszythki-m dal na panskye skazanye, wyąwschy gedną wyrszą 1429 |
| Jako czso my prawo skazalo panu Barthossewi zaplaczicz resz 1416 |
| Jako Piotrasz uręczył Tomę za brata naprzeciw staroście 1405 |
| Jako o ty pieniądze, cso ji uręczyli Piotr i Mikołaj za Watę, w tem jest szkodzien w szyrokie grosze żydowskich pieniędzy dwadzieścia grzywien groszy szyrokich 1419 |
| Jako Ja[n]gnieszka przed nami wpiła a krzyczała na poli, a skarżyła, że je usile uczyni<o>no i dziewstwo <j>e odjęto 1433 |
| Jako Witosława uręczyła Bogufałowi konia, ten je nie zapłacon 1401 |
| Jako Andreas et Boguchwał... uręczyli pana Lutka... et Johannem... na przeciwo Januszowi... o pięć jrzebi 1407 |
| Jako Szczepan uręczył Bogla do Żydowina o sześć grzywien 1391 |
| Jako Dobiesław wykupił Szarłata i Chemk<ę> ot Jana, zacz je był uręczył 1389 |
| Jakosmy przy tem byli, jako Bogusława Szczytnicska nie uręczyła Mikołaja do Leniewej, iżby miała jechać do Pyzdr[y] do sąda 1409 |
| tako (dobry) (...) jako coś: |
| tako wiele (...) jako |
| B. w zdaniu złożonym, jako odpowiednik zdania podrzędnego (również z elipsą orzeczenia): 1. sposobowego 'w ten sposób, w taki sposób, tak (że, jak), eo modo, ita (ut)': |
| Jako mnye Sigmunt... przekopal row przes lank Chabdzynsky do yezyora szwoyego, *vyadacz vodą s Wyszly 1488 |
| Jako Katherina, uxor pana Byerwoldi, percussione ne porzucyla *dzeczyacyø, neque ab eius manibus puer mortem habet 1424 |
| Jako kameen thako kaptuur pissan bądze przes k y kuur |
| Ja jako głuchy nie słyszał jeśm a jako niemy nie otwarzaję ust (non aperiens os) swych |
| Jako na B. Potraszowi macerze posagu niczsz ne zostalo ani Potrasz ku B. prawa ima 1391 |
| Jako Pavel Nyscyczsky ny kupyl hv mnye konya wronego za *pyecznaste kop 1461 |
| Jako Passzek gyal na mø dzedzinø... przed ma vrota 1393 |
| Jako pani Przechna nie podniosła koła u młyna... wyszej, niźli jako młynarze krolewscy z sądu dani ustawili 1426 |
| Jako mi Pstrzech (?) nie zapłacił poł grzywny ani dwojich wrot stoczystych (var. ib.: staczystych), ani swisły<ch>, jako zań Jędrzych zaręczył 1427 |
| Jako mnye Prachna vszkodzyla zaoranym et possyenym rol na wyenye mem 1490 |
| Jako Mykolay... plothy zirdzenye (leg. żyrdziene) Maczeyevy... poszyek gwaltem 1483 |
| Jako Potrasz Margorzacze saplaczyl ysczynø y scodø, ana ('a ona') mu lyscza ne wroczala 1396 |
| Jako mye Pelka nye dal chovacz lystha... wyennego Malgorzacyna na wroczenye 1462 |
| pl. tantum 'suszona kora pewnych gatunków cynamonowca, używana jako przyprawa oraz jako lek, exisccatus cortex cinnamomi, conditio ciborum et medicamentum': |
| Krolewstwo czwarte będzie jako żelazo. Jako żelazo trze a skraca (comminuti et domat) wszytki rzeczy, tak stroskoce ty wszytki rzeczy a zetrze |
| Jako mnye vynowath Andrzey... kozvch vyevyerzyczy 1461 |
| Jako Mikolay ne poslal swych ludzy do Vrzazowa 1412 |
| Jako u Tomisława nie postał ni jeden list po tem, jako mu ji Przybysław posłał 1390 |
| Jako czom *wczgnal ty voly, tom ye wsczagnąl na swem, ysz gego d<r>zewo wosl przesz dzewatha graniczą 1416 |
| Jako Szczedrzyk zapłacził Jakuszewi trzydzieści grzywien za dziedzinę, a nics mu więc nie winowat 1420 |
| Jako ya szamoczwarth... nye zasthapilem drogi... Thomkovy... anym yego sbyl gwalthem, anym gemv zadal *thrzach ran synych a *yanyey krwavey na szkrony, oth kthorey rany *skronnyey ranka prawa wladacz nye mose 1480 |
| w zdaniach podrzędnie złożonych występuje w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik zdania podrzędnego lub częściej wzmocnienie innego odpowiednika i wskaźnika zespolenia 'to, to zaraz, to już, to gdzie, to wtedy, to tak, tum, tunc, et tunc': |
| Jako przi tem bily, kedy Micolay szedl... na Janowø dzedzina... y vsul trzi copcze gwaltem 1416 |
| Jako mne Micolay ranczyl ranką pospolithą dwa cona za pancz cop 1425 |
| B. w zdaniu podrzędnie złożonym jako odpowiednik zdania podrzędnego lub równoważnika imiesłowowego: 1. czasowego 'wtedy, to, eo tempore, tum': |
| Tego vmarlego... zbroyą, tho gest harnasz, jako gesth klobuczek, panczerz, polplaczye, sczyt, tarczą, myecz, ... mą wsząncz brath tego vmarlego |
| Jako czso mi Świętosław wrocił owce a drugi<ch> mi nie wrocił, tych mi zginęło tako wiele jako trzydzieści 1398 |
| Jako jest Jan *przyszełd w Mikołaj<e>w dom i wziął mu koń jako dwie grzywnie i złomił jego dom mimo zapłacenie 1415 |
| więcej... jako |
| co więcej, jako więcej, kako więcej |
| Jako thy wyączerze y thy wirsze..., czom ye pobral na stawye, thom ye... dal na panskye skazanye 1429 |
| Jako Stanislaw Slap... ne targal (ib. nr 590: tergal) ye (sc. Margaretham) za røkø a ne wloczil ye przesz gistbø 1415 |
| Jako Maczey bil Nakel<s>kich czloueck tedi, kedi gi Kusz pobral 1396 |
| Jako prziyeli do Welgego Koszmina, tako szø pusczili gedna[n]cze v rancze. Tedi Senuiczowe pokaszali swe wini wipiszane nemeczszky... Tedi *rzegk pan Hinczka: Dacze mne ti wini wipiszafszy, iszbich na to odmowø dal 1395 |
| Jako Więceńc nie kazał wziąć człowieka zabitego do wsi ani sie zamowił z Mikołajem o tego człowieka w postwolstwie stać 1426 |
| Jako gest Jan s te postaczi, gich kleynota, gich sczitha y gich krwe 1393 |
| Jako mnye s thoba vgednano..., yzessh myal yednacze s sthrony swey sthawycz..., a nye posthawylesch 1486 |
| Jako Machna nie postąpiła jednacskiego skazania, ale mimo jednacski<e> skazanie pobrała dzieciem imienia jako pięć grzywien 1403 |
| Jako Swanthomir uszedl Swanthomirowi s twerdze o penandze, o gesz gi bil vszadzil 1393 |
| Jako mnye przes szyna swego Alexego... ranbal drwa olschowa w gayv gyego... gwalthem y vwyosl do domu thwego valoris L-ta grossos 1496 |
| Jako Jarand prziyachaw gwaltem na Dobkowa *drzirszawa... szlupi rambil 1418 |
| Wierzyć też temu mamy, iże był przyjął (sc. szatan) człowieka formę na sie, w ktorej by mogł Boga uznać (pro zwie<ś>ć?) albo sie s nim umowić (in qua dominum circumducere et colloqui posset ei), bo jako minią, iż był w duchownej albo we mn[n]iskiej postawie przyszedł |
| Przysięgam... sprawidliwości użyczać, jako wdowam tako sirotam, gościowi jako sąsiadowi XV p. post. |
| Jako gya na zasthawysku, na lasche, na roboczye gyego nye pobral ryb robothy gyego anym go vmyeyszyl we dkwpa (pro dwu kopu) vzythkoph 1497 |
| jako... i tegodla: |
| Ale ja jako głuchy nie słyszał jeśm (non audiebam)..., uczynił jeśm sie jako człowiek nie słyszący (non audiens) |
| Jako Swøchna ne vikradla re furtiua de grenario Hancze valoris pro marca 1406 |
| Jako Toma ne vicradl Lancomira ani go vzithka ma 1391 |
| Bøcz swyøøt, jako ia iestem swyøøt, pan, ienze poswyøczam (sanctifico) was |
| Jako przydø Stiborius w moy dom, w me ogrodzene, porøbyl my quatuor quercus y dwye szosze wszøl y przeklath gwalthem 1410 |
| Jako Jaroslaw vidzerszal then *laysz dobrowolne trzi lata, o yensze y (leg. ji 'go' ) Bronisz obszalowal a nigdi go przed lathi w prawo ne wstawal 1415 |
| Jako Margo<r>zata ne wstawila w prawo Michala, nisz trzy lata wysla, o trzydzesczy grzywen 1411 |
| Jako *czsø są szamyenily Pyotr z Janem rolamy, ten szamyan<ę w>ydzersszal *Jam mimo trzy[s] lata y nysz są wstawil w prawo 1421 |
| Jako potand Stroszyn mi obyal y vkazal, kedi mi dzedzyna Oporowo przedawal 1413 |
| Odzieni bądźcie jako sowitym płaszczem (1471 MPKJ V 66: płaszczem sowitym) sromotą swoją (operiantur sicut diploide confusione sua, Puł: jako trojną sromotą swoją) |
| wraz z chlebem jako symbol utrzymywania, żywienia: |
| Uczynił jeśm sie jako człowiek przez pomocy miedzy martwymi wolen, jako ranieni spiąc (dormientes) w grobiech, jichże nie jest pamięcien więcej |
| Jako po Annye, zenye mey, nye osthalo wyprawy za dwanascze kop po szmerczy yey, ysz tho bandacz sdrowa potrawyla, anym thego wzyal 1486 |
| Wysłuchawszy dziewica Maryja ty słowa, nasilniej się smęciła, przeminiwszy swe światłe oblicze i spadła jej barwa krasna jako roża, bądź przeminiła sie w białość (color eius roseus mutatur in pallorem) |
| Jako ta polowicza Chobnicz... nigdi ne bila krola Kazimirowa, ale na Blosa spadla po gego oczu 1403 |
| Jako mnie nie dał Adam w czas potrzeb ku oprawieniu istby... Jako mnie Stanisław słał do Jedama prze potrzeby ku oprawieniu istby 1425 |
| Jako ya nye wsyal yemu violenter myeccza na Lutostanyu XV |
| Jako przy tem bili, gdy pan Pasek wszyøl pyøcz grzyven gr<oszy> penødzy Micolayewych s Szyrznik wyssey, nysly prawo myal 1417 |
| Pan... sprawiedliwość s nimi ma uczynić, jako o spolitem młynarzu (de communi molendinatore) też w księgach ziemskich wyszszej jest obyźrzano |
| Jako kedi Otha wszyanl rok na mlinarza od szwego kmecza 1424 |
| Jako czo na mia zalowal Sandzywoy Nyewerszky o pothfwirdzenye copczew oczu gego, tego mu nye snam anymu (leg. anim mu) rzekl oczczu gego myedzy Wirzbnem a myedzy Myechoczyny 1435 |
| Jako to me jest, kędy jadę po tych miast, jako mi woźny ukazał ku Chociczy 1432 |
| Jako ten listh dzelny... yest listh *sprawidlny y po prawdze viszedl 1415 |
| Jako Mikolay poraszyl pogrodek podlug panskego skazana y podlug mari, a potem viszey ne wsnoszyl 1413 |
| Jako Przibislaw otdzelil Grzimka pirzw, nisz ten lud poueszil (pro poueszczil?) 1389 |
| 3. zaimek przymiotny wskazujący służy jako odpowiednik zdania pobocznego przydawkowego: a. przed zdaniem: |
| To we bog, jako to ne gest kosczelne 1393 |
| Jako Mikołaj nie spu<sz>cza Jana, ale jako przed nim biega, tako biega 1409 |
| Jako czom *wczgnal ty voly, tom ye wsczagnąl na swem 1416 |
| Jako to świadczą, jako Mikołaj wściągnął konie na drodze nocną rzeczą 1419 |
| Jako ten koń, ktory umarł w tem wściągnieniu, był tako dobry, jako dwie grzywnie groszy 1425 |
| Jako stradzą jako ośḿ grzywien jego nieosadzenim karczu, wilcy krowy w ten karcz wtargali 1417 |
| Jako w lesie drzewnem z siekirami wyrąbali drzwi jego wtąż (in idipsum, Fl: w toż istne) |
| Jako wtenczas, kiedy panic do mnie jeździł ot paniej Turewskie w poselstwie, tedy Wojtko mym kmiotowicem nie był 1428 |
| Jako Janowim biczim mocznim Margaretha *dzenczącza posbila y ot yego bicza vmarlo 1416 |
| Jako thy penandze, czszo gich pan Jarotha dobil na swey wuyney, thy wyszly sz yego ymena 1418 |
| Jako ya mam tha vmowa s Mycolayem, esz mi myal dacz wwanszane ve dw (leg. dwu) kmeczu w Rastowe 1427 |
| Jako Rawa... w xanzeyi pusczyey podle swogych stanow w szwem sznamyenyv syeczy any stampycz na swyerz nye *stawyam 1471 |
| Jako tych pyenødzi szemskich, ktoresz noster pater wibiral, nichil plus penes nos est tantum undecim marce 1412 |
| Jako praue pani ne poziwala ho thi granicze dwoyey 1418 |
| 'pozywać na podstawie osiadłości jako kryterium właściwości sądowej, in iudicium vocare, cum reus certum quoddam domicilium habet': |
| Jako my tho vgyednaly Jacvba... o poswy, kthoremys go byla poswala... y na nyesz rok stala a nye myalasz sthavacz 1494 |
| Jako Mykolay... syeczy any stampycz na swyerz nye stawya any [w] swyaza kxanzego thymy szyeczamy any stampyczamy nye pokrathl 1471 |
| jako to |
| Jako Pawel... nye myal wyąnczy pozythku w lągu... yeno... stare barczy swego znamyenya oprawyacz a pozythek bracz, nowich nye przyczynyacz XV p. post. |
| b. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako mi Przech (?) nie zapłacił poł grzywny ani dwojich wrot stoczystych (var.: staczystych) ani swisły<ch>, jako zań Jędrzych zaręczył 1427 |
| Jako czo myą vynoval Pyothr... o zitha zmloczenye v sstodolach y w brodzech any tego vzythku mam, gedno tho, czossmy pospolv strawyly 1437 |
| Jako to ne yest vilozna droga, ale myedza 1446 |
| Jako Benak... ne wsøl skarbu (leg. z skarbu) pana stolnikowego nichsz wissey[e], yedno czszo wisnal 1416 |
| Jako ten *kmeythowic ne daw na boru czaszey (leg. ciążej) na prawo y szekyra nan wycepnal y rana mu dal 1423 |
| Jako ten list ne wymøczon, ale dobrowolne dan 1411 |
| Jako mye pany *Owska odegnala od wymyerzanya (przedrostek wy- skreślony przez pisarza) myar y od branya gych sz mlyna mego 1493 |
| Jako Othto comendator winowath gemu dwadzescza grziwen myesczskyego dlugu lokczem wymerzonego 1433 |
| Jako my pan sandza ranczyl za swø jøtrew y za swego bratha, ysze myø mely wyczlicz oth kaszdego czloweka za trzy latha o tø kupyø 1412 |
| Jakom nye wszanl czynschu domini Nicolai... any zytha wymloczyl thako dobrego jako dwadzeschcza grzywyen 1432 |
| 'dać jako posag lub wiano, dotis nomine dare': |
| Jako Andrzich po vyednanu ne widawal pana Dobrogosta w duchowne prawo sz yego zoną 1415 |
| wydawać (się jako ktoś, jakimś) |
| Jako co na mię żałował Jędrzej Ceradzski, bych jemu list miał dać na wyclenie dziedziny połowice Ceradza Nowego, jako wiederkowy list omawia, tego mu nie znaję 1435 |
| 'suszona kora pewnych gatunków cynamonowca, używana jako przyprawa oraz jako lek, exsiccatus cortex cinnamomi, conditio ciborum et medicamentum': |
| O tem, jako jemu dali treść w rękę... Po tem koronowaniu przynieśli treść morską tszczą i dali jemu w rękę miasto sc[r]eptrum. Baczy, iże tszczą treść a nie laskę drzewa. Mieniąć niewierni Żydowie przez to, aby on był krol stracony, tszczy a prozny..., aby też był krol tszczy a prozny jako treść |
| Jako vipelnil gi *zaplathili, gi nigisal (pro uigiscil) rakoyma swego 1416 |
| Jako Marczin vyyal s zalogi przesz Dzeczinne vole 1413 |
| Jako szø w mnje pirwey Sczepan *vssrzødzil, nisli visszethl do Micolaya 1432 |
| Jako Jandrzey iest nasz brath, nasz kleynothnik y z nassey krwe wyssedl 1390 |
| Jako pany Febronia ne myala Adama... w swey moczy, w swey stroszy any s yey stroszey wyszedl 1412 |
| Jako Maciej poręczył za list za swego syna; a temu nie wyszła dwa miesiąca [jako] 1412 |
| Jako ti granicze... szø prawe granicze i s prawa wisli (var. HubeZb 71: prawe wysla) 1398 |
| Jako ja to dobrze wiem, jako Jan nie ukrad Sarce konia 1405 |
| Jedni bezprawni tako są, iż jich prawo nie jest tako sprawne albo doszłe jako jinnych ludzi, a nie mogą człowieku pomoc przysięga<ć>, jako są jigracze, łaziebnicy, łotrowie kostarze, pijanice |
| Jako mnye lysthovi poth syrzednya pyeczączią na cząscz Sdzyechowska w Regulach slvschayaczemv pyeczacz vrvana 1491 |
| Jako ty rany, czszom gey vosznemu vkaszowal, ty mi on ranj dal 1421 |
| Jako anjoł pokrzepił Jozefa a jako sie jemu droga ukrociła. Ktorąż mieli dwadzieścia i trzy dni ić, ta się im ukrociła, iże przez jeden dzień szli (quod via abbreviata est eis) |
| liczebnik główny 'tres': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. składnia zgody z rzeczownikiem (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): aa. nom.: |
| Jako Januszewa matka yest naszey crwe, naszego clenota: trszy carpe o gedney glowe na sczicze, zawolana Crakwicze 1413 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| liczebnik główny 'triginta': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako Budziuoy y Wawrzinecz tich sladow in Sepno... ne dzerszø... in obligacione..., ale vkupenim wekugistim 1415 |
| Toć lud jako lwica powstanie a jako lew podniesie się, nie ulęże (non accubabit), dojąd nie pożrze plonu a zabitych krew wypije |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako csom dobył na Tomisławie..., tegom szkodzien lichwą i szkodą jako trzysta i dwadzieścia grzywien 1411 |
| tu... jako: |
| Jako ja nye wszethl na dzedzyczthwo... do sthawv sz oscza anym vlovil sczvk za pol kopy 1480 |
| Jako Hinczka nie gonił Niczka pod zakładem dwustu grzywien, jako pan starosta ułożył 1406 |
| Jako są wrzucili w tę dzielnicę naszę dzierżawę, a mysmy tako bliscy jako i nasz stryj 1386 |
| 'oddać coś komuś do zamkniętego pomieszczenia (jako zastaw?), aliquid (nomine pignoris?) in conclave clausum dare': |
| Jako Andrzey nye rąnczil za mya wipiszv se xąng panv Pyotrowi trzech kop istnich pyenyądzi o Jana *Kakowyanskego 1451 |
| Jako... gya... nye vderzyl gyego, anym zadal rany krwawey w glova myeczem s thylu 1496 |
| Jako... Stanek przelomil my ploth a roslomil y wywyodl my konye tylem 1428 |
| Jako Bogusz wrzucził się w Ściborowę macierzyznę po wyprawianiu, jako ją Ścibor od Miecka wyprawił 1414 |
| Jako wem y swathczim (Kościan nr 125. 150: swaczim), eze Adam ne ucradl Falkowi dwu kopu rzi 1386 |
| Jako mym wypuszczenym mego kona panv Marczinowy za X grziwen scodi w gego cobilac<h> (sc. nie uczyniłem) 1404 |
| Jako mene Elena wipusczila pol kopi 1423 |
| Jako Paszek virzekl sø sz rakogemstwa przed Abramem 1424 |
| Jako Margorzaczin occzecz bil dzelen s Wanczenczem, swim brathem, y *wyszedacz dobrowolne trszy latha w swem domu 1418 |
| Położyli są znamiona swa znamiona, a nie poznali są jako w wyściu na wysocze (sicut in exitu super summum, Psałterz podiebradzki: na wysoczye) |
| Jako Mikolay poraszyl pogrodek podlug panskego skazana..., a potem viszey ne wsnoszyl 1413 |
| 'pomarańczowy proszek z wysuszonych znamion słupka kwiatu szafranu, służący głównie jako przyprawa, pulvis e floribus Croci sativi L. confectus, quo cibi condiuntur': |
| 'sam jeden, samotny, solus': [jako wrobl szczegielny] |
| Jako ja nye wszethl... do sthawv sz oscza anym vlovil sczvk za pol kopy 1479 |
| Jako cień, jenże mija, wzięt jeśm i wytrzęsion (excussus sum, Fl: wybit albo wypędzon jeśm) jako kobyłka |
| Jako yest then wol doma uchowan a ne yest cupni 1406 |
| Jako Choczemir ne woral w Katharzyn<in> dzal na oszmy zagonech w gey rolą w szirza domu 1424 |
| Przeto jako gość będący jeś w ziemi i jako podrożny uchylasz się ku bydleniu (declinans ad manendum)? |
| Jako mi sø Wanczlaw poclonil przeth swantim Marczinem y o tosm gy vczandzal 1391 |
| 1. liczebnik główny 'sex': a. jako liczebnik jednoczłonowy: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| 'sexaginta': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako Potrasz Margorzacze saplaczyl ysczynø y scodø 1396 |
| Jako ya tho vyem, eze sya Micolay... v szemy vczczivye chovą 1468 |
| Jako mne Jan nye uczinil plasczem za suknyan doszicz 1428 |
| Jako oczyecz sz maczerza... wydawaly Dorothya a wydawschi za czacz (pro czascz.?) gey doszycz vdzelaly 1471 |
| Jako... Girzik... kmyeczia Marczina na dobrowolney drodze nye sbil gwaltem... ani vdzielawschi thego gwaltu w moy dom ssya wroczil 1468 |
| Jako mnye Jan... posthapyl... plashcz stuczny modry 1489 |
| Jako Jan kupował u Wawrzyńca... i zajazdę mu Wawrzyniec uczynił, a mimo tę zajazdę ujachano dziedziny Janowy tako wiele jako osiemdziesiąt grzywien 1428 |
| Jako Szimon sdrusil ten dzal, czso <o>ny gednaczi wgednali i s Jacussem 1393 |
| Jako se gest Thoma vgednal i s *Andrzeam, czo nayn schaloval 1396 |
| Jako Swanthomir uszedl Swanthomirowi s twerdze 1393 |
| ukazać się jako ktoś: |
| Jako pan Vanczenecz... vmarl, ten czso szyą slomyl 1416 |
| Jako Yadwiga przedala swa czanscz w Golach y iam poslem bil do gey bracy ot ney, aby wszdawne ot ney prziyanli 1418 |
| Jako pan *Paszel ne ranczil... za pana Mosczicza... za swerzepky 1415 |
| Jze Swantek ne wsąl sindow al. reczi, jako sescz grziwen 1442 |
| Jako Jan y Micolay s szwimi synowøty Zemlyno dzedziną widzerzely mimo trszidzesczy lath 1415 |
| Ale jako powieda dziewica błogosławiona swej dostojnej słudze, świętej Brygidzie, rzekący, iże jemu nie dano tako wiele, czuż iżby sie mogł oblec, ale jedwo wrzucił na sie suknię, aże ji poczęli ciągnąć, ależ potem wzdział swoje ręce w rękawy |
| Jako yesd Micolay... pusczil proszno kony, szrzebcza y cobil Jaronemu swich wlosnych, *ktorzesch on byl nalasl v nego 1427 |
| Jako mne Jassek zagąl kobily sa<mowtor> na proszney pastwe sylą 1424 |
| Romey byl sza jako dobrj czlowek podluk jego sziku a gego odgechanim ne stąla skoda panu Komorowskye<mu> 1443 |
| Jako masch moy... rosdzelyl sya ymyenym rvschayaczim pr<z>ez dzelcze... s brathem s rodzonem 1495 |
| Jako to świadczą, jako to, cso-smy rąbili, to-smy nie sobie rąbili, ale-smy drogę przecinali 1417 |
| Jako to świa<d>czę, jako Szymanowi przysądzono Święchowo mienie pirwe, niż ji Święch obesłał 1391 |
| Jako do Vtroszina... przigeli, taco rzecli gednacze pana Hinczkoui 1395 |
| Jako mnye pany stara swymy dzeczmy lystu nye vydala, ktory my byl Vrban ranczyl 1461 |
| Jako pany Hanka Chelkowska ne przedala wenczey zapusta... yedno za dwe grziwne 1416 |
| Jako *Grzegosz ne szøndal prau<a> v Hanky na panske 1393 |
| Jako prawye panu Spithcowi, woyewodze, nye obyanzal yesm sye dacz za wyny drew we dwa pyecza wappna szedz (leg. żec 'palić') 1400 |
| [Prawdopodobnie zestawienie dzesthimi *penoczmi powinno być czytane jako częstnymi pieniędzmi. Według Z. Wanicowej oznacza ‘sumę stanowiącą wycenę części majątku przypadającego na jednego ze spadkobierców’. Wydawcy rot odczytują połączenie jako jistymi pieniędzmi.] |
| Jako Staszek szayøl Falislawowey lanki dwa pranthi mimo vikupyonø wlokø 1408 |
| Jako ja Katerzynie pożyczył pierzyny tako dobrej, jako kopa 1454 |
| Jako my Maczey w lessye... rambyl drwa gwaltem olsowe 1491 |
| Jako mnie Katarzyna tako bliska, jako Macieowi 1433 |
| Jako... rosbito moy dom, wczinono mi za pøczdzeszant grziwen skodi 1402 |
| Bądź (sc. przeklęcie) jemu jako odzienie, jim sie odziewa, a jako wirzbca (sicut zona), jąż sie weżdgi [sie] pasze |
| Jako ne yego kasznyą... desky Raphalowi pobrani... any thych desk poszithek yma 1426 |
| Jako tø dzedzinø ne trzimami v szastaue, aleszmi yø kupili na weky 1393 |
| 'chrześcijańskie, obchodzone jako pamiątka zesłania Ducha Świętego, tzw. Zielone Święta': |
| Jako ya nye przysethl do domv szlachathnyego Mykolaya... thamo tho w Mlosolach 1479 |
| Jako wtenczas, kiedym miał świadki wodzić zawicie, jako dzisiejszej daty, przeciw Wszeborowi, tedym był prawą niemocą niemocen 1428 |
| Jako pany Margorzatha vziwala swego dobicza, nisz trszy lata viszly, ale gey pan starosta wrzeszena ne doszpomogl, asz walki zaszly 1413 |
| 'posiadać jako własność lub dzierżawę, habere, possidere (bona propria vel conducta)': |
| Jako czszo zayanl moy pacholek na Garbyech dzyewyanczoronascze skotha, tho gy zayanl na mem (pro mey) prauey dzyedzynye 1427 |
| Jako cz[o]sso wsząnl sluga moy then kanschyk na Zaląnczinye, then wszanl na mem na prawem, a on rambyl trzy wysznye rodzayne w szagaynem *zabuscze 1432 |
| Tako my pomozi Boog, jako czsso filius vilici pigneravit duos cultellos al. kanschcze cum una securi super Gorzyce, istos pigneravit in bonis puerorum domini Vyssaconis Jasscowsky 1429 |
| Jako pan Mikołaj recipiens nocue zdaw mi rok i nie siadł, ot jego niesiedzenia straciłem jimienia jako X marce 1424 |
| Yz Tworziansczy bily w trzimanu te dzelnicze..., jako gich lysth mowy, othonichmasth az dotichmasth 1418 |
| 'księżyc w trzeciej fazie swojego cyklu, widoczny jako okrągła tarcza, plenilunium, luna plena, quae in oppositione solis et lunae apparet': |
| w błędnym rozumieniu czeskiego přietiti 'grozić' jako przeczyć 'negować, sprzeciwiać się': |
| 'skręcając połączyć kilka nitek, tu jako aluzja erotyczna, contorquendo aliquot fila coniungere, hic ad artem eroticam alluditur': |
| Jako to świadczymy, kiedy żądał Jarosław u Paszka prawa na Pawła, a on wtenczas jego człekiem nie był 1399 |
| Ty jeś Bog moj..., a przeztoć ja dzisia tobie tako chwałę jako Bogu daję |
| Byli mistrzewie, jako i dzisia są jich uczniewie, aczle dyjabeł mistrze pobrał XV med. |
| Jako w Jedlcy było niemieckie prawo, ale zginął przywilej 1398 |
| Piotrasz stawił się na ten rok, jako miał, ano go nie chciano przyjąć 1400 |
| Jako mowi ś<więty> P<aweł> apostoł XV med. |
| Atoćsmy żywi ecce vivimus (SKJ I 73: Jako umarli alić żywi quasi morientes et ecce viuimus II Cor 6, 9) XV p. post. |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy w tym cytacie jako bo – Bo i wstania <s martwych> przychodzącego [sądu] przeli.] |
| Drugi potem przybieżąc uderzył ji w ciemię i rzekł: O Jesusie, snadź ci mirzka w <o>czu, ba pokrzep sie im, dobry druże; takeś omdlał, jakoby nie miał boga ojca, ba pochwaci sie, ale nie daj sie sromocić |
| jako objaw kultu religijnego 'vereri': |
| 'jako wyzwisko (cf. med. lat. baucalis, bacalaus 'rusticus, ineptus'): |
| [Korekta wyrazu hasłowego do postaci bruski. Powinien się znaleźć w artykule hasłowym (brucki) brucski jako jeden z wariantów.] |
| Jako czyrwiona barwa ut coccinum (si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur Is 1, 18) 1471 |
| [Według Biblioteki zabytków... wyraz hasłowy w tym cytacie należy czytać jako będ<ąc> – A Sara będ<ąc> w dziewiącidziesiąt leciech [i] porodzi[ła].] |
| [Według wydawców Mamotrektów wyraz hasłowy w tym cytacie należy czytać jako przezpiecznemu.] |
| 2. 'użyczyć, dać, na zawsze lub na pewien czas (z obowiązku lub za odpłatą), zapłacić, tribuere, dare, solvere': a. jako posag, spadek itp.: |
| jako daninę, czynsz: |
| jako opłatę sądową lub karę: |
| jako zastaw: |
| jako pożyczkę, dzierżawę: |
| Jako Wojciech dał tę dzielnicę za ośm a za dwadzieścia grzywien 1402 |
| Seszło bielmo z jego oczu jako miązdra (czy mięzdra) z białku jajecznego (et coepit albugo ex oculis eius quasi membrana ovi egredi) |
| <To> (sc. manna) było jest jako siemię kolijandrowe białe (album) |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie bylismy przy tem, kiegdy Prędota dajał list Jacobo, a on go nie ściał wziąć 1396 |
| I w zakonie jego będzie myślić we dnie i w nocy. A będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod, jeż owoc swoj da w swoj czas (fructum suum dabit in tempore suo) |
| Jako czso Mikołaja Piotrasz pobrał, to ji pobrał, eże od niego, od chąśby i od prawa biegał a u niego lice ('corpus delicti') zastano 1407 |
| Wiesielił sie jako obrzym na bieżenie drogi (exultavit ut gigas ad currendam viam) |
| 'przepaska': a. jako część stroju kobiecego 'vitta': |
| [Według wydawców Mamotrektów wyraz hasłowy w tym cytacie należy czytać jako bysowa.] |
| jako narzędzia tortur (?): |
| Chuda, blada, żołte lice łszczy się jako miednica |
| [Według wydawców Mamotrektów wyraz hasłowy w tym cytacie należy czytać jako błądzą.] |
| Blask jego jako światłość będzie (splendor eius ut lux erit Hab 3, 4) |
| Jako bliżej k dziedzinie ksiądz Szymon a oni (sc. Miczko et Petrus) k niej nic nie mają 1399 |
| Jako mnie tako ujednano z Janem, eże mi miał bliskoć w Kłodnie u Wojtka wyprawić i w księgi zapisać 1440 |
| Ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy (ut perniciosa et erronea cassamus) |
| To wszytko było błogo obłudne..., bo wiodło i wiedzie ku wiekujej nędzy, jako znać na onym bogaćcu, jen po tem błodze, jeż miał dzień pole dnia godując, potym krople wody żądał u żebraka XV med. |
| Przeciwo kaliżdej (sc. duszy?) grzech śmiertny osobnie bojuje nędząc duszę człowieczą. Owo (sc. błogosławieństwo) ma błogosławić, bo nędza a błogo stoją przeciw sobie jako gorzkie a słodkie XV med. |
| Jako błoto ulic zgładzę je (ut lutum platearum delebo eos) |
| Nie ma talerza karmieniu swemu, eżby ji ukrojił drugiemu, a grabi się w misę przod, iż mu miedźwno jako miod, bogdaj mu zaległ usta wrzod |
| jako nazwa pieśni, nomen cantilenae: |
| Gospodzin jako mąż bojujący (Dominus quasi vir pugnator Ex 15, 3) |
| Wiarujmyż się grzecha..., jako bosy węża |
| Jeśm widział twarz twą jako bożą (quasi viderim vultum dei) |
| Gdziekoli klęty... do cyrekwie... wnidzie, tedy ma przestano <być> ot bożej tam służby. Ale jako z cyrekwie... wynidzie, boża fała dostojnie się konać ma (divina licite resumantur) |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie bylismy przy tem, kiegdy Prędota dajał list Jacobo 1396 |
| Możeli wyleganiec... być w ktorem rzemieśle albo w bractwie jako małżeńszczy ludzie? |
| Stanisław czso brał pczoły, to brał na prawem swem, jako na przywileju ma 1411 |
| Kiedy komu skażą przysięgę... <a ten, co by miał nosić przysięgę, nie byłby>... a powod by był, chcąc przysięgi brać od sąpierza, jako z prawa skazano, tedy sąpierz stracił swą rzecz |
| Jako żenino jidące jimienie człowiek bierze albo może brać w swą obronę ('dzierżenie'), słowie tako, ażby to jimienie... jemu przyszło |
| Jako u mnie Jakub noża za połczwarta grosza nie kupił anim ja u niego pieniędzy brał 1406 |
| Jako jest Paszek nie brał Kołowskie ani uż<y>tka ma, a to stoję s nim w rocech 1394 |
| Jako wiemy..., eże czso Tomek brał pana Bońka o syna, to z prawa brał, eż się jemu poddał pod ciążą 1403 |
| [Według Biblioteki zabytków... wyraz hasłowy należy czytać jako wybrani. Tak też w haśle wybrać w Sstp.] [Cytat w transliteracji został skorygowany z: poszthowyeny na: poszthawyeny.] |
| Mężowie mieśćcy, ktorzyż to gonili Jozue, oźrzawszy się i uźrzeli dym w mieście aż ku niebu wschadzający, nie mogąc dalej ani sam ani tam uciec, a nawięcej przeto, gdyż ci, jeż to byli jako pobiegli chcąc się na puszczą wrocić, potem obrociwszy się przesilnie się brali (contra persequentes fortissime restitissent) |
| 3. 'członek tej samej grupy ludzi odczuwanej jako wspólność': a. 'plemienna, qui eiusdem gentis est': |
| Jakole prawo tako Nowego jako Starego Zakonu bratogłowstwo (fratricidium)... potępia, a wszakoż niektorzy... bratogłowstwo (fratricidium) czynią, brata, siostrę alibo bliszego zabijają |
| Jako maść na głowie, jaż zstąpiła w brodę, w brodę Aaronowę (sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron) |
| Jakom ja nie bronił tego żyta, cso Jimka kupiła u Ewki 1412 |
| W bronieniu, w obleczeniu naszego człowieczeństwa nalezion jest jako człowiek habitu inventus ut homo (Phil 2, 7) XV med. |
| jako tytuł szlachcica: |
| Jako dwiema brozdoma quasi per duas araciunculas (fecitque aquaeductum quasi per duas aratiunculas in circuitu altaris III Reg 18, 32) 1471 |
| Lichoty moje... jako brzemię ciężkie uciążyły sie są nade mną (sicut onus grave gravatae sunt super me) |
| 'miesiąc marzec', tu jako odpowiednik hebrajskiego miesiąca Adar (styczeń–luty): |
| Jako brzytwa ostra uczynił jeś niewiarę (sicut novacula acuta fecisti dolum) |
| Jako ja to wiem, Michał Stanisławowi nie wziął dwustu drzewa... z budy 1446 |
| Uczynił jeśm się jako bułga w przymroziu (factus sum sicut uter in pruina, Puł: pęchyrz w żerzawiu) |
| Baczy, czemu wymienia Judasza, iże stał s nimi? K temu rzecz *taką, iże miły Kristus pytał ich niejako nie wiedząc... Tego dla święty Jan przywodzi bycie Judaszowo osobne, bo mogłby niekto rzec, iże nie jest to nijeden dziw, iże Cristus nie poznał *nijednego czeladnikow |
| Jako jest moj pan nie winowat Sułkowi 1386 |
| Grzesznik w grzeszech zapieklony jeść jako kłodnik w ciemnicy skowany |
| [Według Biblioteki zabytków... wyraz hasłowy należy czytać jako lubo.] |
| 'znak lub przedmiot znakowany służący jako dowód określonego uprawnienia lub wywiązania się z zobowiązań, signum vel res signata': |
| [...] miary cegielnej jako drzewiej ani wczora, ani dziś (quare non impletis mensuram laterum sicut prius nec heri, nec hodie)? |
| A ja trzy strzały wypuszczę podle jego i wystrzelę, jako bych zwykał strzelać ku celu (quasi exercens me ad signum) |
| 'kościół (jako instytucja), ecclesia, fidelium communitas': |
| Ggdyżci się Kryst jest był... narodził, tedy więc krolewstwo niebieskie takoć jest ono było... wiesielim napełniono, iżeć się jest ono ludziem na ziemi tako było widziało, jakoby się ono na nie obalić było chciało |
| Zdział jest... jimię jego man, przeto że... chęć jego jako żemła se <s>trdzią (gustus eius quasi similae cum melle) |
| Jako moj chlebojedźca s mą pomocą Mikołajewa gaju nie posiekł (a. pożegł) siłą 1411 |
| Żrą lud moj jako karmią chlebową (devorant plebem meam ut cibum panis) |
| [chłop] jako wyzwisko: |
| Jakokoly stary obyczay dawnego prawa bandze odmyenyon w lepsy obyczay, tako wszdy ma szye szostacz, czo szandzono starym obyczągem, chocz any woyth ten s tymy obyczaymy ku prawu nye przyszągl |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytano jako wchodzeniu – w wchodzeniu.] |
| Jakom w tem chodził, gdy Staszek nie chciał ręczyć za starostę Tomka dzi<e>siąci grzywien Lewkowskim 1410 |
| Głod cirzpieć będą jako psi i chodzić będą około miasta (circuibunt civitatem) |
| Ty, ktory czcisz, bacz, poprawiaj, jestli umiesz. Jestli nie umiesz, daj pokoj, ale tak jako napisano, niech stoi |
| Tedysta oba wiodła osadę albo opole, jako jim przykazano z krolewskiego sądu 1398 |
| Jako Jan dajał dwa roki Hance 1400 |
| Jako Piotrek nie dał ukraść Maćkowi dwu wołu ani jich użytka ma 1391 |
| Sława Oćcu i Synowi, i Świętemu Duchu, jako była z początka (in principio) i ninie, i wżda |
| A jako będziecie podani, nie myślicie, co byście mowili, boć wam będzie dano w tę godzinę natychmiast, co będziecie mowić (dabitur enim vobis in illa hora, quid loquamini Mat 10, 19) |
| Jako Pielgrzym ślubił <Ja>roniemu konie wrocić, jakoby mu sie z chąśby wyprawił 1388 |
| Jako dzierżę dziedzinę XVIII lat i dalej do pozwu z pokojem 1399 |
| Lata nasza jako pająk pomyślony będą..., ale acz w mocnych, ośmdziesiąt lat, a dalej (Fl: potem) jich trud i boleść (amplius eorum labor et dolor) |
| 3. w określeniu miary: a. z użyciem pozytiwu daleko jako przysłówka stopnia przy przymiotniku w pozytiwie i komparatiwie 'wiele, bardzo, multum, multo': |
| Jako Radło wybił Sędziwoj<a> ze cztyr śladow zastawy z Rożnowa 1388 |
| Jako Jakub mego męża zabił... i zegnał ji z tego świata na on 1430 |
| Wy... jako jeden ze książąt (unus ex principibus) padniecie |
| Jako u mnie Jan przyjął ogrod na dań a uciekł prawa mi nie zapłaciw 1425 |
| Jako cirpieli duszę moję, za dar (Fl: za nics) zbawiony uczynisz je pro nihilo salvos facies illos) |
| Jeden człowiek sam sie był obiesił: co z nim mają uczynić, mająli ji chować, a jako albo gdzie ji pogrześć? |
| To błogosławieństwo jedna człowieka ku Bogu tako to, eże żądzą swą Boga miłuje jako swoj początek a swego Pana, jen ji chowa i jim się opieka XV med. |
| Panie, co czystość chowają, jako się u Boga mają? |
| Jako Hanka nie ślubowała... za peniądze Grzymce ani potem nie płaciła z tych pieniędzy płatu Grzymce 1395 |
| Jako ja to wiem, Więcsław Jakuszowa chrosta sieczonego nie pobrał samowtor 1422 |
| jako nomen proprium |
| Chuda, blada, żołte lice łszczy się jako miednica |
| Przewiązała głowę chustą jako samojedź krzywousta |
| [M. Leńczuk interpretuje wyraz hasłowy jako faląc<y>mi – apostolskiej wiary faląc<y>mi.] |
| w kulcie religijnym jako cecha przynależna Bogu i świętym: |
| (w religii chrześcijańskiej) 'szczęście wieczne jako nagroda za bogobojne życie, coelestis sanctorum beatitudo': |
| Jakom się nie fatał Wierzbięty za jego gardło, ani go siepał w jego domu gwałtem 1410 |
| Otworzyli są na mię usta swoja jako lew chwatający i ryczący (aperuerunt super me os suum, sicut leo rapiens et rugiens) |
| jako wyzwisko: |
| A jako kobyłka chylając się (war. lub.: chyląc się) k ziemi jest jego et sicut locusta demergens descensus ejus (Ecclus 43, 19) 1471 |
| A jako kobyłka chyląc się (war. kal.: chylając się) k ziemi jest jego et sicut locusta demergens descensus ejus (Ecclus 43, 19) |
| Boć sie zda jako prawy wołek, aleć jest chytrzy pachołek |
| jako 'zaczyn, fermentum': |
| Jako Wirzbięta... ciądzał Piotra... o wyrąbienie dwu dębu 1403 |
| Złamie Gospodzin cedry libańskie, i pomniejszy je jako cielca libańskiego (comminuet eas tamquam vitulum Libani, Puł: cielę libańskie) |
| 'cielec jako bożek, idolum vituli instar': |
| ~ Według Rostafińskiego 'dom nierządu'. Można też podejrzewać błąd kopisty zamiast żeleźnik. [Uwaga Rostafińskiego całkowicie błędna.Wyraz hasłowy należy czytać jako żeleźnik.] |
| Grzesznik w grzeszech zapieklony jeść jako kłodnik w ciemnicy skowany |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako <li>cem<ier>nikow.] |
| Dniowie moji jako cień otchylili sie (dies mei sicut umbra declinaverunt) |
| [W. Twardzik odczytuje fragment przykry cień ciała jako przykryciem ciała.] |
| Lichoty moje... jako brzemię ciężkie uciążyły sie są nade mną (sicut onus grave gravatae sunt super me) |
| Prawo tako Nowego jako Starego Zakonu bratogłowstwo i jinsze ukrutne grzechy ciężko mści abo potępia (lex... fratricidium... graviter puniat) |
| 'znamię wycięte na drzewie w kształcie krzyża jako znak graniczny, terminus', w ogóle 'granica, limes': |
| Tedy rzekł ten żywy towarzysz: Jam sie z nim zawiązał, zapisał i darował tako, jako miedzy nami zapisano jawnym pismem, przeto nasze darowanie ma stać |
| 'znamię wycięte na drzewie (zwykle w kształcie krzyża) jako znak graniczny, signum arbori incisum finium notandorum causa': |
| Ustawiamy..., aby gdziekoli klęty... do cyrekwie albo do miasta wnidzie, tedy ma przestano <być> ot bożej tam służby, ale jako z cyrekwie albo se cmyntarza wynidzie (de ecclesia aut coemeterio recedente), boża fała dostojnie się konać ma |
| Jako nie daw i wytrzymał trzech lat i zazwał Marcin Kota, o czso mu Miwdan uczynił 1404 |
| Jako Smysław nie ma użytka tych owiec, cso Januszewi pokradziony 1387 |
| Jako ten skot, cso ji ręczył Prędota Maciejewi, ten stał za szeć grzywien 1387 |
| Jako ja to wiem, eże Stanisław Dorotce ośm kop posagu zapłacił, co jej jednacze przyjednali 1432 |
| Jako to świadczę, cso Krzywosądowi ukradziony konie, tego Sędziwoj użytka nie ma 1386 |
| Jako mi Chwalisław wziął imienia, co mi czyni grzywnę szkody 1401 |
| spójnik (który czasem może być równocześnie interpretowany jako zaimek), wprowadza zdanie: a. przedmiotowe 'że, quod': |
| 2. 'użyczać, dawać na zawsze lub na pewien czas (z obowiązku lub za odpłatą), płacić, tribuere, dare, solvere': a. jako wiano: |
| jako opłatę sądową lub karę: |
| jako pożyczkę: |
| Jako oczy corki służebnej są w sprawie paniej swej, tako oczy me niechaj będą pilne służby twojej |
| Te dziedziny, coż u Nawoja wykupił te dziedziny, nie dodał tako wiele, jako służebnik widział 1405 |
| Wszedłeś jako cudzoziemca (ingressus es... ut advena) |
| Jegnieszka dała mi pętliki i czapkę jako grzywnę 1411 |
| A sierce dręchłe, a rozpuszczenie lędźwi, a niedostatek we wszelkich lędźwiach, a twarz wszytkich jako czarność garncowa (facies omnium eorum sicut nigredo ollae) |
| Oddalili są sie grzesznicy od porodzenia... Rosierdzie jim podług podobieństwa wężowego, jako źmije..., jaż nie wysłucha głosa czarownikow i łowca czarującego mądrze (venefici incantantis sapienter) |
| jako wyzwisko: |
| Oddalili są sie grzesznicy od porodzenia... Rosierdzie jim podług podobieństwa wężowego, jako źmije..., jaż nie wysłucha głosa czarownikow i łowca czarującego mądrze (vocem incantantium et venefici incantantis sapienter) |
| Jako Świętosław nie dzielen był <w> ten czas z swym oćcem, kiedy mu konie pokradziony 1388 |
| A będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod, jeż owoc swoj da w swoj czas (in tempore suo) |
| Jakom ja nie poorał Katerzeninej rolej gwałtem w jej cząstce anim jej uszkodził jako pięć kop 1468 |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani. Lecz rycerz albo panosza czci żeńską twarz, to-ć przysłusza, cso masz na stole lepszego przed sobą, czci ją, iżby żyła z tobą |
| pieniądze jako zapłatę za rzecz a. czynność: |
| Silny płomień żywi się jako tszcza skorupa, przedłubana skorupa vivax flamma viget ceu caua testula 1444 |
| Jakosmy przy tem byli i na wiecu siedzieli, i do słuńca zachoda czekali, kiedy ksiądz opat (Kopytka ku prawu wołać kazał) 1428–30 |
| Jako dziewica błogosławiona jakoby *schechla, czekając słyszeć, co sie już było przygodziło |
| Quia sciunt et testantur, jako prawie pani w czas zazwała, dawności nie dawając wynić 1444 |
| Jako jest ma czeladź nie chodziła wypuszczać do jego doma jego bydła 1398 |
| Arcybiskup... z krolem Kazimirem... jako z głową ślachty i wszego laikowstwa... jest ustawił |
| Jako ja dzirżę z bracią trzy części w Grąbczewie 1428 |
| Sulima nie jest złodziejem..., ale jest dobry człek jako jini 1423 |
| Jako mnie Stanislaus Parzniewski winowat XX-ti grossos, ktore mi rzekł słowem swym człowieczeńskim płacić 1496 |
| 'quadraginta': 1. jako liczebnik jednoczłonowy (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): gen.: |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. głównego: |
| 1. 'czternaście, quatuordecim': a. jako liczebnik jednoczłonowy (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): gen.: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Piechno... wziął kmietowica samowtor i z panicem tako dobrym jako sam i z sztyrzymi kmie[towice]ćmi i obiesił go 1399 |
| Jako ja to wiem, Michał Stanisławowi nie wziął dwustu drzewa... z budy cztyrkroć wyjeżdż<aj>ąc gwałtem 1446 |
| 'quadringenti': 1. jako liczebnik jednoczłonowy (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): gen.: |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. głównego: |
| Jako orzeł pobudzając ku lataniu (ad volandum Deut 32, 11) dzieci swe i nad nimi lecąc, rozszyrzył skrzydła swa |
| 2. 'rok (jako okres czasu), anni, tempus': a. (w liczbie pojedynczej) 'rok, annus': |
| Stały wody, zszedwszy się na jednem mieścu, i jako gora wz gorę się dmące (steterunt aquae descendentes in loco uno et ad instar montis intumescentes) |
| Cso mi Świętosław wrocił owce, a drugi<ch> mi nie wrocił, tych mi zginęło tako wiele, jako trzydzieści a cz[o]woro 1398 |
| Słuchajcie jich a cso sprawiedliwego będzie, sędzicie..., niżadnemu rozdział nie będzie miedzy osobami sąsiednimi, takież małego jako wielikiego przesłyszcie ani przymiecie czyjejkoli osoby (ita parvum audietis, ut magnum, nec accipietis cuiusquam personam) |
| Nie jest strach boży przed oczyma jich. Czyli nie poznają wszytcy (nonne cognoscent omnes, Puł: azali nie poznają wszytcy, Żałtarz klementyński: czili poznagiu wsiczkni), cso stroją lichotę, jiż to żrą lud moj jako karmią chleba? |
| Jako Jan czyni drogę po Dzirżkowym łąkam i o to szkodę ma za grzywnę 1406 |
| Niektorzy, jako nieprzyjaciele włostnej krwie... bratogłowstwo czynią (fratricidium committunt), brata, siostrę alibo bliszego zabijają |
| Nie dałci jest on był sobie więce chwały tako jako Bogu czynić był |
| I czynił (Fl: uczynił) jeśm sie jako człowiek niesłyszący (et factus sum sicut homo non audiens) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako ććiemy] |
| Oczyścię ostatki domu Jeroboamowa, jako wyczyściają gnoj aż do czystoty (usque ad purum) |
| Jako ten list wzdawny, coż Janowi Łukowskiemu wzdana Goślina i Boduszowo, tenesmy cztli i ten list sprawnie wyszedł. Alij: Jakosmy widzieli i słyszeli, kiedy czcion i sprawnie wyszedł 1409 |
| Jako krogulec u Dobka moj był, na imię ćwik 1399 |
| Bo jako jimienia wielość a czci tego świata nabycie czyni ludzi nadęte a pyszne, tako potępienie a ubostwo, le skromne, czyni ubogie duchem XV med. |
| Jako Jura nie chciał pomoc Piotrkowi z Pawłem prawa 1387 |
| 'miesiąc kwiecień, tu jako odpowiednik hebrajskiego miesiąca Nisan (połowa marca – połowa kwietnia), mensis Aprilis, qui Hebraeorum mensi Nisan respondet (in posteriorem Martii prioremque Aprilis partem cadens)': |
| Jako nie z pana Maczkowym wiedzenim ani s jego kaźnią nie pobrano Więcowi skota 1386 |
| Jako moj chlebojedźca s mą pomocą Mikołajewa gaju nie posiekł (a. pożegł) siłą 1411 |
| Jako Otka trzyma Sokołowo z pokojem trzy lata 1393 |
| Jako Jan z Chociwia jest nasz brat, ... jednego zawołania z nami 1451 |
| Jako Wociech nie wstał od Staszka, wstanę i z jinymi sąsiady 1391 |
| Jako ji (sc. Bietkę) Bodzęta wręczył we dwadzieścia krzywien... i <po>sag z pięcinacie wypłacił a pięci nie zapłacił 1407 |
| Mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł |
| Jako Jan... rwał ji za włosy 1405 |
| Jako orzeł, pobudzając ku lataniu dzieci swe i nad nimi lecąc (volitans Deut 32, 11), rozszyrzył skrzydła swa |
| Ninie (czy Nynie) jako na małe a za oka mgnienie (ad momentum) uczyniona jest modlitwa nasza |
| Jako Piotrasz Jędrzeja nie wręczył do pana Sątocskiego w pięć grzywien, ale za dwie niedzieli na postawienie 1408 |
| Jako temu rękojemstwu minęła trzy lata, czso za Świętosława ręczono 1386 |
| wskazuje funkcję, charakter, rolę, cechę rzeczywistą lub przypisywaną komuś a. czemuś 'jako, w charakterze, loco alicuius (rei)': |
| 'jako, tytułem czegoś, gratia, ratione alicuius rei': po wyrazie rządzonym: |
| (lekarz jako przyrządzający lekarstwa, unguentarius): |
| Jako ten skot, czso ji ręczył Prędota Maciejewi, ten stał za szeć grzywien 1387 |
| Jako jest moj pan nie winowat Sułkowi trzynaćcie grzywien za Czepury 1386 |
| Jako-eśm nie dał Mikołajowi tych sieci, ale je u mnie kupił za dziesięć grzywien 1398 |
| Jako moj ociec dał Hankę za mąż 1397 |
| Jako Jarochna... rozsypała kopce z prawem usute a za tymi kopcy uczyniła dwadzieścia grzywien szkody Zacharzewi, pożegwszy domy i dzienia 1403 |
| Jako Święt<os>ław ranił Naczęsławę i dał jej pięć ran, ana ('a ona') za tymi ranami acz czso uczyniła, to uczyniła za jego początkiem 1402 |
| Jako Adamowa matka wydana za Drogocinem przeciwo Biezdrowsku, a Biezdrowsko przypadło na Leszczynę babkę 1407 |
| Jako kiedy nieprzyjaciele bieżeli w ziemię a [a] szkodzili ziemię a kiedy pan Bartosz bieżał za pogonem..., tedy nie słał do domu pana Gila, aby bieżał za nieprzyjacielmi 1424 |
| Jako Adamowa jest za swym mężem, burgmistrzem poznański<m> a kościańskim, nigdy nie otjednana jej rzecz z Gryżyńskim 1399 |
| Jako Tomisław wyrąbił gaj *Jaroslaowi za krolewa koronowania 1389 |
| Jako się Piotr nie wiarował Wawrzyńca trzy lata prawa za jego zdrowia 1406 |
| [W główce hasła pominięto postać letko, choć występuje ona jako hasło odsyłaczowe.] |
| Dała krolowi... wiele lektwarzow (aromata multa nimis)... Nie były tako lektwarze (aromata) widany jako ty |
| Gdyby człowiek miał oczkolwiek przysięgać a nie wyrzecze przysięgi, jako ją rozkazano, słowie iżby zamylił albo w niej zabłądził (si... lapsus fuerit in iuramento balbutio vel impedimento), możeli sie sam sobą... podeprzeć? |
| Jako Święch nie zabrał chąsiebną rzeczą Dzietrzychowi żyta 1406 |
| Jako Potencia nie zachowała siedmidziesiąt grzywien po swym mężu 1413 |
| Jako ksiądz Maciek... i Wojciech zachowali i jęli wodę wyszej, niż jednacze... znamię ustanowili 1428 |
| Jako Szczedrzyk i jego pani s jej dziatky nie zachowali listow i poltorasta owiec, coż Aaron Żyd da<ł> schować k wierne ręce 1406 |
| Jako Piotr, burmistrz z Koźmina, zachował sie csnie a dobrze w mieście w Koźminie 1420 |
| Jako ksiądz Maciek... i Wojciech zachowali i jęli wodę wyszej, niż jednacze... znamię ustanowili i tym zachowanim wody młyn Radzicha księdza dziekanow... <woda> zatopiła i uszkodziła 1428 |
| Maciej... jest przedał... łąkę, ktoraż leży miedzy Gołkową łąką a miedzy Siodlarzową tako długo, szyroko, jako szyroko leży ot Pilce 1463 |
| Rosierdzie jim... jako źmije głuchej i zaciskającej uszy swoje (aspidis... obturantis aures suas) |
| 'dotyczący lata (jako pory roku), w lecie odbywający się, qui ad aestatem pertinet, aestate fit': |
| 'dotyczący (kilku) lat (jako rachuby czasu), qui ad plurium annorum rationem spectat': |
| jako określenie orzeczenia 'chętnie, z ochotą, z własnej woli coś czyniący, gotów do czegoś, libenter, sua sponte, parato animo (aliquid facere)': |
| Przeto czynił złe w widzeniu bożem jako i dom Achabow, bo byli oni jemu radźce (fuerunt ei consiliarii) po śmierci oćca jego |
| 'zapłacić jako pierwszą część należności (głównie przy umowach kupna-sprzedaży), dać w charakterze zadatku, zaliczki, arrabonem dare, primam pensionem alicuius rei emptae solvere': |
| Jako Tomkow ociec kupił partem na wieki przy jej oćczyźnie i zadał połtory grzywny 1386 |
| Dobre i radne (bonum et consultum) się widzi, aby sędzia i podsędek na małych rokoch, kiedy mogą, siedzieli, jako w Wielkiej Polszcze jest obykło |
| Tricesimi dicuntur żałomsze zaduszne abo żołtarze, jako też wigilie aut alie oblaciones sancte facte circa mortuum |
| Jako Jurand... list krolewski zadzirżał ani jemu, ani jego pachołkom jego pokazał 1418 |
| Odstąpił fołdrowania, jakoż to wyznał w radztwie (et discessit a postulatione, prout ipsemet fassus est in cipo, OrtOssol 90, 3: w jęctwie) przed wojtem i przede dwiema przysiężnikoma |
| Jako Więch nie ukradł Andrze<j>owi trzy miechow rakow ani ryb 1407 |
| Jako Ondrzejewi ludzie ranili mego człowieka Ondrzejewą kaźnią 1402 |
| aby niekiedy nie ułapił jako lew dusze mojej (ne quando rapiat ut leo animam meam) |
| Jako nie jest pobrała pościelej ani rąb, ani pieniędzy Katerzyny 1403 |
| Jako czso parobek moj zajął... Czosnkowi dwoje koni na łące, a on pasie nocną rzeczą, ty zajął tu, gdziem miał użytki siać, ale nie na miestkie zagajnicy 1424 |
| Przed ojcy jich czynił dziwy w ziemi Ejipta... rozdarł morze i przewiodł je, i postawił wody jako w męchyrzu, i wywiodł je w obłoce dniowym (et deduxit eos in nube diei, Fl: w obłok dniowy) |
| Błądził jeśm jako owca, jaż zaginęła jest (erravi sicut ovis quae periit, Puł: zaginęła) |
| Uczynili tako, jako był przykazał Mojżesz a nic(z)s jest nie zaginęło (non computruit), ani sie jest czyrzw nalazł w niem (sc. w pokarmie) |
| Przeto czynił złe (sc. Otozyjasz) w widzeniu bożem jako i dom Achabow, bo byli oni jemu radźce po śmierci oćca jego w zaginienie jego (in interitum eius) |
| Wybrana książęta jego potonęły są w Morzu Czyrwionem..., poszły są na dno jako kamień (descenderunt in profundum quasi lapis Ex 15, 5) |
| Gdyż wyszli niosący skrzynią zaślubienia bożego, a na suchą ziemię stępać poczęli byli, nawrociły się wody we dno swoj<e> i ciekły są, jako były drzewiej obykły (reversae sunt aquae in alverum suum et fluebant sicut ante consueverant) |
| Zgładzę Jerusalem jako obyczaj cski zagładzisz a zagładziw obrocę (sicut deleri solent tabulae et delens vertam) |
| Jako Piotrek nie uczynił Staszkowi gwałtu, ale ji Staszek dr<z>ewie nagabał 1397 |
| 'zespół ludzi powołany jako organ doradczy lub decydujący, homines, qui consiliorum dandorum vel alicuius rei regendae causa electi sunt': |
| Tako to ma być jiszczono, jako siedząca rada wyznała |
| 2. 'członek zespołu powołanego jako organ doradczy lub decydujący, socius concilii, quod consiliorum dandorum aut alicuius rei regendae causa costitutum est': a. 'członek rady miejskiej, naczelnego organu samorządu miejskiego w miastach na prawie niemieckim, socius concilii, a quo urbes iure Theutonico conditae regebantur': |
| Jako prawie ta niwa albo pole leży tem <w> dziele, cso kupił Jacus 1423 |
| Ten tedy przestąpił swą przysięgę a jest krzywoprzysiężca..., a leży to na mieskiej miłości, jako z nim chcą uczynić |
| Co żałował kmiotowic z Sepna na pana Przybysława <to świadczą>, iż mu (sc. kmiotowicowi) nie wziął (sc. Przybysław) jego zagnanim żyta i pczoł, jimienia tako wiele i tako dobrego jako sześ[e]ćna[y]ście grzywien groszy szyrokich, ani go z sołtystwa zegnał 1424 |
| Widzisz, jako me serce... zdrga sie przed twema oczyma od wielikiego udręczenia i przed żałością. Radniej bych miała śmierć |
| 'odnoszący się do nieba jako domniemanej siedziby Boga, aniołów, miejsca pobytu dusz sprawiedliwych po śmierci, caelestis, ad caelum, quod vulgo putabatur dei et angelorum sedes, atque ad locum, ubi animae piorum post mortem commorantur, pertinens': |
| Jako Bronisz nie ma mym zagrodzenim pięci kop szkody 1403 |
| Jako mnie tu Staszek w mem zagrodził 1402 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako ra<nio>no.] |
| 2. 'związany z ranami, dotyczący ran, ad vulnera pertinens': a. knot ranny 'pasmo lub kłąb nici wysnutych ze starego płótna, służący jako opatrunek lub dren do oczyszczania ran, szarpie, lanugo lintea, lintei fila carpta et conglomerata, quibus vulnera recentissima foventur': |
| pl. tantum 'pas tkaniny przyczepiony jako ozdoba do rękawa (u łokcia lub ramienia), pars textilis ornandi gratia manicae adnexus (ad cubitum vel ad lacertum)': |
| Jako czso Mikołaj... ranił Stanisława sołtysa, to ji ranił za jego począt[e]kiem, iże nań bieżał z bronią na tej zajeździe, co ją miał z panem poznańskim 1404 |
| Jako pan sędzia nie miał dalej jachać mimo tę zajazdę, jąż mi pokazał 1410 |
| Jako ta krowa nie była w tem skocie, kiedym był zajął 1426 |
| Jako Janusz zajął Wojciechowi świnie <w> swem prosie 1397 |
| Jako moi synowi<e> Wojciechow<ym> parobkom nie otjęli zajęcia siłą 1402 |
| Iż Jakub... nie uciekał zajęcski z tego pobicia za Odrę niepocześliwie, ale jęt pocześliwie, jako na dobrego przysłusza 1414 |
| Jako gdym ja dobytek Wociechow zajął, tedy tego dnia jam był aż do słuńcza zaszcia (czy zaścia) przy dobytce 1472 |
| Jako Janek [ne] nie zaszedł *Przedslaowi drogi, kiedy ji Przedsław ranił 1403 |
| Jako Szczepan wytrzymał dział w Wilkow[o]ie mimo trzy lata z pokojem..., niż zazew zaszedł 1412 |
| Jako gdy byli posły ot paniej Jędrzejewe do panie Anny o wyręczenie dobytka, tedy już było słuńce zaszło 1424 |
| Jako Mikołaj nie orał Katerzyny bliskości, ale tu orał na swej otczyźnie, gdzie miedza zaszła 1415 |
| Jako Jakusz ślubił Jakusza o ten koń zajć, csoż ji pani straciła 1391 |
| Veniens... Marcissius... actor przypowiedał sie super... Fredricum tamquam super zachodcę o to, jako jest in libro inscriptum ocz jest zaszedł 1439 |
| Jako Mirosław gwałtem nie jał na Więceńcewę dziedzinę i nie rąbił jego wrot ani kłoł 1411 |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani. Lecz rycerz albo panosza czci żeńską twarz, to-ć przysłusza |
| 'dobroć (jako usposobienie), życzliwość, łaskawość, bonitas, benevolentia': |
| Jako Mikołaj... nie r[z]ęczył do Dawida... dwu grzywnu... za Świętomira 1416 |
| Jako Czasław nie ręczył cztyrzech krzywien 1401 |
| Jakosmy przy tym byli... i ręczylismy, jako Andryczka u Stachny część dziedziny kupił 1415 |
| 'oczywisty dowód winy (kradzieży), przedmiot służący jako dowód w procesie, delicti indicium manifestum, furtum, deprehensum, res quae in lite furti argumentum est': |
| 'dobroć (jako usposobienie), benignitas': |
| 'dobroć (jako usposobienie), bonitas, benignitas, clementia': |
| Veniens Suszka ad banitum iudicium podał imienie w wojtowstwo, tako długo i krotko, jako sam miał, Olbrachtowi 1432 |
| O tem, jako Kajfasz zaklinał miłego Jesukrysta pytając, jestli on Syn Boży |
| Jako Andreas poruszył trzy kopy lnu, nie maję prawa, pod trzemi grzywnami zakładu 1386 |
| Jako mie Jarosław nie zakładał dziesięci[cz]ą grzywien ani jich użytka mam 1428 |
| Jako Janusz ne ukradł Jagnieszce pacierzy ani jich użytka ma 1404 |
| Jako Michał żądał u Paszka kobyły na ręki, a on mu jej nie ch<ci>ał dać 1391 |
| 'ziemia jako miejsce doczesnego życia, terra ut locus vitae humanae': |
| (wzniesienie jako miejsce kultu, collis, ubi deum venerantur): |
| I pomdleć kazał jeś jako pająk duszę moję (et tabescere fecisti sicut araneam animam eius) |
| Jako Mikołaj... nie ręczył Olbrachtowi, aby mu pieczęć do lista miał rękojemnego (war. rękojemskiego) przywiesić, cso ręczył za Więceńca 1421 |
| Oczy jego były jako gwiazda świecące, telko dobrotliwość myśli a jego serca niewinność <zjawiające> (benignitatem animi) |
| Jako Mikołaj... nie ręczył Olbrachtowi, aby mu pieczęć do lista rękojemskiego (war. rękojemnego) miał przywiesić 1421 |
| Jako Jan dawał Grzywce iścinę w ten czas, kiedi lichwa otpuszczona 1389 |
| Jako Bogusz nie ręczył quatuor marcas za Czasława przeciwo Jaszkowi, ale ręczył ji pr<z>ed prawo postawić; [g]kiedy ji postawi, tedy rękojemstwa prozen 1405 |
| Jako ja to wiem, eże Marcin kupił dobrowolne żyto 1412 |
| Iże Sulima nie jest złodziejem ani sie złodziejski obchodził, ale jest dobry człek jako jiny 1423 |
| Jakub Kotowieski nie uciekał zajęcski z tego pobicia za Odrę niepocześliwie, ale jęt pocześliwie, jako na dobrego przysłusza 1414 |
| w odniesieniu do religii chrześcijańskiej, de religione Christiana 'nauka Chrystusa jako przeciwstawienie mozaizmowi, tj. staremu zakonowi, Christi doctrina veteri testamento opposita': |
| Czcienie o tem, jako miedzy Żydy było tedy troje rozdzielenie w jich zakonie (de tribus sectis Iudaeorum) |
| w błędnym przekładzie dwuznacznego łacińskiego clerus 'los, udział' jako 'stan kapłański': |
| Jako mi się pakt miedowy na Macieju działem dostał przeciwo memu bratu Janu 1404 |
| Jako Ota nie wziął grzywny ot Sędziwoja za to, by dał jego rękojmiam milczenie 1409 |
| Jako prawie Jaszek dzirży dziedzinę szesnaście lat w dobrem pokoju 1399 |
| Jako ja Wojciechowi wracam zbroję tako dobrą i pełną, jakom ot niego miał 1435 |
| Ja mu ślubuję pod moją rolą, co jest lepsza niżli ten dług, iż mu chcę zapłacić, jako prawo nalazło |
| A pełną misę nadrobi jako on, cso motyką robi |
| Jako ja o tę krzywdę ot biskupa wstał, eż mi kazał wyszey szeć dni robić, niże był winowat i robiłem je 1430 |
| Jako prawie Jaracz nie miał k temu żytu niczs ani na nie robił, niżli (a. niźli, 'ale') Stachny dzieci 1399 |
| O tem, jako Jesus siedział pod drzewem palmowem |
| Gospodnie, jako szczytem dobrej wolej twojej koronował jeś nas (ut scuto bonae voluntatis tuae coronasti nos) |
| 'poniedziałek, traktowany zwyczajowo przez czeladź cechową jako dzień wolny od pracy, dies Lunae, quo opifices cuiusdam societatis negotiis vocare consueverunt': |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako robota.] |
| Jakom ya nye kazal ssobye kmeczem gych robycz gwaltem anym gych vmnyeschil w robothach yako pol kopy 1487 |
| w błędnym rozumieniu łac. vellere 'szarpać' jako velare 'zakrywać': |
| Młodzieniec w ośmi dnioch będzie obrzazan miedzy wami..., tako wschowaniec jako zakupieniec (emptitius, Stary Testament Cardy: zakúpenec) |
| Jako prawie nie *stdal na zakupnem (var. MPKJ II 299: nie siedział na zakupnem), a idę precz położył gościne podług prawa wojtowi z Szczekarzowic 1418 |
| (o gruncie, gospodarstwie, de agro, fundo) 'dzierżony prawem lepszym, tj. zabezpieczającym chłopa przed odebraniem gospodarstwa jako własności podległej, eo iure possessus, quo fundus tamquam domino feudali subiectus cmethoni auferri prohibetur': |
| (o kmieciu, de cmethone) 'taki, który dzierży grunt, gospodarstwo prawem lepszym, tj. zabezpieczającym chłopa przed odebraniem gospodarstwa jako własności podległej, qui fundum suum possidet tali iure, quo fundus (utpote domino feudali subiectus) ei auferri prohibetur': |
| 'wójt, który dzierży swoje wójtostwo prawem lepszym, tj. zabezpieczającym przed jego odebraniem jako własności podległej, advocatus, qui advocatiam suam possidet eo iure, quo advocatia tamquam domino feudali subiecta ei auferri prohibetur': |
| Jako to świadczą, iż pan Mościc nie ostał winowat panu Mikołajewi... sta grzywien i sześci dziesiąt i połtory grzywny groszew szyrokich na liczbie, ani mu się jich zamowili za jutra zapłacić po obliczeniu 1418 |
| Rano jako ziele sydzie, rano zakwcie (floreat) i minie |
| Jako ty kobyły dziewięcioro, cso zajęty na mego pana dziedzinie na Przybysławiu, nie są świerzepe, ale robotne 1427 |
| Takoż... Krystus był żyw na świecie trzydzieści a dwie lecie pełnych a o<d> trzechdziesiąt i ode trzech lat tako wiele, jako od Bożego Narodzenia do Wielikiej Nocy, coż liczą za poł roka (quod pro dimidio anno computatur) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako urodzeniu.] |
| jako motyw dekoracyjny w tkaninie: |
| Jeno dobre drugie rodzi, jako i grzech jeden w drugi wwodzi XV med. |
| Świedczymy, jako ten list dobyty wyszedł[d] tako: Piotr ani dziewka nie pożywa ji mimo trzy lata 1403 |
| Jako prawie Włost pirzwej zazwał Zawisza, niż pani dobyła kmiecia 1405 |
| Weźmi makuch *linum i *trze go długo w doniczce, fasbirem nie zadanym zalewając, aliż będzie jako maść XV p. post. |
| 'obrać kogoś (kobietę) jako swoją wybrankę, sponsam sibi deligere': |
| Jako mi Czcibek (czy Cibek) nie mowił o ten koń, ależem ji wykupił z załogi 1404 |
| Jako Czasław nie zamawiał się przyjechać Jarkembołtowi do Kościana na prawo 1400 |
| w błędnym przekładzie wieloznacznego łac. contribulare 'zmiażdżyć' jako 'zatrwożyć': |
| Jako Bieniak nie wyrąbał zamkow gwałtem Jakuszewych ani jego rzeczy tamo brał 1399 |
| Jako moj synowiec rodzony, Wawrzyniec, nie wyszedszy s mego domu... ani zabił... człowieka 1471 |
| Jako to świa<d>czę, iż Miroszek... jest klenotu Zawiasy i Rogaciny, zawołania Odrowąż 1426 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako pal<ą>ce.] |
| Jako Helena mi<a>ła wiano w Radzikowie hi w niem do śmirci dobydliła, ha ruszającego imienia odhumerła 1462 |
| 'duo': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: A. składnia zgody z rzeczownikiem (w kolejności przypadków liczonego rzeczownika): a. nom.: rzeczownik w du.: |
| Jako mogą dokonać albo dobywać na kim dziedzictwa? |
| Jako Jan nie fordrował Krzywosą<da>, kiedy wziął pod Więcencem ko<nia> 1388 |
| Jako nie była to czeladź Jarogniewskiego Jana, cso nań Piotr o nie żałował; a dał jim przed tym rok otpuszczenie, niż sie to pobranie <s>stało 1426 |
| Jako Wirzbięta bieżał na Dzierżkowę dziedzinę gwałtem mocą i wybił jest jego winowaćce z sołtysowa domu i z jego zamku 1402 |
| Jako czso Mieczko zamianę miał z Janem, tę zamianę [thø zamyanø] Mieczko i jego pani Wichna wydzierżali mimo trzy lata 1419 |
| Jako czso się zamienili Piotr z Janem rolami, tę zamian<ę w>ydzierżał Jan mimo trzy lata 1421 |
| zamienić się w błędnym rozumieniu łac. mutuare 'pożyczyć' jako mutare 'zamienić się': |
| Jako prawie Ondrzej umowił z Mikołajem, eże Mikołaj miał postawić w Jackowie trzy świadki przez otwłoki, tedy Mikołaj mimo umowę przydę do sądu ustał niewierny rok 1402 |
| Jako Janusz mnie przywiodł na ostateczny rok ku jednaniu a rozprawie o dział przeciwo swemu bratu 1424 |
| Jako były wielkie roki po pozwie, cso pan Bartosz mego ocsa był pozwał 1424 |
| Iże Mikołaj Wielewieski sadzał swe jednacze na granicy miedzy Wielą Wsią a miedzy Uniesławiem; i czynił swemu roku dosyć w ten dzień, jako księgi ziemski<e> obmawiają 1444 |
| Aby było wam policzono za ofierę pirwych urod, takież z gumien jako z lisic (de torcularibus) |
| A będzie (sc. mąż) jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod..., a list jego nie spadnie (folium eius non defluet) |
| 'list jako gatunek literacki, epistula': |
| Jako Sławęta nie zatrzymał lista pozewnego na Wirzbiętę ani go miał 1408 |
| Jako Laurencius nie składał dwa roki, a na trzeci rok postawił swoj<e> ręko<j>mie i chciał je wyprawić, a Szczepan ot <t>ego roku jał precz 1405 |
| Jako pani nie wrzuciła się w poł szołtystwa i w poł dworu po staniu roka, ale spokojnie wytrzymała mimo trzy lata 1420 |
| Iże Jan Marcina kmiecia... dzirżał ji w jęc<t>wie a tym kmieć rok stracił jako dziesięć grzywien 1425 |
| Jakom ya oth plebana o than krziwdan wstal, esz my nye dal pelney roley, yako gynym szanszadom 1428 |
| 'dziesiąta część zbiorów składana jako danina, frugum pars decima, quae pro tributo pendi solebat': |
| Jako Sędziwoj nie dodał dziesięciora skotu a sześcioranaście świni co się na starostę dostało 1396 |
| Gdy taka pani będzie wdową, mając moc ku niektorej dziedzinie..., ma mieć dawność za sześć lat. Zamilczyli tym obyczajem, jako i pirwej, od swego prawa odpadnie |
| Jako rosa Hermon (sicut ros Hermon), jaż zstąpa w gory Syjon |
| Jako o winy Januszewy, niegdy dobrej pamięci wojta obornickiego, wzięto mu wołu 1425 |
| Tedy rzekł Paszek a Więcsław: Damy jim rok do Koź(e)mina, jako gościne listy mowią 1395 |
| Jako Mikołaja nie zażałował z prokuratornym listem ot Tomy, cso liczy..., by rąbił w jego zapuście, aż sześć niedziel minęła 1419 |
| Cielecski... nie wracał lista Żegocie przed tym... czasem ani na ten czas..., jako jego list mowi Wirzbięcin rękojemski 1425 |
| Jako sąd zdunowy rozbijesz je (tamquam vas figuli confringes eos) |
| Jakom... widział, kiedy Margorzata s swym męż<em> skrzynię rozbiła i wybrała listy i rzeczy jako sześć grzywien 1412 |
| Jako ten list wzdawny wyszedł ot Sędziwoja starosty 1400 |
| w mylnym rozumieniu czeskiego štiepovati 'plantare' jako stiepati 'scindere': |
| 'jako tłumaczenie hebrajskiego miesiąca Ethanim, będącego odpowiednikiem września, ita redditur Hebraeus mensis Ethanim, qui nostro Septembri respondebat': |
| 'jako tłumaczenie hebrajskiego miesiąca Elul, będącego odpowiednikiem sierpnia, ita redditur Hebraeus mensis Elul, qui nostro Augusto respondebat': |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako rozkoszne.] |
| Jako Staszel nie zamowił się sam postawić Piec(z)ka Jagneszce ku prawu 1400 |
| Zmylił-li człowiek przysięgę, może... wtore albo trzecie, albo jilekroć będzie jemu potrzebizna przysięgać, aż przysięże, jako rozkazano |
| Jako pan Ścibor nie kazał Roszkowskiemu ukraść konia ani koni kradzionych... w domu w swem ani w izdbie chował ani zamykał 1419 |
| Gdyby człowiek miał oczkolwiek przysięgać a nie wyrzecze przysięgi, jako ją rozkazano, słowie iżby zamylił albo w niej zabłądził (si... lapsus fuerit in iuramento balbutio), możeli sie sam sobą... podeprzeć |
| O tem, jako łanie i turze dawały sie doić |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy czytany jako dokąd – I dokąd ten to lud tępić mię będzie? Dokąd nie uwierzy mnie we wszech dziwiech?] |
| Jako[m] Jan z bracią zaniosł (war. ib.: nie zarzucili) głowę z swej dziedziny na mą i tę ja... szkodę mam[i] 1404 |
| Jako Sędziwoj starosta umowił miedzy mną a miedzy Szczepanem, eż nie miał na mię nijednego roku stać niż przed tymi pany, czso są namienieni 1398 |
| Oko, jim tu sąc człowiek Boga może widzieć, jest nasz rozum, jen dojela słuńcem niebieskim nie jest oświecon, nics dusznego nie widzi, jeno jako kotka w nocy, to jest na świecskie rzeczy XV med. |
| Jako pan dziedziczny Dzbąski dał Janowi młyn czynić w dziedzicstwo 1424 |
| Item domina de Czepury prestabit iuramentum...: Jako jest moj pan nie winowat Sułkowi trzynaćcie grzywien za Czepury 1386 |
| Przystępuję jako to uboga, nędzna do Pana nieba i ziemie |
| w mylnym rozumieniu łac. frustrare 'oszukać' jako frustare 'rozdrobić, podzielić na małe cząstki': |
| 'zoranie cudzej ziemi jako własnej, actus agrum alienum velut proprium arandi': |
| Acz zaostrzę jako błyskawicę miecz moj (si acuero... gladium meum Deut 32, 41)..., oddam pomstę wrogom moim |
| 'z listem (jako dokumentem prawnym) związany, pisemnie poświadczony, pisemny, qui ad litteras publicas spectat, litteris commendatus': |
| w błędnym rozumieniu łac. dispendium 'szkoda, strata' jako discordia 'nieporozumienie, zatarg': |
| w błędnym rozumieniu czeskiego zabil jako 'zabył' zam. 'zabił': |
| w błędnym rozumieniu łac. effugere 'uciec przed czymś, uniknąć czegoś' jako effugare 'zmusić do ucieczki': |
| Niżadnemu rozdział nie będzie miedzy osobami sąsiednimi (nulla erit distantia personarum), takież małego jako wielikiego przesłyszcie |
| Poczynają sie trzecie księgi, imające w sobie cztyrzy trzydzieści rozdzielenia podług rozdzielenia swych części, na ktoraż to rozdzielenia poczynają sie rubryki rozdzielnie i po rząd, jako to potem stoji pisano XV med. |
| Czcienie o tem, jako miedzy Żydy było tedy troje rozdzielenie w ich zakonie (de tribus sectis Iudaeorum) |
| Jako pani zastawiła swe dobro i kupiła trzecią część Kuropatnik 1389 |
| Jako pan Mikołaj Wrzesieński groblej nie podniosł... ani palmi, ani lochy, ani kołmi 1432 |
| Jako oczy posełkiniej w ręku paniej (dominae, Puł: paniej) swojej, tako oczy nasze ku Panu Bogu |
| Tako panna jako pani ma to wiedzieć, cso się gani |
| Pobił je (sc. Filistyny) tu Dawid rzekąc: „Rozdzielił Bog nieprzyjaciele me (divisit... inimicos meos) przez rękę mą, jako się wody rozdzielają” |
| Ktorąż to (sc. ziemię) sobie rozdzielicie losem (quam dividetis vobis sorte)... Wszytkim jakoż los przypadnie, tak się rozdzielicie dziedzictwem, po pokoleniu i po czeladziach jimienie się rozdzieli (ut sors ceciderit, ita tribuetur hereditas, per tribus et familias possessio dividetur) |
| Jako rozdzielił Święszek s Kuczem bratem dziedzictwo 1424 |
| Po śmirci oćcowej synowie... oćcowę część miedzy sobą rozdzielą (paternam portionem inter se dividant) tym obyczajem, słowie jako i macierzynę |
| Apparuerunt illis disper ite, gl. id est diuerse, lingwe tanquam ignis ukazali sie jim rozni, rozdzielni językowie jako ogień (Act 2, 3) XV med. |
| Bo grzesznik w grzeszech zapieklony jeść jako kłodnik w ciemnicy skowany |
| Jako Wojuta będąc opiekadlnikiem i zapisał k swej ręce III 1/2 długu paniej Klary, a w tem jej nie zapłacony 1404 |
| Jako Maciek płat brał ot ty<ch> pieniędzy, na ktore list zapisny mowi 1424 |
| Jako prawie... Biegański był z żoną kiedy zapis zapisowany, z jegoż zapisu list wyszedł 1400 |
| 'w błędnym przekładzie wieloznacznego łac. solvere jako 'płacić; zamiast 'rozwiązywać, rozstrzygać': |
| Jako jest Jan przyszedł w Mikołaj<e>w dom i wziął mu koń... i słomił jego dom mimo zapłacenie 1415 |
| Jako Szyban... nie jał gwałtem z ośmią panicz... na dziedzinę Sowiny, ale jał dla zapłacenia pieniędzy za dziedzinę 1421 |
| Jako Andrzej i Dzierż[k]ek popadł <w> szkodę dziesięć grzywien Katerzyni<ny>m... zatrzymanim lista po zapłaceniu pieniędzy 1402 |
| Jako ja nie zbił Więcsława... gwałtem... anim mu trzechnaście ran zadał, pięci krwawych w głową a trzech w ręki też krwawionych, a pięci sinych na plecowu 1471 |
| Jako matka moja nie była winowata trzech grzywien pożyczonych pieniędzy Drogochnie, ale acz była winowata, zapłaciła 1428 |
| Jakom ja imiał z Piotrkiem liczbę, aże nie miał na mię o siedm kop żałować 1410 |
| Jako wiedzą i śwadczą, eże Bartłomiej Janowi bydło mocą siłą zajął w trawie, a nie w życie, i grzywnę mu szkody uczynił, gdzież on imiał paść wolno ote trzy lat 1402 |
| jako słowo posiłkowe w opisowym futurum: |
| Jako jest Wawrzyniec nasz brat, jenego snamienia i jenego imienia 1408 |
| 5. 'tytuł, charakter prawny, nomen, auctoritas': a. imieniem 'w charakterze, jako': |
| 'uiścić jako karę, w charakterze kary, multam solvere, pro multa solvere': |
| Jako Mikołaj płacił Maciejewi, an ('a on') ot niego nie chciał wziąć zapłacono 1387 |
| Jako Szczepan nie wziął z Wojciecha zapłaty, ale s jego rękojmiej 1403 |
| Jako mie Janusz słał do Kielca (czy Kiełcza), by przyjał ku zapłacie, dojąd sie szkoda nie stała 1391 |
| Jako Dobiesław nie jimował samoszost Staszka ani go do kłody powodził 1396 |
| Tego ja wam dobrze dowierzam, iż wy nie uczynicie jinaczej (OrtBrRp 53, 2: jinako), niżli jako jest prawo |
| Ja wam dobrze dowierzam, iż wy nie uczynicie jinako (OrtMac 65: jinaczej), niżli jako jest prawo |
| Jako kiedy młynarz moj wyszedł ot mienie s mego młyna nie wiedziałaśm, gdzieby indzie był, jedno u Komendora 1404 |
| ~ Może błąd pisarski zamiast inako. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako jin<a>ko.] |
| [Prawdopodobnie hasło nieuprawnione – w dalszych tomach Sstp traktuje się wyraz hasłowy jako przysłówek, por. przechadzać.] |
| ~ Wydawcy uznają prefiks za- za zbędny. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako [za]poleciła.] |
| w błędnym rozumieniu czeskiego zabito jako 'zabyto': |
| Przyłączył sie k tym tłuszczam... i szedł jako iny s nich |
| Jako *Trzebieslaow lud otbił chąsie Andrzejewy konie i on je zapowiadał 1387 |
| Jako Jan nie pojął ani ukradł konia, ani go wiodł do swego domu, ale sam bieżał, a on go jutrze zapowiedał u osady i u kapłana 1412 |
| Więcszym dajcie szyrsze (sc. ziemie) a mniejszym węższe. Wszytkim jakoż los przypadnie (ut sors ceciderit) |
| Jako Jan nie zbił ani ranił Mathiam... zdradnie, ani jemu zadał dwu ranu sieczonu... gwałtem 1470 |
| Jako Paszkowa... dała Katerzynie sto ran sinych i krwawych 1403 |
| Jako ja nie przyszedł do Jana... a nie zbiłem go anim jemu zadał rany sinej, ani w ręce zakrytej 1465 |
| Zaliby... przedałby się tobie brat twoj, nie uciężaj jego robotą robotnikow, ale jako służebnik a rataj (mercennarius et colonus) będzie |
| Tedy może praw być sam swą ręką na krzyżu, jako jest prawo |
| Jako jest wyszedł Jakonijasz krol a panna (rex et domina), a komornicy |
| Jako dosyć uczynili rękojemstwu swemu, jakoż byli ręczyli 1446 |
| Jako dla niewyclenia rękojemstwa pana Liska (a. Łyska) ot Mikołaja... jem szkodzien 10 marcas 1427 |
| Jako Jan... o niezapłacenie rękojemstwa ot Faliboga... za Mikołaja... jest szkodzien trzydzieści grzywien 1425 |
| 'spowodować czyjąś porękę, wskazać kogoś jako poręczyciela, aliquem praedem constituere, monstrare': |
| 'wziąć jako zabezpieczenie zobowiązania, aliquid cautionis nomine sumere': |
| Mam dwie dziewce..., a tyć wam wywiodę, *pożądacieli, jako się wam lubi (abutimini eis, sicut vobis placuerit) |
| Jako dom nie był pański, ale ji kupił u swego namiastka 1399 |
| Jako Piotrek s Maciejem swym bratem wieczystym działem są rozdzieleni 1412 |
| Jako jeśm zapowiedział pana Mikoszewą mocą Wociechowi Wężewi, by jego rolej nie orał 1400 |
| Jako czso Dzierżek Janowi żyto pobrał, to mu je pobrał, iż mu je był zapowiedział, a on je z dziedziny kradł 1406 |
| Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo... i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary, i kmieciem zapowiedział słuchać 1405 |
| Pakliby natychmiast jako usłyszy ociec, zapowie jej (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), śluby i przysięgi jej wzruszony będą |
| Gdy kto od was przysiężnikow chce ku świadectwu o wzdanie rolej albo o wwiązanie, albo o zapowiedź (ab introductione hereditatis, resignatione, arrestatione, OrtOssol 76, 1: o przypowiedanie)..., jako wiele macie wziąć za to? |
| Biskup... słoży zapowiedź lubo interdycht (tollet interdictum, Dział 4: ma dać rozgrzeszenie) prawem położony, to jest otpuści wśpiewać i... urząd cyrkiewny czynić jako pirzwej |
| Rzeczona dziedzina w telkich pieniądzoch, jako jest alibo była jistnie, jest zastawiona (dicta haereditas in tanta pecunia, prout est vel fuit, in facto sit obligata) |
| na początku wypowiedzi jako wyraz głębokiego przekonania o jej prawdziwości i pewności: (a) zaprawdę mowię, powiedam, powiem (wam, tobie), mowię, powiadam, powiedam (wam) zaprawdę 'twierdzę, że tak istotnie, rzeczywiście jest było(by) lub będzie, re vera, vere': |
| II. spójnik: 1. jako wskaźnik nawiązania przeciwstawnego: a. '(a) jednak, (ale) jednak, attamen, verumtamen, autem': |
| Znaje Gospodzin drogę niepokalanych..., we dni głodne nasyceni będą. Nieprzyjaciele zaprawdę (Puł: ale nieprzyjaciele) boży... schodząc jako dym *schodzi (inimici vero Domini.... deficientes quemadmodum fumus deficient) |
| jako wskaźnik nawiązania łącznego 'a, i też, także, etiam, etenim': |
| jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'więc, itaque, igitur': |
| jako wskaźnik nawiązania przyczynowego 'albowiem, etenim, namque': |
| Jako oko człowiecze zaproszone albo zatulone widzieć nie może, tako człowiek Boga widzieć ani jego prawdy rozumieć nie może, jen jest w grzesze XV med. |
| Czcienie, jako miły Jesus rzekł swym zwolenikom, iże kto chce jego naśladować, ten sam siebie zaprzy |
| Jako Jura nie chciał pomoc Piotrkowi z Pawłem prawa i zaprzał się go 1387 |
| Jako Mikołaj nie wziął Katuszy jej połowice sołtystwa ani je zaprzedał, ani za nie pieniędzy brał 1401 |
| Tedy Jonatas pocznie więcej zaprzysięgać się (MamLub 68: zaprzysi<ę>gowaci) z Dawidem (deierare David), bo jako duszę swą ji miłował |
| Na drodze świadecstw twojich lubowałem sobie (delectatus sum Psal 118, 14, Fl: kochał jeśm sie), jako we wszytkich bogacstwach |
| Gdzie wątpienie jest o mężobojstwie, jako gdy nie wiedzieć kto zabił, państwo nie ma kogo gabać |
| Niechajcie zaćwierdzać sierca wasza, jako w rozgarzaniu (sicut in irritatione, Puł: w rozgarzeniu) podług dnia kuszenia na puszczy |
| Nie zaćwirdzajcie sierc waszych, jako w rozgarzeniu (sicut in irritatione, Fl: w rozgarzaniu) podług dnia kuszenia na puszczy |
| Tako mi jego dusza luba, jako mi nie miał do sich Świątek zdać tych cztyrzech kop 1413 |
| Jako... Paweł nie ręczył dalej zapust Hynd<r>zychowi za Piotra, jano ten rok, czso miał być na zapust 1439 |
| Dalej, wyleganiec możeli i jego dzieci siedzieć w ławicy albo w ktorem urzędzie..., jako małżeński lud (OrtKał 177: małżeńscy ludzie)? |
| Woźny aczby wydał jinaczej przysięgę świadkom, niż jako mu będzie przykazano, aczby był sądownie dokonan, tedy ma być słożon a jiny miasto tego postawion (si... de hoc fuerit victus iudicio, alter loco sui substituatur et ipse a suo officio perpetuo deponatur) |
| Niektorzy są i dzieją jim bezprawni..., a czy... ni mogą... przysięgać, jako gędźcy, piszczkowie... albo ktorzy... o... niepoczestne rzeczy przed prawem są dokonani |
| Aczliby też po dokonałych leciech (Sul 44: po leciech w nich dokonanych) zamieszkali (sc. dzieci) czynić a dawność by wyszła, tedy, jako i o jinsze sztuki podług dawności mają milczeć (nisi tunc legitima aetate in eis completa... agere negligerent..., tunc obstabit eis exceptio praescriptionis) |
| Prawdziwych droga jako światłość świecąca, pochodzi i mnoży sie użytek ku dokonaniu dnia (iustorum... semita, quasi lux splendens, procedit et crescit usque ad perfectam diem Prov 4, 18) |
| Jako ja nie winowat Staszkowi dwudziestu groszu i sześć zarobionego myta 1402 |
| w błędnym rozumieniu łac. pruina 'szron, mróz' jako pruna 'żar, żarzące się węgle': |
| Obie stronie... o wszytki rzeczy i członki... na nas spuścili jakoby na rozgodźcę, ufalacza i jednacza przyjętego (tanquam in arbitrum compromissarium, arbitratorem, laudatorem, definitorem seu amicabilem compositorem, Sul 3: jako w jadnacza ślubionego, ufalcę, skazacza i przyjacielskiego układacza) |
| Drugi... brat... ono skazanie odwoława, dokonawając abo chcąc dokonać, iżby przy tem skazaniu nie był (alter ipsorum accedens ad praesentiam iudicis allegat se condemnatum et ad eandem quaestionem tanquam illum, cuius intererat, non vocatum, Sul 38: wywodzi się wzgardzonym a ku tej to rzeczy, jako tego, jegoż się tykało, być nie wezwanego) |
| Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota i tego użytek ma 1387 |
| Możeli wyleganiec i jego dzieci siedzieć w ławicy albo w ktorem urzędzie,... jako małżeńscy ludzie (OrtMac 31: małżeński lud) i dzieci? |
| Jako czso Tomasz[ow]a skorą zarzucono w<o>łu, to ty zarzucono bez winy, bez prawa ani go użytka imial 1398 |
| w błędnym rozumieniu czeskiego zařititi 'zasypać, zawalić, zakryć', jako zarzucić 'strącić, zrzucić, deicere, detrudere': |
| Jako wtenczas mię pani Gorzewska zasadziła za sędzią n[y]a zawitem roce na Pawła... o trzy rany 1430 |
| Jako nie zasadzono prawa podług prawa ani przysądu dano 1413 |
| Jako tedy, kiedym siedział szołtysem zasiedzionym, kied[z]yż miała Jagnieszka z Dąbrowki z sołtysem prawem czynić, tedyż tam przed gajonym wiecem nie żałowa<ła> sama... o połosmy grzywny 1430 |
| Quasi liberi et non quasi velamen malicie habentes <libertatem>, gl. libertas vestra non obvoluat corda vestra in velamen malicie jako zasłonę (GlJag 98: przykrycie) ku złości mając woleństwo, abyście tym przezpieczniej grzech a złość poczynali, sed sicut servi dei (I Pet 2, 16) XV med. |
| Tedy podług uczynku swego jako zasłużył, dostojnie cirzpieć będzie (extunc iuxta suum delictum et commissum, prout promeruit, debebit sustinere) |
| Jako Wojtek nie zastał u mnie Pabisza, kiegdy żądał u mnie prawa 1394 |
| Dalej też gość z zakładem, co mu zastawiają (OrtOssol 89, 2: zastawia) za wyznany dług, mali czekać a jako wiele dni ma... czekać? |
| Jako moj pan nie zastawiał niwy Witowi we dwu kopu 1397 |
| Jako Ocin ociec był w dzierżeniu piątej części karczmy XV lat a XV lat zastawił 1399 |
| Jako czso Andreas tę łąkę zastawił był Fałkowi, tę łąkę Stephanus wykupił 1386 |
| Jako Maternie Przybysław zastawił dziedzinę za jego prawe pieniądze 1405 |
| Jako u mnie Jan pancerz wymowił i na wystanie-m go jemu nie zastawiła 1411 |
| Jako co zastawił Żegota strumień, to zastawił na swem na prawem 1411 |
| Jako Jadwiga dała Jaszkowi wolne siedzenie a w tem jej zastawnik jemu wadzi i wygania ji z tego siedzenia 1401 |
| Bo ona mgła, jaż miesiąc zastąpa (illa nam nubecula, quae lunam semper fuscat), iż nie świci jako insze gwiazdy, tej nocy... nie ukazała sie |
| Jako hełm zaszczyca (sc. żałtarz, protegit), nadzieja zbawienia jest |
| Jako ya s Marczynem, Pyothrem... na schkoda Szwyanthczina nye zaprzaly any zatagyly przyvyleya korzennego ... any zaprzenym przyvyleya yey vschkodzyly 1474 SprTNW VIII 2, 30. |
| Jako Michał wyznał się Święszkowi przed prawem i przeprosił go trzemi grz<y>wnami a zatym mu Święszek <t>rzych policzkow nie dał 1415 |
| Jako Miecsław rzekł *Boguslaowi: I ot onegoż zdraćce ot Piotra, czso bracią zdradza, i zatym ji ('go') ranił 1395 |
| Tedy przebywacze tego mieśca przysięgą, jako winowaćca jąć nie mogli... Zatym (extunc, Dział 4: tedy) biskup... słoży... interdycht prawem położony |
| Jako to, czsom przeorał i zatkwił, tom uczynił na mem prawem 1401 |
| ~ Mało prawdopodobna byłaby rektyfikacja na zathloczyly. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako zatłaczali.] |
| Jako sie kupia rozkajała Przemiłem a nie panem Janem tego dla, iż jego mieszczanina nie chciał szkody prozno puścić 1420 |
| ~ Może błędna lekcja zamiast parochyyny tj. parochijny. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako parochijnej.] |
| Cz[y]cibor nie dał Biernatowi tkanki chować partowej jako sześćnaćcie kop 1445 |
| Ktory będzie chcieć być miedzy wami pirwszy, będzie wasz sługa. Jako syn człowieczy nie przyszedł, by jemu służono, ale by służył i dał duszę swoję na dokupienie wiele luda (sicut filius hominis non venit ministrari, sed ministrare et dare animam suam, redemptionem pro multis Mat 20, 28) |
| Jako przyszli do jaskini lwowskie, sed leonis ad speluncam pariter iverunt), najdą tamo siła lwow starych i młodych |
| Omnes doctores suis argumentis ita repressisset a se, sicut canes calido lavacro de coquinis pelluntur al. vlg. tako ony rzeczy parzył od siebie, jako psy z kuchniej parzą warem 1499 |
| w złym rozumieniu łac. hibernus może jako hilarus: |
| Jesus... pisał: jako dolicza Święty Ambroży w jednej epistole: „Ziemia ziemię powieda” |
| To istne pismo albo list, jako tego dolicza Euzebijusz w księgach, ktoreż zową Skolastyka istoryja..., było tako popisano (talis haec epistola fuisse comprobatur, ut Ecclesiastica historia testatur) |
| w błędnym rozumieniu czes. se rozvlažováše 'irrigabatur' jako se rozlézáše 'ibatur': |
| Jako Jaszek nie wiedzial, by ty woły nie były u jego kmiecia ani jemu jich kazał zatracić 1401 |
| Jako Wirzbięta i Niemierza przez mej wolej nie dali mi wrzeszenia w dziesięć kop płatu na dziedzinie i zatrzymali mi dwadzieścia kop płatu dwu latu 1403 |
| Jako Andrzej i Dzierż[k]ek podpadł szkodę dziesięć grzywien Katerzyni<nym> a Wickowy<m> zatrzymanim lista po zapłaceniu pieniędzy 1402 |
| Jako oko człowiecze zaproszone albo zatulone widzieć nie może, tako człowiek Boga widzieć... nie może, jen jest w grzesze XV med. |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako rozszyrzyła.] |
| jako przekład łac. multitudo, plura 'duża ilość': |
| Jako zatworzył (EwZam 307: zawarł) księgi (cum plicuisset librum Luc 4, 20), wrocił je sludze kościelnemu |
| [W artykule hasłowym zatyczka (?) w Sstp. są dwa cytaty. Redaktorzy Słownika staropolskiego opatrzyli je uwagą: ~ Obydwa razy wyraz ząthyczką został skreślony przez pisarza, zapewne jako błędny.] |
| jako przekład łac. multus (też plures, plurimus, wyjątkowo maximus, universus) 'liczny, wiele': a. w sg.: |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako rozmagały się.] |
| Kako krasne stany twe..., jako zagrody podle potokow rozmnażane (ut horti iuxta fluvios irrigui, Biblia taborska: rozwlažene) |
| Ostaniecie w małej liczbie, jakożeście drzewie byli w rozmnożeniu jako gwiazdy niebieskie (sicut astra caeli prae multitudine) |
| Jako my to zmawiali, hiże Zofija miała dołożyć finem dotis al. posagu cum suo dotalicio al. wianem Pakoszewi (czy Pękoszewi) post filiam suam Katharinam 1464 |
| A zatym jako ji (sc. Heroda) kasze[d]l napadł, obeźrawszy sie, by jemu nikt nie zawadził (ne quis arbiter impediret), chciał sie nożem przekłoć |
| Jako Piotrek do Kaliskiego słał żądaję miru drzewiej, niż w ziemi zawadził 1400 |
| Jako Jakusz uprosił u mnie roku i zawiązał mi się pieniądze dziewięć grzywien poście zapłacić 1414 |
| Jako wtenczas, kiedym miał świadki wodzić zawicie... przeciw Wszeborowi, tedym był prawą niemocą niemocen 1428 |
| Dominus Niemierza... <fac>ta prius columpna in piscina <Pe>tri..., que p<iscina>... consignata ad <men>suram aque, debet iurare in hunc modum:... Jako prawie com zamierzył, zamierzyłem z prawem i zawirciał 1399 |
| na początku wypowiedzi jako wyraz głębokiego przekonania o jej prawdziwości i pewności: zawierne mowię, powiedam, powiedaję (tobie, wam) 'twierdzę, że tak istotnie, rzeczywiście jest, było lub będzie, verum fuisse aut esse aut futurum esse dico': |
| w błędnym rozumieniu łacińskiego vanum jako verum: |
| na początku wypowiedzi jako wyraz głębokiego przekonania o jej prawdziwości i pewności: zawiernie mowię, powiedam (wam) 'twierdzę, że tak istotnie, rzeczywiście będzie, verum futurum esse dico': |
| Jako Kusz nie był przy tem, kiedy dan list Lamprachtowi ani kiedy pisan, ani jego pieczęć jest zawieszona 1403 |
| Jako Sobek przed nami się wyznał, iż z jego wolą Jakubowi list pisan i jego sługa z jego wolą jego pieczęć k listu zawiesił 1408 |
| To będziesz mieć jako zawieszenie (hoc habebis quasi appensum) miedzy oczyma twema i <w> twoich ręku, a to więc słuły filatryja |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako pastw[ch]ę.] |
| Jako Pawłow pasturz... świnie w moj las wegnał siłą mocą i pasł moj żołądź 1407 |
| Uczynion jeśm jako lelek w domku (factus sum sicut nycticorax in domicilio) |
| (Król) zruszył domki kapłanow modlebnych, jiż byli w domu bożem, jimże żony tkały, jako domki ługowe (destruxit quoque aediculas effeminatorum, quae erant in domo domini, pro quibus mulieres texebant, quasi domunculas luci) |
| Jako cz[o]so Wawrzyniec zawiodł (ib. nr 944: był zawiodł) o ośm grzywien na Więcenca, aby mu jich nie dopłacił, ty mu Więceniec zapłacił 1426 |
| zawieść się kimś, czymś 'powołać się przed sądem na kogoś, coś jako na dowód swojej racji, niewinności, swojego prawa, testimonio alicuius (rei) uti': |
| Jako Andrzej uręczał sw<e>go pana Andrzeja będąc j<e>go człowiekiem, wtem jest <o>d niego zawiedł a Andrzej nie wie<d>ział, by był Maćkow człow<ie>k 1409 |
| Jako ta rola, cso ją Katarzyna rozorała, tam jest pani łowcza ote trzech lat w dzierżeniu nie była, ale jest prawa Katarzynina otczyzna 1418 |
| (o wyrokach sądowych, o przepisach) 'zaskarżyć, podać w wątpliwość, zakwestionować wyrok jako niewłaściwy, niezgodny z prawem, zarzucić niewłaściwość, błędność, sprzeczność z prawem, (sententias iudicum vel leges) ratas esse negare': |
| Uczynił jeśm sie jako sąd zgubieny, bo jeśm słyszał łajanie (audivi vituperationem, Puł: poganienie) wiela przebywających w okrędze |
| zawodzić się 'powołać się przed sądem na kogoś, coś jako na dowód swojej racji, niewinności, swojego prawa, testimonio alicuius (rei) uti': |
| Jako Michał wiodł ten lud do mego zawodu (ib.: do Jakuszowej zastawy) 1401 |
| o urzędowym zamknięciu jako zabezpieczeniu majątku do czasu rozprawy sądowej: |
| w błędnym odczytaniu czeskiego zawrže jako zavře: |
| Prawy... jako cedr libański rozpłodzi sie (multiplicabitur) |
| Wstraszy się sierce ludzkie a jako woda rozpłynęło się (liquefactum est) |
| Przeto zazdrościwy czci ni ma mi uwłoczyć (invidus non habet hic locum detrahendi), bo każdemu dana jest moc tych ksiąg polepszać, jako jego wolą |
| Jako Bieniak nie bił Magdaleny... ani jej wsadzał w łańcuch 1410 |
| Jako Szczepan wytrzymał dział w Wilkow[o]ie mimo trzy lata z pokojem podlug ziemskiego prawa, niż zazew zaszedł 1412 |
| Widziało się jest nam..., aby gdy macierz umrze, synowie nie prosili jimienia... ktorej części ot oćca pirzwej..., niżliby tedy jako swej poczciwości rozproszca jimienie a dziedziny ony pospolite źle rozpraszał (nisi... dissiparet, Dział 38: gdyby marnie jimienie chciał roztrwożyć) |
| Jako Katarzyna t<r>zyma na zastawę, Ofka posobiła jej prawej dziedziny dwa ślady, tego jej nie dała po wykupieniu wytrzymać trzy lat, aż zazwała 1399 |
| Jako Paweł o swego syna nie zaz[a]wał Mikołaja, aże trzy lata minęła 1400 |
| Jako nie daw i wytrzym<aw> trzech lat i zazwał Marcin Kota, o czso mu krzywdę uczynił, iż pogro<dki> podniosł i wodę na jego dziedzi<nę> wzlał 1404 |
| Jako Mikołaja nie zażałował z prokuratornym listem ot Tomy, cso liczy..., by rąbił w jego zapuście 1419 |
| Jako Krakowczyny dzeci zażgły Gregorii pirum 1408 |
| Jako Jan i Mikołaj nie porąbił Paszkowi zapusta po rozprawie za sześć grzywien 1409 |
| A będzie jako drzewo (et erit tamquam lignum), jeż szczepiono jest podług ciekących wod |
| A przygodziłoby się takie zbiegi... naszej łasce nawrocić (nostrae gratiae reconciliari, Dział 31: aczby tacy naszą miłość przenaleźli), chcemy wżdy, aby miedzy swymi rownymi jako przezeczcziwi imiani |
| Tedy jako umył rany (sc. zbojca), natychmiast jemu zażyły (sanitatem vulnerum mox recuperavit). Uźrąc drudzy zbojce umyli swoje rany i byli wszyscy uzdrowieni[e] |
| Jako ci dziedzicy... mimo lata trzymali, aż na Chwała... puścina padła 1393 |
| paść coś 'dawać coś bydłu jako pokarm, pozwalać bydłu czymś się karmić, pecori aliqiud alimento dare, sinere pecus pasci aliqua re': |
| Quos florenos... Chodorowski tanquam principalis debitor al. jako jisty dłużnik... solvere est obligatus 1465 |
| A jako popełnił połtora lata od swego urodzenia, ale iście (pro jeszcze) dwu lat ni miał (Jesus puer et duorum annorum nondum esset), począł mowić |
| Nasze wszytki sprawiedliwości jako płat (quasi pannus Is 64, 6) niewiasty miesięcznej XV med. |
| Jako Jan dawał Grzywce iścinę wtenczas, kiedy lichwa otpuszczona 1389 |
| Jako Chebda nie przyszedł do Jadwiżynego domu i nie policzkował jej ani jej ząb wybił 1422 |
| 'zgrzytanie zębów jako wyraz bólu i rozpaczy, stridor dentium dolorem et desperationem declarans': |
| Jako Stanisław zbił moje konie s mojej pastwy 1410 |
| Jako Olbracht nie miał u Jakusza wolnego połuśledzia, ale mu nocą zbiegł s jego uprawizną 1400 |
| Jako Zagarza ziemskiego zbiega nie chował 1391 |
| Jako Matka Boża, ta gdy przez ulicę szła, wżdy sie pośpieszała do domu |
| Jako Potrek podał Potrkowi Nicolaum i szedł s nim precz 1391 |
| Pojdziesz i ty k ludu swemu, jakoż jest szedł Aaron brat twoj (sicut ivit frater tuus Aaron) |
| Aże dotychmiast czcienie o młodości... Pana naszego szło porządnie jedno po drugiem podług tego, jako sie działo (hucusque idem est ordo historiae evangelicae apud omnes) |
| Aby żywot twoj szedł albo by jako jego, rządziłby dni twoje w mierze (et si tua vita talis esset, qualis eius, cum pace pertransires dies tuos), a nie zginąłby złą śmiercią |
| Jozef jako stary... człowiek natychmiast wpadnie w niemoc, iże jemu już idzie ku śmierci |
| Z gron pirwych urod swych jako zbiranie wina (MamKal 38: zbiranie, war. lub.: zdziranie wina) nie będziesz zbirać (uvas primitiarum tuarum non colliges quasi vindemiam) |
| Jako Jakub imiał win połowicę zapłaci<ć>... a on precz zbieżał 1386 |
| Jakom tego człowieka nigdzie u żadnego pana nie wiedział sześci niedziel wysiedziawszy, jako mi zbieżał 1424 |
| Jako cudn[y]e jest poście twoje w obuciu quam pulcri sunt gressus tui in calciamentis! (Cant 7, 1) XV med. |
| Wybrana książęta jego potonęły są w Morzu Czyrwionem..., poszły (Puł: poszli) są na dno (descenderunt in profundum Ex 15, 5) jako kamień |
| Jako Michał obręczył za kmiecia, cso mi ławnicy skazali 1398 |
| Czcienie o tem, jako Żydowie w Wieliką Środę koniecznie domowili, iże mieli ubić miłego Jesusa |
| Niektorzy są i dzieją jim bezprawni..., a ci... ni mogą... przysięgać, jako gędźcy, piszczkowie, łotrowie i łaziebnicy |
| Jako prawie połowicę połu<ź>rzebka dopełnił w Barcic<ach> 1418 |
| Pani... po śmirci męża... jako długo ku wtorej swadźbie nie pojdzie (quamdiu ad secundas nuptias non convolaverit), w pokoju będzie mięszkać |
| 'novem': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| Jako to świa<d>czę, iż Mikołaj ślubił Pietrkowi wrocić ten <list> 1390 |
| Dziatki miłe! Iże jako to wy sami dobrze wiecie..., gdyżci się ktoremu krolewi... syn narodzi, tedyć... pośli bieżą |
| Jako też kiedy <by> kto Jesukrysta zwał Adamem, nie zbłądziłby, iżby rzekł: Wtory <pirwy> Jadam (unde et si quis Christum velit appellare Adam secundoprimum, non errabit) |
| 'odnoszący się do zboru jako gromady, wspólnoty, ad hominum congregationem spectans': |
| Jako też kiedy kto Jesukrysta zwał Adamem, nie zbłądziłby, iżby rzekł: Wtory Jadam |
| Jako czso ksiądz kanclerz dał szeć krzywien za kapicę, to dał pieniądze ze zboża księdza Tworzyjanowego 1414 |
| Jako Jakusz z Więcsławem miał umowę, iż niecha mile brać jadę przeciw temu zbożu i wykupię sobie a twego rękojmią a dwa na świadziecstwo 1408 |
| Jako mi Jakub pobrał sześdziesiąt kop rży a za dwie grzywnie łąk 1391 |
| Jako tamo moj skot drzewiej nie chodził w tej łące, ... ale tamo była zapowiedna łąka 1416 |
| A po małem czasu, jako za poł godziny, (quasi dimidiam fere horam) |
| Jako zapłacił czternacie skot i poł grosza za Jana... rękojemstwa 1406 |
| Jako Cibek... nie wziął Bartłomiejewi... poł ślada 1420 |
| Jako pani nie wrzuciła się w poł szołtystwa i w poł dworu po staniu roka, ale spokojnie wytrzymała mimo trzy lata 1420 |
| Jako Doroteja miała płacić długi ze mną na poły 1411 |
| Anim ci pancerza z łapką, jako dziewięć kop groszy..., wziął 1469 |
| Jako temu nie połtora lata, nie winowat Borzysław Włodkowi połczwarty grzywny 1391 |
| To, cośm mowił, łgałem (mentitus sum) jako pies |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako pchali.] |
| Jako ja nie brał ... cła... na niektorem po groszu, na niektorem po połgroszu ca 1500 |
| Jako ja z tobą targowal za drobny pieniądze a nie za poługroszki 1439 |
| Jakom ya nye zaoral czaszczi Abramowey... anym go vschkodzil yako dwe kopi grosschi polgroschkow 1469 |
| Jakom ya... nye szyanl z nog Janowich... ostrog, scorzen, nogawicz... Thy wsith[yth]ky rzeczy waznosczy yako dwye kopye polgroskowych grossy 1479 |
| Jako Bodzęta nie pobrał połukopia drzewa Stanisła<w>owi jizdebnego chąsiebną rzeczą 1420 |
| Jako Sieciech wyprawił skarbnika z tego rękojemstwa, nie dopuszczając go szkody 1391 |
| Jan w ziemi księżej nie zbija ani człowieka obyczajem zbojnym, jako zbojca, zabił 1474 |
| Jako ja tę ozdnicę od zbudowania przed pozwem dzirżę... w pokoju na tem mieśćcu 1469 |
| 'zostać jako nadwyżka, zbywać, superesse, superfieri': |
| Jako Maciej zapłacił Kornieszewi połosmy grzywny 1398 |
| Jako mnie Jan winowat połośminaćcie groszy rękojemstwa 1428 |
| 'ten który pozostaje jako nadwyżka, stanowi nadmiar, reliquus': [o krwi ofiarnej] |
| 'połowa miary miodu zwanej staw, częściej ustaw, składana jako danina, dimidia pars mensurae melis, quae staw, saepius ustaw vocabatur, quod med tributi loco dabatur': |
| Jako mnie Mikołaj z Piotrem obręczył suknią za kopę i dwa łokcia sukna 1405 |
| Jako mnie pan Abram Kębłowski zapłacił za Jędrzycha Niałecskiego połszostynaście grzywien groszy 1425 |
| 'kawał płótna używany do różnych celów, np. jako przepaska, chusta, płachta etc., pannus qui multarum rerum, e. g. fasciae, lintei, velaminis sim. loco adhibebatur': |
| 'kawał płótna (jedwabiu) używany jako chustka, szal etc., pannus linteus vel Sericeus, amiculum muliebre': |
| Jako Stanisław... na Andrzejow dom gwałtem nie biegał ani jemu rany dał, ani domu łomił 1407 |
| Jako temu nie połtora lata 1391 |
| 'połowa miary miodu zwanej ustaw, składana jako danina, dimidia pars mensurae melis, quae ustaw vocabatur, quod mel tributi loco dabatur': |
| Jako Bogusław u Dzierżka nie przymował połuźrzebka podług prawa od God do God 1407 |
| Jako mi Jaszek nie wrzeszył... jednę dzie<d>zinę o dwie grzywny płatu 1395 |
| 'czynsz, renta pieniężna wypłacona na rzecz pana feudalnego od roli, zagrody etc. (przy zastawianiu dóbr liczona jako procent od pożyczonej sumy), pensio, quae domino feodali de agro, praedio etc. solvebatur': |
| Jako Marcin nie wziął... piącidziesiąt grzywien płatow Przechninych 1423 |
| Jako wiedzą i świadczą, eże Adamkowych dzieci prababy wniesion posag na Kraszewskiego dzielnice 1400 |
| Adam jako jeden z nas uczynion jest wiedząc dobre i złe. Przeto aby nie dosiągł swą ręką (nunc ergo ne forte mittat manum suam) na drzewo żywota wiecznego a nie uczosł owoca a śniadł i byłby żyw na wieki |
| Jako to jest nasze... z oćca, z dziada i pradziadow, kędysmy szli 1474 |
| Bo jako łotr (latro) powstawa przeciw bratu swemu a zabija duszę jego, takież i dziewka cirpiała jest |
| Jako Mikołaj... łowił letnim łowem na jezierze Lednicy 1405 |
| [Według Bilioteki zabytków wyraz hasłowy należy czytać jako dosta<te>cznie.] |
| [Według Bilioteki zabytków wyraz hasłowy należy czytać jako dosta<te>cznie.] |
| Grzesznicy... mołwili krzywdy. Rosierdzie jim podług podobieństwa wężowego, jako źmije głuchej i zaciskającej uszy swoje, jaż nie wysłucha głosa czarownikow i jadownika (incantantium et venefici, Fl: łowca) czarującego chytrze |
| Jako Paweł nie ukradł Niemerzy czworga jagniąt z chlewa 1415 |
| Świadczymy, jako Hinczka nie wziął paniej Jagnieszki w swoi ręce gwałtem i nie dał jejej na łoże swemu bratu 1400 |
| Jako letni łow na jezierze Lednicy przysłuchał i trzymał ku Gorze Mikołajewej 1403 |
| Chuda, blada, żołte lice, łszczy się jako miednica |
| 'pozostawać jako nadwyżka, nadmiar, superesse, superfieri': |
| 'pozostawać z jakiejś całości, zostawać jako reszta, superesse': |
| 'zostawać (na przyszłość jako konkluzja), pozostawać, restare, remanere': |
| Jako Jan... pożyczył pięci krzywien szyrokich groszew u Szyban<a>, niczym go nie miał zbywać, ani dawnością, laty 1401 |
| Tako mi jego dusza luba, jako mi nie miał do sich Świątek zdać tych cztyrzech kop 1413 |
| Jako Mściszek stał na zdanem mieśćcu przyglądając światkow 1446 |
| Jakom przy tem był, jako Maciej odgroził mię, iżem nie dał Maciejewi pieniędzy na dobro 1391 |
| 'w charakterze, jako co, post verba dandi, recipiendi': |
| 'tytułem, jako co, nomine, ratione': |
| Jako nas miły Pan Bog stworzył na swe święte oblicze |
| Jako Sędziwoj nie dodał dziesięciora skotu a sześcioranaście świni, co się na starostę dostało 1396 |
| Jako Wichna miała list starościn na piędziesiąt grzywien na Boruchowie swego wiana 1391 |
| Jako Wawrzyniec pobrał na swem żyto, a nie na Mirosławinie 1388 |
| 'jako co, tytułem, nomine': |
| Mało-li na tem wszytkiem, toż gotow ukazać na to szwytko sześcią panicow, jako wasze prawo najdzie 1427 |
| Jako ten ptasznik wyjał s mego domu na mem wozie, na mych koniech 1413 |
| [Jednostka nieuprawniona. Wyraz hasłowy jako człon złożenia opisany w haśle zasięnabycie.] |
| Czcienie o tem, jako miły Krystus wstawszy od wieczerzej pokorno sjął swe odzienie z siebie, aby umył swym zwolenikom nogi |
| Jako se mną Sędek imiał smowę sjąć chycze do świętego Jana 1409 |
| jako konwencjonalny epitet obelżywy, frequenter occurrit loco appellationis contumeliosae: |
| w błędnym tłumaczeniu wieloznacznego fraudare jako 'oszukać' zamiast 'odebrać': |
| Jako Miecsław rzekł *Boguslaowi: I ot onegoż zdraćce, ot Piotra, czso bracią zdradza, i zatym ji ('go') ranił 1395 |
| Jako ja... nie zastąp<i>ł drogi... Annie... anim jej rąbka zdrapał 1480 |
| Seszło bielmo z jego oczu jako miązdra z białku jajecznego (coepit albugo ex oculis eius, quasi membrana ovi egredi) |
| Ci iści przysiężnicy... mająli przysiężniki wybierać..., a jako je mają wybierać |
| Chceszli spatrzać jako ostra (sc. ta kosa)? |
| II. przysłówek zaimkowy względny: wyraża funkcję porównawczą wprowadzonej przez siebie treści, nadając jej charakter określenia lub zdania porównawczego: A. w zdaniu pojedynczym (przy czym niektóre określenia można uważać za eliptyczne równoważniki zdań): 1. wprowadza porównania i pokrewne (pochodne) określenia: a. co do jakości, sposobu, postaci, miary i stopnia '(taki) jak, tamquam, quasi, sicut, velut (sensu: talis qualis)': |
| Gdy pan przydzie, dobrze orze, gdy odydzie, jako gorze |
| Godzi we skryci jako lew (quasi leo) w jaskini swojej |
| Tych mi zginęło tako wiele, jako trzydzieści a cz[o]woro 1398 |
| To słowo abba po żydowsku tako wiele rzeczono, jako ociec |
| Unum (sc. stadium) nad łączkami ku drodze, co do studniej jeżdżą, a koniec przybiega z zachodu, jako niwa Osowskiego, ... resignauit 1484 |
| Ten, komu winę dadzą, ma odyć sześcią świadkow takich jako sam (suae conditionis) |
| Ubodzy... cirzpią, jako w tem (videlicet in eo, Dział 19: przeto), iż... ciądzacze... dopuszczać się wielkiego śmieją drapieżstwa |
| Prosiż ty dzisia Krysta, jenżeć się jest był jako dzisia narodził |
| Rzeczy umarłe trudno wzbudzić, jako minęłe na wstecz obrocić |
| Maciej... jest przedał... Janowi... ląkę... tako długo, szyroko, jako szyroko leży ot Pilce 1463 |
| Jakośm Przybysławowi, jako żywa, nigdy nie była winowata nics 1405 |
| Maryje są dali dary rozmaite, kamienie drogie, pierły i pawłoki, jako była tego dostojna |
| Ustawienia a prawasmy uczynili... chcąc, aby ta to ustawienia a prawa ustawiona w przerzeczonej ziemi polskiej ot wszystkich były chowany, jako (sicut) naszego gniewu i win w nich położonych chcą a żądają się wiarować |
| Dziedzina w telkich pieniądzoch, jako jest alibo była jistnie (in tanta pecunia, prout est vel fuit in facto), jest zastawiona |
| Jako ptacy kłaniali sie a modlili sie dziecięciu Jesukrystusowi (quod aves salutabant Jesum) |
| Tu sie pisze, jako Nikodem przyszedł do Jesusa w nocy (de instructione Nicodemi) |
| O niewiasto, ... stani sie tobie, jako ty chcesz (fiat tibi, sicut vis Mat 15, 28) |
| Jest-li to tako, jako oni mowią? |
| Ustawiamy, aby żona... tylko przy tem oprawieniu, cso jest domowne... ostała, wyjąwszy skarb, jako są pieniądze (videlicet pecuniis), śrzebro, konie |
| Ut patuit superius, jako juże jewno było XV p. post. |
| Jakosmy przy tem byli, jako Przedsława Witowi Gorzuchowo w opiekanie jemu dała 1397 |
| przysłówek zaimkowy nieokreślny 'jakoś, w jakiś sposób, quoquo modo': |
| Jako jest moj pan nie winowat Sułkowi trzynaćcie grzywien 1386 |
| Moj namilejszy synku,... widzisz, jako me serce i dusza zdrga sie przed twema oczyma od wielikiego udręczenia |
| Rzekł... ku onemu człowieku: Wściągni rękę twoję. A on natychmiast wciągnął i była jemu uzdrowiona ku zdrowiu jako druga (restituta est sanitati sicut altera Mat 12, 13) |
| Jako Jan Jannę wyposażył... pięcią kop za swego dobrego zdrowia 1403 |
| Jako Szczepan nie kupił konia u Piotrasza, ale mu go pożyczył i tako mu ji zdrowie wracał 1412 |
| Tedy dziewica błogosławiona uźrawszy swego syna pośmiewanego, tako ubiczowanego..., zumiawszy sie, straciwszy mowę i padła jako umarła |
| Włodać będziesz nad nimi (sc. pogany) w mietle żelaznej a jako sąd zdunowy (vas figuli) rozbijesz je |
| Jako co był wziął z swą żoną odzienia, sukien i jinnych rzeczy odziewnych, tego on nie zdżył wyszej, jedno co się jego żona zedrała 1427 |
| Tedy... Tobijasz... pomazał oczy oćca swego a... seszło bielmo z jego oczu, jako miązdra (czy mięzdra) z białku jajecznego, jąż Tobijasz zdarł s oczu jego (traxit ab oculis eius) |
| Jako Dominik przyszedł... na Potencyjej dziedzinę i segnał jej pługi s jej dziedziny gwałtem 1415 |
| Jako Piotr Jana z tej zastawy segnał, czso mu zastawił 1407 |
| Jako Jakub mego męża zabił... i segnał ji z tego świata na on 1430 |
| Jakom ya Mykolaya nye segnal s robothy yego gwalthem..., any them segnanym oddalylem mv vsythky (leg. użytki) yako pol kopi 1493 |
| Jakom ja tobie nie zgnał służebnika twego... z imienia twego... z wolwarku, ani tym segnanim uszły tobye owoce [vszdly] z gajow, z lasa, s łąk ważności jako dwie kopie groszy 1478 |
| Rącze pomaż oczy jego żołcią rybią..., jako rychło pomażesz, otewrą się oczy jego a patrzy ociec twoj światło niebieskie (videbit... lumen caeli) |
| Stolec jego... jako łuna (sicut luna, Puł: miesiąc) przezpieczna na wieki |
| Wiesielić sie ja będę nad mołwami twojimi, jako jenże nalazl łup wielki (qui invenit spolia multa) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako dośćci.] |
| Jako pani Katerzyna Gorzewska posłała swego rzącę se czterdzieści kmiotowicy i uczynili cruces al. krzyżew et incisiones al. naciosew faciendo granicies al. granice in silva Dobrogostii 1427 |
| Przestąpi-li kto mieski wielkierz płacić na ten dzień, jako ślubiono, to rajce na nim mogą wziąć, ne patrząc jinnego prawa |
| Pan Mikołaj... wziął woz, siekiry s naczynim Jakubowi jako połosmy grzywny 1419 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako nadto.] |
| Po ty trzy nocy słożmy się z Bogiem, ale po trzeciej nocy będziewa w swem składaniu, bosmy swiętych ludzi dzieci, a nie mamy się pospołu tak sjimować (non possumus ita coniungi), jako jini narodowie, jiż Boga nie znają |
| w mylnym przekładzie czeskiego -s zřídil 'direxisti' jako -sm zezřal 'vidi': |
| Jako Ulijan i jego brat zczed (a. szczed) z sołtystwa, temu minęła trzy lata 1403 |
| Jako schodzi dym, snijdzicie (deficiant, Puł: zgińcie)..., grzeszni |
| Jakośm przy tem był, iż woźny prawie wyznał miedzy Parzenczewskimi a miedzy Kotowiecskimi 1404 |
| Jako Mikołaj wziął pierzyn... Andrzejewi... a on mu wszytkę prawiznę postąpił 1403 |
| Jako łyskawica (sicut... fulgur Mat 24, 27) wynidzie na wschod słońca, tako będzie przyście syna człowieczego |
| [W haśle wądół lzym odczytane jako <s>lz<aw>ym.] |
| Jako w Jedlicy było niemieckie prawo, ale zginął przywilej 1398 |
| Jako prawie com zamierzył, zamierzyłem z prawem 1399 |
| Jako csom wziął, tom wziął ... tam, kdzie pan Jędrzej... prawa rębienia nie miał 1432 |
| Nie chceli kto zań ręczyć, tedy ji mają zatwierdzić jako winowatego [i] zbiega, a powodowi już nie trzeba nań doświadczać (OrtBrRp 86, 1: doświadczyć) |
| w mylnym przekładzie łacińskiego immolare 'ofiarować' jako molere 'mleć': |
| Wszakoż jako uwłoczcę czci boskiej niedostojnego jich pospolstwa ślinami zeplwali |
| Jako są ty quatuor marce, quid się są o nie zparli, ty są wyniesiony de Gostynki s oczyzny de paterno 1418 |
| Zeschła jest jako skorupina moc moja (aruit tanquam testa virtus mea) i język moj przylnął jest ku czeluściam mojim |
| Rano jako ziele sydzie, rano zakwcie i minie, wieczor spadnie, zeschnie i zwiędnie (vespere decidat, induret et arescat, Puł: zwiędnie i ze<s>chnie) |
| P<oł>oży cię Pan jako Sedechyjasza a j<a>ko Achaba, jeż to jest zskwarzył krol babiloński w ogniu (quos frixit... in igne, MamLub 212: zskwarzył[em] frixit, war. kal.: zskwarzyłem frixi) |
| 'polecić komuś udać się dokądś z jakoś sprawą, w celu wykonania czegoś, zwykle w złych zamiarach, wyprawić, wysłać, aliquem quopiam mittere, praecipue ad malum alteri inferendum': |
| Jako Jan swe czytyrzy czeladniki na me ludzi zesłał 1445 |
| Jako mnie dwa człowieki pocięła Pawłowym zesłanim 1444 |
| 'główny korzeń, główny pień jako podstawa rozgałęzień, radix, caudex': |
| Jako Piotrasz i Helena nie ma użytka tych pieniędzy sta grzywien, cso je wniosła jich matka swe macie<rz>yzny w Kijęcino 1406 |
| Wyszedł krol israhelski, aby szukał pchły żywej (pulicem unum, var. vivum), jako szukają kuropatwy na gorach |
| Jako Opac(z) nie uderzył odlew Jędrzeja po gębie, ale ji pchnął (poprawione na pchał) z swe rolej 1402 |
| Jako Jarosława wyprawiła zastawę od zastawnika i wy[s]trzymała trzy lata, niż w prawo wstąpiła 1412 |
| Jako Jura nie chciał pomoc Piotrkowi... prawa 1387 |
| Jako Janusz... poł Zakrzewa wytrzymał mimo trzydzieści lat a jego o to nikt prawem ne gabał 1409 |
| Jako Stanisław... nie ręczył Bielczkowi... za Szczepanka o to, aby się s nim prawem obchodził, a nie pożegą 1421 |
| Jakom ja Ondrze<je>wi wymierzył w sześci włokach pełno jako i sobie 1430 |
| O jąż niemoc na trzeciem roku, stanąli abo stanieli, przysięgę dotknioną uczynią (iuramentum corporale praestabit), jako tedy... był albo byli... niemocni |
| Jako prawie ty wszytki rzeczy, ho ktore tu ziemskie dobre umowione i przed nami tych nikomu nie są winy <dany> aż dotychmiast, aż to ućwirdzimy i popiszemy 1406 |
| Przełożywszy duchownego rzeczy prawa, jeż podług jako się laikow dotyczą, kako miedzy jimi społu mają być dzirżany |
| 'okrągły placek o podniesionym brzegu, wypiekany z ciasta chlebowego gorszego gatunku, służący jako misa, talerz, po użyciu spożywany przez ludzi lub dawany bydłu, panis vilior lancis instar formatus, qui catini loco adhibitus postea ab homnibus vel pecoribus comedebatur': |
| ~Można też czytać nad opłcenie lub rektyfikować nadopłwitość 'superabundantia'. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako nadopłcienia.] |
| [Cytat został skorygowany wg rękopisu z: bądą-ly ya nadostoyna na: bądą-ly nadostoyna (pro ya dostoyna?)] [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako dostojna.] [W świetle powyższych faktów hasło nadostojny nieuprawnione.] |
| Widział jeśm niemiłościwego nadpowyszonego (impium superexaltatum) i podniesionego jako cedry libańskie |
| A pełną misę nadrobi, jako on, czso motyką robi |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako: nad to.] |
| Ony zginą, ale ty zostaniesz, wszystcy jako odzienie zstarają się (veterascent, Puł: zstarzeją sie) |
| Stanie-li sie komu co złego niesprawnie, jakoby (OrtBrRp 49, 4: jako) rozboj albo ciężkie uranienie, albo cokolwiek takiego, wołał-li ten tedy na gwałt..., tedy <...> ten ma dokonać swą żałobę |
| Jako kiedy Piotr przywiodł swego złodzieja przed swego pana, tedy pan osadził prawo polskie i niemiecskie, a Piotr nie chciał go dokonać 1408 |
| Jako kiedy Budziwoj przyszedł żędać prawa na złodzieja, tedy Mikołaj... dał mu policzek 1398 |
| Jako Jesus to słowo rzekł, tako on umarły natychmiast... ożył a przede wszytkimi zeznał swoję krzywotę (manifeste suam cuplam est confessus) |
| A pełną misę nadrobi, jako on, cso motyką robi |
| Jako ja Wojciechowi wracam zbroję tako dobrą i pełną, jakom ot niego miał 1435 |
| Jakom ya Mycolaya *minarczika przesz zapovyecz panską nye chowal w mlynye chyliczskym, ktory mlyn szdzekl ('zżegł') dochodow sz mlyna them sezenyem, yako trzydzeszczy kop gr<oszy>... nye udzelal panu Janusschevy sz lesznego mlyna 1471 |
| Jako w tych leciech Bartoszewy dzieci prawo cirzpiały 1405 |
| Jako miesiąc pełny (luna plena Ecclus 50, 6) w światłości..., tak Anna ś<w>ięta światłość wieliką na świat wypuściła |
| Jako Piotrasz wręczyl Tomę za brata naprzeciw staroście a ślubił mu nadwyszsze trzy grzywny..., a tego jest szkodzien 1405 |
| Paknięliby była żałoba personna, to jest ciążna (si autem quaestio fuerit personalis), jako jest o długi abo ktorekole rzeczy jinsze zastawne, a... pozwany wzgardzi alibo omieszka stać na roku trzeciem..., skazujemy, aby pożyczca... miał pełną moc... przedania... rzeczy jemu zastawione |
| Jako hełm zaszczyca, nadzieja (spes) zbawienia jest |
| Jako prawie kupił podsędek wieczyście Poprężniki i listy na nie miał, ale mu zginęły 1393 |
| Jako prawie Czestko miał tę smowę s Jaroczem, eże nie mial ten woł dawnością zginąć 1399 |
| Jako błoto ulic zgładzę (delebo, Puł: zgładzę) je (sc. nieprzyjaciele) |
| Wociech... za tę sumę pieniędzy kupił Targowską Rudę, jako list majestatu omawia 1487 |
| Jako to dwoje chyż obaliło się i zgniło, i nie godziło się nikomu 1397 |
| Miedzy złymi ludźmi a dobrymi, jako świat stoji, zgoda nigdy nie była ani będzie XV med. |
| Jako czso Rafał naganił listu Naramowemu Mikołajewemu..., aby jim lista nie dał..., ten jest jim dał 1424 |
| Potem ty to strony... w nas... za się i za swoje namiastki zgodnie (concorditer) przyzwalając spuściły... jako w jadnacza |
| Gdyby kto uczynił nagłą rzecz nad sirotą albo nad gościem..., możeli wojt albo sędzia fordrować...? Wojt <albo> sędzia mogą sirotnych ludzi, słowie co przyrodzonych tu nie mają, nagłe[j] rzeczy fordrować (OrtBrRp 57, 4: nagłe fołdrować rzeczy), jako przyrodzeni jich, gdyby tu byli |
| A jako miłosierdzie dowodzi ku spokojności, tako teże spokojność ku rozumu XV med. |
| A co, mnimasz, nagotowił, jako wiele łaski nad jine XV p. post. |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako powoda.] |
| [W Bibliotece zabytków odczytanie wyrazu hasłowego jako dosią<g>łli.] |
| Jako mnie Marcin gwałtem wziął dwie kłodzie soli, a nie s moim dozwolenim na brzegu wiślnem 1473 |
| Oto ja, człowiek twoj, przystępuję do syna twego jako niemocny do lekarza pewnego XV ex. |
| Jako kto wziął pewne lekarstwo (sicut quis accepta efficaci medicina), będzie uzdrowion |
| Ty to strony chcąc ku końcu zgody... przyć, w nas dobrowolnie a z pewnego wiedzenia (ex certa scientia) o członki niżej położone... spuścili... jako w jadnacza..., abychom mogli... na ty członki wyrzec, ufalić a skazać |
| Item turgeo... significat inflare, irasci, tumere al. odąć się jako pęchyrz XV med. |
| Zgromadzaję jako w pęchyrz (sicut in utre) wody morskie |
| Jako wygnaniu młynarzewemu z młyna... minęły trzy lata i zgorzeniu tego jistego młyna 1418 |
| Podrożnym ludziem, jako gościom... albo mieszczanom, ktorzy są sie na daleką drogę zgotowali (qui se itineri disposuerunt extrahendum, OrtMac 23: się... gotowali), tym mają gorący sąd osędzić o dług |
| Ale każdy podle tego, jako mogł śnieść, zgromadzał (sed singuli... congregaverunt) |
| Jako przyjemne miałby... ty dary..., ktore dajemy, obiatujemy tobie za cyrkiew świętą albo za zgromadzenie (Msza III. II. VI. VII. IX. XIII. XIV: za pospolstwo, XII. XV: za cyrkiew) wiernego krześcijaństwa (pro ecclesia tua sancta catholica) 1426 |
| Rano jako ziele sydzie (sicut herba transeat) |
| Uczynieni są jako siano polne a zieleniący korzeń po strzechach (facti sunt velut faenum agri et virens herba tectorum) |
| 'kolor zielony, tu jako cecha żywych roślin, viriditas, viror': |
| w błędnym rozumieniu czeskiego zelnu 'ze lnu' jako 'zelenu': |
| jako jeden z czterech elementów: |
| Jako Marcin w księżej ziemi nie kradnie 1406 |
| Jako Piotrek do Kaliskiego słał, żądaję miru, drzewiej niż w ziemi zawadził 1400 |
| Jako mnie Mikołaj...bez prawa kazał z dziedziny precz 1397–413 |
| Kako krasne stany twe, Jakobie, a przebytki twe, Israelu! Jako udole leśne[m] (Biblia ołomuniecka: yako vdole lesnye, quam pulchra... tentoria tua, Israel, ut valles nemorosae) |
| Gdyby człowiek osądzon na śmierć z prawa a krolewska albo [o] jinna gwałtowna ręka odjęła go od śmierci albo jakokolwiek (OrtBrRp 72, 2: kakokoli) odproszon, jako tego człowieka mają dalej puścić albo dzierżeć? |
| Gdy ten mąż pojął w małżeństwo swą mamkę..., tedy ty dzieci, co z sobą mieli potem, jako się pojęli w małżeństwo, są małżeńskie dzieci i mogą wziąć jimienie jich |
| Ktorzyż to rozwodnienie morskie jako mleko ssać będą i skarby skryte piaseczne (thesauros absconditos arenarum) |
| 'kij, laska, baculum, scipio': jako oznaka władzy: |
| Jako Dzierżek dawał Maćkowi pieniądze w czas ziemskie 1402 |
| Iże Mikołaj... sadzał swe jenacze... i czynił swemu roku dosyć w ten dzień, jako księgi ziemski<e> obmawiają 1444 |
| Jako mnie Rejnołt (czy Regnołt) prosił, bych ręczył posag jego zięciewi Mikołajewi 1405 |
| Jako mię Jędrzej wręczył ku swemu zięciu w sądzenie 1397 |
| Nie tako, jako inne panny czynią, iże szukają inych obcych mam (non ut solent homines extraneam quaesivit nutricem mater puero), ale swe dzieciątko swymi pirsiami karmiła (sc. Anna) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zjimani.] |
| Zdział jest dom israhelski jimię jego man, przeto że było jest jako siemię kolijandrowe białe (appellavitque domus Israel nomen eius man, quod erat quasi semen coriandri album) |
| 'zapewne jako proszek ze startej paproci, fortasse pulvis e polypodio confectus': |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako <nieś>miertelna.] |
| Jako cso Jadwiga przez swego prokuratora żałowała na Marcina 1421 |
| Jako Mikołaja nie zażałował s prokuratornym listem ot Tomy 1419 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| O tem, jako miły Jesus nakarmiał pięć tysięcy luda z pięciorga chleba |
| Jako mowi święty Isaijasz prorok XV med. |
| wskutek mylnego zrozumienia łacińskiego armentum jako alimentum lub frumentum: |
| Jako Bodziej stał radą i nakładem z Jarosławą o tę część, jeż zyskała w Nadarżycach, a nigdy jej nie puścił prozno 1423 |
| Stali u <o>gnia grzejąc sie, nie przeto, iżby zima była, ale iże zimno było (quia frigus erat Jo 18, 18), jako bywa wiosną |
| jakoż..., tak(o): |
| Nie jest święty, jakoż (Puł: jako) jest Gospodzin (non est sanctus, ut es dominus I Reg 2, 2) |
| Krystus... by was mogł rozsiepać zęby niedźwiedziow drapających, jako niegdy uczynił cztyrzomdziestom dzieci, jiż sie z świętego proroka Elizeusza naśmiewały |
| Asy y ty, <...jeż są> v blødnem stadle lezaly, ty iesc suoiø naukø otuodila, jakos sø cce w ie suøtem ziuoce |
| przysłówek zaimkowy nieokreślny: jakoż takoż 'jako tako, jakoś, fere, utcumque': |
| Tu naucza miły Jesus, jako jałmużnę czynić mamy |
| Jakośm nie sjechał umysłem z wielgiej drogi anim r[a]wał Tomina syna 1405 |
| Jako Drogosław wypuścił bratu ty dziedziny i nie chciał na nie nakładać 1392 |
| Jako Staszek nie odbił Paszkowym towarzysze<m> [wo] ciążej ani mocą z dziedziny sjechał 1406 |
| Jakom ja samosiodma z domu z Szczytow nie sjechała do Gozdu w dom Jakubow..., nie wzięłam dwu letnikow 1478 |
| Jako prawie sjednał panią Falibogowę z panem Kilijanem o ty wszytki rzeczy, co były miedzy jimi, to sjednano i opuściła je 1402 |
| Jako Piotrasz prosił Szczepana, by mu te pieniądze schował, co mu je był dał 1397 |
| 4. w błędnym rozumieniu: a. łac. imprecare 'przeklinać' jako precari 'prosić': |
| czeskiego zprostiti 'liberare' jako prositi 'deprecari': |
| Chceli ta pani przysiąc sama swą ręką, iż ona ty pieniądze... straciła i też iż ona miała pieczą (OrtOssol 56, 2: nie miała pieczej) ku ostr<z>eżeniu tych pieniędzy, jako nalepiej umiała i mogła |
| Potem ty to strony, chcąc ku końcu zgody... przyć, w nas... spuściły i poślubiły jako w jadnacza..., dając... nam... moc, abychom mogli z prostu a przez kłopotu (de plano et sine strepitu, Dział 3: kromie wszego błędu i chytrości)... na ty członki wyrzec, ufalić a skazać |
| w mylnym rozumieniu łacińskiego solitudo jako sollicitudo: |
| Jako moj synowiec rodzony, Wawrzyniec, nie wyszedszy z mego domu... ani zabił gwałtem Andrzejowego człowieka..., ani z żywego martwego udziełał 1471 |
| Uczynił jeśm sie jako człowiek przez pomocy miedzy martwymi wolen (inter mortuos liber) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nie legni.] |
| Jako Piotr tę rolę poorał, ktorąm z jednacskiego nalezienia... Janowi zamianą podał 1448 |
| Owa kako dobrze i kako wiesieło przebywać bracią w jedno. Jako maść na głowie (sicut unguentum in capite), jaż zstąpiła w brodę, w brodę Aaronowę |
| [W Bibliotece zaytków wyraz hasłowy odczytany jako naleziono.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nałożym.] |
| Jakośm nie sjeździł z wielgiej drogi anim r[a]wał Tomina syna 1405 |
| Jako już miły Jesus przybliżył sie sje<ż>dż[y]ał z Gory Oliwnej (cum appropinquaret iam ad descensum montis Oliveti Luc 19, 37), tłuszcze wielikie luda... szły przeciw jemu |
| Paknięli w tej niemocy... trwać będzie, tedy trzecie będzie moc otłożyć a przysięże, iż jako zległ w tę to niemoc (iacebat in ipsa infirmitate), jeszcze do tej doby nie wzmogł |
| [Cytat został skorygowany z: lozach na: lozoch.] [W Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako namiececie.] |
| Jako Sędziwoj... umowił miedzy mną a miedzi Szczepanem, eż nie miał na mię nijednego roku stać, niż przed tymi pany, czso są namienieni 1398 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako na miesięczniki.] |
| Jako Bronisz nie odpuścił tej winy kmiotowicem... namową podsędkową 1421 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zamylił-li.] [Cytat został rozszerzony o: wtore albo trzecze.] |
| Naostrzyli są (exacuerunt, Puł: naostrzyli) jako miecz języki swoje |
| Jako Piotr[t] był Mikołajewym... sołtyszem i poszedł, i prowadził się s jego dziedziny 1412 |
| Jako Marcin jąwszy znamienitego złodzieja nie puścił go prozno 1416 |
| Jako ja z tobą targował za drobny pieniąd<z>e a nie za poługroszki 1439 |
| Jako Pielgrzym nie ranił Jakusza na dobrowolne<j> drodze 1400 |
| Rozmaite są lasy, miedzy ktorymi są niektore, w [drugich] <ktorych są> drzewa wielgiej ważności a drogiego myta (diversae sunt silvae, inter quas aliquae reperiuntur, in quibus sunt arbores magni valoris et pretii), jako jest cis y drugie drzewa droga |
| Ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy, kazimy, wzrzucamy i odzywamy (cassamus, irritamus et revocamus) |
| 'rytualne namaszczenie (jako akt podnoszący do godności kapłańskiej), actus aliquem oleo consecrato unctum sacerdotem creandi': |
| O tem, jako miła matka boża napominała Boga Ojca wszechmogącego o to, iże ono wesele, ktore miała przy poczęciu swego syna [...] |
| Jako Częstochna nie miała Katarzyny o pas zbywać laty, ale kiedyby sie z niego napomionęła, tedyby ji miała wrocić 1397 |
| w błędnym tłumaczeniu łac. limatus 'wypolerowany' jako limitatus 'policzony, ograniczony': |
| 'zaskarżyć, zakwestionować wyrok sądowy jako niewłaściwy, niezgodny z prawem, sententiam iudicum ratam vel iustam esse negare': |
| Jako nie moją naprawą Hindrzych urenion anim sam pomocnikiem był 1428 |
| Jako ja swemu bratu nie kazał przeć tę przą, by ukazował [...] abramowską 1394 |
| [J. Woronczak odczytuje wyraz hasłowy jako przy<czyny>.] |
| Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova consparsio, sicut estis asimi, gl. id est puri jako jeście prześni albo czyści (I Cor 5, 7) 1438 |
| Jako Bodzęta nie porąbił trzy mędelew drzewa y sześciora *Stanislaowi 1420 |
| 'należne jako cło, pecunia telonei nomine debita': |
| 'rodzaj koszuli (noszonej jako bielizna lub odzienie zwierzchnie), tunica, indusium, subucula': |
| Hannusz kupił rolą u Motłochowej i zadał albo zapłacił juże jej dwie grzywnie. Jako rok przyszedł drugim pieniądzom, chciała jich ta pani |
| Videntes nunc per speculum in enigmate jako prze zwierciadło (a. przez zwierciadło) a w przykryciu 1456 |
| Jako panie Smysławie prze starostę wzdano i jej list po prawdzie wyszedł 1404 |
| Rozdarł (sc. bog) morze i przewiodł je, i postawił wody jako w męchyrzu (statuit aquas quasi in utre) |
| Jako prawie ty ku Piotruszczynie ręce ręczone głowne pieniądze 1398 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako Bodzęta strawnych i pożyczonych p<ieni>ędzy quatuor marcas cum septem grossis jest jej winowat 1405 |
| Aże dotychmiast czcienie... szło porządnie jedno po drugiem podług tego jako sie działo |
| Jako Piotrasz... nie dał Jiwanowi tej rolej... ani jej Jiwan użytka miał, jarznej, ugorznej 1411 |
| Jako Piotrek nie pobrał na Boguchninej części żyta, oziminy, ani jarzyny 1400 |
| Godzi we skryci jako lew w jaskini swojej (in spelunca sua) |
| Primum est pudicitia sromieźliwość corporis, quam superbi omnino owszeki non habent, jako to się na nich z jasna ukazuje XV p. post. |
| Gdyż jest było blisko świętego dnia żydowskiego, ktore zwano Scenopeija, jakoby rzekł: gody namiotow, bo tedy Żydowie sczyniwszy namioty i jaty i czynili gody, jako u nas w Świątki |
| Jako Mikołajew cieść upozywał pana Nakielskego o jatkę i wszytko zboże 1403 |
| 'więzy, jako znak wspólnoty, jedności, tu przenośnie, copula, vinculum, hoc loco translate': |
| Jako ja to wiem, Grzegorz nie pobrał Ondrzeja złodziejską rzeczą na drodze 1429 |
| Jako Mikołaj nie *krałd ani złodziejstwem żył, ale wiernie się obchodził 1417 |
| 'oczywisty dowód winy, przedmiot służący jako dowód w procesie, facinus manifestum, culpae testimonium manifestum, res quae in iuris actione documento est': |
| W tej zastawie, cso od Piotrasza mam, jego p<r>zedanim i jazdami, csom o to strawił, jeśm szkodzien tako wiele, jako dwie grzywnie 1418 |
| jako znak herbowy: |
| 'posłużyć się kimś, czymś jako środkiem prawnym, aliquo teste uti': |
| Jako jej Wirzchosława jęła krzywdę czynić 1408 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nad urzędniki. Hasło naprzodnik nieuprawnione.] |
| Ojcze Święty, chowaj je..., ktoreś mi dał, aby byli jedno, jako i my (ut sint unum, sicut et nos Jo 17, 11) |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Aże dotychmiast czcienie... szło porządnie jedno po drugiem, podług tego jako sie działo |
| jeden jako drugi [jeden jeko drugi] |
| Wy... jako jeden ze książąt (unus de principibus) padniecie |
| 1. 'jedenaście, undecim': a. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| bot. 'jodła (drzewo rosnące i drewno jako materiał), też w znaczeniu zbiorowym, Abies pectinata DC. (et arboris et ligni sensu)': |
| Machna nie postąpiła jednacskiego skazania, ale mimo jednacski<e> skazanie pobrała dzieciem imienia jako pięć grzywien 1403 |
| Jakub imiał win połowicę zapłaci<ć>, jako jednacze skazali 1386 |
| Jako to świaczymy, iże ten list wzd[w]awny pana starościn, ktoremuż pan Dobrogost... narzekł, ten jest wyszedł sprawiedliwie z kanceleryjey starościnej 1432 |
| O, quam venenosa pestis, o jako złośliwy wr<z>edzie, veneratur falsus testis XV p. post. |
| 'złoto jako metal, złote monety, wyroby ze złota, aurum, nummi aurei, res ex auro confectae': |
| jako symbol bogactwa przynoszącego zgubę, divitiarum perniciosarum signum: |
| 'odznaczający się wielkim talentem krasomówczym, tu wyłącznie jako nomen proprium, peritissimus dicendi, hoc loco nomen propirium Chrysostomus': |
| 'złota moneta bita na Węgrzech, mająca wartość ok. 30 groszy, używana również w Polsce jako jednostka obrachunkowa, nummus aureus, qui in Hungaria cudebatur, circa 30 grossos valens': |
| Jako m<n>ie Stanisław winowat siedmdziesiąt groszy prze dwu groszu 1438 |
| Jako Świętosławową radą ani kaźnią..., ani jego wiedzenim paniej Naczęsławie ręku przebito, ani jej ran dano 1401 |
| Jako pani Pozna<ń>ska, cz<y>niąc dosyć prawu nasadzenia, posadziła <mię> przeciw Janowi z Dąbrowy, a on mię przy<j>ąć nie chciał rzekąc, iż niest ('nie jest') z tego powiatu a też mi nie jest osiadł 1430 |
| [Wydawcy Mamotrektów interpretują wyraz *naloszny jako nałożym.] |
| Jakom ja przebudował na to budowanie, jako X marcas 1424 |
| 'ból fizyczny zadawany celowo jako akt represji prywatnej a. kary sądowej lub środek wymuszenia zeznań, zabiegi w tym celu stosowane, tortury, carnificina, tormentum, supplicium, passio': |
| Persony wolne, jako są mężskie (personae liberae, ut virorum, Dział 46: mężowie)... mogą żałować... w sądzie |
| Jako Falibog nie chciał k temu jednaniu na ten dzień umowiony 1394 |
| Jako cso Jakusz dał Świętosławie trzydzieści grzywien, to są pieniądze wienne 1413 |
| Cokoli żona wolnych pieniędzy przyniesie k swemu mężowi, o ktore on odpowieda i jimi czyni... wolno, jako chce, ty pieniądze... wziął... w swą obronę |
| [W Bibliotece zabytków odczytanie wyrazu hasłowego jako ciężką.] |
| Wszytko jeden zakon będzie turodzicowi jako i przebywającemu u was po gościnie (colono qui peregrinatur apud vos) |
| (jako nieścisły odpowiednik łac. virtus) 'cnota, recta animi affectio, honestas': |
| ~ Zapewne błąd zam. przebywać. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przeby[wa]wać.] |
| w mylnym rozumieniu łac. defaecare 'czyścić' jako desaccare 'cedzić': |
| Świadczę, jako Wawrzyniec nie miał nowego działu s Janem mimo stare granice 1397 |
| Święta Maryja Magdalena też uźrawszy swego mistrza tako unędzonego i jednąc krzyknąwszy padła takież jako umarła |
| Jako mi Paszek winowat połtory kopy ziemskich pieniędzy 1415 |
| Jako mnie Janusz nie ob[i]syłał ani sam upominał, abych s nim nakładała nastaw robić 1424 |
| Jako Paweł kupił koń u Mikołaja i u jego dzieci za połczwarty grzywny, a on mu ji miał przechować do świętego Marcina 1415 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nastawające.] |
| [[Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nastawające.] |
| ~ Bohemizm. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako mą żoną, podobnie w cytacie pod hasłem wezwać.] |
| Bo Bog nie przeci (non... comminabitur, Biblia taborska: nepřieti) jako jiny człowiek |
| Lata nasza (anni nostri) jako pająk pomyślona będą, dniowie lat naszych (dies annorum nostrorum) siedmdziesiąt lat |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako przeciwien.] |
| Jako... szkodzienem dziesięć grzywien o niezapłacenie pieniędzy przeciw Paszkowi 1426 |
| Jako to jest nasz brat 1389 |
| Jako Jędrzej... z naszej krwie wyszedł 1390 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przydawając.] |
| Jakom ya nye *podyan szan Jachne trzech cop placzicz gothowymi pyenandzmi, ale bidlem, yako by sloszono 1428 |
| Jako się Nawrotową rzeczą miedzy nami miara rozszła 1425 |
| Kazał Marszelewski... wypis dać w rzeczy miedzy księdzem jardziekonem, jako piercą Bieniakowym, a miedzy Spytkiem 1414 |
| Kto czystotę miłuje, ten sie trzyma ku wszelkiej nieczystocie jako owca przeciwko wilkowi |
| A jako słońce na nie uderzyło, natychmiast zgorzało ono nasienie, ni miało nad sobą pierści i nie mogło mieć macice a przeto musiło uschnąć (et continuo exorta sunt, quia non habebant altitudinem terrae Mat 13, 5) |
| Jako Przybysław otdzielił Grzymka pirzw, niż ten lud powiesił 1389 |
| Miły jako syn jednorożkow (dilectus quemadmodum filius unicornium, Fl: syn[owie] jednorożcow) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako jedzinie.] |
| Jako Dzierżek jechał jiną drogą samoosm nie tedy, jedy konie pobrał 1402 |
| Chce i temu pośledniemu dać jako i tobie... Czyli oko twe jest złe (oculus tuus nequam est Mat 20, 15), iżem ja dobry? |
| Jako Jarant nie kazał zabić Pieszyka... ani złą wolą jąć 1417 |
| Jako Jaksa zapowiedział *Derslaowi wzdanie, tako ji natemieście pozwał 1397 |
| Karczmarze... jako swe miechy natkają, wtenczas mą kosę poznają |
| Jako Bogusz nie ręczył quatuor marcas za Czasława przeciwo Jaszkowi 1405 |
| Jako ta karczma, o ktorą mię Jan a Jakusz w sądzie obwinili, ta nie dana była przeciwo trzecie części wolwarkow 1425 |
| Tako Abram w nocy wstaw osiodła osła swego..., a gdyż był drwiec naszczepał sobie ku przebytku (cumque concidisset ligna in holocaustum), szedł na ono miasto, jako jemu Pan Bog przykazał |
| Seszło bielmo z jego oczu jako miązdra z białku jajecznego (quasi membrana ovi) |
| A takież książęta jego, czsoż byli z dobrej wolej ślubili, ofierowali [a] takież ludu jako kapłanom a nauczonym (Levitis) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako mełł.] |
| Jako ja Ondrzeja drzewiej nie pobrał ot Wociecha, aliż mi pirwej prawo obręczył Ondrzejem 1407 |
| Jako Więch ne ukradł Andrzejowi trzy miechow rakow 1407 |
| Karczmarze, co źle piwa dają..., jako swe miechy natkają, wtenczas mą kosę poznają |
| ~ Niepewne, odczytywane też jako miecz. |
| 'pojedynek na miecze jako forma postępowania dowodowego w procesie, certamen, quo actor et reus a iudice iubebantur discernere inter se, uter sons insonsve esset': |
| Jako Stanisław nie brał od kmiot myta, kiedy się za ktorym przał 1415 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako prosi.] |
| O drzewie brzoskwiniowym, ktore sie nakłoniło (de arbore persico, quae inclinavit se) Jesukrystusowi. A jako wszedł w miasto w jedno..., a tako są szli blisko jednego drzewa brzoskwiniowego (prope quandam arborem, quae est appellata persicus) |
| Jako Piotrek nie obżałował Sędziwoja przed szecią niedziel 1390 |
| wskazuje na osobę lub instytucję związaną z czynnością, towarzyszącą tej czynności jako słuchacz, świadek itp. 'w obecności, aliquo praesente, inspectatnte': |
| Jako Marcin nie mogł przejachać przed złym powietrzym jeziora oględać 1420 |
| ~ Błędne spolonizownie czeskiego prvorozeném zam. pirworodzonem. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako pirworodzenym.] |
| ~ Prawdopodobnie należy zapis rektyfikować na pirworodzeniec. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako pirworodze<nie>c.] |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako nawi<e>dzę.] |
| wskazuje osobę związaną z czynnością, towarzyszącą tej czynności jako słuchacz, świadek itp. 'wobec, coram': |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nawiedli.] |
| Jako rzek Mikołaj Komorski, aby brat nasz Bartosz Tarnowski był se złej macierze, to my świadczymy, iż jest z dobrej macierz<e> 1432 |
| w błędnym rozumieniu dwuznacznego łacińskiego ius 'zupa, polewka' jako ius 'prawo': |
| za tekstem czeskim, w którym błędnie odczytano łacińskie fingo 'tworzyć, kształtować' jako tingo 'czynić mokrym, moczyć': |
| Jako Katerzyna płaciła jine długi, co na je prawem dobyto 1393 |
| Jako ja nie używaję Staszkowy części w Kozarzewie, cso w nię Mikołaj wwiązan 1428 |
| Miał kopije jako tkacski nawoj (ut liciatorium texentium) |
| Jako Jan Oleszski swej siestrze nics więcej nie winowat, jedno to, cso jej obręczył 1404 |
| O tem, jako Jesus siedział pod drzewem palmowem (de palma)... Tako przyszli są ku jednemu drzewu palmowemu (ad palmarum arborem) i siedli pod niem |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako jednom.] |
| Jako komendor nie posłał swego luda po Janowo drzewo 1399 |
| Jiny takież boj stał się przeciw Filisteom, w niemże zabił *Odbogadany, syn Saltus betleemski, brata Golijata jetejskiego, w jegoż kopiju drzewo było jako nawoj tkaczow (cuius hastae lignum erat quasi liciatorium texentium) |
| Potem wzniosł Lot oczy i uźrzał wszytkę ziemię u włośc<i>, jeż to się wszytka rozlazła [i wszytek Jordan], drzewie nież był Pan Bog przewrocił Sodomę i Gomorę, jako raj boży (Lot... vidit omnem circa regionem Jordanis, quae universa irrigabatur antequam subverteret Dominus Sodomam et Gomorrham, sicut paradisus domini, Biblia ołomuniecka: drziewe neż byl hospodyn podwratil Sodomu) |
| Vivax flamma viget seu caua testula, silny płomień żywi się jako tszcza skorupa, przedłubana skorupa, succum linteolo suggit ebrio 1444 |
| Jako Jarosław z Jagnieszką, jego żoną, nie wziął 30 grzywien... za głowę... pirwszego męża 1424 |
| Jakosmy przy tem byli, gdy Wirzbięta Przesiecski zapłacił s pełna pieniądze Mikołajowi..., jako jego list mowi, a nie przedłużając 1418 |
| Ta suknia nigdy sie nie pogorszyła ani od starości gniła, ale zawsze cała i nowa jako z pirwu (sed semper mansit integra cum prima novitate) |
| Jako Wojciech wyręczył u Mikołaja dobytek ku włodyczemu skazaniu na pirzwe poroczki 1398 |
| Jako Wichna miała list starościn na piędziesiąt grzywien na Boruchowie swego wiana, ale je sgorzał 1391 |
| jako składnik liczebnika porządkowego wieloczłonowego: |
| Jako Dzietrzych Lutomski ręczył dwadzieścia grzywien Tomie wręcz za dziatki Brodziałowy z siostrą, dokąd lat by nie mieli 1406 |
| mieć kogoś, coś za coś, jako coś, jakimś [kogoś za boga mieć] |
| jako słowo posiłkowe w opisowym futurum: |
| w błędnym odczytaniu łac. nugas 'kłamstwa, brednie' jako rugas 'zmarszczki': |
| Jesus: Nie zasmęci cię tako moja męka, jako cie uwiesieli moje zmartwewstanie (resurrectio) |
| Jako Mściszek stał na zdanem mieścu przyglądając świadkow, a świadkowie stali, ale przed południem przysiąc nie chciali 1446 |
| Jako to świadczą, iże kmiotowna nie podziękowała panu łowczemu ni pirzwy, ni wtory, ni trzeci, ni czwarty, ni piąty dzień po Godziech 1401 |
| A jako dzieci samy siebie ni swych uczynkow a obyczajow nie wiedzą ani znają, tako proście i ludzie świecscy XV med. |
| Jako cso żałował Bogusz na Mikołaja..., iżby mu ręczył za komendora, iż mieli się mieniać Strosin za Gorkę i miał mu przynieść mistrzow list na to poćwirdzenie 1420 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako ani.] |
| Jako mu winowaci ni grzywny długu sukiennego za starą Bor<z>ujewską 1422 |
| Jako Zofka nie wzięła nic dziecięce części, ale co się je po pirwem mężu dostało 1397 |
| Jako... swej siestrze niczs więcej nie winowat, jedno to, czso jej obręczył 1404 |
| Jako Symanowi przysądzono Święchowo mienie pirwie, niż ji Święch obesłał 1391 |
| Wniwecz wnidą (ad nihilum devenient, Puł: niwecz wnidą) jako woda ciekąca |
| Bychą nie byli jako oćcowie jich, pokolenie złe i przegarzające (exasperans) |
| 'odnoszący się do miary jako opłaty od mielenia zboża, qui ad solutionem dictam mierne pertinet': |
| Jako ksiądz Jan wyzwał mego człowieka kowala o podkowę w duchowne prawo 1447 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako d[a]mie.] |
| Jako jest Blizbor nie wiedział, kiedy upozywano s te dziedziny o młyn a o jezioro 1396 |
| Jako ja nie jeździł na księdza za p<ro>boszczem, ani jemu pomocy dawał 1420 |
| ~ Można też zapis interpretować jako g. pl. rzeczownika jeż. |
| (według poglądów chrześcijańskich, in religione Christiana) 'niebo jako miejsce pobytu zbawionych po sądzie ostatecznym lub stan, w którym znajdą się zbawieni po sądzie ostatecznym, caelum, salvatorum sedes vel status post iudicium extremum': |
| Jako Dzirżek przejednał Mikołaja cztyrdziestymi grzywnami 1397 |
| Tedy jako szli hi przeszli, hi kopce za nimi poznamionowany, tedy u ostatecznego kopca Paszek rzekł 1398 |
| Jakom w tem chodził i smawiał, kiedy ręczył pan Biechowski za Filipa... za trzecią część pięćdziesiąt grzywien... Więciencowi 1428 |
| Jako... tom zmawiał, iże Jan kupił... dziedzicstwo w Markowicach 1444 |
| Jakom ja z Włodkiem nie zmawiał graniczyć Grotowa 1435 |
| Jako my... samismy zmawieli, iże... Mykolay miał dać toczenicę... siestrze swe 1483 |
| Jako nie zmawiał ani mego męża, anim o tym wiedziała, by zapusta na Twardowie zapowiedziana 1425 |
| Twarda pokuta, ale rozumna, jest jako na wrzod albo na ranę twardą a ostrą maść albo dźwiarstwo a skrzyp na misy zmazane XV med. |
| Kto mi da pierze (pennas) jako gołębicy? |
| Jakom gya prze sluga swogia Katherzyna nye wzyal dw rapku, pozwy pyerzynney yako pol kopy grossy 1497 |
| jako obelga: [niesromieźliwy psie!] |
| jako narząd mowy, przenośnie 'mowa, lingua, sermo': |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako rżany.] [Wyraz hasłowy stanowi w Suplemencie hasło (jrzany) r-ziany. Hasło 2. (jrzeć) źrzeć nieuprawnione.] |
| Jako smiotła proch w gromadę, nie majęcy tako rychło wecz zebrać i pobrała przed się w suknią |
| Jako gwiazda jutrzenna w pośrodku obłoku..., tak Anna ś<w>ięta światłość wieliką na świat wypuściła |
| Tako mi jego dusza luba, jako mi nie miał do sich Świątek zdać tych cztyrzech kop 1413 |
| Jako Zofka nie wzięła nic dziecięce części, ale co się je po pirwem mężu dostało 1397 |
| w błędnym rozumieniu benedicere 'błogosławić' jako maledicere 'przeklinać': |
| jako mylny odpowiednik czeskiego duha 'tęcza, arcus coeli': |
| I rozsieję je jako mirzwę (disseminabo eos quasi stipulam), jaż to wiatrem bywa wschopiona na puszczy |
| Jakom nijedne umowy z Przedsławem nie miał, jedno jako list pisan 1391 |
| 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony jako święto, Calendae': |
| 'księżyc jako przedmiot pogańskiego kultu, przedmioty to bóstwo symbolizujące, luna, cui pagani deorum honores tribuebant': |
| 3. 'znak konwencjonalny w kształcie półksiężyca, lunae dimidiatae signum pictum vel sculptum': a. jako znak rozpoznawczy: |
| jako element składowy herbu: |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako mieszek.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako miesiąca.] |
| 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony przez Żydów jako święto, Calendae, neomenia': |
| Jako ja nie zaoral we dwu polu dwiema płużycami gwałtem hoćczyzny Dorothee hi Elżbiecie 1463 |
| 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony przez Żydów jako święto, Calendae, neomenia': |
| Popiół jako chleb jadł jesm, a picie moje z płaczem mieszałeśm (potum meum cum fletu miscebam, Fl: smieszał jeśm) |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako csom zajął pięcioro skotu Maciejewi 1423 |
| Jako cso zajął moj rządca połtrzecie kopy skot przez pięciorga..., to zajął na mem na prawem 1429 |
| Jako Wawrzyniec pobrał na swem żyto, a nie na Mirosławinie 1388 |
| Jako panie mieszczki cieszyły dziewicę Maryją, mieniąc, iżby to nie był jej miły syn |
| Może końcowe -ek należy czytać jako -ec? |
| 'naczynie, garniec na miód o wysokości pięciu piędzi, tj. około 1 m, używany jako jednostka miary daniny z miodu, vas altitudinis quinque palmorum, i. e. circiter 1 m, quo mel asservabatur, mellis tributi loco solvendi mensura': |
| Jako Ocin ociec był w dzierżeniu piątej części karczmy XV lat, a XV lat zastawił, a potem ją k swej ręce wykupił 1399 |
| liczebnik główny 'quinque': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako kiedy pani na mię żałowała, tedy rzekła, aby jej był winowat kmieć pięć a trzydzieści grzywien 1416 |
| Jako mi sie zawiązał Maciek lista dać za pięć a za dwadzieścia grzywien 1418 |
| Jako nad wyznanie Dobiesława... wydałem sto grzywien przez piąci 1422 |
| Jako Jaszek nie przekopał z swymi syny Ciesielskie groble 1390 |
| Jako Przybysław kazał mego żyta smłocić za cztyrzy grzywny 1398 |
| Smniejszę (Puł: zetrę) je jako proch (comminuam eos ut pulverem) przed obliczym wiatrowym |
| Smo[s]rzeni mortificati (quasi morientes et ecce vivimus II Cor 6, 9, R XLVII 351: umęczeni ni umartwieni, SKJ I 73: jako umarli alić żywi) XV p. post. |
| Jako prawie Czestko miał tę smowę s Jaroczem, eże nie miał ten woł dawnością zginąć 1399 |
| Nie chowali smołwy (pactum, Puł: smowy) jako oćcowie jich |
| jako równoważnik zdania zaprzecza poprzednie zdanie, najczęściej zdanie pytajne treściowe 'non': |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako nie<o>beźrzanej.] |
| Jako cso moi towarzysze wzięli koń a achtel piwa, to wzięli, iże przekradziono cło, a nie clono 1423 |
| ~ Może należy czytać prze krocenie 'celem skrócenia'. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy odczytany jako prze krocenie.] |
| 'odnoszący się do nieba jako domniemanej siedziby Boga, aniołów, miejsca wiecznej szczęśliwości po śmierci, niebiański, caelestis, ad caelum, quod vulgo putabatur dei et angelorum sedes atque beatitudinis aeternae locus pertinens, divinus': [poseł niebieski] |
| Przekrojon jest (praecisa est Is 38, 12, Puł: przestrzyżon jest) jako ot tkacza żywot moj |
| Jakośm nie smowił z panem Mroczkiem pospołu jechać w Karnowo się wwięzać 1404 |
| Jakośm ja miedzy jimi smowił, iżby jeden na drugiego nie miał ustawiać rok 1401 |
| Jakom ja nie smowił Wojciechowi siostry... Eże Włodek nie smowił Wojciechowi siostry 1427 |
| Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedy by miał wiece w swej wsi 1414 |
| Jakośm smowił rok miedzy panem Dobrogostem a miedzy Bodzętą... w sobotę po Gromnicach 1408 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako przelecą.] |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. głównego: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Tak jako napisano, niech stoi |
| 'ducenti': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. składnia zgody: |
| Rzekła... Maryja:... Jako syna mogę mieć, o mężu nic nie kcę wiedzieć. Anjoł je odpowiedział: Niechaj tego, gospodze, Duch cie Święty nawiedzi, jen tę wszytkę rzecz obrządzi XV p. post. |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako mieszczanin.] |
| Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota i tego użytek ma 1387 |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, eż ot pięcidziesiąt lat w rozkopaniu nie był w niwach 1395 |
| [Pod hasłem zagnanie wyraz dworznica odczytany jako dworznik ('folwark'). W świetle tego hasło dworznica nieuprawnione.] |
| Jako Wichna miała list starościn na piędziesiąt grzywien 1391 |
| O pirzwe niestanie służebnik se dwiema parobkoma sędziego do wsi przystąpiw, jako już przełożono jest (sicut alias praemissum est), gdy pan wsi tylko winien jest, we dwu wołu tylko pociądzan ma być |
| Jako ta pięćdziesiąt grzywien nie wyszła s Jakubowy oćczyzny 1415 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Kto ofiaruje bogom procz jednego Pana Boga samego, zabieżli ji, słowie: Mają ji siec jako kacerza (Ex 22, 20) XV p. post. |
| 'różne specjalne żywice używane jako kadzidło, resinae, quae varia specie turis loco adhibentur: (białe) kadzidło 'żywica z drzewa balsamicznego, balsami resina': |
| Miły Krystus nie pyta, jako ‹ch›cę wiedzieć, ale więcej chciąc zjawić zgłobę żydowską, jiż, czusz Żydowie, przemieniali jemu tę winę, iżby sie krolem czynił |
| Wysłuchawszy dziewica Maryja ty słowa nasilnie się smęciła a przeminiwszy swe światłe oblicze (Maria conturbata fuit et impalluit facie mutata) i zb<l>adła jej barwa, krasna jako roża będ<ąc>, przeminiła sie w białość (color eius roseus mutatur in pallorem) |
| A mieszczanin też, kako długo (OrtMac 122: jako długo) ma czekać? |
| Wyzna-li to przed osiadłą radą, tedy ten przestąpił swą przysięgę..., a leży to na miesckiej miłości, kako (OrtMac 36: jako) chcą z nim uczynić |
| O tem, jako miły Jesus napirwej odłączył sie od swych apostołow, kako sie modlił padwszy na swe oblicze |
| Hannusz... dał schować mej żenie pieniądze pod swą pieczęcią, a kakoby jich wiele (OrtMac 69: a jako wiele) było, to wie albo nie wie ona |
| Eże to wszytko było błogo obłudne..., bo wiodło i wiedzie ku wiekujej nędzy, jako znać na onym bogaćcu, jen po tem błodze, jeż miał..., potym krople wody żądał u żebraka, a nie mogł mieć XV med. |
| ~ Może należy rektyfikować na [sz]nayaczy? [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako [z]najęci.] |
| Jako to świadczę, iż Szczepan Brylewski Tomy dwajcy nie sadzał w kłodę i dwajcy nie wysadzał ani mu miecza gwałtem wziął 1435–7 |
| Ja przysięgam Bogu..., iże chcę... każdemu... rowno sędzić... tako daleko, jako mogę zna[j]ć w mojich pięci zmysłow |
| Jako prawie przeorał mocą i kam<ie>nie przemiotał łoni 1399 |
| Jako kaźnią Niedominej gwałtem siłą wyrąbili jej ludzie pięćdziesiąt woz chrosta i wiezion na jej dwor 1399 |
| 'ślad pozostawiony przez kogoś, coś, świadczący o tym, że coś istniało, działo się, też służący jako dowód w procesie, signum, vestigium, quod in causa apud iudicem acta testimonium esse potest': |
| Wszytcym jako nieczysty (ut immundus omnes nos Is 64, 6) XV med. |
| w złym rozumieniu dwuznacznego victus 'życie' jako 'zwyciężony': |
| Miedzy wszemi grzesznymi skutki nics nie oślepi rychlej jako nieczystota |
| Jako to świadczą, jakosmy graniczyli miedzy Tomicami et Lisowicami... dziedzinami i usypaliśmy dwa kopca 1419 |
| w błędnym rozumieniu łac. insigne 'herb, godło' jako insignis 'wyróżniający się, niezwykły': |
| Jako piątego wieku była pospolna liczba od pirwego lata niektorego wielikiego znamienia (anno prima Olympiade tali vel tali) |
| 'znak jako zapowiedź czegoś, omen, praesagium, praenuntium': |
| Jako jeśm zapowiedział pana Mikoszewą mocą Wociechowi..., by jego rolej nie orał ani je żął, cz[o]so na niej żyto pobrał 1400 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako pięćdzies<iąt>niki.] |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako krol Herod z dawnego czasu pożądał miłościwie widzieć personę miłego Jesukrysta i żądał od niego znamienia widzieć |
| Jako cso na mię Jędrzej żałował..., abych wziął przenajem ot jego ludzi w dwie siekirzyce, tego jeśḿ ja nie uczynił, alem je darmo wrocił 1424 |
| Jako są apostołowie byli niedobrej wolej jeden na drugiego i o to, iże nie wiedzieli, kto by miał miłego Jesusa zdradzić |
| dubium: w mylnym rozumieniu czeskiego púta 'pęta' jako pata 'pięta' albo corruptum pro pąntha: |
| Też ktorąkole śmiercią przygodną a niedom<n>imałą (quacumque morte casuali et inopinata) przygodzi się komu z tego żywota syć, jako to z drzewa spadwszy..., ustawiamy, aby o takiego człeka... nijena skarga nie byłaby ruszana |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako niedostatnim.] |
| Jako pirwej pan Siradzski pozwan o tę dziedzinę, niżli ją dzirżał pięćnaćcie lat w zastawie 1393 |
| Jako Wirzchosławina matka była w [s]trzymaniu tej rolej..., aż pan Jan posłał dwanaćcie pługow... i rolą przeorał 1404 |
| Jako Janusz Paszkowi... list wręczył... a nam wyszej piącinatcie grziwien nie wziął 1415 |
| Jako Tomisława... wręczyła Jakuba w pięćnacie grzywien 1412 |
| Jako mi pan Jędrzych... winowat piętnaście groszy 1428 |
| Jako nie... s jej wolą nie wtrącony dla wyprawy panu Wociechowi piętnaści grzywien szyroki<ch> groszy 1424 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako s Jaszow<ej> ręki chodzi dziedzina po zastawie w pięcinaćcie grzywnach 1398 |
| Jako Mieczko nie biegał na Mikołaj<e>w dom ani siekł, ani znamion uczynił 1405 |
| Jako jest Wawrzyniec nasz brat, jenego znamienia i jenego imienia 1408 |
| Jako cień, jenż to mija (sicut umbra, cum declinat), wzięt jeśm |
| Jakom ja tobie nie ręczył za znamionanie grani, jedno jako jednacze skazali 1437 |
| Krew yego... przydzie na nas i na syny nasze, czusz jako na[d]? niedowiarki XV p. post. |
| Jako com był przepadł win podkomorzemu, tom zapłacił Jakuszowi 1394 |
| Jako Piotrek nie obżałował Sędziwoja przed szecią niedziel 1390 |
| Trzej ewanjeliści niepewno wypisali, a święty Jan oszweją milczy, jako ini nie wspominaję, aby wiedzion do Annasza |
| Jako com wziął dwoje koni i woz, i siekirę, tom wziął w pana Flipowem zapuście w niedzielnem na kopcu 1438 |
| błędnie za tekstem czeskim w tłumaczeniu wieloznacznego łacińskiego flexura 'wygięcie, kąt' jako 'zgięcie, ugięcie, pochylenie': |
| Jako to świa<d>czę, iże pan Miko<łaj> Krzekowski winowat Wociechowi poł grzywny przepitego 1421 |
| Jako chorągwie i bałwanowie sniżyli sie albo schylili przeciw miłemu Jesusowi, kiedy wiedzion w wietnicę |
| Jako prawie Staszek do swego pana nie snosił dwu kopu pszenice... korzystną rzeczą ani tego użytka ima 1397 |
| Tako wielki jest dziw rzeczy skażon[y]e naprawić, jako je znowu stworzyć |
| Jako o tem wiedzą, iże pan Mikołaj, niegdy sędzia poznański, ociec Macie<je>w... wziął ekwitacyją krolewską na dziesięć grzywien 1420 |
| Prawda, eże niegdy człowiek ma tłoczyć, jako może, kaliżdą omowę o sobie i o jinem XV med. |
| Jako<by> [rzekł], przemieniono jest imię ojcowskie w synowo, bo Judasz niegdy był synem <bożym> a ni<e>gdy nie był (quandoque fuit Dei filius, quandoque non) |
| Będziecie milczeć, jako to ciszy a pokorni, niepyszni, niegniewiwi XV med. |
| O tem, jako miły Jesus przepowiedział swą mękę apostołom swoim |
| Jako moj ociec Olbracht nie sobwiązał sie... płacić długu pana Ściborowego kapłanom do Kalisza pięcidziesiąt grzywien 1428 |
| Jakom sie nie zobwiązował żadnych szkod płacić... Mękarzewi 1424 |
| [Wydawcy Mamotrektów czytają wyraz hasłowy jako niejiste.] |
| Jako mię Jan posłał do Więceńca, aby mu dwoje koni przeprawił przez przewoz 1411 |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako przeprawne (przymiotnik).] |
| ~ Może trzeba czytać nie źrzeć. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako nie<na>źrzało.] |
| Jako Wawrzyniec przeprosił Marty swe siostry o jej macierzyznę dwiema grzywnoma 1411 |
| Miłujcie ji kalżdy jako sami siebie (diligetis eum quasi vosmetipsos) |
| Laurencius nie przeprosił Andream po tem, jako go w sądzie dobył 1399 |
| To błogosławienie leży na cirpieniu, <przeto> kto je chce znać dobrze, ma wiedzieć, eże na troją ma się oględać, by zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga, jako niemocy, niezboże, przepusty na zdrowiu, na jimieniu XV med. |
| Przepuść nam nasze winy, jako i my przepuszczamy (Ojcz 1–4. 6. 7. 12. 14–8: odpuszczamy) naszym winowajcom |
| Przepuść (Ojcz 1–9. 11. 12. 14. 16–8: odpuści, 10. 15: opuści) nam nasze winy, jako i my przepuszczamy naszym winowajcom |
| Jako przy mnie oćcowa imienia nic nie zostało 1427 |
| w błędnym tłumaczeniu łac. delinquere 'grzeszyć' jako derelinquere 'opuścić, pozostawić': |
| Mir wam zostawiaję-ć (pacem relinquo vobis Jo 14, 27, RRp XXV 142: zostawiam, R XXIV 73, SKJ V 253: ostawiam), mir moj wam daję-ć, nie takoć wam daję, jako ten świat daje |
| Kiedy Jesus był we dwu lat po swem urodzeniu, tako jest ostawion ode ssania..., a wszakoż nie tym obyczajem, jako ine dziatki zostawiają insze ich matki (non tamen sicut pueri solent ablactari) |
| (o majątku, de bonis) 'przekazać następcom jako spuściznę, spadek, successoribus hereditate dimittere, tradere': |
| za tekstem czeskim w błędnym rozumieniu homonimicznego łac. excidere 'spaść' jako 'porąbać, zniszczyć': |
| Będziecieli mieć wiarę jako gorczyczne ziarno, rzeklilibyście temu drzewu nagle: «Wywroć sie z korzenim, przesadźże sie w morze!» (eradicare et transplantare in mare Luc 17, 6) |
| Jako prawie sądzilismy i przesądzali to żyto w winach dwadzieścia kop, X siliginis et X tritici 1396 |
| Ci, jeż to byli jako pobiegli, ... potem obrociwszy się, przesilnie (fortissime) się brali |
| A bądź (sc. krew)... tako w drzewianych sędziech jako w kamiennych |
| Przez syna umarłego onego to krola intelligitur dusza Adamowa, jaż jako i ten syn była umarła i na wieczne potępienie przesłana XV ex. |
| Jako prawie przeorał mocą i kam<ie>nie przemiotał łoni 1399 |
| 4. kamień jako jednostka miary: a. 'wagi, lapis certi cuiusdam ponderis, qui mensurae loco adhibebatur': |
| za tekstem czeskim w błędnym rozumieniu homonimicznego łac. excidere 'spaść' jako 'porąbać, zniszczyć': |
| Jako Jarosław... nie wziął XXX grzywien za głowę... Sobkowa brata, ale wziął prawe srządzone pieniądze ot swe żony <po> bracie 1424 |
| Jakom przy tem był, dzie Wirzbięta srządził i z Jaktorem a starą łąkę i pieniądze na nię zadał 1396 |
| Jakom nie srządził imienia u Maćka... połowicę Czyrzniewa... a połowicę Rakowa, a połowicę wolwarku za połsiodma sta grzywien groszy szyrokich praskich i nie wziąłem od niego rękojemstwa na wyclenie dziedziny 1427 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zżadł.] |
| Zsiadło sie (coagulatum est, Fl: zsiadło sie, MW 28b: zsiadło sie) jako mleko sierce jich |
| Jako ja nie brał... cła... z mieszczan grodzski<ch>, na niektorem po groszu, na niektorem po połgroszu ca 1500 |
| Łacinnicy, gdy nie będą w kościele, mają mowić(i)... swoje godziny jako inszy nieliteratowie <co czyś>ć nie umieją (ut illiterati alii) 1484 |
| Takież małego jako wielikiego przesłyszcie (ita parvum audietis ut magnum) |
| Nie jest jiny Bog jako Bog przesprawiedliwego (ut deus rectissimi) |
| Ukażmy sie... jako boże slugi... w mowie łagodliwej, w łasce nielściwej, nie w obłudnej ('w nieobłudnej') in caritate non ficta (II Cor 6, 6) XV med. |
| [Wyraz hasłowy należy odczytywać jako nieludzskoć.] |
| [W Bibliotce zabytków wyraz hasłowy odczytany jako nieludzskość.] |
| Zamącili są sie i poruszyli są sie jako pijany (sicut ebrius) |
| O tem, jako Annasz polecił miłego Jesukrysta swym sługam, aby ji barzo trudno... męczyli i też barzo pilnie strzegli |
| O tem, jako dziewica Maryja pytała świętego Jana, co by sie działo z jej synem? |
| Jako Wiszkow (a. Wyszkow) dziad nie był w dzirżeni tej dziedziny, a Mieczko bliższy po swe babie ku te dziedzinie 1393 |
| Jako czso dziatki panie Markuszewe zsiekły (war. siekły) i wzięły trawę, to czyniły na prawem na swem 1420 |
| za tekstem czeskim w błędnym rozumieniu homonimicznego łac. excidere 'spaść' jako 'zniszczyć, porąbać': |
| 'za tekstem czeskim w błędnym rozumieniu homonimicznego łac. excidere 'spaść' jako 'zniszczyć, porąbać': |
| Zstąpi (descendet, sc. krol) jako deszcz w runo |
| Jako sprawnie Katarzynin list ten wyszedł z kancelaryje starościny 1410 |
| Testes... contra... Johannem procuratorem cantoris: ... Jako Hanusz nie podarł boru Miczkowa i księdza kantorowa 1405 |
| Jako to 9 marcas, co mi Bogufał zapłacił, tej Wojciech na Bogufała nie pr<z>eszkodził, ale mu je kazał pr<z>ezwinno zapłacić 1403 |
| Niemężatne (OrtMac 34: niemężate) żony, jako są dziewki i każda niewieska twarz, ktore nie są zaręczone, nic więcej pokupu jimają, jedno połowicę tego, co imają niezaręczone mężczyzny... o głowę |
| Niemężate (OrtBrRp 33, 2: niemężatne) żony, jako są dziewki i każda niewiasta, a to ktore nie są zaręczon[y]e, nic więcej pokupu nie mają, jedno połowicę tego, co [nye] mają niezaręczone[go] mężczyzny... o głowę |
| Jako w Jedliczy było niemieckie prawo, ale zginął przywilej 1398 |
| Jako Karszow ma to prawo, ktore Prawkowice, a z Prawkowic po niemiecsku brano 1407–15 |
| Jako miły Krystus skarżył na żydowską niemiłosie<r>ność |
| Namilszy moi synkowie, nie tako macie żyć czasu niemiernego, jako kiedyście byli w mirze. |
| Jako Zdziesława nie ukradła kapturow ani jinych rzeczy 1397 |
| Jerusalem, jeż stawią jako miasto, jegoż uczęstwo albo dział jego w niem albo w wiekujem (ut civitas, cuius participatio eius in idipsum, Puł: jegoż uczęstek jego w Jeruzalem) |
| Jako ja z Mikołajem samopiąt... ludziem... z Brzostowa łąk jich <w> dzialech włocznych za strugą Biebrzą nie posiekł gwałtem 1476 |
| 'kawał płótna używany do różnych celów, głównie jako część bielizny pościelowej, też chusta, pars lintei, imprimis linteum super lectum stratum': |
| By nie jako rozproszce swojej czci a prześladowacze jej (persecutores ipsorum honoris) przeciwko jich sąmpnieniu... cso czynili stronie drugiej na uciążenie, tegodla ustawiamy |
| Aczliby kto nadto to śmiał uczynić jako zufalec (czy zufalca, temerarius huius statuti violator, Sul 46: *przezumpny przestępca), przeciwność uczyni panu dziedzicznemu, tedy w czemkoli ji pan dziedziczny o szkodę ręką swą poprzysięże, to jemu ma odłożyć z winą piętnadzieścia |
| Jozef jako stary a bar-zo w robocie człowiek natychmiast wpadnie w niemoc, iże jemu już idzie ku śmierci |
| 1. jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'dlatego, skutkiem tego, więc, zatem, quam ob rem, ideo, itaque, igitur': a. nawiązuje zdanie równorzędne wynikowe: |
| 2. w zdaniach podrzędnie złożonych: a. w związku ze zdaniem przyczynowym: aa. jako zapowiednik zdania przyczynowego 'dlatego (że), propterea': |
| jako spójnik w połączeniu z iż(e), że, acz wprowadzający zdanie przyczynowe 'dlatego że, ponieważ, propterea quod, quia, cum': |
| w związku ze zdaniem celowym: 'po to (aby), propterea (ut)': jako zapowiednik zdania celowego: |
| jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'dlatego, skutkiem tego, więc, zatem, quam ob rem, ideo, itaque, igitur': a. nawiązuje zdanie równorzędne wynikowe: |
| 1. jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'dlatego, skutkiem tego, więc, zatem, quam ob rem, ideo, itaque, igitur': a. nawiązuje zdanie równorzędne wynikowe: |
| 2. w zdaniach podrzędnie złożonych: a. w związku ze zdaniem przyczynowym: aa. jako zapowiednik zdania przyczynowego 'dlatego (że), propterea (quod)': |
| w związku ze zdaniem celowym jako jego zapowiednik: 'po to (aby), propterea (ut)': |
| Tenci to dar jest kalżdemu człowiekowi dan, tako dobrze głuchemu jako i niememu |
| Scitis, quoniam cum gentes essetis, ad simulacra mutta prout ducebamini euntes pewnie wiecie, gdyście byli poganmi, ku bałwaństwu niememu jako was zły duch wodził jidąc (I Cor 12, 2) XV med. |
| O tem, jako ten istny Antypater był w nienawiści |
| 'pióro jako przyrząd do pisania, penna scriptoria': |
| Przewiązała głowę chustą jako samojedź krzywousta |
| Ukażmy sie... jako boże slugi... w mowie łagodliwej, w łasce nielściwej, nie w obłudnej (i.e. w nieobłudnej, R XXV 258: nieobłudnem) in caritate non ficta (II Cor 6, 6) XV med. |
| Jakoś mi ręczył za pana Łukasza de Kurnik, iże mi miano otwieźć żyto, a tym nieodwiezienim szkodzienem tego jako duodecim marce 1440 |
| Jako Wojasz kupił u podsędka ku sołtystwu dwa źrzebia i kwartę, i dwa ogrody, i kaczmę 1391 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako przewożeniu.] |
| Jenże oprawiasz Israhel, rozumiej! Jenże przewodzisz (deducis) jako owcę Josef |
| Jako mnie pan kazał na przewod, ano nie był moj 1422 |
| Dał jeś nas jako owce karm (tamquam oves escarum: Puł: w karmię) |
| Jako mię Jan posłał do Więceńca, aby mu dwoje koni przeprawił przez przewoz 1411 |
| Jako Marcin, moj syn, nie kasał na sołtysow dom ani go ranił w jego domie 1397 |
| Jako ma dziecię XX grzywien szkody dziecięcego imienia 1398 |
| Jako przyjęte imieć raczył jeś obiatę, dary ofiary, dziecięcia twego sprawiedliwego Abel (accepta habere dignatus es munera pueri tui iusti Abel) 1424 |
| Jako Zofka nie wzięła nic dziecięce części, ale co się je po pirwem mężu zostało 1397 |
| 'drogi, kochany (używane przeważnie jako konwencjonalny epitet), dilectus, carus, amatus (saepius epitheti loco occurrit)': |
| Kiedy kto niepoczestne [sz] ktore uczyni (quicumque inhonestatem aliquam... fecerit), jako to niewiastę obnieczci alibo dziewkę połapi,... winę... zapłacić ma być przyciśnion |
| Jakub Kotowieski nie uciekał zajęcski z tego pobicia za Odrę niepocześliwie, ale jęt pocześliwie, jako na dobrego przysłusza 1414 |
| Jako to świadczę, iako Boguszka łąkę trz<y>mała s pokojem mimo trzy lata 1402 |
| Jako nie mam więcej listow mimo trzy 1432 |
| Gdyż ten obwiniony człowiek poddał <się> ... na wyznanie swych parobkow... a oni przed pełną radą nań wyznali, iż on kazał brać to siano, już on był przewyciężon (victus et lucratus fuit) i mogli nad nim jego prawo jako nad złodzie<je>m uczynić |
| Jako Piotrek nie zazwał Anki za Więceńcewa żywota o niepomożenie prawa 1404 |
| Bądźcie nieporuszni (fiant immobiles Ex 15, 16, Puł: nie ruszający sie) jako kamień, aliż przejdzie gniew twoj, Gospodnie |
| Jako Wysota (a. Wyszota) kazał list pisać panu Paszkowi, co ten list mowi 1416 |
| [W Bibliotece zabytków odczytanie wyrazu hasłowego jako niepowinnie] |
| [Wydawcy Mamotrektów czytają wyraz hasłowy jako niepowolny. Cytat skorygowano z: Nyeposwolny na: Nyepo[s]wolny.] |
| Jako mnie Paszek trzy kopy za rękojemstwo Chrczonowo zapłacił a jine długi nań pisane na swe potrzeby brał 1436 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako [nie]prawdziwa.] |
| Jako p<o> Jakuszowie a Gniewomirowie sjednaniu minąła są trzy lata 1416 |
| Rano jako ziele sydzie, rano zakwcie i minie (mane floreat et transeat, Puł: mini<e>) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nieproźnienie.] |
| Znam mego daru zawiązanie z tobą, jako stoji pisano w tym to jawnym pisaniu (OrtOssol 48, 4: w... zapisaniu) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako nieprzemienienie] |
| Ktorego to boga moc jest, iże naszych bogow wielebność a sława jest strącona? Jako sie nie mogli odjąć naszy bogowie, jiż są zawsze wiciężni a nieprzemogący (qui semper tamen invicti permanserunt)? |
| Jako się lilija zuści (candescit) nad inne kwiecie, tako się zuściła (nitescit) dziewica Maryja miedzy swemi... towarzyszkami |
| *Jakom ia mam Micolayewy zastawą w dwdzestv (leg. w dwudziestu) cop przes thi na oui Godi 1429 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przed.] |
| Włosy jej święte były ruse albo żołte a zuściały się jako barwa tego kamienia topazyjon (velut aurum micantes coloris topazini) |
| Jakom ja nie zwabił Mikołaja... w dom moj anim jego bił 1480 |
| Jako gdy sie zwada stała miedzy Siechną a Marcinem, przy temem był, iże Marcin Siechnie policzka nie dał 1417 |
| w błędnym rozumieniu łac. contemptio 'pogarda, lekceważenie' jako contentio 'zwada': |
| Jako Jakubek nie wziął Wociechowa konia tedy, kiedy się z konia zwalił, chąziebną rzeczą 1405 |
| Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota 1387 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako nieprzestanie. Hasło powinno mieć postać nieprzestane - taka forma poświadczona jeszcze w XVI wieku, por. Słownik polszczyzny XVI wieku, tom XVII.] |
| Jako mi się pakt miedowy na Macieju działem dostał 1404 |
| Jako Zo[f]szka nie w<zi>ęła 20 gr<z>ywien dziedzicznych pieniędzy po śmierci swego męża 1396 |
| Jako są usłyszeli wszytcy ludzie źwięk trąb, piszczeli a gęśli (sonitum tubae, fistulae et citharae) |
| Jako Więceniec wziął Marcinowi [sz]cztyrzy kłody śledzi przez prawa 1388 |
| Jako Staszek ty zastawy po ocowie śmierci przezastawiał kromie tej zastawy, cso imiał w ranach 1394 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako nieprzyjaźń ich] |
| Jako mym nieprzyjęcim bydła nie ma Szenbor (?) szkody 1406 |
| Jako prawie trzyma w mirze, pokoju pięćnacie lat 1417 |
| 'wonna żywica z drzew iglastych używana jako kadzidło i lekarstwo, też maść, olejek do namaszczania, pachnidło, arborum coniferarum resina bene olens, etiam tus, medicamentum quoddam, unguentum odoriferum': |
| Jako Św<ię>chna siedzi swey <w> swej o<ćc>zyźnie trzydzieś<c>i lat y trzy lata mrznie a pokojnie 1403 |
| Pełną misę nadrobi, jako on, cso motyką robi, sięga w misę przed drugiego, szukaję kęsa lubego |
| 'rodzaj gorszego chleba, wypiekanego w kształcie płaskiej miski i używanego jako miska, panis vilior in catini formam decoctus atque pro catino usurpatus': |
| Jako prawie Maciek był dzielen z swym oćcem, niż Marcin dobył na jego oćcu dzielnice 1392 |
| Jako Świętosław nie dzielen był, <w> ten czas <z> swym oćcem, kiedy mu konie pokradziony 1388 |
| Jako c[o]som ciądzała Katerzynę kmiotownę moją, tę-m ciądzała w mem czynszu, iż mi go nie zapłaciła, i w dzielnej owcy, iż mi jej nie dała 1420–30 |
| Wy będziecie milczeć, jako to ciszy a pokorni, niepyszni, niegniewiwi XV med. |
| Jako Szyman... związał jego człowieka i wsadził ji w kłodę 1414 |
| Oczy jego związano jako zbojcy |
| w błędnym rozumieniu wieloznacznego łacińskiego comprehendere 'ocenić, rozważyć' jako 'opasać': |
| Ono (sc. słowo boże) pokazuje serdeczne zmazania jako źwierciadło XV med. |
| Jako mowią mistrowie przyrodzenia, iże w każdem człowiece cztyrzysta sześćdziesiąt i dwoje kości |
| w mylnym tłumaczeniu łac. saturitas jako securitas: |
| Jako mowi mistrz skutk[u]ow wypisnych, iże otcowie święci, będąc w mękach ciemnic piekielnych, poczuli są swoje wybawienie XV p. post. |
| (specjalnie o Jezusie, jako nauczycielu nowej wiary): |
| Ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prożne czynimy, kazimy, wzrzucamy i odzywamy (cassamus, irritamus et revocamus, Dział 16: odwoławamy i każemy je za niczs mieć) |
| Stolec jego... jako łuna (a. luna) przezpieczna (perfecta, Puł: miesiąc swirzchowany) na wieki, a świadek w niebiesiech wierny |
| Jako nie z pana Maćkowym wiedzenim ani s jego kaźnią nie pobrano Wańkowi (czy Wankowi) skota 1386 |
| 1. jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'dlatego, skutkiem tego, więc, zatem, quam ob rem, ideo, itaque, igitur': a. nawiązuje zdanie równorzędne, wynikowe: |
| 2. w zdaniach podrzędnie złożonych: a. w związku ze zdaniem przyczynowym: aa. jako zapowiednik zdania przyczynowego 'dlatego (że), propterea': |
| jako spójnik w połączeniu z gdyżci, iżci wprowadzający zdanie przyczynowe 'dlatego że, ponieważ, propterea quod, quia, cum': |
| w związku ze zdaniem celowym 'po to (aby), propterea (ut)': jako zapowiednik zdania celowego: |
| jako wskaźnik nawiązania wynikowego, nawiązując zdanie do poprzedniego kontekstu, wskazuje na związek wynikowy 'więc, tedy, zatem, itaque, igitur, ergo': |
| jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'dlatego, skutkiem tego, więc, zatem, quam ob rem, ideo, itaque, igitur': a. nawiązuje zdanie równorzędne wynikowe: |
| Paknięliby kto jako przezum[p]ny tego ustawienia przestępca (veluti temerarius huius statuti violator, Dział 37: zufalec) przeciwno uczynił, tedy... zapłacić ma |
| w błędnym tłumaczeniu czeskiego bezedný 'niemający dna, niezmierzony, fundo carens, immensus' jako bezvěčný 'istniejący wiecznie, aeternus': |
| Zęby jego (sc. Jesusa) były silno białe... a jako śnieg łyszczące, nie iżby k sobie nierownie stojące (non inaequaliter ab invicem distabant)..., ale wszytki dostatki mające |
| Wtargnie sie na nie strach a bojaźń..., będą nieruszający (fiant immobiles) jako kamień |
| w przekładzie błędnej lekcji łacińskiego indigenae 'tubylcy' jako indigne 'niegodziwie': |
| ~ Może należy poprawić na przezwieczny? [W Korpusie tekstów staropolskich wyraz hasłowy odczytany jako przezwiecz[o]ny.] |
| Jako to 9 marcas, co mi Bogufał zapłacił, tej Wojciech na Bogufała nie pr<z>eszkodził, ale mu je kazał pr<z>ezwinno zapłacić 1403 |
| Jako... Wojtek nie szedł samoośm gwałtem i mocą na bracskie piwo 1420 |
| Owa to przeżeg<łem> cię (excoxi te), ale nie jako śrzebro |
| 'substancja o silnym zapachu wydzielana przez gruczoły brzuszne piżmowców, używana jako pachnidło, moschus': |
| Jako u mię Wojciech zastawił plac w połukopiu i we trzech groszech 1445 |
| O tem, jako panie stojąc we dźwiach, ktore sie dziwowały nieskromności żydowskiej, pytały dziewice Maryjej, co by sie jej działo |
| Jako Hance nie naleziono w Gnieźnie, by miała przodek 1418 |
| Jako Mikołaj... zajął konie i s wozem na łące przy sienie 1420 |
| Jako Jędrzej nie płacił swej siestrze Jafroszce przy trzech leciech trzy grzywien płatu o<t> trzydziesiąt grzywien posagu 1400 |
| wskazuje zdarzenie, fakt, przy którym ktoś jest obecny jako świadek: przy czymś być 'być świadkiem czegoś, alicuius rei testem esse': |
| wskazuje osobę, w której obecności coś się dzieje: przy kimś 'w czyjejś obecności jako świadka, aliquo teste (sc. aliquid fit)': |
| Jako jest Marcin dał Wolce posagu dwadzieście grzywien, a ty pieniądze przy Mirosławie ostały 1396 |
| Jako moj ociec nie ręczył panu Jędrzychowi za dwie kopie groszy szyrokich przy tej dwudziestu grzywien, ktore mu zapłacił za Jędrzeja Gorskiego 1423 |
| Johannes... duo stadia agri, unum nad łączkami ku drodze, co do studniej jeżdżą, a koniec przybiega z zachodu jako niwa Osowskiego..., resignauit 1484 |
| Jako Bogatka przybieżaw na pana Maćkowo dzierżenie w sześcinaćcie i wybił jęćca 1392 |
| Marcin dzie<n>ną i nocną rzeczą uczynił mi szkody jako trzy grzywny swym dobytkiem 1407 |
| Jako u tego człowieka nie brał nocną rzeczą, ale we dnie 1393 |
| Po kilko dni (post aliquot dies) ten to Maciej... zapłacił ty pieniądze, jako winowat był |
| Videntes nunc per speculum in enigmate jako prze źwierciadło (a. przez źwierciadło) a w przykryciu (I Cor 13, 12, MW gl. 66: w podobności, w tajemności, w zasłonie, GlDom 78: pod zasłoną, pod zakrycim, GlKazB III 100: pod pokrycim, GlKazB II 51, MamLub 282: w podobieństwie, R XXV 175: w przykładziech) 1456 |
| Tak bydlącym jako przychodzącym (tam indigenis quam advenis) jedno prawo będzie |
| Niestworzony Ociec, niestworzony Syn, niestworzony Święty Duch (increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus), przezmierny Ociec, przezmierny Syn, przezmierny Duch Święty, wiekuji Ociec, wiekuji Syn, wiekuji Święty Duch, a wszakoż nie trze wiekuji, ale jeden wiekuji, jako nie trze niestworzeni (non tres increati) ani trze przezmierni, ale jeden niestworzeny (unus increatus, Puł: niestworzony, sim. MW 109b) i jeden przezmierny |
| Zsiadło sie jako mleko sierce jich (coagulatum est sicut lac cor eorum) |
| Kościoł jego jako człowiek nieślachetny (sicut homo ignobilis) |
| [Prawdopodobnie wyraz hasłowy należy odczytać jako nieścirpiedliwe (przymiotnik).] |
| Łosiowie stali na skałach i przyciągali <w si>ę wiatr (traxerunt ventum) jako smokowie |
| Bo tysiąc lat przed oczyma twojima, jako dzień wczorajszy (tamquam dies hesterna), jenże pominął |
| Synowie twoji jako młodcowie (Fl: młodcowie) oliw (filli tui sicut novellae olivarum) |
| Jako śrzebro albo złoto młotem kując barzo bywa rozszyrzono, tak i miłość w przeciwności się doświadcza i mnoży XV ex. |
| 'odpady otrzymywane przy produkcji piwa, słodziny, używane jako pokarm dla zwierząt domowych, furfures hordeacei, quibus animalia domestica pascebantur': |
| Jako Bartołomiejowy rzeczy nie niesiony do Staszkowa domu 1395 |
| Jako pani Margorzatha... nye segnala młynarza z koni<ń>skie[ge]go młyna 1418 |
| O tem, jako miły Krystus karał tę istną wojskę, iż są nań tako nieśmierno przybiegli |
| Jako pani Margorzatha... nye segnala młynarza s koni<ń>skie[ge]go młyna 1418 |
| Jako mnie Arnolt obręczył oprawić młynnicę i sień, i grobię 1428 |
| Jako są przy tem byli, eże Staszek Wociechowi dał dzień pirwy, drugi, trzeci ku rozdzieleniu tej dziedziny, a on k temu nie był 1399 |
| Wzgardził im (sc. Jesukrystem) jako nieudatnym, iże nijednego znamienia nie uczynił |
| Kmiecie... mają przysiąc, ... jako nie byli przyczyńce śmierci zabitego |
| Tako ty cztyrzy elementa... są ciału swego stworzyciela wszytki dostatki dały, podług tego jako jem miły stworzycil ustawił albo przydał (statuit) moc ich przyrodzeniu |
| Mało szyrokie oczy miał a światłe jako krasa jacynktowa <...> Białość jego oczu jakoby białe mleko, przez wsze przygany a nasilnie krasna |
| Jeden rzecznik naszego miasta przyganił (affassus est) jednemu... pospolnemu posłowi: Nie jesteś tako dobry jako my, bo nam dają boże ciało, a wam nie dają |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przy[ganił]<siągł>.] |
| Jako prawie kędyśm jechał, poty jest me 1400 |
| Jako Łaskarz odbył Mścigniewa prawym prawem o poł kępy 1411 |
| Jako Mściszek stał na zdanem mieśćcu przyglądając (Czrs s. LXXV: przeglądając) świadkow, a świadkowie stali, ale przed południem przysiąc nie chciali1446 |
| Ktokole przygodnie (casualiter) jako utonąc alibo z drzewa spadnąc, umrze, za tego żałoba głowna nie ma być czyniona |
| Też ktorąkole śmiercią przygodną (morte casuali)... przygodzi się komu z tego żywota syć (Dział 30: gdy się komu śmierć przyda kromie przyczyny), jako to z drzewa spadwszy abo w wodzie utonąwszy..., ustawiamy |
| Jako Mikoł<aj> z Wawrzyńcem nie umawiał ni jednej umo<wy>, by mieli puścić na przyjaciele 1399 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako nie-w-rządości.] |
| 'niestały, zmienny, ruchliwy, chwiejny, inconstans, varius, mutabilis, levis': [nieustawiczny jako wiatr.] |
| Bo prze cię morzymy sie wszytek dzień, mniano nas (aestimati sumus, Fl: mnimani jesmy) jako owce pobite |
| Nie telko sześć dni działał moj ociec, jako wy mnimacie (ut putatis), ale zawżdy działa |
| Bo prze cię morzymy sie wszystek dzień, mnimani jessmy (aestimati sumus, Puł: mniano nas) jako owce pobite |
| Wszystek dzień myślił nieprawdę język twoj, jako brzytwa ostra uczynił jeś niewiarę (dolum, Puł: łeż) |
| Jako to świaczę, iż Białdama Maciejewi wciągnęła żyto ku prawu o to, iż je newiestę z domu uwio[l]dł 1391 |
| Jako Marcin nie wziął Grzegorzowi rzeczy pod zamkiem newidomą rzeczą 1407 |
| A mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł |
| 'posiadać jako własność lub dzierżawę, tenere, habere, possidere (bona propria vel conducta, vel pignore capta)': absolute: |
| jako konwencjonalny epitet obelżywy, frequenter occurrit loco appellationis contumeliosae: |
| Jako prawie Ondrzej umowił s Mikołajem, eże Mikołaj miał postawić... trzy świadki przez otwłoki, tedy Mikolaj, mimo umowę przydę do sądu, ustał niewierny rok 1402 |
| Powidz mi, synku miły, jako twą śmiercią odkupisz... plemię człowieckie (quomodo per tuam liberabis mortem genus hominum)? |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako niezwiędłą, por. też zapis w arykule hasłowym niezwiędły. Hasło niewiędły nieuprawnione.] |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako mi[e]łośnik.] |
| Na czwartem (sc. roku) przysięgę cielną... ma uczynić, jako niewymyślnie tedy był niemocen (quod non fictive tunc infirmabatur) |
| Jako mam sto ośmdziesiąt i cztyrzy grzywien szkody o niewyprawianie pieniędzy, w ktore ocsa mego wręczył pan Maciej 1427 |
| Jako tamo Bartłomiej ode dwudziestu lat nigdy nie postał w dzirżeni 1393 |
| Jako wtenczas, kiedym birzwna rąbił na tej dziedzinie, nie był Włodek tedy w dzierżeni 1391 |
| Jako Bogatka przybieżaw na pana Maćkowo dzierżenie w sześcinaćcie i wybił jęćca, i Jankowi ranę dał 1392 |
| ~ Jest to prawdopodobnie nieumiejętna adaptacja czes. nevzácný 'nieznany, niepozorny, o którym się nie wie'. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nie wzniący. Takie formy pod hasłem zwnieć, wznieć, w t. 11 Sstp.] |
| Jako o niezapłacanie długu szkodzienem dziesięć grzywien 1425 |
| 'dziesiąta część zbiorów składana jako danina, frugum pars decima, quae pro tributo praestari solebat': |
| To błogosławienie leży na cirpieniu. Kto je chce znać dobrze, ma wiedzieć, eże na troję ma się oględać, by zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga, jako niemocy, niezboże, przepusty na zdrowiu, na jimieniu, albo od dyjabła XV med. |
| Jako zwodźce a prawdziwi, nieznamienici aliż uznani sicut qui ignoti et cogniti (II Cor 6, 8) XV med. |
| On (sc. Jezus Krystus) stał jako baranek, źwierzątko pokorne 1453 |
| Jako Jesus to słowo rzekł, tako on umarły natychmiast duch swoj przyjąw i ożył (mox resumpto spiritu mortuum revixit) |
| <F>ranczek siestrzenicę Łucyją sirotę w młodych leciech i z jimienim swym jako sto grzywien na swą opiekę przyjął (in suam curam recepit, Sul 37: wziął) |
| Jako... zdałem mu rok do Bukowca s tym człowiekiem ratajem o dług prawa, a on ten rok przyjął 1425 |
| Jako u mnie Jan przyjął ogrod na dań a uciekł prawa mi nie zapłaciw 1425 |
| Iż Piotrasz stawiał się na ten rok, jako miał, ano go nie chciano przyjąć 1400 |
| Jako Jaszek przyjał w mą dzierżewę (!) samotr<z>eć... i szedł gwałtem mocą do mego młyna 1397 |
| Jako Piechno przyjał dwoję granicę 1399 |
| Jako rzekł. przemieniono jest imię ojcowskie w synowo, bo Judasz niegdy był synem a ni<e>gdy nie był (quandoque fuit Dei filius, quandoque non) |
| Jako ty kopce miedzy Wojaczewem a Runowem, ty są z starego dawna, a na tych Mikołaj... nowe suł, a nigdzie jindzie 1420 |
| Jako to dwoje chyż obaliło się i zgniło, i nie godziło się nikomu 1397 |
| Jako mi sie zawiązał Maciek lista dać za pięć a za dwadzieścia grzywien w ten czas, kiedy zastawę przyjmował, iżby miał pieniądze wrocić, a zastawę wziąć 1418 |
| Jako Jan, kiedy Mikołaj... żądał ot Dobrogosta na Mikołaja prawa, iż tych ran nie przymował na się, i nie chciał s nim prawa pomoc, rzekąc, iże to moja rzecz jest 1418 |
| Nalezionli w ktorem grzesze, odpędzili od siebie, aby jako źwierzę (more pecorum) na puszczy korzenim był żyw |
| To sołtystwo staromiescskie z swymi częstniki dzirży z stara korzenia, jako dawno dzirżano, niczs wyszszey ani niżej 1418 |
| Ustawiamy członki niżej popisane (articulos... infrascriptos) pod tą formą, jako są niżej |
| Jako Piotrek do Kaliskiego słał żądaję miru drzewiej, niż w ziemi zawadził 1400 |
| Jako Szymanowi przysądzono Święchowo mienie pirwie, niż ji Święch obesłał 1391 |
| Bo jako łyskawica wynidzie na wschod słońca <a ukaże sie aż na zachod>, tako będzie przyście (adventus Mat 24, 27) syna człowieczego |
| Szczepan pospolnych ściegien nie zajął, niż jako je zastał ot pięci lat, tako je grodzi 1411 |
| Jako Sędziwoj... umowił miedzy mną a miedzi Szczepanem, eż nie miał na mię nijednego roku stać, niż przed tymi pany, czso są namienieni 1398 |
| Jako prawie wiemy i śwaczczymy, [n]iże kazał zasię dać zastawę w dziesiąci grzywien, a tośm zapłacił 1394 |
| Jako Klimek pirzwej zbiegł od panie, niżby od panie na Klimka prawa żądano 1414 |
| Jako kiedy Budziwoj przyszedł żędać prawa na złodzieja, tedy Mikołaj przyszedw ze dwiemanciema panicoma... i dał mu policzek 1398 |
| Jako miły Jesus odtąd poszedł, przyszedł podla Morza Galilejskiego (venit secus mare Galilaeae Mat 15, 29) |
| Jako Jakub dzierży Rambertowę część we trzech grzywnach, niżli (czy niźli) Michał na Rębercie dobył 1394 |
| Jako pirwej pan Siradzski pozwan o tę dziedzinę, niżli (czy niźli) ją dzirżał pięćnaćcie lat w zastawie 1393 |
| Jako prawie Jaracz nie miał k temu żytu niczs ani na nie robił, niżli (czy niźli) Stachny dzieci 1399 |
| A jako przyszedł przez morze Jenezaret (dum... venisset trans fretum) |
| Jako Jachna nie wniosła posagu, kiedy przyszła za Filipa, nics więcej jedno troje skota 1428 |
| Jako spadł deszcz, przyszły (venerunt Mat 7, 27) potopy |
| Jako Marcin... najał na Mścigniewa w załogę, niż rok przyszedł 1404 |
| Jako macica płodna kwiatek z siebie wypuściła woniający |
| w błędnym rozumieniu czeskiego plazí 'reptat' jako plodí 'generat': |
| Bo jako Stary Zakon poćwirdzon był krwią źwierzęcą, ktorą ofiarowali (in sanguine animalium immolatorum), takież Nowy Zakon poćwirdzon krwią Jesukrystową |
| Jozef... udziałał, jako przykazał (sicut praecepit Mat 1, 24) jemu anjoł boży |
| Jako Bożej nie przykazał syna swego Mikołajewi, ani mu rzeczy pokradł 1403 |
| w mylnym rozumieniu łac. edito 'wydanie, redakcja' jako edictio 'rozkaz, polecenie': |
| w mylnym rozumieniu łac. editio 'wydanie, redakcja' jako edico 'rozkazuję, polecam': |
| Jako ja przy tem był, Jakub W<oj>ciechowi przywolił część u mnie kupić, a nie miał mu przykażać (war. ib.: przekażać) 1419 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako przekładanie.] |
| Jako panic nosił list ot Jędrzeja do Bronisza, a on go nie chciał wziąć 1423 |
| Jako Jędrzej... jest klenotu Baranow, czso noszą biały baran na czyrwony<m> szczycie 1422 |
| [W. Twardzik interpretuje wyraz hasłowy jako dzie[wi]ctwo.] |
| Jako ja zadzirżał jimienie w dziewięcinie dalej trzech lat w pokoju 1466 |
| O tem, jako to istne ziele dało przykrą wonią |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako przykryciem.] |
| Videntes nunc per speculum in enigmate jako prze zwierciadło (a. przez zwierciadło) a w przykryciu 1456 |
| Jako Mikołaj nie bieżał w Wilkowie ku ćwierdzy gwałtem ani kmiecia otjął, ani go z dziedziny zwiodł 1415 |
| Bądźcie jako siano strzeszne, jeż... zwiędnie (exaruit) |
| Jaco mi Pstrzech nie zapłacił poł grzywny ani dwojich wrot stoczystych, ani zwisły<ch>, jako zań Jędrzych zaręczył 1427 |
| Jako Przedpełk przyszedł... na moj dom na Jana, uczynił jemu gwałt (ib. nr 980: uczynił jemu gwałt, iże ji za jego gardło jął), al[z]eżeśm ji z niego zwlekł 1422 |
| Jakom ja panu Janowi nie ręczył za trzy [t]ćwiertnie rży i za wiertel miary nowomiesckiej, miary wirzchowatej 1438 |
| Jako Krystus z martwych..., takież i my wstawszy z grzechu, w nowości żywota, in nouitate vite..., chodźmy (Rom 6, 4) XV med. |
| On jako nowożenia (tamquam sponsus) pochodzący z łoża swego |
| 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony przez Żydów jako święto, Calendae, mensis dies prima, quae ab Iudaeis festive celebratur': |
| 'jako tłumaczenie hebrajskiego miesiąca Abib, będącego odpowiednikiem kwietnia, Hebraeorum mensis Abib, qui nostro Aprili respondebat': |
| Lud... jako lew podniesie się, nie ulęże, dojąd nie pożrze plonu (donec devoret praedam) |
| 'początek miesiąca (jako jednostki czasu) w kalendarzu księżycowym, mensis lunaris inchoans': |
| Jako Bodzęta nie wybił gwałtem i mocą człowieka u Piotra, ale ji wyręczył 1418 |
| Jako pan Piotr posłał dziewięć panicow... na dziedzinę paniej Margorzaty i zajęli jej, i pobrali mocą i gwałtem skota i owiec 1413 |
| Jako jeśm zapowiedział pana Mikoszewą mocą Wociechowi..., by jego rolej nie orał 1400 |
| Każdemu dana jest moc tych ksiąg polepszać (cuilibet conceditur facultas corrigendi librum istum), jako jego wola |
| O tem, jako miły Jesus wstąpiwszy na gorę i kazał o dziewięcioru błogosławieniu |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| 'nonaginta': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. głównego: |
| Jako mnie Mściszek winowat dziewięćset drzewa zapłaconego 1427 |
| Jako Jan... nie jął Więcincewego człowieka gwałtem i nie bił go ani policzkował, ani zwlekał (war. ib.: zwlekał), ani mu nogi utrącił 1420 |
| Jako temu trzy lata minęła, kiedy Pietr wziął Pawłowi koń 1391 |
| Azaś nie czytał..., jako panny... nago zwłoczono, ciało żżono i pirsi rzezano |
| Jako Kusz nie był przy tem, kiedy dan list Lamprachtowi ani kiedy pisan 1403 |
| Ale o dziewkach, kiedy je kto będzie miał (si quis habuerit, Dzial 54: aczliby były dziewki, tedy)..., stani się, jako i pirwey jest ustawi<o>no |
| Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedyby miał wiece w swej wsi 1414 |
| Swiadczymy, jako Mikołaj wyprawił o odzienie swego rękojmią, o-cz ji był wręczył 1398 |
| (wyraz nadrzędny często pominięty, samo połączenie przyimkowe służy jako tytuł utworu, podaje treść następującego tekstu itp.): |
| Jako to dwoje chyż obaliło się i zgniło 1397 |
| Jesus... przystąpiwszy swe zwoleniki wzbudził, ktorychże miłościwie strzegł, dokąd spali, i obchadzał około ich jako miłościwy ociec około swych dziatek |
| O tem, jako Annasz polecił miłego Jesukrysta swym sługam, aby ji bar-zo trudno... męczyli i też bar-zo pilnie strzegli, a takoż tę wszytkę noc trudno sie s nim obchodzili |
| Ty pieniądze już były jego, tegodla iż je miał w swej obronie i jimi sie obchodził (OrtBrRp 59, 1: z nimi sie obchodził), jako chciał |
| Jako minęła trzy lata tym rokom płacenia 1408 |
| 'dawać pieniądze jako zwrot pożyczki, należność za towar albo daninę, pecuniam solvere, exsolvere': |
| 'człowiek nie należący do pewnej wspólnoty, zwłaszcza rodowej, występujący najczęściej jako świadek sądowy, szczególnie przy naganie szlachectwa, a także w sprawach dotyczących wychodźstwa kmieci, homo, qui ad aliam familiam pertinebat, qui frequentissime testis in iudicio erat': |
| 'człowiek (rzadziej ludzie) nie należący do pewnej wspólnoty, mianowicie rodowej, występujący jako świadek sądowy w sprawach dotyczących wychodźstwa kmieci, homo (etiam homines) qui ad aliam familiam pertinebat atque testis in iudicio erat': |
| w mylnym przekładzie łac. numerari pojętego jako munerari: |
| Gdyż są tu siedzieli, Jesus obeźrawszy sie (intendens Luc 14, 7), jako sobie ci ist[z]ni licemiernicy wybrali wyszsze mieśca nad iny lud, począł mowić przykład |
| Obeźrzy sie, jako w wielikich cię rzeczach pomawiają (vide in quantis te accusant Marc 15, 4) |
| Ci przeklęci biskupowie... imieliby... gadać,... jako by ten dzień z wieliką czcią obeszli wielikonocny |
| 'kaptur, kapuza sukienna noszona jako ochrona przed deszczem, cucullus, pallii genus': |
| Jako dziw uczynion jeśm wielu (tamquam prodigium factus sum multis), a ty pomocnik mocny |
| Szymunie, owa szatan, jen tobie i im przeciwia sie w wierze, wyprosił, czusz umyślił, aby przełączył ciebie od wiary i uczyścił, jako czyścią pszenicę, ciebie ruszaję i dziwnie udręczaję |
| Twarda pokuta ale rozumna jest jako na wrzod albo na ranę twarda XV med. a ostra maść albo dźwiarstwo a skrzyp na misy smazane XV med. |
| Tedy potem natychmiast jako są usłyszeli wszytcy ludzie źwięk trąb, piszczeli a gęśli..., a żałtarza, a gędziebnego źwięku (MPKJ V 108: gędziebnego dźwięku, war. kal.: gędźby) i wszelkiego stroja śpiewającego (sonitum tubae, fistulae et citharae..., et psalterii, et symphoniae, et omnis generis musicorum), padając wszytcy ludzie, ... modlili są się złotej sosze |
| Tedy potem natychmiast jako są usłyszeli wszytcy ludzie źwięk trąb, piszczeli a gęśli..., a żałtarza, a gędziebnego źwięku (MPKJ V 108: gędziebnego dźwięku, war. kal.: gędźby) i wszelkiego stroja śpiewającego (sonitum tubae, fistulae et citharae, ... et psalterii, et symphoniae, et omnis generis musicorum), padając wszytcy ludzie... modlili są się złotej sosze |
| Zęby jego były silno białe, jako abur światłe (velut ebur candidum) |
| Gdyby... człowiek... zwan ku prawu a nie przydzie, a o to ochtowan, słowie bantowan albo skazan..., jako go mają ku prawu dobyć? |
| Potem drugiego dnia było święto wielikie <w Jerusalem>, ktore zwano po żydowsku Encenije (facta sunt autem Encaenia in Jerosolymis Jo 10, 22), jako u nas poświęcanie kościoła, takiesz było poświęcanie kościoła jerosoli<m>skiego |
| w stałej formule roty po zwrotach jako to wiem i świadczę itp.: |
| Potem po nich krola Włodzisławowy (sc. ustawienia), iże o przeminęłych krola Kazimirowych pamięć czynią, ... też tu ku końcu popisany są, jako słowo ot słowa w sobie wznią |
| Sed in omnibus nosmetipsos exhibeamus... vt seductores et veraces jako zwodźce (R XXV 165: zwodźce) a prawdziwi (II Cor 6, 8) XV med. |
| Jako Jakub parobka do mego sadu nie przywodził anim go mu odbił siłą, anim nań wsi zwołał 1452 |
| Jako acz sie dostały ktore rany Piotrce ot Piotra, to sie dostały za jej początkiem, iż nań rzuciła zwoj i chciała ji udawić 1424 |
| Jako Tomisława nie odbiła ciążej ani z kijem na woźnego wybieżała 1403 |
| 'pojedynek na kije jako forma postępowania dowodowego w procesie, baculi duellum ac periculum, quo quaeri solebat an accusatus vere reus esset': |
| Paknięli będzie (sc. rana) kijowa (si vero fuerit cum baculo) a krwawa, tedy jako i za mieczową renę wykładamy dosyć być uczyniono |
| 'pewien rodzaj młota, używanego także jako broń, rodzaj czekana, malleus, cuius ferrum altera ex parte acutum, ex altera retusum, ad fodiendum, sed et ad feriendum pulsandumve aptus': |
| Ut fermentizet aby kisiało jako piwo XV p. post. |
| Ja trzy strzały... wystrzelę, jakobych zwykał strzelać ku celu (quasi exercens me ad signum) |
| 'wysuszone i sproszkowane kłącze imbiru lekarskiego, używane jako przyprawa, imbir, radix Zingiberis officinalis Rosc. siccata ad cibos condiendos adhibita': |
| Jako Mikołaj nie przylubił smowy, cso Jan umawiał od Sędziwoja, ale podlug prawa roku stał 1404 |
| Jako Helżka przy tem była z swym synem, kiedy kopce suty, i to przylubiła 1400 |
| Komu winę dadzą, iż w jego domu fałszywe pieniądze są kowany..., a wyznali się, tedy mają jego prawo uczynić jako fałszerzowi |
| Panie Jezukryste..., któryś... jako baranek niewinny falszywe obwinienie pokornie cirpiał |
| Weźmi makuch linum i *trze go długo w doniczce fasbirem nie zadanym zalewając, aliż będzie jako maść XV p. post. |
| Azaś nie czytał..., jako panny mordowano, sieczono i biczowano? |
| Jako prawie ruda nie otworzyła sie na roli... wojta, ali otworzyła sie na roli klasztornej tego proboszcza 1436 |
| 'otrzymać jako wygraną w kości, wygrać w grze hazardowej, aliquid alea acquirere': |
| Zgromadzaję jako w pęchyrz wody morskie (aquas maris) |
| Jako k tyma dwiema częśćma, co Budzid na Jakuszu zyskał, Maciek prawa nie ma 1403 |
| Jako Wociecha m[y]a tako dobre prawo k tej części Czapl, co je Margorzata na Dobiesławie prawem zyskała 1415 |
| Prze cię morzymy sie wszystek dzień (propter te mortificamur tota die), mnimani jesmy jako owce pobite |
| Pełną misę nadrobi, jako on, cso motyką robi |
| Faryzei... karty albo listy napisane na czele nosili a na lewem ramieniu drugie przywięzowali, a na tych liściech było napisano dziesięcioro boże przykazanie..., a to więc słuła filatryja, od tego żydowskiego słowa phylare, chowaj, tak sie wykłada, a od drugiego słowa chorat, ktoreż słowie czcić (dicebantur phylacteria a phylassein, quod est servare, et thorath, quod legem sonat), przeto filatryja słuli, jakoby rzekł: czci a chowaj albo pełni |
| Jako ja nie przyszedł na Bartłomieja do gospody jego..., i nie zwołałem nań klejnotu swego 1475 |
| Jako Jaszek miał umowę i z Jakuszem, iż jego wolą siedział na jego wolwarce mimo obsyłanie 1397 |
| Jako ja chleba i grochu i trzech set klepk przez dwu kopu... Alberto kmethoni... nie zabrał gwałtem 1473 |
| Mowa wasza a dary wasze są mi jako proch verba uestra venti sunt et promissiones pluuie |
| Jako ja nie brał Jaszkowi żyrdzi z płota 1407 |
| Jako to świadczę, iż Wiszach (a. Wyszach) nie wordrował na Janusza zbiegow 1400 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obleczczy.] |
| Ustawiamy członki niżej popisane pod tą formą, jako są niżej (articulos statuimus... sub hac forma, quae sequitur) |
| [Cytat został poprawiony wg rękopisu z: Oblwicznye na: Oblivicznye.] [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako opłwicie.] |
| Żona twoja jako macica opłwita (uxor sicut vitis abundans, MW 81b: obfitująca) w ścianach domu twego |
| Jako przysiągł Gospodnu, obiatę (Puł: obietę) ślubił (votum vovit) Bogu Jakob |
| Jakom się nie obiązała (czy obięzała) dać sześcinaście grzywien Więceńcewej żenie 1434 |
| Jakom ja gruszk nie obiła Żbiejcinych siłą. Jako ja to wiem, eże Elena nie obiła Żbiejcinych gruszk siłą 1442 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako oblegli.] |
| Potym dali sie na modlitwy, Boga... modlitwami prosząc, by im ukazał swe cudo, jako obiecał (quod promiserat) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako obyczaja.] |
| Jako mię Nicolaus słał do Michała, obiecuję jemu pomoc tych głow płacić 1398 |
| Jako jest moj pan nie winowat Sułkowi trzynaćcie grzywien 1386 |
| Jako moj (sc. sługa?) zajął jedennaście skotu Wawrzyńcewego na Brudzewie w życie 1429 |
| Jako są licemiernicy mowili, aby miły Jesus sam od siebie mowił świadectwo |
| Boże moj, położ je... jako śćbło (stipulam, Puł: źdźbło) przed licem wiatra |
| Aby... synowie nie prosili jimienia... ot oćca pirzwej,... niżliby (czy niźliby) tedy jako swej poczciwości rozproszca jimienie... źle (indebite, Dział 38: marnie) rozpraszał |
| A jako wnidziecie w miasto, natychmiast najdziecie oślicę a źrebię (GlWroc 18v: źrebiątko, R XXIV 72: oślika vel oślę, ib. 94: oślę) s nią (invenietis asinam alligatam et pullum cum ea Mat 21, 2) |
| Strzeży mie jako źrzenice oka (ut pupillam oculi) |
| Słowem bożym niebiosa są śćwierdzona... Zgromadzaję jako w pęchyrz wody morskie, kładę (Puł: kładąc) w skarbiech głębokości (ponens in thesauris abyssos) |
| Jako mi Cybek nie mowił o ten koń 1403 |
| Damy jim rok do Koź[e]mina, jako gościne listy mowią 1395 |
| Jako Piotr... zachował sie czsnie a dobrze w mieście w Koźminie a nie jest żadnego dobrego zdraćca 1420 |
| Grzesznik w grzeszech zapieklony jeść jako kłodnik w ciemnicy skowany |
| Paknięliby była żałoba personna, to jest ciążna (si... quaestio fuerit personalis), jako jest o długi abo ktorekole rzeczy jinsze zastawne (Dział 20: aczliby była żałoba o dług abo o zastawę) a... pozwany wzgardzi... stać na roku trzeciem..., skazujemy, aby pożyczca... miał pełną moc... przedania... rzeczy jemu zastawione |
| Ktokole przygodnie, jako utonąc..., umrze, za tego żałoba głowna nie ma być czyniona (quaestio capitis non debet intentari, Sul 41: aby... nijena skarga nie byłaby ruszana, Dział 31: aby... nijedna pomowa ani żałoba była) |
| Paknięliby była żałoba personna, to jest ciążna (si... quaestio fuerit personalis), jako jest o długi abo ktorekole rzeczy jinsze zastawne |
| 'smutek, powaga, tu wstrzemięźliwość od współżycia płciowego, podejmowana jako rodzaj umartwienia, ascezy w czas smutku, powagi, tristitia, gravitas, hoc loco abstinentia carnalis' (?): |
| Jako ty pieniądze, <c>so są s Margorzatą żałowali, są Janowy macierze 1398 |
| Jako czso ksiądz Jan żałował na mię ot pana Ciemy z prokuratornym listem o siedm desk[ę] 1424 |
| Induccio Scarsszewo contra Jacussium Jaccam: Jako to ś<w>iadczymy, iże Jakusz Jakka odbił Skarszewskiego ot prawa cum bonis metsecundus et cum XX-ti inferioribus, czso żałowan na kmiecia o język 1420 |
| Jako pani Dorothea nie ima Pietrowych, syna swego, na dzedzinie jego i swej pię<t>naście prze[o]d żałowanim Mikołajowym 1420 |
| Oblecz[cz]y[e] sie w odzienie żałujące (induere veste lugubri II Reg 14, 2), aby była jako niewiasta długi czas płaczęcy umarłego |
| Jako bych był na ręki dał Janowy rzeczy, by kto u mnie żądał 1412 |
| Jako Piotrek do Kaliskiego słał żądaję miru, drzewiej niż w ziemi zawadził, an ('a on') mu go ne chciał dać 1400 |
| Gelicidium śrzon, mroz, cso pada jako śnieg XV p. post. |
| Wy zaprawdę jako ludzie mrzecie (sicut homines moriemini, Puł: zemrzecie) |
| Wszelki, ktory weźmie miecz... chcę sie mścić, a nie prawdą, będzie nad nim jako nad synem straconym |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obejdzie.] |
| Jako Michał żądał u Paszka kobyły na ręki, a on mu jej nie ch<ci>ał dać 1391 |
| Jako wiem o tem, kiedy Piotrasza Kamieniewskiego z Wojką objednał o trzynańcie grzywien i o ine szwytki rzeczy 1407 |
| Jako wtenczas mię pani Gorzewska zasądziła za sędzią n[y]a zawitem roce na Pawła Jędrzejewi o trzy rany, ktoreż jen mu skazał zapłacić, a tam wtenczas Jędrzej żądał rękojemstwo, by mu to Paweł obręczył 1430 |
| Nie bądźcie jako koń a muł (mulus), w jichże nie jest rozum |
| A była jest rozdzielona woda, a stała jako mur (quasi murus) |
| Sed semetipsum exinaniuit, fformam serui accipiens, in similitudinem hominum factus, habitu, gl. habitus hic est suscepcio humane nature, inventus ut homo w obleczeniu naszego człowieczeństwa nalezion jest jako człowiek (Phil 2, 7) XV med. |
| [W Bibliotece zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego IJP PAN wyraz hasłowy odczytany jako oblekczon.] |
| 'sukno służące jako podszewka pod płaszcze itp., a także do butów od wewnątrz, futrówka, pannus, qui vestimentis et calceamentis ab interiore parte subducitur': |
| Jako Sędziwo<j> nie gabał Mikołaja po jego oćcu trzy lata o ręko<je>mstwo 1393 |
| Jako Jan nie chodził... do burgmistrza ot pana Miedzyrzecskiego i nie żądał, by mu się gwałt nie stał o jęćca 1405 |
| Czcienie o tem, jako dziewica Maryja ukazała swą niewinność, iże nie poczęła złym żądanim, ale Duchem Świętym |
| Jako Ździech bywał na dziedzinie z swym bydłem po pirzwem żądaniu prawa, a Janek mu nie chciał s nim prawa pomoc 1400 |
| Jako mi Ramsz tako wiele wziął: trzydzie[cz]ście złotych a postawiec dzianych (?), a pięć grzywien, a samostrzały, a żądła (tekst skreślony przez pisarza) 1400 |
| Jako mi pan Jędrzej winowat grzywnę i z lichwą pod obliczenim 1427 |
| Jako ja chleba i grochu, i trzechset klepk... Alberto kmethoni... przez obliki nie zabrał gwałtem 1473 |
| Ma wiedzieć, eże na troją ma się oględać, by zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga...., albo od dyjabła, jako złe myśli, złe żądze, jeż on ws[ch]adza w nas, albo ot ludzi XV med. |
| To błogosławieństwo jedna człowieka ku Bogu tako to, eże żądzą swą Boga miłuje jako swoj początek a swego Pana, jen ji chowa i jim się opieka XV med. |
| w połączeniu przeto że nawiązuje nowe zdanie do poprzedniego kontekstu, wskazując zarazem na związek wynikowy (może wskutek błędnego rozumienia przez tłumacza łac. unde jako inde): |
| Jako cso ksiądz kanclerz dał szeć krzywien za kapicę, to dał pieniądze ze zboża księdza Tworzyjanowego, a k temu swego nics nie przyłożył 1414 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako potny.] |
| 'zwierzę pełzające, płaz, gad, animal quod serpit, reptat', też jako coll.: |
| Bądźcie jako proch przed obliczym wiatrowym a anjoł boży przymącaję je (coartans eos, Puł: ściskając je) |
| w mylnym przekładzie czeskiego pluky 'turmae' jako pluhy 'aratra': |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako obłapiać.] |
| Jako ji powiedli z domu Annaszowego... dając jemu wielikie policzki, pytając jego a naśmiewając sie jemu i rzekąc: „Gadaj, kto cie uderzył” (prophetiza nobis, Christe, quis est, qui te percussit Mat 26, 68)? |
| Bo uczynił jeśm się jako bułga w przymroziu (sicut uter in pruina, Puł: w żerzawiu) |
| Płynęło (pluit, Puł: płyło) na nie jako proch mięso |
| Jako płynie wosk, ktory płynie od oblicza ogniowego (sicut fluit cera a facie ignis) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako płynęła.] |
| Jako Wawrzyniec nie bił Weronije ani je żegł 1388 |
| Jako Krczon nie wrocił jinych rzeczy licem jedno krap, cso mu ławnicy w jego dom przynieśli 1403 |
| ~ Możliwa też lekcja obłuda. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obłudy.] |
| 'postawić zarzut, zarzucić coś, użyć czegoś jako przeszkody prawnej, obicere, exceptione sive impedimento iuris, quod vocabatur, uti': |
| 'złożyć, położyć (jako zapłatę), (mercedem) ponere, dare': |
| Jako pancerz obłoczy (vestit) |
| Jako Boguchna przyorała Mikołajowę rolą 1399 |
| Jako... Biezdrowsko przypadło na Les<t>czynę babkę 1407 |
| My takie w przygodzie takiej skazalismy pastyrzowi przysiąc, jako owcę do wsi przypędził (quod ovem... reduxisset, Dział 36: wegnał) |
| w mylnym rozumieniu łac. coire jako cogere: |
| impellere jako compellere: |
| Gdyby człowiek był rajcą i przysiągł, a jego przyjacielowi taka sie rzecz, jako przypisana (ut praescriptum), przygodziła |
| w mylnym rozumieniu łac. impingere 'odrzucić, odtrącić' jako impingere 'malować, zapisać': |
| jako nazwa księgi biblijnej: |
| Jako Mikołaj gaił w pospolny las, in minori silva 1393 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obłudzenie.] |
| Jako złe duchy chciał wyrzucić, tako są wielikimi głosy wołali... przeciw synu bożemu...: Obłupca piekła (inferni devastator) albo zbojca piekielny! |
| Żona twoja jako macica opłwita (vitis abundans) w ścianach domu twego |
| Erit radix Jesse, Jesse będzie jako macica albo korzeń (Rom 15, 12) XV med. |
| Jestli omieszkał lud ziemski a jako mało dba mego przykazania (quasi parvipendens imperium meum), przepuściłby człowieka, ... postawię mą twarz przeciwo człowieku temu |
| Jako Opacz nie uderzył odlew Jędrzeja po gębie 1402 |
| Jako Zofka nie wzięła nic dziecięce części, ale co się je po pirwem mężu dostało 1397 |
| Jako Paweł, Piotr i Maciej nie wynieśli... po umarłej ręce piącidziesiąt grzywien 1418 |
| Jako Paszek bieżał gwałtem... na paniej dom i ranił jej syna pirzwey, niż jej mąż zabit, i w tem ją obnieczcił 1409 |
| 'odnowienie, renovatio': god obnowienie 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony przez Żydów jako święto, mensis dies primus, qui a Iudaeis festus celebrabatur': |
| Niewieści obraz jest jako ogniowy miecz |
| Jako z Jaszowu ręki chodzi dziedzina po zastawie w pięćnaćcie grzywnach 1398 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako obochod.] |
| Paknięli będzie (sc. rana) kijowa a krwawa, tedy jako i za mieczową renę (sicut pro vulnere gladiali) wykładamy dosyć być uczyniono |
| Poczęła umiatać kościoł a jako smiotła proch w gromadę, nie majęcy tako rychło wecz zebrać i pobrała przed się w suknią i poniosła |
| Jako prawie miał *actis czas wiece, kiegdy ji Jan stawił obolebromq 1418 |
| [W. Twardzik czyta wyraz hasłowy jako mi<n>ęła.] |
| Jako Bodzęta miał u Piotrka młyn w zastawie 1387 |
| Jako komendor nie posłał swego luda po Janowo drzewo 1399 |
| Jako Maciej umowił z Boguszem, csoby dobył na rękojmiach, to mu miał dać 1389 |
| Piotrasz stawiał się na ten rok, jako miał, ano go nie chciano przyjąć 1400 |
| Jako pani w pokoju d<zi>erżała część trzydzieści lat i obracała, gdzie chciała 1394 |
| Jesliby mu mieśce nie lubo było mieszkania, tedy ma czynić, jako obyczaj tego jest 1491 |
| Jako mnie Borys bydło pobrał a na prawo mię nie przypuścił 1414 |
| Jako Karszow (a. Karsow) ma to prawo, ktore Prawkowice a s Prawkowic po niemiecsku brano 1407–15 |
| Jako sen wstających, Gospodnie, w mieście twojem obraz jich ku niczemu obrocisz (velut somnium surgentium, Domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges) |
| Tako panna, jako pani ma to wiedzieć, cso się gani |
| Jako Hync(z)ka nie ganił Niczka pod zakładem dwustu grzywien 1406 |
| 'tylna część jamy ustnej (pojmowana też jako źródło głosu), gardło, przełyk, przednia część szyi, szyja, fauces, guttur, cervix, collum': |
| Sierce dręchłe, a rozpuszczenie lędźwi..., a twarz wszytkich jako czarność garncowa (facies omnium eorum sicut nigredo ollae) |
| jako miara objętości: |
| Jako mowią mistrowie przyrodzenia (secundum medicos), iże w każdem człowiece cztyrzysta sześćdziesiąt i dwoje kości |
| Gdyby kto kogo zabił, ranił, jako mają na nie doświaczyć |
| Miłosierdzie jest miłość serdeczna a czysta, jąż człowiek każdemu chce dobrze jako sobie, i uczyni, gdykole a gdziekoli może XV med. |
| w błędnym rozumieniu łac. dolabrum 'topór, kilof' jako labrum 'naczynie na wodę do mycia': |
| Dam wam z wirzchu niebo jako żelazo (caelum... sicut ferrum), a ziemię miedzianą |
| Jako Jaszek... szedł... do mego młyna i wziął mego człowieka i żelaza 1397 |
| w niewłaściwym tłumaczeniu wieloznacznego łac. simila jako 'bułka' zam. 'mąka': |
| 'owoce leśne (zwłaszcza żołędzie, bukiew) służące jako karma dla trzody, fructus silvarum (praecipue glandines quercuum vel fagorum), quibus sues vescebantur': |
| Jako ja nie brał Jaszkowi żyrdzi z płota 1407 |
| Rosierdzie jim podług podobieństwa wężowego, jako źmije głuchej (aspidis surdae) i zaciskającej uszy swoje |
| Pokolenie źmijowo (progenies viperarum Mat 12, 34, GlWroc 103v: gadowy) jako możecie dobrze czynić, a wyście źli? |
| za tekstem czeskim, w którym błędnie odczytano łac. mensis 'miesiąc' jako messis 'żniwo': |
| Jako pan Jędrzej nie porąbił dwadzieścia dębow żołędnych a sześcidziesiąt kop pospolitego drzewa gwałtem 1423 |
| Iżem nie ślubił Janowi za Pietrka postawić ji ku prawu, jako jego list mieni 1398 |
| Jako ja Margorzaty... z domu jego nie odwiodł anim s nią rzeczy domowych... nie wziąłem, anim listow świadczących, mieniąc ją być umarłą, nie przyniosł 1473 |
| Jako Mikołaj Jakuba nie pobijał i pięć grzywien nie wziął 1404 |
| Tamquam pannus menstruate jako sukno albo koszula niewiasty przyrodzoną niemoc cirpiącej XV ex. |
| Jako ta granica narożna obrębiona nie tyka się opatowych i konwencskich dziedzin, ale jest miedzy wsiami Borkowymi 1399 |
| Jako ja Margorzaty, żony Stanisławowej i dziewki swej, z domu jego nie odwiodł anim s nią rzeczy domowych... nie wziąłem, anim listow świadczących, mieniąc ją być umarłą, nie przyniosł 1473 |
| Poprawka w cytacie z "Wykazu ważniejszych błędów drukarskich i rzeczowych", s. 721, t. 5. [Wydawcy Mammotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obrazow.] |
| 'pasmo lub kłąb nici wysnutych ze starego płótna, służący jako opatrunek lub dren do oczyszczania ran, szarpie, lanugo lintea, lintei fila carpta et conglomerata, quibus vulnera recentissima foventur: |
| Tricesimi dicuntur żałomsze zaduszne abo żołtarze, jako też wijilije aut alie oblaciones sancte facte circa mortuum |
| Jako mi Piotrasz miał kocieł w cz<t>yrzech niedzielach oprawić 1393 |
| Jako mnie Arnołt obręczył oprawić młynnicę i sień, i grobię 1428 |
| ~ Zapewne błędnie skopiowany czes. wyraz okršlky. [Wydawcy mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obrosłki]. |
| Jako są <ludzie> spali, przyszedwszy nieprzyjaciel jego i przysiał (superseminavit Mat 13, 25) nadto kąkol miedzy pszenicę i poszedł precz |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako obr<z>ądzenim.] |
| Jako o tem wiem, iże gdzie starcy paniej Kater<z>ynie... przysięgli, tu jest prawa granica 1428 |
| Jako ja przy tym był, kiedy Gunołt przysiągł i ze świedki naprzeciw... podkomorzemu 1428 |
| O tem, jako miły Jesus łaskawie z nimi mowił, chciąc je obrocić |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako poborzyli.] |
| Czcienie o tem, jako ksiądz Afrados<k>i i lud wszytek tego miasta (omnis plebs huius civitatis) dał chwałę dziecięciu i matce jego |
| Jan i Jędrzej... uczynili ustawili i jako nalepiej mogli obrządzili swego wiernego i zakonnego prokuratora aktorem, sprawcą fecit, constituit et prout melius potuit, ordinauit suum verum et legittimum procuratorem actorem, factorem ca 1428 |
| Matko Boża, ciebie proszę, jako wiesz lepiej, ku zbawieniu obrządzi mi zeście z tego świata |
| Jakom my przischethwschi na gymyenye dzedziczne Olbrachczicze w oszmy parszvnach luczszkych, nye zaoralyszmy polwloczka myari chelmyenszkyey 1472 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako obrzekano.] |
| Tedy my o taką rzecz... pastyrzowi skazalismy przysiąc (iurare), jako owcę w wieś wegnał |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przyszedł.] |
| Jako mnie Piotr winowat ośmnaćcie groszy myta i za poł kopy przysiewku 1437 |
| Ten człowiek..., ktory mi się obligował..., iż mi miał zapłacić... cztery złote..., gdzie ja, moj łaskawy panie, przysłałem na złożony czas..., tu mi się nie usprawiedliwił... A tak ja wierzę, iż W<asza> M<iłość> raczy mi uczynić sprawiedliwość jako moj pan, moj łaskawy XV ex. |
| Miłosierdzie jest miłość serdeczna a czysta, jąż człowiek każdemu chce dobrze jako sobie, i uczyni, gdykole a gdziekoli może XV med. |
| Zdział jest dom israelski jimię jego man przeto, że było jest jako siemię kolijandrowe białe (quod erat quasi semen coriandri album) |
| Jako prawą granicą jadą, na prawej granicy przysięgają, Goniębicskie na prawo, a Klonowiecskie na lewo 1408 |
| Jako nas przywiedziono do soła, kiedy Michał... kradł żyto chąsiebną rzeczą, anismy tego czasu byli przysiężniki 1427 |
| Jako mie Paweł obręczył soł, kolnię, stodołę uczynić hi płoty oprawić 1412 |
| Chuda, blada, żołte lice, łszczy się jako miednica |
| 'tkanina służąca jako przykrycie łóżka, ściany, podłogi: koc, kołdra, zasłona, opona, kobierzec, textile, quo lectus, paries, tabulatum tegebantur, lodix, aulaeum, velum': |
| Włosy mający jakoby barwa leśnego orzecha, ... ot uszu do ramion jako warkocze wisające kędzierzawe a niekako żołte (circinos crispos aliquantulum ceruliores et fulgentiores) XV med. |
| Prawdziwych droga jako światłość świecąca, pochodzi (procedit Prov 4, 18) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przysiąc.] |
| w błędnym odczytaniu łac. ad verbum jako adverbium: |
| Jako ja po Sędziwojewy śmierci nie wziął pancerza..., coż na Macieja przysłuchał 1416 |
| Czcienie o tem, jako niewierni Żydowie pochwatali kamienie, chcąc kamienować Jesusa |
| 'przypadać jako obowiązek, być zobowiązanym, alicuius officium esse, obligatum, obstrictum esse': |
| Jako cudne jest poście (a. poszcie) twoje w obuciu quam pulcri sunt gressus tui in calciamentis (Cant 7, 1) XV med. |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako przysłusza.] |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako przysłuszał.] |
| A też od jego dziectwa, jako począł odrastać, nigdy na swe nogi nie obuwał (numquam calceos induere consuevit) |
| Czyli nie poznają wszytcy..., jiż to żrą (devorant, Puł: co pożyrają, ib. 52, 5: żrzą) lud moj jako karmią chleba |
| Jako cso wziął Tomisław czołn Żelazkowi, to ji wziął na me przystani 1422 |
| Zamącili są sie i poruszyli są sie jako pijany... I wwiodł je w przystań wolej jich (in portum voluntatis eorum, Puł: w przystań żądzej jich) |
| I mowił jest Pan ku Mojżeszowi licem w lice, jako obwykł (sicut solet) <mowić> człowiek ku przyjacielu swemu |
| Jako Jan trzymał młyn Olszewkę podług ziemskiego obyczaja 1407 |
| Jako mnie Trojan pociął łąkę, cso mi ją zastawił 1412 |
| Tedy potem natychmiast jako są usłyszeli wszytcy ludzie źwięk trąb, piszczeli a gęśli, bzowych gęśliczek a żałtarza, a gędziebnego źwięku i wszelkiego stroja śpiewającego (ut audierunt omnes populi sonitum tubae, fistulae et citharae, sambucae et psalterii, et symphoniae, et omnis generis musicorum), ... modlili są się złotej sosze |
| ~ Łacińskie circuitus tłumacz czytał circuitum, albo też kopista właściwe ochodzena swojego wzorca odczytał błędnie ochodzona. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako ochodzenia.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako przyścignie.] |
| ~ Błędna interpretacja czes. přitahl jako přitrhl. |
| Widziało się jest nam..., aby gdy macierz umrze, synowie nie prosili jimienia... ktorej części ot oćca..., niżliby tedy jako swej poczciwości rozproszca (famae suae prodigus)... dziedziny ony pospolite źle rozpraszał |
| 'pomieszczenie bądź mieszkalne (izba, dom), bądź służące jako skład na rzeczy domowe (spiżarnia, komora), habitatio, cubiculum, domus, cella (penaria vel in qua aliae res deponuntur)': |
| 'małe pomieszczenie mieszkalne lub służące jako skład, pokoik, komórka, spiżarnia, cubiculum, cella': |
| 'działać w sądzie jako strona procesowa, prowadzić rzecz w sądzie, agere (lege), continuare (causam in iudicio)': |
| Ukażmy sie, wydajmy sie, jako boże sługi... w długiem oczekawaniu, w mowie łagodliwej sed in omnibus nosmetipsos exhibeamus sicut Dei ministros... in longanimitate, in suauitate (II Cor 6, 6) XV med. |
| Jako Zagarza ziemskiego zbiega nie chował ani s nim żył 1391 |
| Jako ja nie kradnę in terra domini ducis ani złodziejski z złodziejmi żywę 1453 |
| O tem, jako miły Jesus z Betanijej pocieszył swą matkę poślednie świętej Magdalenie, Marcie i inem paniam |
| Oczyścię (mundabo) ostatki domu Jeroboamowa, jako wyczyściają gnoj aż do czystoty |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako po<d>cinaj.] |
| Jako to świaczą, iże Katerzyna... nie rąbi ani gaji, gdzie jej mąż nie rąbił ani gajił rok ot roka 1424 |
| Gdyby jeden człowiek żałował na drugiego o głowę, o ciężkie rany..., a ten człowiek nie byłby doma ani by tu oczwiście stał przy żałobie, może<li> tego człowieka natemmieście przyćwierdzić (proscribere, OrtMac 116, OrtRp 58, 4: przytwierdzić), <słowie> dać ji ku prawu trzykroć, a nie stanieli, skazać ji jako zbieglca? |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, eż ot pięćidziesiąt lat w rozkopaniu nie był w niwach 1395 |
| Jako ot Staszka nie wyjeli z jego domu radą ani jego kaźnią ci, co Cipka pożgli 1396 |
| Jako Jan wstał ot Narama o ty krzywdy, co mu wziął siano a rolą 1393 |
| Czcienie o tem, jako obłok zstąpił i ogarnął je od słonecznego gorąca (quod nubes protexit eos a calore solis) |
| Jako miły Jesus... dziękował Bogu Ojcu z tego, iże... skrył jego bostwo od Żydow |
| 'wiano, suma pieniężna zapisywana żonie przez męża na jego dobrach, jako odwzajemnienie za posag i zabezpieczenie na przyszłość, pecunia uxori a marito dotis remunerandae et opum in posterum parandarum causa hereditate relicta': |
| Jako Dobiesław wykupił Szarłata i Chemk<ę> ot Jana, zacz je był wręczył 1389 |
| Jako nie wiem, aby Lisek zapłacił sześćdziesiąt grzywien za Janka, jej męża, krześcijanom albo Żydom 1413 |
| Jako Przybygniew nie zabił swej żony..., ani ot niego śmierć ma 1402 |
| Jako Dzierżek jest ot tu dwu bratu, jich kr[r]ewie..., jich zawołania 1407 |
| Jako to świaczę, iżeśm posłem był ot Piotra do Jakusza 1391 |
| Jako Staszek... ot swej paniej część pieniędzy zapłacił 1410 |
| Potem ty to strony, chcąc ku końcu zgody... przyć, w nas... spuściły i poślubiły jako w jadnacza..., dając... nam... moc, abychom mogli z prostu a przez kłopotu a rozdrzazu sądowego (ut possimus de plano et sine strepitu, et figura iudicii, Dział 3: krom wszego sądu) na ty członki wyrzec, ufalić a skazać |
| Jako Szczepan miał mi płacić trzy grzywny w rok ot mych pieniędzy 1387 |
| w błędnym rozumieniu łac. cepisset 'wziął, zdobył' jako coepisset 'zaczął': |
| Popisany są (sc. prawa), jako słowo ot słowa w sobie wznią |
| Jako Mikołaj mym przywiedzenim nie miał szkody 1417 |
| Niżliby... jako swej poczciwości rozproszca (velut famae suae prodigus) jimienie... źle rozpraszał |
| Jako mi Mała Zofkę obręczył, iż nie miała na Piotrasza żałować, ale ji miał przed Gnieździeńskiego przywieść 1391 |
| Jako Jan nie przywiodł konia kradzionego w dom pana Przybysławow 1428 |
| Jako Jędrzych nie przywiodł na Piotrasza Brzechwy, ani mu potrzeb dawał z swego domu 1400 |
| 'to co jest zastawione u Żyda jako zabezpieczenie zobowiązania, pignus Iudaeis datum': |
| Iże Jan wręczył Wys(z)otę do Żydow..., jako żydowski list mowił 1399 |
| Aby nawiedzili, jiż czynią po żydowsku a po jerusalemsku (secundum ludaeam et Ierusalem), pełniąc jako masz w zakonie bożem popisano |
| Jako Mikołaj stary Spławski nie brał u Żydow[s]ki u Bienieszewy pieniędzy 1399 |
| w mylnym tłumaczeniu dwuznacznego łac. nervus jako 'żyła' zam. 'pęta, okowy': |
| w błędnym tłumaczeniu łac. gena 'policzek' jako vena 'żyła': |
| Jako Szczepan nie pokradł Bogusławowi żyt z młyna 1409 |
| Iże Mikołaj... pobrał jimienia, to jest pszenice, kur, żyta i jinszych rzeczy jako sześć grzywien 1426 |
| Jako czso Zewrzyd na Wociecha... o żyto żałował, tego żyta Zewrzyd... nie siał ani snopa dawał 1404 |
| Jako Wawrzyniecz pobrał na swem żyto, a nie na Mirosławinie 1388 |
| Jako ludzie Mikołajewi... komenderowi pasą łąki, żyto gwałtem Mikołajewą kaźnią 1401 |
| Silny płomień żywi się jako tszcza skorupa vivax flamma viget seu caua testula (vivax flamma viget, seu cava testula succum linteolo suggerit ebrio) 1444 |
| 'życie doczesne (na ziemi) jako przeciwstawienie życiu wiecznemu, haec vita, vita temporalis, terrena quae vitae aeterne opponitur': |
| Bo jako ociec ma żywot (vitam) w sobie, takież i dał synowi mieć żywot (vitam Jo 5, 26) w sobie |
| Święta Katerzyna... we złem nie leżała..., jakoż się czcie w je świętem żywocie |
| Aza są nasze siostry we złem żywocie były (numquid ut scorto abuti debuere sorore nostra, Stary Testament Cardy: zda sú jako zlé dcery našie sestry uživati jmĕli)? |
| jako symbol odnowienia duchowego, signum animae renovatae: |
| Nalezionli w ktorem grzesze, odpędzili od siebie, aby jako zwierza na puszczy korzenim był żyw, aże do śmierci pokutę strojąc |
| Jako nomen proprium: |
| Jako com wziął dwoje koni Maciejewi z Tarnowa, tym wziął w s<w>em zapuście na Jankowicech, a nie na kapitulewej dziedzinie 1423 |
| Item turgeo... significat inflare, irasci, tumere al. odąć sie jako pęchyrz XV med. |
| Jakoż t<o> był Warsz pozwał Abrama o odbi<cie> jeńca na gwałcie jętego 1429 |
| Jakom ja Regnołtowi jego świni z chlewa nie otbił samowtor 1405 |
| Jako Jan przywiodł mnie sędzić na Sędziwojewe kmiecie 1399 |
| Rozsieję je (disseminabo eos) jako mirzwę, jaż to wiatrem bywa wschopiona na puszczy |
| Jako ja, podsędek, dodzieliłem koniecznie Wociecha z Szramem..., a temu już trzy lata wyszły 1422 |
| Jakom ja przyjachaw do Dzirżkowa mostu ne odbiłem kłotki anim słamał wrot siłą 1409 |
| Eż Dobko nie był gospodarzem ani w trzymaniu dziedziny... nigdy tako, jako na przywileju stoji 1398 |
| Jako Gniewomir nie bieżał w Mikołajew dom gwałtem ani jego zamkow odbijał 1418 |
| Acz ten powod pozywający przez sędzie przykazany nie będzie chcieć przysiąc, jako nie wiedział (sc. sąprza) być przywilejowanego (se nescivisse reum fuisse privilegiatum) a przywilej imieć |
| Jako Mikołaj nie kazał swym ludziem otbronić koni Garbowskiego ludziem 1408 |
| Iż Jakub... nie uciekał zajęcski s tego pobicia za Odrę niepocześliwie, ale jęt pocześliwie jako na dobrego przysłusza 1414 |
| Jako ta część, o ktorą Jarosława żałowała na Hankę, o tę część otbicie pisano w przysądnem liście 1420 |
| Uczyniło sie jest sierce moje jako wosk rozskwirający sie (tanquam cera liquescens, R XXIV 68: roztopiony) |
| Sługi wysokiej myśli odbądź (repelle) jako nieprzyjaciela! XV p. post. |
| Jako Jakusz ot pięci i ot szeci lat nie ręczył *Andrzeowi dwusta grzywien wiana i posagu ani jedną dawnością miał odbywać na poł Dębicej 1425 |
| Tedy rychło, jakoż przestał mowić, rozstąpiwszy się ziemia (dirupta est terra) pod nogami jich a o[d]tworzywszy usta swa, pożarła je |
| Dniowie moji jako cień otchylili sie (declinaverunt, Puł: odchylili sie) |
| Jako woźny s panicy kazał kopiec ro<z>suć 1398 |
| Jako Jarochna posłała swe ludzi... i rozsypała kopce z prawem usute 1403 |
| Jako nie s jej przywolenim ani s jej wolą nie wtrącony dla wyprawy panu Wociechowi piętnaści grzywien... groszy 1424 |
| Popłynie jako rosa przemowienie me, ... bo imię boże przyzowę (invocabo), dajcie wielebność Bogu naszemu |
| [Wydawcy Mammotrektów odczytują wyraz hasłowy jako przyznanie.] |
| Jako mię otegnał ot mej roboty 1394 |
| Jako mię o dwie grzywnie ot prawa otegnał et mi<e>cz mi wziął za kopę 1410 |
| Jako Wojciech, co ranił Mikołaja, to ji ranił otejmuję Jana, iż... zabić ji <ch> ciał 1416 |
| Robusti viri tanquam cera liquescant jako wosk sie roztapiając XV med. |
| Ten miał być jako biskupem nad nimi..., a po jego śmierci syn miał przyjąć biskupstwo..., a takoż temu pokoleniu ni miało biskupstwo odyć |
| Jako mu karczmarki jego nie wygnali... ani mu jej roztargali dla piwa jej niezapłacenia 1427 |
| Jako ten kopiec, cso Janusz oń żałował, tego mu wszytka pięć bracie nie wydała i nie przyzwoliła za wiekujisty kopiec miedzy Uścięcicami i Suchym Dokowem 1413 |
| Jakom ja nie przyzwolił memu synu u Stanisława konie kupić 1436 |
| A jako odpchnęli sie od brzega i byli na morzu <jakoby> dwadzieścia <pięć albo trzydzieści> stajań (cum remigassent ergo quasi stadia viginti quinque aut triginta Jo 6, 19), tako morskie wełny wielikie poczęły wstawać |
| Jako Jan nie fordrował Krzywosą<da>, kiedy wziął pod Więceńcem ko<nie> 1388 |
| Jako Margareta siedzi pod Marcinową ręką na szołtystwie 1406 |
| [W artykule hasłowym słowo kontekst odczytany jako: Non enim peccatores uerbis mollibus... sunt mulcendi, myakkimi, lagodni<mi> sloui glaskani, sed asperis arguendi 1461–7.] |
| [W Suplemencie I wyraz opracowany jako głęboć. Hasło zostało wprowadzone do SPJS.] |
| Zgromadzaję jako w pęchyrz wody morskie, kładę w skarbiech głębokości (congregans sicut in utre aquas maris ponens in thesauris abyssos) |
| Jako Jakub stoję s Mikołajem w rocech a rozorali mu sześć kopcew 1391 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako odegnali.] |
| 'oznaczyć, wyznaczyć, oddzielić jako dziesięcinę, (decimam) designare' (?): |
| Jako rychło pomażesz, otewrą się oczy jego (aperientur oculi eius) |
| Przedał Szymek s matierzu swu dom, o (pro a ?) tu jemu zapłacił, a Szymek jemu odewzdał z matierzu swu, jako jest obyczaj 1495 |
| Jakom przy tem był, jako Maciej odgroził mię, iżem nie dał Maciejewi pieniędzy na dobro 1391 |
| Gdyby człowiek osądzon na śmierć z prawa a (?) krolewska albo [o] jinna gwałtowna ręka odjęła go od śmierci albo jakokolwiek odproszon, jako tego człowieka mają dalej puścić albo dzierżeć? |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako roztrwonili.] |
| określa osobę (w jej zastępstwie rzecz), pod której władzę ktoś się dostaje, prawo, które ktoś przyjmuje jako obowiązujące: |
| Prawda twoja jako gory boże, sądowie twoji głębokości wiele (iudicia tua abyssus multa, Puł: głębokość wielika) |
| Płaszcze... <mają> (sc. bracia) mieć(i)... zszyte, z pągwicami..., nie z otkrycim (non patulas) na piersiak, jako to słusza ku jich uczliwości 1484 |
| Jako prawie Staszek do swego pana nie znosił dwu kopu pszenice ani dwu kopu rży 1397 |
| Aby niekiedy nie ułapił jako lew dusze mojej, gdy nie jest, kto by odkupił (qui redimat) ani jenże by zbawiona uczynił |
| Jako ten Ptasznik wyjał s mego domu na mem wozie, na mych koniech 1413 |
| [Wydawcy mamotrektów odczytują war. lub. jako obłamała.] |
| Jakom ja Gościna płota nie otłomił, ale swoj na swe ziemi 1405 |
| 2. 'człowiek, homo, vir': a. jako jednostka liczona: |
| Jako cso jest Konarski mieszczanom warcskim dał winę o głowę niewieścią, ta swą śmiercią umarła, ale nie zabita 1407 |
| Jako mie Nicolaus słał do Michała, obiecuję jemu pomoc tych głow płacić 1398 |
| Jako czsom jeździł s Janem Bogufałowym do Chełma... o dwa policzki, tamo mi nie pomożono prawa, ani tamo rzekł rząca ani dwornik, iż ninie (czy nynie) się nie dzielą roki ziemskie, ale mu proście prawa nie pomożono, niczym nie odmawiając 1418 |
| ~ Może błąd zam. omdleć. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako o[d]mdlawszy.] |
| Jako Witocha i z swym oćsem wydzierżała mimo trzydzieści lat pokojnie i mirnie trzecią część trzecie części Drzązgowa, nigdzie nie otmieniając 1418 |
| Jako Dzirżek puścił <się> s<a>mowtor na moj pust w mem i dwu mi kmieciu zbił gwałtem. Jaco Dzirżkowym wjechanim w moj bor uczynił mi szkody... w mojem bydle 1446 |
| Jako Ondrzej nie wytrzymał poł Ciemirowa trzydzieści lat dobrowolnie, ale się otmieniała zastawa 1411 |
| Głod cirzpieć będą jako psi (famem patientur ut canes) |
| w błędnym rozumieniu czeskiego púště 'solitudinis' jako pusté 'deserta': |
| Jako pan Jakub Pruski winowat mi [mi] za swego oćca trzy grzywny przez wierdunka za sukno łokciem odmerzon[y]e 1432 |
| Jako Adam podał się Janowi w pieniądzech pod ciążą, gdzi by ji koli uciądzać mogł o jego pieniądze 1398 |
| Jako Piechnik nie wziął więce, j<ed>no trzy kopy z źrzebia i z tym cso mu z pustego dodaw[n]ano 1410 |
| I stały wody zszedwszy się na jednem mieścu, i jako gora wz gorę się dmące, zdały się podal od miasta (apparebant procul ab urbe) |
| Jako prawe ty ku Piotruszczynie ręce ręczone głowne pieniądze 1398 |
| Czcienie o tem, jako miły Jesus... podawał picie swem apostołom |
| Najdziecie oślicę a źrebię s nią... Odwiązawszy przywiedźcież ku mnie, a rzeczeli wam kto co, chcąc wam przekazić albo odmawiając, nikakiej nie puszczajcie, ale uczyńcie, jako wam mo<w>ię (Mat 21, 3) |
| 'skrzynka służąca jako skarbonka cechowa, cista, qua collegii fabrorum pecunia asservatur': |
| Jako kto świecę przy zwadzie w nocy zagasi a zatym kogo uranią, ma rannemu o rany być skazan, to rozumieć, gdy nie wiedzą tego, jen jest go ranił |
| Jako Piotr przyjał w innę rolą, a jenego kmiecia puścił przecz 1387 |
| Tenci to dar jest kalżdemu człowiekowi dan, tako dobrze głuchemu jako i niememu |
| Jako pan Mościc... wrocił wszytko jimienie Więchowi..., jedno dwie kłodzie śledzi pyrkow (?), to mu poznał 1418 |
| Jako Tomisław wyrębił gaj Jarosła<w>owi za krolewa koronowania 1389 |
| (dubium) jako jednostka miary zboża: |
| To wszytko było błogo obłudne..., jako znać na onym bogaćcu, jen po tem błodze... krople wody żądał u żebraka XV med. |
| 'młode pędy kapusty, odrośla głów kapusty (trzymanych zimą w ciepłych piwnicach), używane jako wczesna jarzyna, germina brassicae (hiemis tempore in cellis tepidis asservatae), guae oleris loco primo vere adhibebantur': |
| Jako pan Sędziwoj miał posłać ławniki pytać prawa do Kalisza 1411 |
| Jako może człowiek narodzić się, gdy jest stary? Izali może w żywot matki swojej na wtore wnić i odnarodzić się (numqiud potest in ventrem matris suae iterato introire et renasci Jo 3, 4)? |
| Nie telko sześć dni działał moj ociec, jako wy mnimacie, ale zawżdy działa, czusz opiekając sie swym stworzenim, odnawiając je (sed semper operatur Deus, gubernando, renovando), aby na wieki ostało jego stworzenie |
| Jakośm nie otnawiała ani przejednała nikogo o to o trzecią część trzecie części Drzązgowa, co na mię Katarzyna żalowala, aż trzydzieści lat i trzy ominęła 1418 |
| Będą obietować obiaty sprawiedliwie, ktorzyż to rozwodnienie morskie jako mleko ssać będą (qui inundationem maris, quasi lac sugent) |
| Jako Maciej poddał mi się pode dwa woły, a kiegdyby nie postawił tu dwu wołu, tegdy mi się poddał pode dwie grzywnie 1398 |
| ~ Może błąd zamiast podnyeszcze. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako <p>odnieście.] |
| Jako rychło klęty wyjedzie, tako ma być śpiewano, aby nabożność serc wiele ludzi dla jednego zapiekłego od służby boskiej nie odpadali (ne pluralitas plebis devotae... salutaribus divinis officiis privetur et sua orbetur devotione) |
| 'worek z grubego płótna (tu jako koszula pokutna), saccus e crasso linteo factus, hoc loco indusium e hoc sacco factum, quo quis indutus poenitentiam agit': |
| Uczynili sie jako gnoj ziemie (facti sunt ut stercus terrae) |
| 'odpowiadać w sądzie na skargę, na zarzuty zawarte w pozwie, stawać w sądzie jako strona pozwana, crimina ab actore illata coram iudice confutare, reum in iucicio esse': |
| 'odpowiedzieć w sądzie na skargę, na zarzuty zawarte w pozwie, przemawiać w sądzie jako strona pozwana, accusationi in iudicio respondere, crimina ab actore illata confutare, reum esse': |
| Rozdzielił Bog nieprzyjaciele me przez rękę mą, jako się wody rozdzielają (sicut dividuntur aquae) |
| Tego konia żałuję na bajtka jako trzech grzywien. Na to odpowiedział bajtko rzekąc |
| Jako Sędziwoj... Jasza kromie pana starościnego miru nie fordrował... ani go chował, kiedy Bieniakowi... pożegę (?) otpowiedział 1422 |
| Non rapinam arbitratus est se esse equalem Deo gl. vt dyabolus et post homo, qui arbitrantes se anteesse aut posse fieri equales Deo jako Lucyper chcąc sie Bogu rownać (Phil 2, 6) XV med. |
| Jako my odpuszczamy (Ojcz 2. 9. 18: otpuszczamy, 7. 8. 11: otpuszczame) naszym winowaćsom |
| Jako mnie z prawa naleziono, tako ja tuta gaję sąd... i odpuszczam (OrtBrRp 87, 1: opuszczam) każdemu swe prawo fordrować |
| Lud wieliki a mocny, a tak wysoki, jako z Enachowa korzenia (de Enacim stirpe) |
| Jako to świa<d>czą, hiże Bojanka dał Mikołajewi Gołemu paniej Dorotyjej kaźnią dziesięć grzywien poługroszkow; a za tę dziesięć grzywien miała mu dać ośm grzywien praskich 1424 |
| O tem, jako Piłat kazał.... pomawiać miłego Jesukrysta, ... chcąc wzwiedzieć wszytki, ktorzy w jego śmierci korzyścili |
| Jako to wiem, cso wyznał Jakob woźny miedzy Sędziwojem a miedzy Dzierżkiem, to wyznał prawą prawdę 1405 |
| Bierzę to ku mej duszy i ku mej prawdzie, jako tamo dziesięć grzywien, cso przydzie na Stachnikowę część 1405 |
| Prawda, eże niegdy człowiek ma tłoczyć, jako może, kaliżdą omowę o sobie i o jinem XV med. |
| Jan Jakka nie rozmiotał płotow... Marcinowi ani mu użytku godności odeszło, jako kopa 1466 |
| [Wydawcy Mamotrektów interpretują wyraz hasłowy jako gotowania.] |
| 'pierwszy dzień miesiąca obchodzony jako święto, Calendae': |
| Jako dzisia tym, co mają jić na gody sicut fieri solet bonis lecatoribus XV med. |
| Jako Jan jest nasz prawy brat naszego klejnota i naszego szczyta 1393 |
| Godzi (Puł: grozi) we skryci (insidiatur in abscondito) jako lew w jaskini swojej |
| Jako się Przedpełk nie poddawał Janowi ni o jednę szkodę 1419 |
| Gdyby człowiek miał... przysięgać, a nie wyrzecze przysięgi, jako ją rozkazano..., możeli sie sam sobą albo człowiekiem podeprzeć (OrtRp 46, 2: utrum se istius relevare, podeprzeć, possit), słowie wtore przysiąc? |
| Jako pan Wirzbięta... jał na pana Janowę... dziedzinę... i pobrał jego żyto, a czego nie pobrał, to popasł i podeptał 1413 |
| O tem, jako Barabasza zbojcę puścić prosili |
| Jakom ne otpuścił Mikołajewi miecza, com go pożyczył jego synu za trzy grosze 1397 |
| Od jego dziectwa, jako począł odrastać (postquam adolevit), nigdy na swe nogi nie obuwał |
| Mamy, jako wydawa święty Grzegorz, omowce wszędy kojici, nie aby o nas nie mowili, ale by snadź ludzi ot prawdy swą omową nie otrazili XV med. |
| 'gałązka wręczana jako symbol dokonania czynności prawnej, ramulus, qui cum aliquid lege actum est, tradebatur': |
| Jako csom jeździł s Janem... do Chełma... o dwa policzki, tamo mu (sc. Janowi) nie pomożono prawa, ani tamo rzekł... dwornik, iż ninie się nie dzieją roki ziemskie, ale mu proście prawa nie pomożono niczym nie odmawiając 1418 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako obrzędem.] |
| A gdyż był drwiec naszczepał (sc. Abram) sobie ku przebytku (in holocaustum), szedł na ono miasto, jako jemu Pan Bog przykazał |
| Nędza a błogo stoją przeciw sobie jako gorzkie a słodkie XV med. |
| Jako nie zabił sarny przed jego psy, ani jej jego psi gonili do jego wsi 1422 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako od<w>racając.] |
| I rzekł jeśm: Kto mi da pierze jako gołębicy (sicut columbae)? |
| Bo dokąd sie rzucacie na człowieka? Zabijacie sie wszytcy wy jako ścienie nakłonionej i ogrodzeniu odrzuconemu (maceriae depulsae, Fl: wypędzonemu) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako odsadzony.] |
| Jako miły Jesus po tem przedaniu... posadził ji (sc. Judasza) za wieczerzą miedzy sobą a swoją matką |
| Apparuerunt illis dispertite, gl. id est diuerse, lingwe tanquam ignis, seditque supra singulos eorum ukazały sie jim rozni, rozdzielni językowie jako ogień, siedział na każdem z nich (Act 2, 3) XV med. |
| Jako mi pan Poznański nie pożyczył dwunaście rublow 1427 |
| Jako Andrzej, ociec nasz, nie wziął... jimienia ruszającego, żyta i bydła rogatego i gomołego 1473 |
| Mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł, jakoby w ziemię wetknął koł |
| Nie jimiał gorającej miłości tako wiernej jako święci (non habuit charitatem ardentem et discretam, sicut sancti) XV med. |
| Czcienie o tem, jako obłok zstąpił i ogarnął je od słonecznego gorąca (quod nubes protexit eos a calore solis) |
| I był kruty łowiec przed Gospodzinem. Ottąd jest przyszło przysłowie (ob hoc exivit proverbium): Jako Nemrot kruty łowiec przed Gospodzinem |
| Nie tako niemiłościwi, nie tako, ale (sed) jako proch |
| Rozprawili (narraverunt) mi mnie złostni baśni, ale nie jako zakon twoj (sed non ut lex tua) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy w tym cytacie jako aże. Tak też w dalszych tomach Sstp, por. hasło zstąpienie: alye (pro aze).] |
| Jako ta pięćdziesiąt grzywien nie wyszła z Jakubowy oćczyzny, co jich Dorotka otumarła 1415 |
| Jakom ja ot Bartłomieja Magdy nie otwabił anim mu dwu kopu ukradł 1415 |
| Iżem wydała kramnych rzeczy funtem otważonych a łokciem otmierzonych Marcinowi... tako wiele... jako pięć grzywien... Fafkowa dedit res libra funtii ponderatas et cubito emensuratas domino Martino... ita bonas, sicud quinque marcas 1433 |
| Czcienie o tem, jako miły Jesus wrocił wzrok jednemu ślepemu, ktoregoż był odwiodł na stronę od ludzi |
| 'jako coś, kogoś, w charakterze, tytułem, ut aliquid, aliquem, specie, titulo alicuius rei': |
| Jako Chociemir nie worał w Katarzyn<in> dział na ośmi zagoniech w jej rolą w szyrzą domu 1424 |
| Kiedym uźrała, iże już biorą miotłę, ja ku pirwemu razu jako sercem urażonem odwiedziona jestem od rozumow, bo mi sie widziało, iżby ostry miecz serce moje przeszedł |
| Jakom Grzymka Zar<ę>bskiego ot roku nie otwiodł, a o to stracił cztyrzy grzywny 1425 |
| Odzieni bądźcie jako sowitym płaszczem sromotą swoją (operiantur sicut diploide confusione sua) |
| «Oblec[cz]y[e] sie w odzienie żałujące (induere veste lugubri II Reg 14, 2), aby była jako niewiasta... płaczęcy umarłego» |
| Nie mając na sobie cnot odzienia anjelskiego, jako tu przysłucha przyć przed Pana tako mocnego? |
| stanowi składnik konstrukcji predykatywnej, równoważnej wyrażeniom 'być, uczynić czymś, jakimś, dać itd. jako coś' (po czasownikach być, dać, opuścić, pojć, położyć, przygodzić, przywieść, uczynić, ustawić, wnić, wybrać, wziąć): |
| Jako Żydowka ślubił Przemiłowi... jego dzielnicę w Rogaczewie nie kupić ani w zastawę brać 1403 |
| Jako Przedsława Witowi Gorzuchowo w opiekanie jemu dała 1397 |
| Jako Mirek był Staszkow człowiek, kiedi ji wsadzał w kłodę 1403 |
| Jako pan Jan kazał *Stanislaowi na się wziąć ośḿ grzywien w Żydy 1413 |
| Jako Toma nie wręczył Wociecha do Więcyńca we sztyrzy grzywny 1391 |
| Jako Jakusz... wykupił Bienia z siedmi włok w Jeziorkach we trzydzieści grzywien 1404 |
| Jako Więceniec... obesłał Jana... na zajutrz, gdy wjał w załogę 1417 |
| Jako pan Piotr... nigdy nie był opiekadlnikiem... swe świeści ani jej <w>wiodł we dwadzieścia grzywien i w sześć długu 1428 |
| Jako cso Machna na Granowskie żałowała, by się wrzucili jej w zastawę 1408 |
| Jako w Pietrowie domu nie były Mikołajowy konie 1387 |
| Jako mnie pan kazał na przewod, ano nie był moj 1422 |
| Będą nieruszający jako kamień..., dokąd nie przejdzie lud twoj ten, ktoryś odzierżał (quem possedisti) |
| Bądź jemu jako odzienie, jim sie odziewa (fiat ei sicut vestimentum, quo operitur) |
| Jako co był wziął z swą żoną odzienia, sukien i jinnych rzeczy odziewnych, tego on nie zdżył 1427 |
| Odzywając (revocando) ma mowić: To, cośm mowił, łgałem jako pies |
| Jako mnie Mikołaj ślubił Krasowa ne odzywać 1426 |
| Czcienie o tem, jako obłok zstąpił i ogarnął je od słonecznego gorąca (quod nubes protexit eos a calore solis) |
| 'podstawiać coś jako podporę, supponere, subdere': |
| Jako Janek ślubił Biejatce dać rucha za dziesięć grzywien 1389 |
| Wszytcy pogani obeszli mnie... Ogarniając ogarniali są mnie (circumdantes circumdederunt me)..., ogarniali są (Puł: ogarnęli) mnie (circumdederunt me) jako pczoły |
| Jako od Wociechowego ognia zgorzało Dobrogostowi za dwadzieście gr<z>ywien 1397 |
| ~ Może trzeba poprawić na oglądana? [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako ogląd<a>na.] |
| ~ Zapewne bohemizm. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako: ogłosowali.] |
| Przyjęli mię jako lew gotowy ku korzyści (sicut leo paratus ad praedam, Fl: ku łupowi) |
| jako atrybut personifikowanej śmierci, mortis arma: |
| Krzesław, przyjdąc... w sześcinaćcie kosińcow, posiekł gwałtem tako wiele, jako szesnacie pokosow 1418 |
| W piątek pirwej godziny wiedzion do Piłata, tamo nań powiedziano świadecstwo nieskładne, on stał jako baranek, źwierzątko pokorne ca 1420 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako okolonu być?] |
| Jako pan Jost nie kazał swym ogrodnikom wyłęczyć sześciora świni Janowych, cso mu zginęły 1408 |
| Bo dokąd poruszacie sie na człowieka? Zabijacie sie wszystcy wy jako ścienie nakłonionej i ogrodzeniu wypędzonemu (maceriae depulsae) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako ogrodek.] |
| Jako moy ociec nie winowat Sułkowi trzynaćcie grzywien za Czepury 1386 |
| w mylnym rozumieniu łac. callidus 'chytry' jako calidus 'gorący': |
| Panie Jezukryste,... spomni na ojcowskie wybawienie, jakoś raczył wybawić z piekła ojce |
| Jako Staszek ty zastawy po ocowie śmierci przezastawiał 1394 |
| ~ Prawdopodobnie błąd zamiast oblanky 'obłąki'; cf. mamotrekt kapitulny: oblučkami. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obłąki.] |
| Jako mi Piotrasz miał kocieł w cz<t>yr<z>ech niedzielach oprawić 1393 |
| Jako pani w pokoju dzirżała część trzydzieści lat 1394 |
| Święty Maciej... nie mieni Annasza, ale telko mowi, iże przywiedli ji do Kaifasza, jakokolwie podług prawdy i jako mowi święty Jan..., iże w dom obu biskupu był wiedzion |
| Dziewica błogosławiona podług tego, jako to podobno wierzyć, iże barzo trudną boleść miała |
| Jako Hanczyn mąż za swego żywta nie był w dzirżeniu tej dziedziny 1399 |
| Jako bar-zo miłowałem zakon twoj, Panie (quomodo dilexi legem tuam, Domine Psal 118, 97)! Wszego dnia myślenie moje jest |
| [Według dr Zofii Wanicowej wyraz hasłowy należy odczytywać jako okłaniać 'przeznaczać, kierować do czegoś'.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako obłamała.] |
| Jako mnie Jan nie dał okien wyrębić, ani drzwi czynić, aliżby izba była gotowa 1429 |
| A ninie jako na male a za oka mgnienie (quasi parum et ad momentum) uczyniona jest modlitwa nasza przed Panem Bogiem |
| I odwiązali ji od słupa a obrociwszy ji grzebietem ku słupu i wzięli jemu ręce opak albo zasie i ciągnęli ji tako silnie, aże obłapił słup wszytek, jako pirwej oczyma był przywiązan |
| Bo tysiąc lat przed oczyma (ante oculos) twojima jako dzień wczorajszy, jenże pominął |
| wskazuje obecność osoby towarzyszącej czynności jako słuchacz, świadek itp.: |
| Głod cirzpieć będą jako psi i chodzić będą około miasta (circuibunt civitatem) |
| Jako Koterbini przodkowie... byli w tej części K<ie>rzca... w trzymaniu 1408 |
| ~ Może trzeba poprawić na podniecić. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako podniecę.] |
| [Według Z. Wanicowej można by rozważyć, czy wyraz hasłowy nie powinien być odczytany jako okrążono: okrążyć 'otoczyć, obwarować, umocnić wokół'.] |
| 'cała ziemia (pomyślana jako tarcza, dysk), świat, orbis terrarum': |
| Uczynił jeśm sie jako sąd zgubieny, bo jeśm słyszał łajanie wiela przebywających w okrędze (in circuitu, Puł: w okolicy) |
| Dziatki twoje jako rożki oliwne w okrąg (Fl i Puł: około) drzewa stołu twego (in circuitu mensae tuae Psal 127, 3) |
| Jako mnie Maciej konia nie pożyczył, ale ji mam... w rękojemstwie 1406 |
| Aby jego ociec mając ji w opiekaniu pobrał mu czynszmi... jako dwieście grzywien 1408 |
| Widział jeśm niemiłościwego nadpowyszonego i podniesionego (elevatum) jako cedry libańskie |
| Bo naostrzyli są jako miecz języki swoje, naciągnęli są łęczysko, rzecz gorzką (intenderunt arcum, rem amaram), bychą strzelali w tajemności niepokalanego |
| 'gorycz (jako właściwość fizyczna), amaritudo, acerbitas': |
| Jako Paweł dał Włochnie policzek, aże ruszyca spadła 1412 |
| 'dotyczący kościoła, pozostający w związku z kościołem, ad ecclesiam pertinens': a. jako budynkiem, ad ipsum templum: |
| 'płaszczyzna zamknięta linią kolistą, orbis, circulus': okrążenie ziemskie 'cała ziemia (pomyślana jako tarcza, dysk), świat, orbis terrarum': |
| jako instytucją zrzeszającą ogół wyznawców, ad universitatem Christianorum: |
| Jako Mikołaj dwie granicy rozoral a dwie okrysił 1417 |
| O tem, jako jeden sługa Piłatow karał ty okrutne katy, iże tako nielutościwie bili miłego Jesusa |
| oznacza mówiącego wraz z drugą osobą 'my dwaj (dwoje), nos duo' (przeważnie jako składnik czasu przeszłego): |
| Jako Więceńc... nas nie wabił ku obliczaniu do[p]bytka, kiedy nam nasz dobytek wypuszczał 1424 |
| Jako mię jednacze ujednali, eżem swą część miał okupować, tężem okupił 1447 |
| Jako obrzymowie (gigantes) domnimani są byli, aby byli rowni synom Enachowym |
| 'płynny tłuszcz wyciskany z oliwek lub innych roślin, służący jako środek spożywczy, leczniczy a. do podtrzymywania płomienia w lampach, oleum': |
| Jako Jan na dobrowolnej drodze nie rwał, ani mu dał dwunaćcie policzkow 1414 |
| Jegoż (sc. Zachariasza) Anna z wielikim weselim... przyjęła jako swego gospodarza |
| Jako Marcin nie dał ciągnąć na jezierze... przerę<b>li... z sześcinacie rybakow 1422 |
| Jako Wojciech nie biegał gwałtem na Marcinowo dobycie ani mu wadził w jego dobyciu 1402 |
| Jako jesmy słyszeli, tako jesmy widzieli w mieście gospodnowem czci, w mieście Boga naszego (in civitate domini virtutum, in civitate Dei nostri, Puł: w mieście Boga mocy) |
| Jako miły Jesus nakarmił cztyrzy tysiące luda... z siedmiorga chleba a z maluczkiej rybki |
| Ja wiem jako oliwa (Puł: olywa) owocająca (sicut oliva fructifera) w domu bożem pwał jeśm w miłosierdzie boże |
| Jako mnie Michał porąbił olszę 1411 |
| Jako co czeladź moja uciądzała, to uciądzała u pnia, a on rąbi dębinę a olszynę 1424 |
| Potonęli są jako ołow (quasi plumbum Ex 15, 10) w wodach silnych |
| Tedy prosił tej paniej mąż opiekaldnik<ow> tego to dziecięcia, aby mu zostawili ty łyżki z kubkiem za ten to korczak, bo w jednej były wadze (in aequali pondere fuerant) albo słowie iż takie wiele ważyły ty łyżki i kubek jako korczak |
| Jakom ya *szyanna... nye pobral gwaltem w vadze yako dwye kopye gr<oszy> 1483 |
| (ołtarz jako miejsce azylu, ara, asyli locus): |
| Damy jim rok do Koź[e]mina, jako gościne listy mowią 1395 |
| Nie ostanieli kto we mnie, będzie wyrzucon na dwor jako rozga, ktora wyschnie, a potem ją podniosą (et colligent eum Jo 15, 6), a wrzucą w ogień, aby zgorzała |
| Jako Jan podniosł trzydzieści kop macierzystych pieniędzy, a mnie części nie dał 1436 |
| Jako Gotard był gotow wrzeszyć Jarosława i do niego słał 1391 |
| Wzięli są mie jako lew gotowy ku łupowi (sicut leo paratus ad praedam) |
| Jako moj ociec nie winowat Ninocie cztyrdziesiąt groszy gotowych, ale bydłem 1412 |
| Jako na wtore postawienie... jego człowieka nie kował ani go na ręki dał 1405 |
| Jako... Mikołaj Kikowski nie dał siedmi ran Szczepanowi kowalewi ze Pniew 1426 |
| Jako jich macierzy nie pobrała pierścieńcew ani kowania 1420 |
| Bierzę to ku mej duszy i ku mej prawdzie, jako tamo dziesięć grzywien, czso przydzie na Stachnikowę część i na Stachninę 1405 |
| Jako Bogusław nie brał po mej siestrze Święchnie nijenej puściny 1419 |
| Łupu pomagał brać, jako dwie grzywnie 1397 |
| Jako o to, czso żałował Wysoczyn kmieć na Dzierżka, by brał o jego rzecz jego rękojmię, o to ji potwarza 1392 |
| Jakom ja u Strzechny nie brał bydła ani żyta siłą 1400 |
| Człowiek z wojtowskiej wsi z jedną niewiastą z Opawy przed nimi, siedzącą radą, o pieniądze (sc. się zobowiązał), a brali sie na jich wyznanie, tako to ma być jiszczono, jako siedząca rada wyznała |
| Jako kiedyby mi kmieć morg karczu wykopał, tedybych mu miał dwie kozie wrocić 1402 |
| Iżem był prawą niemocą niemocen... tedy, kiedym miał rok s panem Mikołajem na poroczkach, jako księgi omawiają 1435 |
| A nie bywa to znienacka, ale jako rychło słow[y]a wymowi kapłan XV p. post. |
| Otworzyli są na mię usta swoja jako lew chwatający i ryczący (rugiens, Puł: rzwiący) |
| w mylnym rozumieniu czeskiego uvalný 'vallestris' jako valný 'magnus': |
| Jako wiedzą i śwadczą, eże czso Wociech rył, to rył na prawej Szczepanowej części 1398 |
| Człowiek ma tłoczyć, jako może, kaliżdą omowę o sobie i o jinem XV med. |
| 'podłużny nasyp ziemny, służący do obrony przed nieprzyjacielem, przed wodą, albo jako granica, droga, vallum longum, agger hostis repellendi, aquae avertendae vel finis constituendi causa factus': |
| Jakom thobye nye rzekl k themu listovy przywyesycz pyeczanczy, kthor[z]ysz omowya na pyacznasscze grzyvyen grossy 1429 |
| Miły Krystus pytał ich nie jako nie wiedząc, ale podobniej, iżby[ch] po ich po odpowiedzeniu gotowo sie ofiarował ku śmierci |
| Tako ony rzeczy parzył od siebie, jako psy z kuchniej parzą warem 1499 |
| 'zasuszony pączek kwiatowy drzewa azjatyckiego Eugenia caryophyllata Thun. (używany jako przyprawa kuchenna), fructus Eugeniae caryophyllatae Thun.': |
| O błogosławiony, ktory obrał sobie matkę z świętej Anny, jako na gorze pisano |
| 'jako narząd mowy, też przenośnie mowa, to, co się mówi, człowiek mówiący, instrumentum loquendi, etiam translate sermo, oratio, quod dicitur, homo loquens': |
| Krczyca ta się poczyna miedzy kopytem a stawem, a na tem mieścu, gdzie to robak będzie, tu[n]ć będzie jedna gorka jako włoski orzech ca 1500 |
| On (sc. Syn Człowieczy) je rozłączy, jako rozłączy pastucha owce od kozłow (sim. XV med. R XXXIII 122) i postawi owce na prawicy a kozły na lewicy (sicut pastor segregat oves ab haedis et statuit oves quidem a dextris suis, haedos autem a sinistris Mat 25, 32–3) |
| Jako[śm]... był[ł]em przy tem, gdzie Potencyja obręczyła cum duobus filiis suis za Jana wiarować za trzy la<ta> i wyprawić ote wszech zastawnikiem trzy ślady 1403 |
| Jako się Piotr nie warował Wawrzyńca trzy lata prawa za jego zdrowia 1406 |
| Jako Pakosz...nie przechowawał supra pożeżcę na panią Sarnowską ani radził, ani podpomoc dawał |
| Nie ma talerza karmieniu swemu, eżby ji ukrojił drugiemu, a grabi się w misę przod, iż mu miedźwno jako miod, bogdaj mu zaległ usta wrzod |
| Zgładzę Jerusalem, jako obyczaj cski zagładzić, a zagładziw obrocę a powiodę uczęściaję grafkę na twarz jego (delebo Jerusalem sicut deleri solent tabulae et delens vertam et ducam crebrius stylum super faciem eius) |
| Bądź jako młodszy fiat sicut iunior ca 1420 |
| Jako w Jedliczy było niemieckie prawo, ale zginął przywilej 1398 |
| Nie bądźcie jako koń a muł, w jichże nie jest rozum (nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus, Puł: w jichże nie rozuma) |
| Jako csom ja uciądzał Jana, parobka, rządnego pana Jurgi..., tom ji uciądzał... na dziedzinach pana Abramowych 1424 |
| Jako *Trzebieslaow lud otbił chąsie Andrzejewy konie i on je zapowiadał 1387 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zrządzenim.] |
| ~ Zapewne błąd zamiast podrapione. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako podrapiene.] |
| Człowiek ma tłoczyć, jako może, kaliżdą omowę o sobie i o jinem, a to nie prze się, ale prze ony, jiż by mogli, jego słuchając, polepszyć się XV med. |
| ~ Możliwe lekcje czas. podrobnić lub przysłówek podrobnicie. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako podrobnice.] |
| Towarzysze... prosili mistrzow swoich chcąc od nich... nie mieć, jeno jako w inszych mieściech sławetnych sie towarzysze rządzą 1491 |
| Podrożnym ludziem jako gościom, co są tako daleko, acz k temu położonemu sądu nie mogą przyć, albo mieszczanom, ktorzy są sie na daleką drogę zgotowali, tym mają gorący sąd osadzić |
| O tem, jako ci krzywi świadkowie... omieniewali |
| Jako to świadczymy, iże opacicha z Gniezna s konwentem wzięła jest jatkę mięsną w Kostrzynie Marcinowi 1432 |
| 'drąg drewniany, służący jako wiosło sterowe na tratwie, baculum ligneum, quod gubernaculi loco in rate adhibebatur': |
| Jako Hanusz nie podarł boru Miczkowa i księdza kantorowa ani go użytka ma 1405 |
| Jako mnie siekira ukradziona wtenczas, kiedym drugi łup podr<z>ęczczemu podawał 1422 |
| Jako Wojasz kupił u podsędka ku sołtystwu dwa źrzebia 1391 |
| Jako Wincenc, podsęd<z>ie, nie wziął sześciora skota na Wietrzychowie dziedzinie 1398 |
| Jako Jaszek nie przekopał z swymi syny ciesielskie groble 1390 |
| Jakośm przy tem był, gdzie Sędziwoj umowił sie z tem, iże miał upominać... o ten dług 1386 |
| Jedy gościa... wydadzą gościowi za rękę albo jinnemu człowiekowi, co tuta nie osiadł w tem prawie, co... mają z tym uczynić a jako daleko siedząc, słowie bydląc (OrtBr VII 555: siedząc, słowie bydląc), od tego prawa ma być gościem zwan podług prawa? |
| [M. Leńczuk wyraz hasłowy w tym cytacie interpretuje jako ciało, Panie.] |
| Miał jego rzecz oprawiać tako długo, jako by Mikołaj ściał 1393 |
| [W Bibliotece zabytków interpretuje się wyraz hasłowy jako mieszał – słowie iż mieszał rzeczą.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako opatrz[czn]y.] |
| Szczepan pospolnych ściegien nie zajął, niż jako je zastał ot piąci lat, tako je grodzi 1411 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako postawisz mie.] |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako opieka<dlnikiem>.] |
| Jako Tomek kupił tę dziedzinę z pospolstwa, kiedy się Sobiesławą opiekał 1401 |
| Czcienie o tem, jako Jozef, opiekalnik dziewice Maryje, legł i umarł |
| 1. 'związany z grodem jako siedzibą sądu, oppidi, in quo iudicii sedes fuit, proprius': a. starościńskiego: |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako po[th]święcił.] |
| Jako Marcin... jał gwałtem mocą w Rębino, w jego opiekanie 1405 |
| 'ziemia jako miejsce doczesnego życia, padół ziemski, terra, in qua vita humana agitur, vallis lacrimarum, que dicitur': |
| Jako Wawrzyniec... będąc mym opiekunem żdżył mi zbroję 1421 |
| Jako ja zajął <Wierzyn>czyny konie w [...] na wąsiech ca 1430 |
| 'cienki płatek ciasta z pszennej mąki, najczęściej używany jako hostia do konsekracji we mszy św., oblata, crustulum triticeum, quod hostiae loco in missa consecratur': |
| Jako co Jan Turkowski [co] koni dziesięciora wziął księdzu Strzeszkowi i jego kmieciem s Kobylnik, ty wziął przede wsią w opłotcech w Turkowie gwałtem 1424 |
| Świadczymy, jako Hynczka nie wziął paniej Jagnieszki w swoi ręce gwałtem i nie dał jejej na łoże swemu bratu 1400 |
| Jako Jakub nie dał Wiszakowi (a. Wyszakowi) lista chować k wiernej ręce 1409 |
| Jako Boguchwał nie pobrał Dobiesławie je rzeczy w je domu 1388 |
| Oktawijanus... nie dałci jest on był sobie więce chwały tako jako Bogu czynić był |
| Jego miła matuchna... jest była k niemu barzo łaskawie mowiła a rzekąc jemu tako... ja dzisia tobie tako chwałę jako Bogu daję |
| Jako przy tem byli, kiedy Mikołaj i Wociech... dawali pieniądze Dorotyjej za dobytek i za domowe rzeczy 1421 |
| Jako Dzierżek nie podwiązał się listow opatowi wrocić 1412 |
| Jako ja to wiem, eże Okęcie było Gotartowo, a siadło po daniu prawa na Rakowie 1435 |
| Gdzie wątpienie jest o mężobojstwie (dubium est de homicidio), jako gdy nie wiedzieć, kto zabił, państwo nie ma kogo gabać |
| Naostrzyli są jako miecz języki swoje, naciągnęli są łęczysko rzecz gorzką (rem amaram), bychą strzelali w tajemności niepokalanego |
| Jako Więceniec... obesłał Jana..., gdy wjał w załogę, ani tamo brał zafranu, barchanu, ani kramnych rzeczy 1417 |
| Jako co był wziął <z> swą żoną odzienia, sukien i jinnych rzeczy odziewnych, tego on nie żdżył 1427 |
| Wiarujmyż się grzecha tako, jako bosy węża |
| (wąż jako symbol zła i pokusy): |
| Jako mie Stanisław winowat siedmdziesiąt gr<oszy> prze dwu groszu, połowicę w poługroszcech, a połowicę w drobnych pieniędzy rękojemstwa 1438 |
| ~ Użyte jako nomen proprium. |
| Będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod (erit tamquam lignum, quod plantatum est secus decursus aquarum) |
| Mało szyrokie oczy miał a światłe jako krasa jacynktowa (lucens color ut iacinctus) |
| Wysłuchawszy dziewica Maryja ty słowa, nasilnie się smęciła... i zb<l>adła jej barwa krasna jako roża (color eius roseus mutatur in pallorem) |
| O tem, jako to istne ziele dało przykrą wonią, gdy je dziewica Maryja w ine potrawy krążała |
| Krczycza ta się poczyna miedzy kopytem a stawem a na tem mieścu, gdzie to robak będzie, tu[n]ć będzie jedna gorka jako włoski orzech ca 1500 |
| Jako Olszam nie pokradł Świętosła<w>owi za dwie grzywnie chąsiebną rzeczą 1388 |
| Jako prze to szedł do opola, iż go opole wołało, ani czego jinszego dla 1417 |
| Jako Marcin nie wziął Grzegorzowi kobyły niewidomą rzeczą 1407 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wchod<ni>ow.] |
| Jako mi pan Janusz... nie opowiedał, kiedy Pięta człowieka panu Przybysławowi wracał 1427 |
| To myano wywolacz w poloszony dzen sandowy przed gayonym sandem. A gdysz szam nye moze bycz, k themv tho poleczyl przed szandem szwemv opyekaldnykowy, aby tho dal yako on sząm tedy wywolacz y opowyedacz (OrtMac 83: powyadacz) przed wyszym wylozonym gayonym szandem. Jakosz to vczynyl |
| Grozi (Fl: godzi) we skryciu (insidiatur in abscondito) jako lew w jaskini swojej, grozi (Fl: godzi), aby ułapił ubogiego (insidiatur, ut rapiat pauperem) |
| Takoż nasz zbawiciel wziąwszy chleb, jako jest podziękował (gratias egisset Jo 6, 11) Bogu Ojcu, jął rozdzielać ji |
| Jako Janusz samotrzeć... wciągnął Paszkowa człeka in via regis et li[n]gna in domum duxit 1406 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako uciekała sie.] |
| Tysiąc lat przed oczyma twojima jako dzień wczorajszy, jenże pominął (tamquam dies hesterna, quae praeteriit) |
| Bydlili synowie israhelszczy w swych staniech jako wczora a przed wczorajszym dniem (sicut heri et nudius tertius) |
| Przygodziło sie jednego dnia, iże przyniosł (sc. Jesus) zarań ziele i poda swojej matce, a jako je w karmią chciała wczynić (quas in cibos ipsa mater cum vellit praeparare), wonią dało przykrą silno |
| Jako pan Łaszcz wydzierżał ziemską dawność trzy lata i pani drugie trzy lata... siedząc na wdowiem stolcu 1438 |
| Jako Mikołaj... Jadama zabite<go> wziął w swą wieś i wsadził ji ('go') w k<ł>odę, on powroz nań wdzia[y]ł 1425 |
| 'nadać jako lenno, praedium velut beneficiarium alicui dare' (?): |
| Moja czeladź jechała z pola do domu z pługiem i z końmi..., a jako parobcy wyprzęgali moj koń, tako sie wy[e]rwie u poganiacza |
| Jako nie s mą wolą oprawiał chycz Piotr 1408 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako oprawiono.] |
| Jako mnie Indrzych wypuścił z chycz oprawiania 1422 |
| Jako mi Piotrasz miał kocieł w cz<t>yrzech niedzielach oprawić 1393 |
| Zdrow bądź, Jezu Kryste, ... a potwierdź dzisia tako we mnie wszytki siły, jako bych dzisia tobie mogł wdzięcznie służyć XV ex. |
| Możeli wyleganiec... siedzieć w ławicy albo w ktorem urzędzie, albo być w ktorem rzemieśle albo w bractwie jako małżeńszczy ludzie |
| Jako Zdziesław oprawił swej żenie XL marcas 1386 |
| Jako prawie bylismy przy tem, kiegdy Prędota laską list Jasconis... na ten dzień chciał oprawić, ano tego nie chciano od niego przyjąć 1396 |
| Jako me kobyły nie wykopały Piotraszewy rzepy 1400 |
| Jako się Stanisława podała Szybanowi k temu bydłu, cso jej wciągnął, oprawić się podług jego wolej we dwu niedzielu, a tego się nie oprawiła 1401 |
| Jakośm panią kaliską spowiedał i bożym ciałem oprawił 1400 |
| Jako mnie nie dał Adam w czas potrzeb ku oprawieniu istby 1425 |
| Sicut accepit graciam, gl. id est gratuitam donacionem jako wziął od Boga wdzięczny dar a łaska (I Pet 4, 10) XV ex. |
| Jako Piotr nie ranił... Marcina wszedszy na je dom ('dom') 1402 |
| Jako sie może człowiek narodzić będąc star, ależby mogł zasie wnić w żywot (in ventrem... iterato introire Jo 3, 4) swojej matki i narodzić sie? |
| Uczynion jeśm jako sąd zgubiony, bo jeśm słyszał poganienie (vituperationem, Fl: łajanie) wiela przebywających w okolicy, |
| Ona poganka (mulier illa Samaritana) rzekła jemu: A jako pożądasz ode mnie pić, a tyś Żyd a jam Samaranka albo poganka (mulier Samaritana Jo 4, 9? |
| <B>artołt żałował na Andrzeja, iże ji uranił, tedy Andrzej poznał, ale nie chcąc ji uranił, ale w kłamie krotofiląc (hoc fecerit nolens in ludo et solaciando, Sul 51: uczynił nie chcąc w jigrze a weseląc się) jako przyjaciel z przyjacielem |
| Czcienie o tem, jako miły Jesus... wszedszy w dom jednego książęcia... i uzdrowił tamo człowieka opuchłego |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako pojęli.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako pojmali.] |
| Jako kiedy nieprzyjaciele bieżeli w ziemię [a], a szkodzili ziemię, a kiedy pan Bartosz bieżał za pogonem, a krol ji ostawił miasto [s]siebie, tedy nie słał do domu pana Gila, aby bieżał za nieprzyjacielmi 1424 |
| Azaś nie czytał..., jako panny mordowano,... nago zwłoczono... i pirsi rzezano? |
| (w Bibli, in Scriptura sacra): 'jakaś roślina używana jako jarzyna, olus quoddam': |
| Bo tako twardo związan, iże ze wszech paznokciow jego rzucała sie krew jako cewkami |
| Wniwecz (Puł: niwecz) wnidą (sc. grzesznicy, ad nihilum devenient) jako woda ciekąca |
| Jenże daje śnieg jako wełnę (sicut lanam) |
| Jako Wojciech, co ranił *Micolao, to ji ranił otejmuję Jana, iż ji w błoto w[y]epchnął 1416 |
| Jako jest Blizbor nie wiedział, kiedy upozywano z te dziedziny o młyn a o jezioro 1396 |
| Bo jako łotr powstawa przeciw bratu swemu a zabija duszę jego (occidit animam eius), takież i dziewka cirpiała jest |
| O tem, jako anjoł pokazaw sie... dziewicy Maryjej, podpomaga ją i wiesieli ją z jej smętku (consolabatur Mariam turbatam) |
| Andrzej wyznał się jest Mikołaja być uranić, ale rzeknąc, iż to uczynił niechcąc w jigrze a weseląc się (in ludo et solatiando, Dział 43: w kłamie krotofiląc) jako towarzysz z towarzyszem |
| Jako Mikosz wro[d]cił Tomie ten koń cało, a nie pogorszył mu go 1400 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako grzesząc] |
| Grzesznik w grzeszech zapieklony jeść jako kłodnik w ciemnicy skowany |
| wesprzeć się 'użyć jako podpory, oprzeć się, aliqua re niti': |
| Jako pan Łaszcz wydzierżał ziemską dawność trzy lata i pani drugie trzy lata, nie podnosząc podgrodkow 1438 |
| ~ Zapewne jakiś błąd kopisty. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako ciesz się (nyecz[r]yesz[p] syą). W świetle tego hasło grześć się nieuprawnione] |
| Jako prawie sjednał panią Falibogową z panem Kilianem o ty wszytki rzeczy, co były miedzy jimi, to syednano i opuściła je, a potem mocą siłą wybiwszy ji et fecit XL marcas <dampni> 1402 |
| Nie ostawiono Joatasowi luda..., bo je był zbił krol syrski a potłoczył jako proch na mieśćcu gumiennem (quasi pulverem in tritura areae) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako pogańbił<b>y.] |
| Takież z gumien jako z lisic i ze wszego, jegoż bierzecie, pirwe urody ofierujcie Bogu (tam de areis, quam de torcularibus... offerte Domino) |
| 'tratwa jako jednostka obrachunkowa drzewa spławnego, certa quaedam lignorum, que flumine demittuntur, quantitas': |
| Jako Skarbimir Wirzchosławę siepał, targał i przez trzy zagony rzucił 1417 |
| Jako Tomek z bracią przybieżaw na Świętosłaow dom miedzy jego wrota i uczynili jemu siłę i gwa<ł>t 1392 |
| Jako Paszek jał na mą dziedzinę samoczwart gwałtem i zabił mi panoszę 1393 |
| Jako kaźnią Niedominej gwałtem siłą wyrąbili jej ludzie pięćdziesiąt woz chrosta 1399 |
| Jako Jaszek... szedł gwałtem mocą do mego młyna i wziął mego człowieka 1397 |
| 'związany z Rzymem (jako miastem i państwem), znajdujący się w Rzymie, pochodzący z Rzymu, Romanus': |
| ~ Błąd wywodzi się ze złego odczytania czeskiego o proročie! [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako opirać.] |
| Mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł, jakoby w ziemię wetknął koł |
| ~ Zapewne złe zrozumienie przypuszczalnego czeskiego opětovati 'powtarzać, repetere'. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako opiętam.] |
| Jako cosmy skazali żyto Stankowo s ławniki w zagajon[y]em wiecu Przechowi 1428 |
| Jako moi synowi<e> Wojciechow<ym> parobkom nie otjęli zająca siłą 1402 |
| Jako Nikiel... nie zajachał na dobrowolną drogę... i nie ranił Piotra 1424 |
| Jako... ludzie z Malewa napawali dobytek i wędą ryby łowili w Zdbińskiem jezierze 1408 |
| Jako je (sc. ryby) chcemy jąć, kiedy ni mamy ani sieci ani wędzice |
| (o tłuszczu zwierzęcym używanym jako lekarstwo, de animalis arvina, quo homines medicamento utuntur): |
| w złym odczytaniu łacińskiego sagma 'siodło' jako sagina: |
| Jako Janusz nie pobrał Janowi z sadzow ryb 1409 |
| Jako Adam... nie wziął konia na... drodze..., ale ji wziął w swem zapuście i ten mu kmieć zasię ukradł ani go w kłodę sadzał 1418 |
| w odniesieniu do religii chrześcijańskiej, de religione Christiana 'nauka Chrystusa jako przeciwstawienie mozaizmowi, tj. staremu zakonowi, Christi doctrina veteri testamento opposita': |
| 'złota moneta bita na Węgrzech, mająca wartość ok. 30 groszy, używana również w Polsce jako jednostka obrachunkowa, nummus aureus qui in Hungaria cudebatur, circa 30 grossos valebat': |
| Jako ten koń, cso ji Mikołaj wziął, nie był Trojanow ani jego posła, ani na krolewskiem orędzi był 1416 |
| Et contra similitudinem *basis oculi eius a jako (pro oko) jego na podobność orędzia patrzy (contra similitudinem vasis oculus eius, sc. fabri Ecclus 38, 30) 1471 |
| Jakom ja po wgajeniu nie rąbił gwałtem dr[w]ew w gaju jego jako za dwie kopie 1470 |
| Jako prawie wyorał swe prawe a nie wganiał w Alżbiociną niwę 1405 |
| Dziewki pofaćca gwałtowny jako i usilnik (virginis raptor violentus vel oppressor) na łasce jej i przyjacioł bądź |
| Jako Jan Dziurka w<je>chał w załogę wierną w Szemotulech, gdzie mu Bogusz ukazał 1420 |
| Dzisia, acz głos jego usłyszycie, nie zatwie<r>dzaycie sierc waszych jako w zamąceniu (in irritatione Psal 94, 8, Fl: w rozgarzaniu, Puł: w rozgarzenie) podług dnia pokuszenia na puszczy |
| Jako Wojciech... nie bieżał na Piotrka... w załodze... ani brał wachtele piwa do domu, ani płotna na paniej wiano 1409 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wy[a]mowienie.] |
| 'głębokie przeświadczenie o prawdziwości poglądów i faktów niedających się udowodnić, zwłaszcza poglądów religijnych jako opartych na objawieniu bożym, fides, fiducia, persuasio de rerum a deo revelatarum veritate': |
| Żona twoja jako macica opłwita w ścianach (in lateribus) domu twego |
| Bo dokąd poruszacie sie na człowieka, ... jako ścienie nakłonionej (tamquam parieti inclinato) |
| Tedysta oba wiodła osadę albo opole, jako jim przykazano z krolewskiego sądu 1398 |
| Jako sie czcie w Krolewskich księgach |
| Jako Tomisław wyrębił gaj Jarosła<w>owy za krolewa koronowania 1389 |
| Suszka... podał imienie, wojtowstwo tako długo i krotko, jako sam miał, Olbrachtowi 1432 |
| 'grudka soli (używana jako środek płatniczy), salis crusta (loco pecuniae usurpata)': |
| Chus jimiał Nemrota, ten pocznie być silny na ziemi i był kruty łowiec (robustus venator) przed Gospodzinem, ottąd jest przyszło przysłowie: Jako Nemrot, kruty łowiec (robustus venator) przed Gospodzinem |
| 'Chorwat służący zapewne jako muzykant na dworze Władysława Jagiełły, Croata, Vladislai Jagellonis regis aulae familiaris, qui fortasse musicus erat': |
| Jako ja nie zbił Więcsława... gwałtem... anim mu trzechnaście ran zadał, pięci krwawych w głowę a trzech w ręki też krwawionych, a pięci sinych na plecowu 1471 |
| Jenże... puszcza krzyształ (crystallum, MW 133b: kryształ) swoj jako skiby. Przed obliczym zimności jego kto ścirzpi? |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako [kr]ści<ą>ł] |
| A jako ji powiedli z domu Annaszowego..., krzykając nań i dając jemu wielikie policzki |
| Jako Dominik nie bieżał na Staszkow... dom ani tamo wrot, ... ani krzyń ne wybił gwałtem mocą ani usilim 1406 |
| jako nazwa herbu: |
| Jako Jesus to słowo rzekł, tako on umarły natychmiast duch swoj przyjąw i ożył a przede wszytkimi zeznał swoję krzywotę (suam culpam) mowiąc, iżem był dostojen tego, com cirpiał |
| Przewiązała głowę chustą, jako samojedź krzywousta |
| Jako pani Katerzyna Gorzewska posłała swego rzą<d>cę ze czterdzieści kmiotowicy i uczynili cruces al. krzyżew et incisiones al. naciosow faciendo granicies al. granice in silva 1427 |
| Domina abbatissa ducit testes... Jako Staszek szedł precz nie uczyniw ksieniej uprawizny 1386 |
| Staszek... nie zamowił się w Ondziech wyclić (?), jedno jako księgi mowią w Małe Chrzypsku 1405 |
| jako przedmiot kultu religijnego: |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako gniazdo.] |
| Puścił jeś gniew twoj, ktory pożarł je jako ścirnie (sicut stipulam) |
| 'wspornik ziemi, którą sobie wyobrażano jako płaski krąg, cardo terrae, quae plana ac rotunda esse olim putabatur': |
| Ustawiamy, aby żona... tylko przy tem oprawieniu, cso jest domowne..., ostała, wyjąwszy skarb, jako są pieniądze, ... wszystka harnasz albo broń (omnibus armis... exceptis) |
| Bądźcie jako proch przed wiatrem a anjoł boży ściskając je (coartans eos, Fl: przymącaję je) |
| Jako płynie wosk, ktory płynie od oblicza ogniowego (sicut fluit cera a facie ignis), tako zgińcie grzeszni |
| Jako ta droga, o ktorąż Gądkowski na pana Spławskiego żałował, tę wytrzymał trzydzieści lat 1422 |
| O tem, jako miły Krystus wtore sie modlił, w tkoremże sie bar-zo trudno przemagał |
| Ku prawu (ad ius) włostnego jimienia, jako pirwej, wroci się |
| Jako wierdunki w Skoroszewie nie przysłuchały ani przydany tamo ku kaple..., ale przysłuchają ku stołu biskupiemu 1407 |
| Jako prawie ty ku Piotruszczynie ręce ręczone głowne pieniądze 1398 |
| Jako Mikołaj... wręczył Dzirżka Babińskiego w ośmnacie grzywien... przeciw Icakowi i Malinowi ku wierney ręce i pieniądze pobrał 1425 |
| Jako mię Jędrzej wręczył ku swemu zięciu w sądzenie 1397 |
| Jako orzeł (aquila Deut 32, 11) pobudzając ku lataniu dzieci swe i nad nimi lecąc, rozszyrzył skrzydła swa |
| Jako Piotrasz nie kazał zabić Mirosława ani go sam zabił 1391 |
| Dziatki miłe, iże jako to wy sami dobrze wiecie |
| Maciej otpowiedział dobrą wierą (bona fide, Dział 30: podług wiary) tego to konia jako włostnego się chować |
| Jako wierdunki w Skoroszewie nie przysłuchały ani przydany tamo ku kaple ot czterdzieści lat, ale przysłuchają ku stołu biskupiemu 1407 |
| 'zawierać ugodę, dając zastaw jako zabezpieczenie, conventionem inire pignus in cautionem dando': |
| Jako Marcin trzy stawiał człowieki *Stanislao sołtyszewi na osadzenie, an ich nie chciał przyjąć 1405 |
| Sic pugno, non quasi aerem, nie jako na wiatr, verberans (I Cor 9, 26) XV med. |
| (jako jeden z czterech elementów): |
| O... Anna święta, ktora płodem rodzaju swego niebo jako gwiazdami osadziła |
| Jako potimasti jest stara samica miedzy Upuszczowem a miedzy Gacią 1417 |
| Jako Olbracht, ociec Mikołajew, ręczył mi samo 1426 |
| Jako Radło wybił Sędziwoj<a> se cztyr śladow zastawy 1388 |
| Przewiązała głowę chustą, jako samojedź krzywousta, nie było warg u jej gęby |
| Ruben, pirzworodny moj syn, ... przelaneś jako woda, nie rości, boś wstąpił w łoże otca swego a pokalałeś (maculasti) pościelą jego |
| Jako hełm zaszczyca (quasi caleptra protegit) |
| Mało szyrokie oczy miał a światłe jako krasa jacynktowa (parum latus atque lucens color ut iacinctus) |
| Jako mają tego człowieka dzierżeć w mieście, co ji osądzą na śmierć? |
| Jako Dzierżek jechał jiną drogą samoosm nie tedy, jedy konie pobrał 1402 |
| Jako mnie Wojciech popasł samopiąt łąki i żyto siłą 1405 |
| Jakosmy przy tem byli, jako kiedy Jędrzych przedał Ozepowi dziedzinę, a nie wymowił parow, cso je Ozep osiał w oziminach 1401 |
| Jako Szczepan szedł gwałtem na Jarosła<w>ową dziedzinę samosiodm 1410 |
| Jako kiedy mię Jaszek obesłał panicem, hiżbych mu wrocił... człowieka rzeczonego Mikołaja..., w ty czasy u m[p]ne nie był osiadł ani moj był 1436 |
| A za tym kęsem chleba natychmiast wstąpił weń... szatan. Nie telko by dopiro weń wstąpił, ale więc ji jako swego osiadł (sed ut quasi proprium possideret) |
| Jako przy tem był, eże osiadł Borzek u Hanusza 1401 |
| Jedy gościa albo ktorego człowieka wydadzą gościowi za rękę albo jinnemu człowiekowi, co tuta nie osiadł w tem prawie, co albo jako mają z tym uczynić? |
| Jako csom dała mym ludziem rębić cztyrzysta osic, tom dała rębić na swem 1421 |
| Jako Dobiesław nie jimował samoszost Staszka, ani go do kłody powodził 1396 |
| 'octo': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako Mikołaj orał na Wojtkowe dziedzinie gwałtem samotrzecinacie 1401 |
| Jako Jaszek przyjał w mą dzierżewę samotr<z>eć 1397 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| 'octoginta': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: a. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako Piechno... wziął kmietowica samowtor... i obiesił go 1399 |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. głównego: |
| Jako pan sędzia nie miał dalej jachać mimo tę zajazdę, jąż mi pokazał 1410 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| 'duodeviginti': jako liczebnik jednoczłonowy: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Bo ono (sc. Boże słowo) pokazuje serdeczne zmazania jako zwierciadło XV med. |
| Tedysta oba wiodła osadę albo opole jako jim przykazano z krolewskiego sądu 1398 |
| Valde imprecantes, id est postulantes. Imprecantes eciam dicitur poklinający są (war. lub.: poklinając, jako rzekąc daj ci tą raną albo ową, Gen 24, 60) 1471 |
| Omnes doctores suis argumentis ita repressisset a se, sicut canes calido lavacro de coquinis pelluntur, alias vulgariter: tako ony rzeczy parzył od siebie, jako psy z kuchniej parzą warem 1499 |
| Jako chlebojedźca panie Fiebronije nie pokradł imienia Krzczonowa... ani s jej kaźnią, ani s jej widzenim 1422 |
| Jako Boguchna przyorała Mikołajowę rolę, o jąż było widzenie 1399 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako widzeni<a>.] |
| Jako to świaczę, iż Przybek Świętosze nie uczynił osila 1391 |
| Jako csokoli na ty dzieci żałował pan łowczy, tego jest mać zbiła prawym sądem 1394 |
| Sicut sciunt et testantur, jako prawie osądzono sądem, iż skazano na Bartę winy, to jej brała podług skazania i prawa 1397 |
| Jako sąd (Puł: sąd) zdunowy (vas figuli) rozbijesz je |
| Jako Piotr wykradł się nocną rzeczą nie uczyniwszy nijednej prawizny jemu ani się jemu pokłonił 1414 |
| Jako Luchna siedzi <w> swej o<c>zyźnie trzydzieści lat i trzy lata mirznie a pokojnie 1403 |
| Jako Margorzeta dzierżała po wkupieniu trzy lata pokojno 1401 |
| jako znak powołujący na zebranie, signum quo homines ad conventum arcessebantur: |
| w mylnym rozumieniu łac. flexura 'zagięcie, zakrzywienie, flexus' jako laxura 'rozluźnienie, ulżenie, laxatio, dissolutio': |
| w mylnym rozumieniu łac. medullatus 'tłusty' jako mellitus 'miodowy, słodki': |
| O tem, jako Samson jedną czeluścią osłową pobił tysiąc mężow bron<n>ych |
| Niżadnemu rozdział nie będzie miedzy osobami (nulla erit distantia personarum) sąsiednimi, takież małego jako wielikiego przesłyszcie ani przymiecie czyjejkoli osoby (personam), bo sąd boży jest |
| Witaj mego Tworca ciało, iżeś mi się widzieć dało, tako jako smartwywstało ca 1440 |
| Jako to wy sami często widzicie, iżci ociec i mać więceć oni młodsze dziecię miłują niżli starsze |
| ~ Może błąd zamiast osobne. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako osobnie.] |
| Ita multi vnum corpus sumus in Cristo, singuli autem alter alterius membra każdy z osobna drugi drugiego, a jeden jako drugi dan jest każdemu na użytek część w spomożeniu (Rom 12, 5) XV med. |
| Jako prawie sądzilismy i przesądzali to żyto w winach dwadzieścia kop 1396 |
| Jako Jan przywiodł mnie sędzić na Sędziwojewe kmiecie, a jim prawa nie pomogł 1399 |
| Jako Przechna ma swe osobne dziedzicstwo w Siekirkach, kromie Piotrka 1408 |
| w mylnym tłumaczeniu łac. generalis jako particularis: |
| Wszedłeś jako cudzoziemca, azali będziesz sędzić (numquid ut iudices)? |
| Iże... Chełmski nie pobrał Wawrzyńcewi jimienia jako jedennacie grzywien, przeto sądzeni roki 1420 |
| w błędnym rozumieniu łac. indicare 'wskazywać, oświadczać' jako iudicare 'sądzić': |
| Jako Świętosław nie ukradł cztyry i dwudziestu sąg 1409 |
| Jako jest Marcin dal Wolce posagu dwadzieście grzywien a ty pieniądze przy Mirosławie ostały 1396 |
| Jako cso hynszt ukradzion Janowi Jeleniewi, ten ne wiedzion w Maciejew dom 1406 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako stanieli.] |
| Jako Wociech nie wstał od Staszka, wstanę i s jinymi sąsiady 1391 |
| O tem, jako miły Krystus barzo pokornie modlił sie, padwszy na swe oblicze |
| Jako Grzegorz posiekł dziewięć pokosow na Krajninie oćczyźnie 1414 |
| Jako Bogusław umowił z Jafroszką, iż mu miała w Karninie dać pokoj 1393 |
| Jako Janek kupną dziedzinę dzierży dwadzieścia lat z pokojem 1392 |
| Jako pani w pokoju dzierżała część trzydzieści lat i obracała, gdzie chciała 1394 |
| Uczynioneśm jako wrobl szczegielny w pokryciu (in tecto, Fl: w dachu) |
| Jako pani zastawiła swe dobro i kupiła trzecią część Kuropatnik 1389 |
| Tedy jako szli hi przeszli, hi kopce za nimi poznamiowany, tedy u ostatecznego kopca Paszek rzekł 1398 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako ostanie.] |
| Odeszli ot Pana Boga... a poddał je w zaginienie, jako sami widzicie (cernitis) |
| Poddał je Pan w niepokoj a w zagubę..., jako sami widzicie oczyma waszyma |
| Odzienie cielne a śmianie ustne ukazują, cso w siercu jest, jako we śklenicy wszystko widzieć |
| ~ Może tu trzeba czytać nie ostawiaj. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako ostawiaj.] |
| Jako mnie Stanisław Miczkowic w gaju mojem częstokroć wjeżdżając rąbał drzewo godnie ku budowaniu 1498 |
| A jako już będzie schodzić (eo descendente Jo 4, 51) ku domu, pośratną ji słudzy jego |
| Jako Janek kupną dziedzinę dzierży dwadzieścia lat z pokojem 1392 |
| 'termin posiedzeń sądu wiecowego, też sąd wiecowy, odbywający się na zjeździe panów (dygnitarzy) danej ziemi, sądzący w sprawach ważniejszych, a także jako instancja wyższa od sądów ziemskich, dies, quibus iudicia wiecowe appellata habebantur, etiam summum nobilium iudicium in conventu provinciae generali agi solitum, quod maioris momenti causas iudicabat, atque iudiciis terrestribus maius erat': |
| Jako Jan nie smowił swego posła, kiedy by miał wiece w swej wsi 1414 |
| Jako Piotrzek wszedł w [f] nasze wiece i rozbił nasze wiece 1402 |
| Jako sie Maniek obiązał sędzi stać <w> wiecu w jego prawie w Dąbrowie 1399 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako ustawił.] |
| Jako to to cudo (sc. poświadczają księgi świętego Jana ewanjelisty) o wkrzeszeniu Łazarzowem (de resuscitato Lazaro) |
| Jako Dzirżek nie wkupował w Margorzacine zapusty 1400 |
| Jako Piotrasz prosił Szczepana, by mu te pieniądze schował 1397 |
| Jako mnie Pełka... nie dał lista wiennego... ku schowaniu 1462 |
| Jako pan Dobrogost... wlek<ł> tonie na jezierze Popowskie Tonie mocą a gwałtem przez pana Wirzbięcinej wolej 1417 |
| Mogąli ty dzieci odzierżeć ojczyznę swoję... czyli nie, albo jako długo to się ma wlec (OrtOssol 30, 4: się zawlec) do końca (qualiter se prosequi debent pro fine) podług prawa? |
| Trzecie, aby we cnotach się utarł a obykł jim, bo ty są jako drab ku wlezieniu Boga poznania XV med. |
| Jako Jan wlazł na pana Pomianow woz i deptał ji 1418 |
| Jiż (sc. dzieci) lat... nie mając, otpowiedzieć w prawie na rzecz nie mogą ani mają, jakokole o lata jim było obeźrzano, jako to parobkom do pięcinaćcie a dziewkam do dwunaćcie lat wlicznie (inclusive), aby w ten to czas nie powinny były otpowiedać |
| O tem, jako święty Piotr po tem zaprzeniu, us[ch]łyszawszy pienie kurowe..., rozpamiętał sie i uczynił pokutę |
| Czcienie o tem, jako dyjabeł wtore chciał... miłego Jesukrysta pychą pokusić |
| Jako ksiądz kustosz se sztyrmi panicy a s ośmi kmiot pobrał na jego dziedzinie przez granice 1405 |
| Jako w rozgarzaniu podług dnia kuszenia na puszczy (secundum diem tentationis in deserto), gdzież kusili są mnie oćcowie waszy |
| Dni jego jako kwiet polny (flos agri, Puł: kwiat polny) |
| [Pod hasłem zamorski wyrażenie zamorski kwiat zdefiniowano jako: 'niedojrzałe owoce gatunku cynamonowca (Cinnamomum cassia), cenione z powodu swego zapachu, cinnamoni frutus immaturi pulchre olentes'.] |
| Kwiść będą (florebunt, Puł: będzie kwiść) z miasta jako siano ziemie |
| Jako to świadczę, iże pani Judka, ... siostra Miroszewa, kwitbryf dała przeciwo listowi, ktory obmawia na trzydzieści grzywien, ktore był zapisał jej brat, Mirosz, dla posagu i swą pieczęć k temu jistemu kwitbryfowi przywiesiła, i ten jisty kwitbryf z jej wolą wyszedł 1437 |
| Bog..., jenże swirzchował nogi moje jako jeleniow i na wysokościach postawiaję mie (qui perfecit pedes meos tamquam cervorum et super excelsa statuens me) |
| Ty Boże, ... dałeś nam zbawienie, jako jest i dziś (sicut est hodie) |
| Ciebie... Oćcze... modlimy sie i prosimy, aby przyjem<ne> imiał (Msza IV: jako... miałby, VIII. I. V. IX: aby... miałby) i przeżegnał ty dary (uti accepta habeas et benedicas haec dona, haec munera) 1424 |
| Język twoj jako brzytwa ostra (sicut novacula acuta) |
| Twarda pokuta, ale rozumna jest jako na wrzod albo na ranę twarda a ostra maść albo dźwiarstwo XV med. |
| Jako miły nasz zbawiciel był wielmi śmierny... miedzy swemi wszystkimi zwoleniki a tako był barzo ostry swym nieprzyjacielom |
| Bo kusił jeś nas, Boże, ogniem jeś nas pokuszał (igne nos examinasti, Puł: ogniem ieś nas doświaczał), jako pokuszają (Puł: doświaczają) śrzebro (sicut examinatur argentum) |
| Ostrzyli są (Puł: ostrzyli) język swoj jako wężowie (acuerunt linguas suas sicut serpentis), jad źmijow pod wargami jich |
| 'zarządzać, dysponować czymś jako swoją własnością, być właścicielem, possidere, tenere, in possessione esse': |
| Jako sen (velut somnium) wstających, Gospodnie, w mieście twojem obraz jich ku niczemu obrocisz |
| A jako było we czwarte sny w noc (quarta autem vigilia noctis Mat 14, 25), tako miły Jesus przyszed k nim chodząc po morzu |
| 'zarządzać, być właścicielem, dysponować czymś jako swoją własnością, possidere, tenere, habere': |
| Jako Więceniec wziął Marcinowi cztyrzy kłody śledzi 1388 |
| ~ Może należy poprawić na oszchnąl, czy też oszthal. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako ostał.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako oskudzając.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako oskudzając.] |
| Jako kiedy nieprzyjaciele bi<e>żeli w ziemię oszkodzić ziemię 1424 |
| Jako Prędota non fecit Cechnie oszustwa 1407 |
| Uczyniło sie jest sierce (cor, Puł: sierce) moje jako wosk rozskwirający sie weśrzod sierca (in medio ventris, Puł: sierca) mego |
| Jako csom zajął ośmioro koni sołtyszewi de Gorka, tym zajął w życie, w mem 1427 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| 'obowiązujący jako prawo, będący prawem, legalis, legitimus': |
| O tem, jako oświcił miły Jesus dwu ślepu |
| (jako tytuł grzecznościowy) 'dostojny, sławny, venerabilis, nobilis, illustris': |
| A gdyż było po śmierci Jozefowej a już dziewica Maryja otążyła sie po onym, przyjaciele Jozefowi poczęli sie radzić, jako by ją domu zbawili |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako a tkaliście.] |
| w błędnym rozumieniu łac. prinus 'dąb' jako prunus 'śliwa': |
| Miłosierdzie jest miłość serdeczna a czysta, jąż człowiek każdemu chce dobrze jako sobie XV med. |
| Namilejszy synowie moi, jam was wybrał z tego świata jako namilejsze i serdeczne moje |
| Jako Mikołajow ociec brał ślub z jego macierzą i on się ot nich urodził 1402 |
| Jako Mikołaj nie sgubił Wojciechowi troje skota w jego oczrzedzi 1405 |
| 'rodzić się jako pierworodny, primum nasci': |
| Jako Janek ślubił Biejatce dać rucha za dziesięć grzywien 1389 |
| [J. Woronczak odczytuje wyraz hasłowy jako utwierdzonaś.] |
| Aczby na to przywilejmi naszymi alibo naszych namiastkow oćwirdzeni byli (etiamsi super hoc privilegiis nostris... essent communiti) i ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy |
| [W Korpusie tekstów staropolskich wyraz hasłowy odczytany jako poleczenie.] |
| I dany są mu ksiegi Isaijasza proroka, a gdy otworzył księgi (ut revolvit librum Luc 4, 17, Rozm 250: a jako otworzy), nalazł mieśce, gdzie napisano było |
| 'urodzić się jako pierworodny, primum nasci': |
| O tem, jako Annasz polecił miłego Jesukrysta swym sługam, aby ji... męczyli |
| Otworzyli są (Puł: otworzyli) na mię usta swoja (aperuerunt super me os suum) jako lew chwatający i ryczący |
| I rzekł jeśm: Kto mi da pierze jako gołębicy, a polecę (volabo) i odpoczynę? |
| Otworzą się oczy wasze (aperientur oculi vestri) a będziecie jako bogowie wiedząc dobre i złe |
| Każdemu dana jest moc tych ksiąg polepszać, jako jego wola (cuilibet conceditur facultas corrigendi librum istum) |
| Ty to strony... w nas... o członki... spuścili i poślubili jako w jadnacza ślubionego (in arbitrum compromissarium. Dział 3: rozgodźcę), ufalcę, skazacza i przyjacielskiego układacza |
| Jako Stanisław nie włożył swej żony posagu na polepszenie domu 1419 |
| Jako Marek nie ślubował Mikołajewi, aby sie mu nie stał gwał<t> za karbanę w jego dziedzinie 1402 |
| Jako Jan Piotrowski nie zabił Mirosław<a>... włodarzewej męża, ani ot niego śmierci ma 1405 |
| Jako Marcin bieżał gwałtem na tę włodnią (pro Chawłodno) 1403 |
| Przyszedł jeden człek z swą żoną przed gajny sąd i wzdał jej połowicę swego jimienia stojącego..., ale poko on żyw, ma w nim włodną[ś]ć (OrtOssol 87, 2: ma w niem władać) jako to w swym (ipse istius dominus esse vellet, quamdiu viveret) |
| 'być właścicielem, dysponować czymś jako swoją własnością, possidere, tenere': |
| Jako Wojciech wyręczył Pawła ze kłody ku włodyczemu skazaniu na pirzwe poroczki 1398 |
| Jako Oleksy jest ubogi włodyka, ale nie klejnotnik 1386 |
| Jako ja nie zbił Mikołaja gwałtem anim jemu zadał ośmi ran: cztyrzech sinych za krzebiet et czt<y>rzech otworzystych krwawych 1478 |
| Jako Śmisław nie ma użytka tych owiec, cso Januszewi pokradziony 1387 |
| Jako mnie ten kmieć, Wociech... nie dał owce dzielnie, ani wiem o jego rozdzieleniu 1427 |
| Jako cso moj owczarz zajął owce księdza kanclerzewy, to zajął na mem życie 1423 |
| Jako wiedzą i śwadczą, eże Skarbimir nie ukradł Chebdzie owsa 1399 |
| Jako miły Jesus po tem przedaniu... posadził ji (sc. Judasza) za wieczerzą miedzy sobą a swoją matką |
| A będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest podług ciekących wod, jeż owoc (fructum) swoj da w swoj czas, |
| Ja wiem jako oliwa owocająca (fructifera, Puł: dająca owoc) w domu bożem pwał jeśm w miłosierdzie boże |
| Trzej ewanjeliści niepewno wypisali, a święty Jan oszweją milczy, jako ini nie wspominaję, aby wiedzion do Annasza |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako włoście.] |
| Mnogi idzie za stoł, siędzie za nim jako woł |
| Jako Okęcie było Gotartowo a siadło po daniu prawa na Rakowie 1435 |
| Człowiek... jako kwiet polny (tamquam flos agri), tako otekwcie |
| Uczynieni są jako siano polne (velut faenum agri) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wolności.] |
| Jako Mikołajow ociec włożył osiemnacie grzywien do A[n]gnieszki w dom na je polepszenie 1399 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako słoży.] |
| Jako ja z Mikołajem samopiąt... ludziem... z Bożegowa (! pro Brzostowa) łąk jich <w> dzialech włocznych za strugą Biebrzą nie posiekł gwaltem 1476 |
| Jako Chojeński wzdział powroz na zapitego człowieka i włoczył ji: [...] chciał ji obiesić 1403 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako winować.] |
| Jako pan Wysław... wmiata sie w Marcinową oćczyznę w jego trzymanie 1418 |
| 'narządy wewnętrzne jako siedziba uczuć i wzruszeń, wnętrze duchowe, interiora, intima cordis': |
| Jako dzisia tym, co mają jić na gody sicut fieri solet bonis lecatoribus XV med. |
| Wyszła jest jako od tuka lichota jich, szli są (Puł: szli) w żądzą sierca (transierunt in affectum cordis) |
| Jako to świa<d>czę, iż Mikołaj ślubił Pietrkowi wrocić ten <list>, iż jim sie żałuje 1390 |
| jako cecha Boga oraz poszczególnych osób Trójcy św., proprietas dei atque singularum personarum s. trinitatis: |
| Jako gdy mi otpuścił Jędrzej oździć w ozdnicy, tedy i mym ludziem otpuścił 1424 |
| Owa toć Adam jako jeden z nas uczynion jest wiedząc dobre i złe. Przeto aby nie dosiągł swą ręką na drzewo żywota wiecznego (ne forte... sumat etiam de ligno vitae) |
| (w religii chrześcijańskiej, in religione Christiana) 'niemająca końca szczęśliwość po śmierci, też niebo, raj jako miejsce wiecznej szczęśliwości po śmierci, vita beata, qua iusti post mortem fruuntur, vita aeterna, pax aeterna in caelis': |
| Jako u mię Wojciech zastawił plac w połucopiu i we trzech groszech 1445 |
| Jako Piotr siedział u mie na ogrodzie 1437 |
| Jako Piotrek nie pobrał na Boguchninej części żyta oziminy ani jarzyny 1400 |
| (jako cecha Boga oraz poszczególnych osób Trójcy Świętej i ich atrybutów, proprietas dei atque singularum personarum s. trinitatis rerumque ad eas pertinentium) 'niemający początku ani końca, aeternus, infinitus': |
| Jako mie Domik winowat połtory kopy 1405 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako mi.] |
| Miły Jesus w odzieniu mało sie kochał, bo w jednej sukni telko chodził a na wirchu drugdy płaszczem we trzy poły odzian (chlamide triangula supra tegebatur), jako tedy obyczaj żydowski był nosić płaszcze |
| Jako gdy mi otpuścił Jędrzej oździć w ozdnicy, tedy i mym ludziem otpuścił 1424 |
| Jako Jan nie zbił... Mathiam... ani jemu zadał dwu ranu sieczonu 1470 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako ozdobić.] |
| Jako wiem i świa<d>czę, iże Mikołaj... na pięć <ź>rzebi w Krowicy mie dał list, ktoryż omawia na zastawę, ale nie na wieczystość 1428 |
| 1. liczebnik główny 'septem': a. jako liczebnik jednoczłonowy: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| b. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako Piotrek s Maciejem, swym bratem wieczystym działem sa rozdzieleni 1412 |
| Jako to może być, by taka nieosiągniona moc, jenże wszytek świat myślą osięgnąć nie może, by sie mogła w małem tem żywocie schować? |
| O jego wiedzieniu przepowiedał Izaijasz prorok rzekąc: "Jako owca wiedzion ku ubiciu" (Is 53, 7) |
| pl. tantum 'pas tkaniny przyczepiony jako ozdoba do rękawa (u łokcia lub ramienia), pars textilis ornandi gratia manicae adnexus (ad cubitum vel ad lacertum)': |
| Jako o tem wiemy, co uczynił Grzegorz[ewi] Markowi, to uczynił za jego początkiem 1407 |
| Jako to wiem, iż Andr<z>ej był u mnie <w> wigiliją 1388 |
| Gdzie wątpienie jest o mężobojstwie, jako gdy nie wiedzieć, kto zabił, państwo nie ma kogo gabać |
| Jakom tego człowieka nigdzie u żadnego pana nie wiedział, sześci niedziel wysiedziawszy [kiedy mi sbieżał], jako mi zbieżał 1424 |
| Jako mowił jest przez usta świętych, chtorzy od wiekow są (qui a saeculo sunt Luc 1, 70) |
| Jako wiele quociens? 1462 |
| Jako wiele łaski nad jine osobnie glorie singularis XV p. post. |
| Pytaliście nas o prawo też: jako wiele przysiężnikow ma być namniej ku gajonemu sądowi |
| O wy wszyscy, ktorzy idziecie po drodze, baczcie i widzcie, jestli boleść więcsza jako boleść moja |
| Kiedym uźrała, iże już biorą miotłę, ja ku pirwemu razu jako sercem urażonem, odwiedziona jestem od rozumow |
| Janusz nie pobrał Janowi s sadzow ryb, jako ośm grzywien 1409 |
| Dał im swe pieniądze, każdemu mnę, ktoreż jest greckie słowo a czyni tako wiele jako dwieście pieniędzy funtow śrebra (mna secundum Graecos quadraginta centum drachmis appenditur) |
| Przystępuję jako to uboga, nędzna, do Pana nieba i ziemie |
| Święty krzest, a tenci to dar jest kalżdemu człowiekowi dan, tako dobrze głuchemu jako i niememu |
| Jako u nas poświęcanie kościoła, takież było poświęcanie kościoła jerosoli<m>skiego |
| Jesus uczynił głos rękoma klaszcząc, jako kiedy chcą ptaki wspędzać (sicut effugari solent aves) |
| Jako promień słoneczny przechodzi śćkło a ono sie nie przełomi, takież (sicut..., sic) żywot dziewiczy nie jest poruszon w rodzeniu jej płodu wielebnego |
| Był przed nim tak, jako był drzewiejszych dni (fuit ante eum, sicut fuerat heri et nudiustertius) |
| Nie jest jiny Bog jako Bog przesprawiedliwego, jeździec niebieski (ascensor caeli) pomocnik twoj |
| Jako Marcin Mrokowski nie wydał zbroje kopijniczej... czeladnikowi memu Piotrowi... ani czeladnik moj w niej jeździł 1498 |
| Jako Jan nie ręczył za kmiecia nics dalej jedno do Buku 1408 |
| Jako to świaczymy, iż Mikołaj jinako nie ręczył Czasławowi za Staszka, jedno ji przed przy<ja>ciele przywieść 1397 |
| Jako jinego dnia nie dajał, jeno umowiony 1398 |
| Jako Chojeński ni przecz [nie] zabił Waldowskego, jeno przeto, iż mu dał brata obiesić 1404 |
| Jako Hinczka nie wziął paniej J<a>gnieszki w swoi ręce gwałtem i nie dał jejej na łoże swemu bratu 1400 |
| Jako Borzysławowym posłanim jało na mię dwadzieście człowiekow 1393 |
| Jako Piotrasz nie wziął s Mirosława łupu, ani go użytka ma 1388 |
| Dobko nie był... w trzymaniu dziedziny... nigdy tako, jako na przywileju stoji 1398 |
| Jako mie Jan... zajął ryby z[e] jezior samopięt i połowił gwałtem 1446 |
| Niektorzy opuszczając to, jako prawa przestępce, gdy przez ziemie swoje jidą na wojnę, jakoby nieprzyjaciele ruszając się (quasi hostes se moventes), szkody wielkie ubożstwu, też więcsze niżli nieprzyjacielom, zadawać nie opuszczają |
| Jako Jan kupił u Pawła Gorę na wiek wiekom 1399 |
| Jako co Wir<z>bięta drogę ukazował do swego młyna, ta jest s wieka wyłożona 1403 |
| Chcąc, aby ta to ustawienia a prawa ustawiona... ot wszystkich były chowany, jako naszego gniewu i win w nich położonych (contentas in illis, Dział 2: winy w tych księgach włożonej) chcą... się wiarować |
| Jako Dobrosława swoj posag s Czartkow wyniosła, cso ji była tamo położyła, a nic go tamo nie ostawiła 1410 |
| Jako pani Margorzata położyła list wienny swej ręki u wojta 1420 |
| Mając granice a drugiego las rąbiąc, może pociądzan być, podług jako niżej popisano (secundum quod ibidem est descriptum) |
| A obrzazał ji osmego dnia, jako to był Bog jemu przykazał (sicut praeceperat ei deus) |
| Co sobotę święcono, to dziś święcimy niedzielę, jakoby drzewo w wirzk korzenim obrocił, jako też kiedy<by> kto Jesukrysta zwał Adamem (unde et si quis Christum velit appellare Adam), nie zbłądziłby, iżby rzekł: Wtory Jadam |
| Dalej nie pożywał piersi matki swej. A wszakoż nie tym obyczajem, jako ine dziatki zostawiają insze ich matki (non tamen sicut pueri solent ablactari) <...>, kładą nieco gorskiego na swoje piersi, aby ony ukusiwszy potem nie pożądały |
| Jako jednacze na Mironiega położyli przeciwo mnie zapłacić połtrzeciej grzywny jednanego 1427 |
| (w religii chrześcijańskiej, in religione Christiana) 'niemająca końca szczęśliwość po śmierci, też niebo, raj jako miejsce wiecznej szczęśliwości po śmierci, vita beata, qua iusti post mortem fruuntur, vita aeterna, pax aeterna in caelis': |
| (jako cecha Boga oraz poszczególnych osób Trójcy Świętej i ich atrybutów, proprietas dei atque singularum personarum s. trinitatis rerumque ad eas pertinentium) 'niemający początku ani końca, aeternus, infinitus': |
| O tem, jako panie, ktory były jedwo wstały z połoga i wwiodszy sie tego dnia, też były wyszły przeciw Jesusowi |
| Jako Przybek dał Gawłowi ośmnaście grzywien za część, o jąż nań żałował, i kupił wiekuisto 1402 |
| Jako... ta dziedzina w Rogowie nie jest przez jej męża jich oćcu <w> wiekuistość [ne gest] podana, ale w zastawę 1420 |
| (w religii chrześcijańskiej, in religione Christiana) 'niemająca końca szczęśliwość po śmierci, też niebo, raj jako miejsce wiecznej szczęśliwości po śmierci, vita beata, qua iusti post mortem fruuntur, vita aeterna, pax aeterna in caelis': |
| Zamilczy-li tym obyczajem, jako i pirwej, od swego prawa odpadnie |
| Oprawiwszy ją Anna i z Joachymem odzienim, jako naczystszym i nanadobniejszym mogli (ornant eam... pulchrius, ut poterant), wiedli do Jerusalem |
| Czcienie, jako Jozef (quod Joseph) chciał Maryją potajemnie opuścić |
| Czcienie o tem, jako sie dziwowali biskupi (quod sacerdotes mirabantur) i książęta mowie wielebnej dziewicy Maryjej i jej mądremu doliczaniu |
| Tak jiście, jako Bog żyw, wyście dostojni śmierci (vivit Dominus, quoniam filii mortis estis) |
| To świadczę, jako Staszek szedł precz nie uczyniw ksieniej uprawizny 1386 |
| Tako nam Bog pomoży, jako prawie wiemy i śwaczczymy, [n]iże kazał za się dać zastawę w dziesiąci grzywien, a tośm zapłacił 1394 |
| 1. liczebnik główny 'septuaginta': a. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| 'siedemdziesięciokrotnie, siedemdziesiąt razy, septuagies': 1. jako liczebnik jednoczłonowy (w mylnym tłumaczeniu łacińskiego sexagesimus) |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| (jako cecha Boga oraz poszczególnych osób Trójcy Świętej i ich atrybutów, proprietas dei atque singularum personarum s. trinitatis rerumque ad eas pertinentium) 'nie mający początku ani końca, aeternus, infinitus': |
| Jako opat i z konwentem jest wiekuistym panem dziedziny Turze ote trzydzieści lat 1428 |
| Jako Janow ociec u Ramszewej macierze dziedzinę Kokoszczyno wiekuiście ukupił 1407 |
| 'siedmiokrotnie, siedem razy, septies': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako Jan gotow był swe pieniądze s Piotrkiem wyciędzać, a Piotrek mu nie chciał k temu pomagać 1405 |
| Jako Mikołaj nie odbił Bartkowi jego winowaćca gwałtem od prawa, gdy mu prawa pomagał 1412 |
| Jako Jakub wyprawił Sieciecha ot Wojciecha z rękojemstwa siedminaście grzywien 1402 |
| Jakom nijedne umowy z Przedsławem nie miał, jedno jako list pisan 1391 |
| Owa dawam jemu ślub miru mego, a będzie takież jemu jako siemieniu jego umowa kapłaństwa wiecznego (pactum sacerdotii sempiternum) |
| 'septingenti': jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako pan Wyszak nic wysze nie dzierży w Kociugach, jedno to, cso list pomawia, cso mu Michałow dziad wzdał 1424 |
| [Wydawcy odczytują jako w niebo wzięta.] |
| Iż Staszek nie pomogł prawa Januszewi o tę rzecz, jako s nim umowił 1395 |
| Jako przy tem byli, gdzie Włost umowił z Świętosławem rok 1387 |
| Jako prawie Ondrzejka siedzi na Margorzacine oćca siedlisku 1393 |
| Jako z nim (sc. z opiekadlnikiem) umowią wojt z przysiężniki tych dzieci o sprawienie tych długow..., tako on to ma mieć i dzierżeć |
| Jakom ya nye wnyosl syą w then dom shamoczwarth s sobye rownymy anym yey (sc. wdowy) domv zastapyl, gdzye yą yey mąsch szosthawyl..., anym them wnyesyenym vmnyeysyl yey wasnosczy yako dwye kopye grossj 1491 |
| ~ Zapewne błąd zam. wnaszano. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wnaszano.] |
| O tem, jako dziewica błogosławiona w poślednim umowieniu z swym synem miała |
| 'siedem, septem': 1. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako... Piotr wziął mocą gwałtem Marcinowi siedmioronacie skota 1403 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako w<y>mowkę.] |
| Jako... nie pobrano Piotrowi krawcewi... sukna chąziebn[i]ą rzeczą... ani do niego (sc. Michała) w dom wniesiono 1424 |
| Jako Jakub od Dobiesła<w>owych ręku nie umarł 1404 |
| 'naczynie, garniec na miód o wysokości siedmiu piędzi, tj. około 11/2 m, używany jako jednostka miary daniny z miodu, vas altitudinis septem palmorum, i. e. circiter 11/2m, quo mel asservabatur, mellis tributi loco solvendi mensura': |
| Jako Budka wniosła do Rataj pięćdziesiąt grzywien swego posagu 1407 |
| I pomdlić (tabescere, Fl: pomdleć) kazał jeś jako pająk duszę jego |
| Jako csom wziął pomek kmieciu s Szołdr, tom wziął na łące, na mem, na prawem, na łowisku 1426 |
| Jako Tomina siostra wniosła w Niałek... sto grzywien swego posagu 1400 |
| Jakom ya nye wnyosl syą w then dom shamoczwarth s sobye rownymy anym yey (sc. wdowie) domv zastapyl..., anym them wnyesyenym vmnyeysyl yey wasnosczy yako dwye kopye grossj 1491 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wwieść.] |
| Jako Jadwiga dała Jaszkowi wolne siedzenie a w tem jej zastawnik jemu wadzi i wygania ji z tego siedzenia 1401 |
| Ukazały sie jim rozni... językowie jako ogień, siedział na każdem z nich seditque supra singulos eorum (Act 2, 3) XV med. |
| Jako przy tem był, kiedy Staszek dzielił s kmieciem skot, kiedy się Staszkowi dostała krowa, a kmieciewi woł, a trzecie umarło 1404 |
| 'włożenie do wody, actus (in aquam) intinguendi'; ['zanurzenie w wodzie, jako część aktu chrztu, intinctio in aqua']: |
| Jako prawie Ondrzejka siedzi na Margorzacine oćca siedlisku 1393 |
| Sędziwojus, cso brał kmiecia w Brudzewie, to miał jego połowicę, jako Helena, i w jego nadzieję siedział 1397 |
| ~ Może należy rektyfikować na umorzenie 'udręczenie, umęczenie na śmierć'. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako um<o>rzeniu.] |
| 'myśl, myślenie, zdolność myślenia, rozum, świadomość, inteligencja, też głowa i serce jako siedlisko myśli, cogitatum, actus cogitandi, facultas cogitandi, mens, conscientia, facultas intelligendi, etiam caput et cor, in quibus cogitata nascuntur': |
| 'przeźroczysta bezbarwna ciecz wypełniająca zagłębienia ziemi, bijąca z ziemi lub spadająca deszczem, służąca jako podstawowy napój, aqua' (często w liczbie mnogiej): |
| Jako wiele są tych wiązanych dni do roku (quantum et quot vicibus in anno dies feriatis fiunt)? |
| Kako wiele (quantum, OrtMac 102: jako wiele) za to mamy wziąć? |
| Kako by (OrtMac 69: jako) jich (sc. pieniędzy) wiele było (quantum de pecunia fuit), to <on> wie |
| Jako woda wylił jeśm sie (sicut aqua effusus sum) i rozproszony są wszytki kości moje |
| jako jeden z czterech elementów: |
| 'wodny wyciąg z kwiatu, nasienia lub in. części róży (francuskiej), używny jako lekarstwo, succus e Rosa Gallica L. expressus, a medicis adhibitus': |
| Jako Wawrzyniec trzymał wodę Misinę trzy lata s pokojem 1400 |
| jako tytuł grzecznościowy: |
| Wniwecz wnidą jako woda ciekąca (aqua decurrens) |
| (jako tytuł dostojnika kościelnego): |
| Ta istna woda przeminiła sie, ... przemieniona przez miłego Jesu<sa> barzo w krasne wino, jako kiedy na świecie postało, bo przeminiwszy swe przyrodzenie wodne i [przeminiła] <przyjęła> barwę czyrwonego wina (unda namque derelinquens proprium colorem vini sumit rubicundi colorem) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako wodzienie.] |
| Jako csom wodził tośḿ wodził po prawie a po swem: jich na lewo a me na prawo 1407 |
| Jako Przybysław wodził mego posła w powrozie i tam mu dał trzy rany 1419 |
| Jako w ten czas, kiedym miał świadki, wodzić... przeciw Wszeborowi, tedym był prawą niemocą niemocen 1428 |
| Jako rychło klęty wyjedzie, tako ma być śpiewano, aby nabożność sierc wiele ludzi dla jednego zapiekłego (unius obstinati, Sul 5: zapieklonego) od służby boskiej nie odpadali |
| Znam mego daru [y] zawiązanie z tobą, jako stoi pisano w tem to jawnem zapisaniu (OrtMac 59: w... jawnym pisaniu) |
| Jako Margareta siedzi pod Marcinową ręką na sołtystwie 1406 |
| Jako Miecko (a. Mieczko) bieżał na Michałowę gospodę s umysłem i dał mu rany 1395 |
| 'termin posiedzeń sądu wiecowego, też sąd wiecowy, odbywający się na zjeździe panów (dygnitarzy) danej ziemi, sądzący w sprawach ważniejszych, a także jako instancja wyższa od sądów ziemskich, dies, quibus iudicia wiecowe appellata habebantur, etiam summum nobilium iudicium in conventu provinciae generali agi solitum, quod maioris momenti causas iudicabat, atque iudiciis terrestribus maius erat': |
| w błędnym rozumieniu łacińskiego labium 'brzeg, krawędź' jako labrum 'naczynie na wodę do mycia': |
| Prawda twoja jako gory boże, sądowie twoji głębokości wiele (abyssus multa, Puł: głębokość wielika) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako uwieliczył.] |
| Jako cso na mię ksiądz opat żałował, abych mu samodziewięt... gwałtownie trzy sieki w podwoju uczynił, tegośm ja nie uczynił 1423 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wielicz<yć>.] |
| 'narzędzie do rąbania (głównie drzewa), mające metalowe ostrze osadzone na drewnianej rękojeści, używane również jako broń, securis': |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako w<y>nieśli.] |
| Jako cso na mię Jędrzej żałował..., abych wziął przenajem ot jego ludzi w dwie siekirzyce, tego jeśm ja nie uczynił, alem je darmo wrocił 1424 |
| Zdział jest dom israhelski jimię jego man, przeto że było jest jako siemię kolijandrowe białe (quasi semen coriandri album) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako sieniu.] |
| Jako Sędziwoj daw Jakubowi rok i odbił ji ot prawa, a potem ku prawu nie śmiał 1394 |
| Jako Przybek nie bił ani siepał kmiotowien 1396 |
| Jako cso jest Konarski mieszczanom warcskim dał winę o głowę niewieścią, ta swą śmiercią umarła, ale nie zabita 1407 |
| A też sie nie modlicie wiele jako pogaństwo, bo oni mnimają, aby w ich mowie wielikiej (in multiloquio suo Mat 6, 7) byli wysłuchani |
| Jako były wielkie roki po pozwie, cso pan Bartosz mego oćca był pozwał 1424 |
| Jako jest Bogusław Staszka nie upominał in duas septimanas ani go doma zastał 1398 |
| Eże Szczepan pospolnych ściegien nie zajął, niż jako je zastał ot pięci lat, tako je grodzi 1411 |
| Gdyby mać jego kurwą mianował a nie otezwał ani doświadczył, cso mowił, w takąż winę skazujemy ji być upadłym (in similem poenam ipsum decrevimus incidisse, Dział 40: rowną winę jako o pirwe ma pokupić) |
| Jako Bodzęta miał u Piotrka młyn w zastawie 1387 |
| Jako niwa Przybkowa stoji w zastawie w sześci groszy 1398 |
| Jako s Jaszowa ręki chodzi dziedzina po zastawie w pięcinaćcie grzywnach 1398 |
| Jako Samson... pożyczył kopy groszy Mikołajewi... na zastawę 1421 |
| Złamie Gospodzin cedry libańskie, i pomniejszy je (comminuet eas) jako cielca libańskiego |
| 'sąd wiecowy odbywający się na zjeździe panów (dygnitarzy) danej ziemi, sądzący w sprawach ważniejszych, a także jako instancja wyższa od sądów ziemskich, summum nobilium iudicium in conventu provinciae generali agi solitum': |
| Przestąpili kto mieski (OrtOssol 14, 1. 43, 2: miescki) wielkierz płacić na ten dzień, jako ślubiono, to rajce na nim mogą wziąć nie patrząc jinnego prawa |
| Jako mie Nicolaus słał do Michała, obiecują jemu pomoc tych głow płacić 1398 |
| Jako prawie wiemy i świaczczymy, iże kazał za się dać zastawę w dziesiąci grzywien 1394 |
| Jako Radło wybił Sędziwoj<a> ze cztyr śladow zastawy... i <w>wiązał sie 1388 |
| Jako Laurencius rzeczy tych nie pokradł..., ale jich ot nieprzyjacioł na wojnie nabył 1411 |
| przy czasownikach jako wykładnik formy bezosobowej: się: |
| Jakos sø cce v ie suøtem ziuoce |
| si jako rezultat redukcji poakcentowego się czy sie: |
| Jako mię miał Mścigniew z wojny wybawić i o to str[z]aci mego jimienia za trzy grzywny 1398 |
| Lata nasza jako pająk pomyślona będą (meditabuntur, Puł: pomyślony będą) |
| Zna-li dziecię dług swego oćca..., ten ma zapłacić tako daleko, jako jego dziedzicstwo sięga (donec hereditas se extendit) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nowinach.] |
| Czcienie o tem, jako święta Maryja Magdalena wielmi śmierno poklęknąwszy, prosiła miłego Jesusa, aby s nimi został w Betanijej |
| Kto jako Gospodzin Bog nasz, jen... śmierne (humilia) widzi na niebie i na ziemie? |
| Ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy (ut perniciosa et erronea cassamus) |
| Gospodnie, jako szczytem dobrej wolej (bonae voluntatis) twojej koronował jeś nas |
| O tem, jako są apostołowie byli niedobrej wolej (Rozm 548: złej woli) jeden na drugiego |
| Jako Jarand nie kazał zabić Piesika ani ranić, ani złą wolą jąć 1417 |
| Jako była wola Januszowa..., kiegdy odbiła jego braci pani Burneta 1413 |
| Jako Mikosz nie dał Wociechowi wole 1397 |
| Jako Jakusz z Drogosławem nie obiecali swe siestrze trzynaście łokiet sukna, kołdry tawciane i cztyry poduszek tawcianych, czepca postawcewego 1421 |
| Prześpiej modlitwa moja przed oczyma twojima jako zażżono (sicut incensum) |
| O tem, jako miły Jesus spał w łodzi na morzu a wiatr je silnie lelejał |
| Przykryło je morze, potonęli są jako ołow w wodach silnych (in aquis vehementibus Ex 15, 10) |
| 'bardziej chcieć, przedkładać nad coś, wybierać coś jako lepsze, malle, magis velle, anteponere': |
| Jako kaźnią Niedominej gwałtem siłą wyrą[by]bili jej ludzie piędziesiąt woz chrosta 1399 |
| 'poniedziałek traktowany zwyczajowo przez czeladź cechową jako dzień wolny od pracy, dies Lunae, quo epifices cuiusdam societatis negotiis vacare consueverunt': |
| Jako smiotła (sc. Maryja) proch w gromadę... i pobrała przed się w suknią i poniosła |
| Ku prawu i ku dzirżawie jimienia jej, jako miała przed gwałtem jej uczynionym, upełnie ma być przypuszczona (plenarie redibit) |
| Wojska pogańska i starosta ich... poznawszy miłego Jesukrysta w mowie i upewnieni Judaszowem całowanim zdrajce, rzuciwszy sie jako lwowie rzujący, jęli miłego Jesukrysta (Jo 18, 12) |
| Jako mnie Wszebor wypuścił Marcina wolno przed świętem Marcinem 1413 |
| Jako Tomina siostra wniosła w Niałek... sto grzywien swego posagu 1400 |
| Jako Jadwiga dała Jaszkowi wolne siedzenie a w tem jej zastawnik jemu wadzi 1401 |
| Laurencius cum fratribus s<uis> kmeto<nibus> ducit testes de libertate sua...: Jako ja to wiem, iże Wawrzyniec z bracią wolni są 1415–26 |
| Jako cso Mikołaj poorał sześć brozd, to jest rozorał granicę prawą 1417 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wpłacał.] |
| Jako Olbracht nie miał u Jakusza wolnego połuśledzia, ale mu nocą sbiegł s jego uprawizną 1400 |
| Uczynił jeśm sie jako człowiek przez pomocy, miedzy martwymi wolen (inter mortuos liber) |
| To błogosławieństwo jedna człowieka ku Bogu tako to, eże... Boga miłuje... jako tego, jen jest wirzchnie dobre, tako eże ni-w-czem (i. e. w niczem) nie ma otpoczynienia a upokojenia, jeno w niem XV med. |
| Jako my mowimy po polsku, kiedy kogo pilno upominamy: „A bracie, ... możesz to prze mię uczynić?”. Takież miły Krystus barzo upomina, to rzekąc: „Ojcze, ojcze”! |
| O tem, jako miły Jesus pojął trzy zwoleniki na stronę, ktorzy byli jemu tajemni |
| O tem, jako dziewica Maryja upominała Żydy, by sie rozbaczyli a nie męczyli jej syna |
| Jako minęła trzy lata tym rokom płacenia, ani go nigdy nie upominał 1408 |
| Jako Jan nie upominał mi się swego prawa 1391 |
| Czcienie o tem, jako dziewica błogosławiona upominała Gabryjela archanjoła z onego wesela, kiedy jej syna zwiastował |
| Jako Jadwiga, Piotrowa matka, była nasza siostra, naszej krwiej ślachetne i naszego zawołania Ciołkow 1418 |
| Jako Szyman i Szczepan... pożyczyli u Mikołaja... łodzi, a gdy się jim je upomionął, tedy szli na jego dom z ostrą bronią 1412 |
| Jako Wociecha... nie upozwano (var.: upozywano) podług prawa 1401 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako uprażysz.] |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako Pabijan popasł mię sam i pod pastu[s]rzem swym bydłem 1419 |
| Jako Staszek szedł precz nie uczyniw ksieniej uprawizny 1386 |
| Jako prze to szedł do opola, iż go opole wołało 1417 |
| Jako Jakusz uprosił u mnie roku i zawiązał mi się pieniądze dziewięć grzywien poście zapłacić 1414 |
| (w odpowiedzi) służy jako zaprzecznie cudzej wypowiedzi 'nie, nieprawda, non, non est verum': |
| Jakom ja ottąd, jako pozwy wyszły, nie uprzedała nics skotu ani bydła nisi quantum recognoscet 1425 |
| Ecce stella... antecedebat eos tanquam lucerna uprzedzała je jako pochodnia (Mat 2, 9) XV med. |
| B. w zdaniu złożonym , jako odpowiednik zdania podrzędnego (również z elipsą orzeczenia): 1. sposobowego 'w ten sposób, w taki sposób, tak (że, jak), hoc modo, ita (ut)': |
| Słowem bożym niebiosa są stwirdzona..., zbirając (Fl: zgromadzaję) jako w pęchyrz wody morskie (congregans sicut in utre aquas maris) |
| Nie mamy się pospołu tak sjimować jako jini narodowie (non possumus ita coniungi sicut gentes) |
| Miły Jesus jako popełnił <ty> słowa (cum consummasset... verba Mat 7, 28), wszytki tłuszcze żydowskie dziwowały sie jego nauce |
| Jako sie popełniły dni święte (consummatisque diebus Luc 2, 43) podług obyczaja, wrocil<i> sie do domu |
| Boć sie zda jako prawy wołek, aleć jest chytrzy pachołek |
| Toż przyszedł ku Kryst[us]owi ewanjeliją nauczać, jako ze wszem popełnienim zakona (quasi cumulum cunctis observationibus legis imponens) |
| (jako tytuł grzecznościowy): |
| (jako tytuł dostojnika kościelnego): |
| przenośnie (jako symbol trwałości, mocy, niezniszczalności): |
| Jako to istne ziele dało przykrą wonią |
| Ktorzyż (sc. Manasses i Dawid) byli... w wielkim zgrzeszeniu, tak jako Księgi krolewskie o nich dają świadomie XV ex. |
| w kulcie religijnym jako symbol pokuty, żałoby: |
| jako symbol znikomości, marności: |
| Jako to świadczę, cso Dzierżek popielniki w lesie połapał, to je połapał na swem prawem 1406 |
| Jako był Jonasz w żywocie wielorybim (in ventre ceti Mat 12, 40, ib. 304: w brzuchu w wielorybowem) trzy dni i trzy nocy |
| Jako był Jonasz w brzuchu w wielorybowem (in ventre ceti Mat 12, 40, ib. 330: w żywocie wielorybim) trzy dni a trzy nocy |
| Jako jimienia wielość a czci tego świata nabycie czyni ludzi nadęte a pyszne XV med. |
| 'uwita w kształcie koła plecionka z kwiatów, gałązek, liści itp., służąca zwykle jako ozdoba głowy, corona, sertum': |
| Jako nas słał Bodzęta do łowczego, iżby pomogł takiego prawa, jakie <j>est na dziedzinie 1399 |
| taki..., jak(o), jakoby, jakoż: |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wpuścić.] |
| ~ Możliwa też lekcja wpuścił. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wpuścił.] |
| Jako rychło pomażesz, otewrą się oczy jego a <o>patrzy ociec twoj światło niebieskie, a <z> twe<go> przyszcia wielmi się uraduje (in aspectu tuo gaudebit) |
| Zgromadzaję (sc. gospodzin) jako w pęchyrz wody morskie, kładę w skarbiech (ponens in thesauris) głębokości |
| Jako Lutogniew uranił Ziemiętę chąsiebną rzeczą 1400 |
| 'wieniec jako symbol dziewictwa, corona, virginitatis symbolum': |
| Jako jest Dobiesława nie wyniosła z otczyzny Gniewomirowej... czterdzieści grzywien szyrokich groszy do... Osowa [dla] za wieniec 1418 |
| Takie (OrtMac 86: tako) wiele ważyły ty łyżki i kubek jako korczak |
| Jako cso Jakusz dał Świętosławie trzydzieści grzywien, to [so] są pieniądze wienne 1413 |
| Jako Jędrzej nie wziął Stachowi dwu wieprzu gwałtem 1400 |
| Też mi poświaczają inszy popiśnicy dziwow (historiographi), jako Afrykanus, Orozyjus |
| Ani cso opuścili z przykazania krolowa tako kapłani, jako sługi kościelne, ze wszego, cso jim był przykazał, a w strożach skarbowych (in custodiis thesaurorum) |
| Jako pani Zofka... ani szosowała, ani żadnych popłatkow mieśćskich dajała 1420 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wraz.] |
| Popłynie jako rosa (fluat ut ros) przemowienie me |
| Iże... Piotr za to palcow ucięcie... dosyćuczynienia żądał, my takiej w takiej przytczy tego to Piotra... skazalismy przysiąc (quia... petebat, nos itaque... pronuntiamus iuraturum), jako... cztyrzech palcow ucięcie miał ot Jana. |
| O tem, jako miły Krystus skarżył na żydowską niemiłosie<r>ność |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wrażający.] |
| Uczyniło sie jest sierce moje jako wosk rozskwirający sie (tamquam cera liquescens) |
| Niechaj będzie wzgląd moj na cię, Pana mego, jako wierność i pilność sługi kożdego (Psal 122, 2) |
| Nie jimiał (sc. człowiek) gorającej miłości tako wiernej jako święci (caritatem ardentem et discretam sicut sancti) XV med. |
| Ty to strony... w nas dobrowolnie... spuściły i poślubiły jako w jadnacza ślubionego, ... skazacza (tamquam in... definitorem) i przyjacielskiego układacza |
| Jako pan Dobrogost... wlek<ł> tonie na jezierze Popowskie Tonie mocą a gwałtem 1417 |
| Ja przysięgam Bogu i memu panu krolowi, i temu miastu, iże chcę na mem sądzie wierzen być, każdemu prawo czynić, tako ubogiemu, jako bogatemu |
| Jako kędy jadę, to jadę wierną starą granicą 1423 |
| Jakośm nie urębił zapusta Piotraszewi 1400 |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako wręczał.] |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako wręczył.] |
| Jako mnie Maciej poprzedał łąki pospolite siłą 1443 |
| Jako D[r]zirżek nie obiecał pasa... Stefano<wi> ani sztyrzech woźnikow 1391 |
| 'urzędnik miejski występujący jako rzeczoznawca w sprawach budowlanych, magistratus urbanus aedificandi peritus': |
| Jako cso Andrzych dał wojtowi winę o dwadzieścia grzywien... to jest Mikosz wypłacił 1398 |
| Jako Nicolaus... jest prawy brat nasz... klenotu Ciołkow, cso noszą wołu na szczycie 1421 |
| Co mi pobrał konie a woz Niałek..., ty były tako dobre jako sztyrzy grzywny 1397 |
| Jako... wyrambi[bi]li jej ludzie piędziesiąt woz chrosta 1399 |
| Jozef jako stary a barzo w robocie człowiek natychmiast wpadnie w niemoc |
| Jako mnie pieniądze puściną nie wpadły po [mo]moje macierzy 1426 |
| Jako pan Jura winowat mi siedm grzywien i sześć groszy, syn takież 1411 |
| Potem się pokorzył Panu, przeto iże był powyszył sierca swego, a takież on jako i przebywacze (tam ipse quam habitatores) jerusalemszczy |
| Przeto iżem cię powyszył... a posadziłem cię wodzem..., a tyś takież chodził (tu autem ambulasti) po drodze Jeroboamowie..., uczynię dom twoj jako dom Jeroboamow |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako wręczył.] |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako wręczył.] |
| Jakom nie uręczył Tworzyjana i Piotra prz<e>ciw Jędrzejewi wzdać grzywny groszow na wederkow 1427 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako urzędnik.] |
| Jedna niewiasta... urodziła dziecię a to mieni..., iż to dziecię było żywo, aż je krzczono... dla nagłej śmierci... w komorze, gdzie to było w tajemnicy przy urodzeniu, jako jest obyczaj |
| Ale oni ludzie jako źwierzęta a cielestni czytali w Piśmiech urodzenia boskiego, ale rozumem osiąc nie chcieli |
| Jako Mikosz wziął na Piotrku ... quadr<aginta> marcas, iże mu je prawo skazało 1403 |
| Jako Staszek Mikołajewi zastawił we czternaście grzywien w tych, jeż mu było skazano za pokup i za rany 1418 |
| Jako prawie osądzono sądem, iż skazano na Bartę winy, to je brała podług skazania i prawa 1397 |
| Jako prawie osądzono sądem, iż skazano na Bartę winy, to je brała podług skazania i prawa 1397 |
| Zali sa boleści cie<bie nie udr>ęczyli jako niewia<stę por>adzającą? (parturientem)? |
| Jako Mikołajow ociec brał ślub z jego macierzą i on się od nich urodził 1402 |
| Jako ja to wiem, o ktorego juńca Jurek na Włodka żałował, ten się urodził z jego krowy w jego oborze 1443 |
| (jako atrybut Boga, de Deo): |
| Odpowiedział im miły Jesus jakoby poślednie miłosierdzie matce ukazując i uronił słez jako synowską miłość[ą] ukazując |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wrost.] |
| ~ Zapewne źle odczytany wyraz czeski. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wrożebniki.] |
| ~ Zapewne źle odczytany wyraz czeski. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wrożewnicy.] |
| O tem, jako miły Jesus poraził jednem głosem wieliką tłuszczą Żydow i Judasza |
| Przysięgam.. sprawi<e>dliwości użyczać... w tem to prawie, a tego nie opuścić... prze żadny dar, tako daleko, jako ja z mych piąci smysłow urozumieć mogę XV p. post. |
| Drzewiej niżli są urozumieli tarnowie waszy oset (priusquam intelligerent spinae vestrae rhamnum, Puł: urozumieły ości wasze oset), jako żywy, tako w gniewie pożrze je |
| Wy, ktor<z>y macie zakon, co o takich zakon skazuje, podług tego, jako prawo wiecie, tako uczyńcie |
| 'rozpatrywać, rozstrzygać sprawę, wydawać wyrok, podejmować decyzję w postępowaniu sądowym lub pojednawczym, ustalać coś jako normę prawną, causam cognoscere, diiudicare, sententiam in iudicio vel arbitrio dicere, legem constituere': |
| Za kopę jarą... wyznawamy jedną ćwiertnią, gdy na woz gwałtownie wzięta będzie, o tę skazujemy jako za woz siana |
| Jako Jędrzych nie jimował Święcha ani mu pieniędzy z mieszkiem urwał gwałtem 1415 |
| Jako Jędrzych Bylęcski szedł na dziedzinę Jędrzycha Karchowskiego... [i urył row] i rył row na jego dziedzinie 1424 |
| 'tego rodzaju (wielkości, jakości itp.) jak ten, o którym była lub będzie mowa w sąsiednim kontekście, jak wynika z opisanej sytuacji, talis (magnitudine, qualitate, sim.), qualis supra vel infra describitur, huiusmodi': |
| Drudzy... mienili, iżby na czas uczynił śmiertelne (sc. Jesus ciało), a więc jako by<ł> z przyrodzenia, takie sie ukazał, i minią, iżby sie takiż zwolenikom dał na wieczerzy (talem... se dedit discipulis in coena) |
| Jako ogień, jenże żże las.., tako (sicut ignis..., ita) gonić będziesz je |
| Tako mi Bog pomoży, jako Szczepan miał mi płacić trzy grzywny 1387 |
| Jako Jan nie pobrał Więceńcewi użytkow tako wiele domowych rzeczy 1424 |
| (w odpowiedzi) służy jako potwierdzenie lub zaprzeczenie, że coś jest prawdziwe, zgodne z prawdą 'tak, nie, ita, non': |
| Jako jesmy słyszeli, tako jesmy widzieli (sicut audivimus, sic vidimus) |
| Jako miłosierdzie dowodzi ku spokojności, tako teże spokojność ku rozumu XV med. |
| Trzecie, eż nie imiał gorającej miłości tako wiernej, jako święci (caritatem... discretam sicut sancti) XV med. |
| Jegoż jeś<m> ja tako dobrą część miał, jako i on 1396 |
| Moj lud śmierdzący, aczby tako byli, jako niektorzy mienią |
| Witaj prawe boże ciało, tako jako jeś na krzyżu pniało XV in. |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako w rzędu.] |
| 'wskazać kogoś jako poręczyciela, aliquem praedem constituere, monstrare': |
| Puszcza krzyształ swoj jako skiby (sicut buccellas) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako w<y>rzeknieniu.] |
| Jako Michał wprzągł kobyłę przez mej woli w moj woz 1415 |
| Jako Jan bartnika wpuścił w moję dzied<z>inę siłą mocą 1417 |
| [[W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako w<y>puści.] |
| Jako Mikołaj szedł na naszę dziedzinę gewałtem i urznął niewieście nos 1397 |
| Jako mnie Zbrochna urznęła konia i wypędziła s łąki 1400 |
| Jako mi pan Janusz... nie opowiedał, kiedy Pięta człowieka panu Przybysławowi wracał, ani mi go dał 1427 |
| Jako ty konie wracany... kmieciewi zdrowo, wesoło 1404 |
| Jako Laurencius nie składał dwa roki, a na trzeci rok postawił swe rękojmie i chciał je wyprawić 1405 |
| O tem, jako miły Jesus... zak<l>ął fikowe drzewo, iż uschło |
| Jako Margorzata spuściła poł Otusza Janowi dlatego, iż jej usiad<ł> [na je we wienie] na j<e>j w<ie>nie 1419 |
| Grzesznego sierce jest jako morze wrające (quasi mare fervens Is 57, 20), jeż stać nie może XV med. |
| Jako Jan... wziął mię i niosł do chrosta gwałtem i uczynił mi usile, i dziewstwo mi odjął 1433 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako uszykuje.] |
| Jako Jakub parobka do mego sadu nie przywodził anim go mu odbił siłą, anim nań wsi zwołał 1452 |
| jako obelga: |
| Jako po Boguszewie obesłaniu <nie> jęt Staszek ani wiedzion ad domum domine Katherine 1406 |
| Jako cso hinszt ukradzion Janowi..., ten nie wiedzion w Maciejew dom 1406 |
| Jako ji (sc. Jesukrysta) sromotnie wiedli przez rynek |
| Otworzyli są na mię usta (os) swoja jako lew chwatający i ryczący |
| Lud poskoczył ze wszech stron, jako kiedy złodzieja wiodą ku śmierci |
| Jako Andreas poruszył trzy kopy lnu, nie maję prawa, pod trzemi grzywnami zakładu |
| Jako nas Pawlik posadził był na sądzie, a Jaszek tedy nie patrzył przed nami prawa 1394 |
| Iżci wszytcy ludzie... tako dobrze świetszczy jako duchowni, chcąć oni tego, abyć jim ludzie cześć... czynili |
| Tenci to dar jest kalżdemu człowiekowi dan, tako dobrze głuchemu jako i niememu |
| O tem rzekł Krystus sam: Jużeście wy czyści... prze słowo, jeż<e>śm wam mowil, a to tako, bo ono pokazuje serdeczne smazania, jako źwierciadło (Jo 15, 3) XV med. |
| jako organ przyjmowania pokarmów: |
| jako organ oddychania: |
| jako narząd mowy: |
| 2. jako odpowiednik zdania podrzędnego lub równoważnika imiesłowowego: a. czasowego 'to, to wtedy, eo tempore, tum': |
| w mylnym tłumaczeniu dwuznacznego łac. os jako 'usta' zamiast 'kość': |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako wstał.] |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako wstać.] |
| (o Bogu jako początku i końcu wszech rzeczy, de deo omnium rerum initio atque fine): |
| Gory wiesieliły sie jako skopowie (ut arietes) |
| Jako pani Pozna<ń>ska cz<y>niąc dosyć prawu nasadzenia, posadziła <mię> przeciw Janowi..., a on mię przy<j>ąć nie chciał 1430 |
| Jako mu karczmarki jego nie wygnali ani jej wrębow pobrali 1427 |
| Bo jako siano skoro (Fl: rychło) zwiędną (sc. strojący złość, velociter arescent) |
| Jako [Dziedi] Dzietrzych Lutomski ręczył dwadzieścia grzywien Tomie wręcz za dziatki Brodziałowy <s>siostrą, dokąd lat by nie mieli 1406 |
| 'wiano, suma pieniężna zapisywana żonie przez męża na jego dobrach, jako odwzajemnienie za posag i zabezpieczenie na przyszłość, pecunia uxori a marito dotis remunerandae et opum in posterum parandarum causa hereditate relicta': |
| Jako mię Szczedrzyk wręczył we dwa konia... za jego sio<s>trę 1402 |
| Jako mię Jędrzej wręczył ku swemu zięciu w sądzenie 1397 |
| Jako ociec nasz Elenę wydał za mąż, posażył i za posag jej mężewi uczynił dosyć 1458 |
| 'spowodować czyjąś porękę, wskazać kogoś jako poręczyciela, fideiussorem statuere': |
| Jako ksiądz Dobiesław nie dał ośmi skot i grzywny na zastawę w Targoszycach, ale się w nię wręczył 1411 |
| Zeschła jest jako skorupina (Puł: szczerzupina, R XXIV 379: skorupa) moc moja (aruit tamquam testa virtis mea) |
| Kto komu dali cokole chować, ukradnąli mu to..., a nie najdąli złodzieja, tedy ten, co mu dano chować, przysięże, jako nie skorzyścił tego (iurabit, quod non extenderit manum in rem proximi sui Ex 22, 8) XV p. post. |
| Jako tym poselstwem tego posła Sędziwoj nie uczynił Wojtkowi pięcidziesiąt grzywien szkody 1413 |
| Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota 1387 |
| Jako pan Lutek wziął dziesięć skot pieniędzy 1418 |
| Jako Mikołaj do mego domu mego bydła nie s<ł>ał posły 1405 |
| Możeli pospolny poseł (praecones) przed prawem ludzkie rzeczy oprawiać albo mowić tako jako jinszy rzecznik? |
| Jako Grzegorz posiekł dziewięć pokosow na Krajninie oćczyźnie 1414 |
| B. w zdaniu złożonym, jako odpowiednik zdania podrzędnego: 1. sposobowego 'w ten sposób, w taki sposób, tak, hoc modo, ita': |
| 'jako tako, jakoś, fere, utcumque': |
| B. w zdaniu złożonym, jako odpowiednik zdania podrzędnego: 1. sposobowego 'w ten sposób, w taki sposób, tak, hoc modo, ita': |
| Jako było w ony dni przed potopem..., takoż będzie przyście (sicut enim erat..., ita erit et adventus Mat 24, 39) syna człowieczego |
| Bo grzesznik w grzeszech zapieklony jeść jako kłodnik w ciemnicy skowany |
| Jako ji wiodł przed sąd, tako rzecze, co ji przed prawo wiodą |
| Przeniesi sie na gorę jako wrobl (passer) |
| Jako Andr<z>ej wrocił sie umysłem i dał Dobiesławowi rany 1405 |
| Jako Paweł poskoczył ot prawa i nie ch<ci>ał się ręczyć 1405 |
| Jako opat... jest wiekuistym panem dziedziny Turze..., jedno cso je był pożyczył panu Jaszkowi..., to sie zasię jemu wrociła 1428 |
| Jako temu trzy lata minęła, kiedy pan Hynczka Jakubem koń Bylęcie posłał 1404 |
| Jako komendor nie posłał swego luda po Janowo drzewo 1399 |
| Jako Lisek (a. Łysek) nie posłał swej chąsy Wyszakowi koni pobrać 1410 |
| Jako mi Borzysławowym posłanim wzięto za dziesięć grzywien bydło 1393 |
| Czcienie o tem, jako święty Jan dawał świadectwo o Jesukryście, iże on jest prawy posłaniec boży |
| Jako Lasota jest s naszej krwie poszedł..., coż noszą trzy wieże na szczycie 1430 |
| co do jakości 'lepiej, dokładniej, melius': |
| Tedy ona sama swą ręką przysiąc może, iż jej tako wiele wianowano, jako ona mieni, a tako więc (tunc) dobywszy może uczynić... z swym wianem, co chce |
| Jako jimienia wielość a czci tego świata nabycie czyni ludzi nadęte a pyszne, tako potępienie a ubostwo, le skromne, czyni ubogie duchem XV med. |
| Jako Andrzej s Janem nie ukradli s Wychnina domu krowy chąsiebną rzeczą ani jej chyż wybrali i skrow<u> pobrali 1406 |
| Wstąpił weń (sc. w Judasza) pełniej niż przedtym szatan. Nie telko by dopiro weń wstąpił, ale więc ji ('go') jako swego osiadł (sed ut quasi proprium possideret) |
| Karty albo listy napisane na czele nosili... Bo był rzekł Bog...: „To będziesz mieć jako zawieszenie miedzy oczyma twema i w twoich ręku”. A to więc słuła fila<k>t<e>ryja (et haec dicebantur phylacteria) |
| Nie dałci jest on (sc. Oktawijanus) był sobie więce chwały tako jako bogu czynić był, tedyć więc posłałci jest on był po jednę krolewnę |
| Jako miły Krystus wiązan żelaznymi wrzeciądzmi |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wrzecienice, M. l.poj. wrzecienica.] |
| Jako Katarzyna t<r>zyma na zastawę, Ofka posobiła jej prawej dziedziny dwa ślady, tego jej nie dała po wykupieniu wytrzymać trzy lat, aż zazwała 1399 |
| Położysz je jako ogienny piec w brzemię (Puł: czasu) oblicza twego (pones eos ut clibanum ignis in tempore vultus tui) |
| Jako Przybysław <s> Świętosławem nie ręczył pospolicie za Bobkowskiego Wojciecha i listu nama nie dał 1418 |
| Jako mnie Tomek obręczył list za brata pospolistą ręką 1411 |
| Po małem czasu... seszło bielmo (coepit albugo... egredi) z jego oczu jako miązdra (czy mięzdra) z białku jajecznego |
| To, czsośm mowił, sełgałeśm (Dział 40: łgałem) jako pies (sum mentitus sicut canis) |
| Jakom ya ne wstawil wlodarza mego oracz ve Wronowye 1427 |
| Jako Piotr... nie ukradł Wyszakowi... sześć grzywien z skrzynką 1420 |
| Po ustąpieniu anjelskiem (post dicessum angeli) dziewica Maryja wezwawszy swą matkę i ty panny, ktore s nią były..., i powiedziała im, cokolwie i jako anjoł zwiastował je |
| Jako Jan... nie był Janow sługa ani pospolity chlebojedźca 1419 |
| (o cenie, wartości, jakości): |
| Jako rosło pospołu ziele i poczęło ukazować owoc, pokazał sie kąkol miedzy tym (Mat 13, 26) |
| Iże Andrzej nie uszkodził Marcina w bydle i w pieniądzech jako ośm grzywien 1406 |
| Jako mnie Szczepan zapisem uszkodził, a jam ji jemu s pełna wypłacił 1426 |
| w mylnym rozumieniu dwuznacznego łac. forum jako 'rynek, plac targowy' zamiast 'władza sądownicza, jurysdykcja': |
| Jako Mikołaj gaił w pospolny las 1393 |
| Możeli pospolny poseł (praecones) przed prawem ludzkie rzeczy oprawiać albo mowić tako jako jinszy rzecznik? |
| Jako piątego wieku była pospolna liczba (generalis fiebat computatio) od pirwego lata niektorego wielikiego znamienia |
| Jako mi ręczył pospolną ręką 1395 |
| ~ Tłumacz zrozumiał czes. obět jako obec. |
| Jako cso Pakosz nakładał, to nakładał s pospolstwa, a nie będę s nami dzielen naszymi pieniędzmi i swymi 1398 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako takoś.] |
| Anna de Ludome ducit testes...: jako pani Hanka Ludomska nie dała swym kmieciem tam iście (var. iste) w Ludomiach dwu latu wolej 1420 |
| Czcienie o tem, jako jeden sługa żydowski uderzył wieliki poszyjek miłemu Jesukrystowi tam istne u Annasza |
| Jako csom wziął, tom wziął na swem na prawem, tam kdzie pan Jędrzej... prawa rębienia nie miał 1432 |
| Jako Maciej... z Krośni, przyjechawszy na jimienie urodzonego Mikołaja tameż stąd..., nie zbił jemu kmiecia 1480 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako tamoż.] |
| Jako Bienak nie wyrąbał zamkow gwałtem Jakuszewych ani jego rzeczy tamo brał 1399 |
| [W Chrestomatii staropolskiej (2004:156) wyraz hasłowy odczytany jako Tanita.] |
| Zetrzesz jako krupy *consurgens in modum farris (si autem obtuleris munus primarum frugum tuarum domino..., torrebis igni et confringes in morem farris Lev 2, 14) ca 1470 |
| Jacomu (leg. jakom mu) ne sganal yego bydla na szastawe ani drzewa bral 1407 |
| A jako słońce na nie uderzyło, natychmiast zgorzało ono nasienie (sole autem orto aestuaverunt Mat 13, 6) |
| Słowem bożym niebiosa są śćwierdzona..., zgromadzaję (congregans, Puł: zbirając) jako w pęchyrz wody morskie |
| Podobno sie uczyniło krolewstwo niebieskie człowiekowi, ktory siał dobre nasienie na swej roli, a... przyszedwszy nieprzyjaciel jego i przysiał na to kąkol miedzy pszenicę... A jako rosło pospołu ziele (cum autem crevisset herba Mat 13, 26) i poczęło ukazować owoc, pokazał sie kąkol miedzy tym |
| Poczęła (sc. Maryja) umiatać kościoł. A jako smiotła proch w gromadę,... pobrała przed się w suknią... A zatem poszedł jeden stary kapłan żydowski. Uźrawszy ji dziewica Maryja naczęła się lękać... i osuła on proch na ziemię |
| Jako Bojan i Bogusław są wsze ziemie kujawskie złodzieje 1415–27 |
| Jako Zagarza ziemskiego zbiega nie chował ani s nim żył 1391 |
| Jako ji Bodzęta wręczył we dwadzieścia grzywien do jego synowice i do jego zięcia 1407 |
| Jako Wojciechowy świnie sjadły moj groch 1414 |
| Bo jako mowi mistrz skutkow wypis<a>nych XV p. post. |
| jako odpowiednik łac. sermo, verbum 'opowieść o czynach, rerum gestarum narratio' (?): |
| jako odpowiednik łac. verbum 'słowo, wypowiedź': |
| Kości moje jako skwarczek (cremium, Puł: skwirczek) zeschły są |
| w zdaniach podrzędnie złożonych występuje w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik zdania podrzędnego 'to, tum, proinde': |
| w zdaniu podrzędnie złożonym występuje w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik zdania podrzędnego 'toby, tum, proinde': |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako świrczała.] |
| Kości moje jako skwirczek (cremium, Fl: skwarczek) seschły sie |
| Czcienie o tem, jako Jozef przyszedł do kościoła a kako jego laska puściła, odrośli i skwitła (quod virga eius fronduit et floruit) |
| Jako pan Sędziwoj miał posłać ławniki... i nie słał 1411 |
| Jako Gotard był gotow wrzeszyć Jarosława i do niego słał 1391 |
| Jako cso pan Wociech... ręczył... za posag panu Więceńcewi, to mu wszytko zapłacono a więcej mu tego wyszej nie winowat 1413 |
| Jako co Ciesław ręczył [Żbiete] Żbiecie, to jej wszystko zapłac<ił> i nic je więcej nie winowat 1415 |
| Jako ja Zagroby dzirżał s oćcem więcej trzech lat 1417 |
| Jako csom słał po Bieniaka w tej drodze, nie stałeśm mu za szkodę 1400 |
| Jako... słalismy do Sędka, by był ku zapłacie 1392 |
| Jako nie mam więcej listow mimo trzy, csośm <j>e wyznał 1423 |
| Jako pan Dobrogost... wziął więcej niż dwieście grzywien 1419 |
| Iżem dał więcej wyszej pięćdziesiąt grzywien, niżli mi wyznano, jako starościn list omawia 1435 |
| Jako Jan... swej siestrze nics więcej (Pozn nr 878: więce) nie winowat, jedno to, cso jej obręczył 1404 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako jezierze.] |
| w niewłaściwym tłumaczeniu wieloznacznego łac. marcere jako 'więdnąć' zam. 'być leniwym': |
| Jako ja z tobą targował za drobny pieniąd<z>e a nie za poługroszki 1439 |
| Byłbych rad jako tatce mistrzewi, gdy przyjedzie, azaż darem co przywiedzie 1464–8 |
| Jako csom... jał albo chodził tąd, kąd jest prawa granica 1420 |
| Jako kąd jedziem albo jidziem, tąd jest prawa granica miedzy Poniecem, Drzewcem a Oporowem 1422 |
| Jako kąd-smy-koli jeli na prawo albo na lewo, tąd jest prawa granica 1418 |
| Jako co mi moi kmiecie dali poł jelenia, tedy wtenczas rzekli, iżesmy ji zabili w stępicy 1401 |
| tedy jako: |
| Jako Dzierżek jechał jiną drogą samoośm nie tedy, jedy konie pobrał 1402 |
| Paknięliby (Dział 37: aczliby) kto tego ustawienia jako przezumpny przestępca przeciwno uczynił, tedy panu onej wsi... zapłacić ma |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako tedy[by].] |
| 'majestat, dostojeństwo, wspaniałość, jako cecha przynależna Bogu, maiestas, gloria, dignitas, quae deo attribuuntur': |
| (w religii chrześcijańskiej, in religione Christiana) 'szczęście wieczne jako nagroda za bogobojne życie, beatitas aeterna, ultima, quae pro vita pia datur': |
| Jako zwolenicy... Jesukrysta myślili miedzy sobą, kto by miedzy imi był więtszy (Luc 9, 46) |
| Nie *uczynili jemu lud sławnego pogrzeba podle obyczaja <...> jako był uczynił więczszym jego (sicut fecerat maioribus eius) |
| ~ Prawdopodobnie należy zapis rektyfikować na swøzvge. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako <s>więzuje.] |
| Jako wiemy, eż jął Nikołaj Andrze<j>owa człowieka w jego prawem lesie i więził (a. uwięził) ji 1399 |
| <G>dy się komu śmierć przyda kromie przyczyny,to jest iżby się utłukł (puta de arbore cadendo, Sul 41: jako to z drzewa spadwszy)..., tedy chcemy, aby o takiego człowieka nijedna... żałoba była |
| Trecesim dicitur żałomsze zaduszne abo żołtarze, jako też wigilije |
| Wszakoż jako uwłoczcę czci boskiej niedostojnego ich pospolstwa, ślinami zeplwali |
| Eże we wszem stworzeniu... jeno z drugiem nie ma złączenia w jedność, ... jako gorzkie nie chce ni może być słodkim, ... a złe dobrym XV med. |
| Jako mu nie dał roku do postu 1419 |
| Jako tamo Bartłomiej ode dwudziestu lat nigdy nie postał w dzirżeni 1393 |
| Jako to świadczę, iż Nowa Wieś nie postała w manowst<w>o do Czacza 1395 |
| Jako Jakusz z Drogosławem nie obiecali swe sietrze... czepca postawcewego, gdy ją za mąż dajali 421 |
| Jenże swirzchował nogi moje jako jeleniow i na wysokościach postawiaję (statuens, Puł: postawiając) mie |
| Kto czystotę miłuje, ten sie trzyma ku wszelkiej nieczystocie jako owca przeciwko wilkowi |
| Gdy leżał wznak jako wiła, Śmierć do niego przemowiła |
| Nie dałci jest on (sc. Octavianus) był sobie więce chwały tako jako Bogu czynić był. Tedyć więc posłałci jest on był po jednę krolewnę |
| Czcienie o tem, jako miły Jesus świętemu Piotrowi pomogł, iże nie utonął na morzu |
| Jako cso pięć grzywien utrawiła (sc. Katarzyna), to utrawiła przez moje wole 1419 |
| Jako Jan... nie jął Więceńcewego człowieka gwałtem i nie bił go ani policzkował, ani swlekał, ani mu nogi utrącił 1420 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wtrąci się.] |
| Mowi Ambroży ś<więty>: Trzecie, aby we cnotach się utarł a obykł jim, bo ty są jako drab ku wlezieniu Boga poznania XV med. |
| Ja przysięgam Bogu..., iż ja... ten przysiężniczy stolec... bronić, jako nasprawiedliwie wiem..., a tegodla żadnej rzeczy opuścić nie chcę XV ex |
| O tem, jako miły Jesus ućwirdził swoje zwoleniki |
| Jako apostołowie prosili miłego Jesukrysta, by je ućwirdził <w> swojej wierze |
| ~ Możliwa też lekcja wwalić. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wwalicie.] |
| 'zdolność wywoływania przyjemnych doznań, łagodność, rozkoszność (jako cecha przedmiotów, rzeczy), facultas voluptatem afferendi, lenitas, voluptas, quam res afferunt': |
| o raju jako o miejscu wszelkich przyjemności, rozkoszy: |
| o Bogu i Matce Boskiej jako o źródle przyjemności, rozkoszy: |
| Jako Mikołaj... miasta Borku nie postawił na jego, ale na swem 1424 |
| 'odpady ze słodu otrzymywane przy produkcji piwa, używane jako pokarm dla zwierząt domowych, furfures hordeacei, quibus animalia domestica pascebantur': |
| 'bliżej niezidentyfikowana roślina, prawdopodobnie strączkowa, używana jako pokarm dla zwierząt domowych, planta quaedam, fortasse siliquosa, qua animalia domestica pascebantur': |
| 'dotyczący słońca jako ciała niebieskiego, jego ciepła, światła itp., qui solis est, solaris': |
| jako określenie: a. strony świata: |
| ~ Dopuszczalna też jest rekonstrukcja rzecz. wsłunie 'ebur'. [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wsłunie.] |
| Jako Piotrowi Szyban nie kazał mu precz z dziedziny a nie postąpił jego żenie uprawizny 1403 |
| Zawiesiwszy sąd na promieniu słonecznym i ciągnął za sobą słońce (solem) jako powroz z tym wiadrem |
| 'słońce jako przedmiot kultu, sol, cui honores divini tribuuntur': |
| Jako Świętomir był s nami w Pradze cał dzień i noc ot słuńca weszcia do słuńca weszcia 1423 |
| ~ Wyraz może zepsuty. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako wymowianiu.] |
| Synowie... oćcową część miedzy sobą rozdzielą tym obyczajem, słowie jako i macierzynę |
| O, quam venenosa pestis, o jako złośliwy wrzedzie, veneratur falsus testis XV p. post. |
| Jako Oland kazał Prędocie i Klimontowi za sie ręczyć w to słowo, eż miał Oland puścić ku przyjacielom na ujednanie, a nie puścił 1399 |
| Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo gwałtem mocą i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary i kmieciem zapowiedział słuchać 1405 |
| Jako pan Tarchała jął tego winowaćca..., cso mu zabił dwa panica 1413 |
| Otcze nasz, ... odpuści nam nasze winy, jako my odpuszczamy nasz[sch]ym winowaćsom (Ojcz 2. 19: winowatcem, 3. 4. 12. 18: winowaćcom, 6. 16. 17: winowajcom, 7: winowacom, 8–11: winowatcom, 13: winowajcom, 15: winowaćcom) |
| Oćcze nasz, ... otpuść nam nasze winowactwa (Ojcz 1–4. 6–9. 11. 12. 14. 16. 17. 19: winy), jako je my otpuszczamy naszym winowaćcom |
| By zewsząd cirpiał każdą przeciwność: albo od Boga..., albo od dyjabła, jako złe myśli, złe żądze, jeż on wsadza w nas XV med. |
| Jako Mirek był Staszkow człowiek, kiedy ji wsadzał w kłodę 1403 |
| Jako pan Bartosz... tych ludzi, co jego stryka zabili, nie pożądał w kłodę wsadzenia, ani jich w kłodę wsadzał 1427 |
| Jako to siedlisko słucha k tej części, cso je Piotr przedał Andree 1425 |
| Jako ty płosy słuchają ku przysądnym listom, co były o<ć>ca mego 1429 |
| Rozsieję je jako mirzwę, jaż to wiatrem bywa wschopiona na puszczy (quae vento raptatur in deserto) |
| Wszytcy mężowie domu jego, tako wschowający (tam vernaculi, Stary Testament Cardy: wzchowanci) jako zakupieńcy i cudzoziemcy pospołu obrzazani są |
| Jako Michał nie poszkodził w cisiech ani w dębiech Jakuszowi 1399 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wiązane.] |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako uwiel<mo>żyło.] |
| Uczynieni są jako... zieleniący korzeń po strzechach, jen uwiądł (quae arefacta est) pirwej niż uźrzał |
| Uwijaj się, jako umiesz, aza mej mocy ujdziesz? |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako owinić.] |
| Jako mnie Margorzata winowata jeszcze dwadzieścia groszy 1403 |
| Jako mu winowaci ni grzywny długu sukiennego za starą Bor<z>ujewską 1422 |
| Jako prawie Marcin przeprzał o tę chąśbę winowatego człowieka 1401 |
| [W Bibliotece zbytków wyraz hasłowy odczytany jako służbie.] |
| Prze ty słowa, ktore rzekł jako uwłoczca czci boskiej, dostojen jest śmierci |
| (coś komuś) winowato 'coś się komuś należy jako zwrot długu, aliquid alicui pro aere alieno solvendo debetur': |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako węzły.] |
| Jako przed nami Staszek uznał Kielcowi (a. Kiełczowi) sześć grzywien, cso za nie ręczył 1398 |
| Żadny towarzysz aby nie sromocił swego mistrza, u ktorego robi, tako w strawie jako w pościelnych chustach 1491 |
| Jęli miłego Jesukrysta..., niektorzy to śmierne jagniątko jako wołu ku ofierze albo ku ubiciu przed sie ciągnąc; niektorzy poślad powrozem wstargając |
| [Zofia Wanicowa ustaliła, że jednostkę nieciągłą należy czytać: pirwy i pośledni i rozumieć jako nazwanie Chrystusa 'Pierwszy i Ostatni', por. Z. Wanicowa, Ignota, dubia, reperta. Czytać i rozumieć staropolszczyznę, Kraków 2009, s. 70–71.] |
| Vt seductores et veraces, sicut qui ignoti et cogniti jako zwodź[y]ce a prawdziwi, nieznamienici aliż uznani (II Cor 6, 8) XV med. |
| ~ Bohemizm. [Wydawczyni glos odczytuje wyraz hasłowy jako wrzenie.] |
| Jako cso Więcoszka na Maćku dobyła jedennaćcie grzywien iściny na zastawie, tego użytku sześć grzywien pobrał 1409 |
| Jako Piotr[t] był Mikołajewym Cieciradowym sołtyszem i poszedł, i prowadził się s jego dziedziny, nie postąpiwszy jego użytkow ani uprawizny 1412 |
| Jako Gniewomir w Rogalinie nie zastawił Wociechowi nijednych użytkow, jedno rolą a łąki 1391 |
| Jako Mojżesz powyszył węża na puszczy, takież powyszyć słuszno (ita exaltari oporet Jo 3, 14, R XXIV 75: potrzebno jest, Rozm 238: powyszon ma być) syna człowieczego |
| Tedy on, ktory go bił, ma popełnić on niedostatek, jako miał służący |
| Jako nie była to czeladź Jarogniewskiego Jana, cso nań Piotr o nie żałował, ... ani się s grodu s Draimia zjeli, ani zasię wjachali 1426 |
| jako formuła powitalna, verba salutandi: |
| Iże Żegota nie wziął Spytkowi konia ani go użytka ma jako IIIIor [...], quando ipsum incaptivaverunt sancti Laurencii, jachaw na jego służbę 1420 |
| Jako Żegota nie jał na Spytkowę służbę ani mu tam nics nie wziął, ani pomocnikiem był 1421 |
| zapewne w błędnym rozumieniu łac. famellicus 'zgłodniały' jako familiarus 'sługa, służący': |
| Jako mie nie obsyłał Michał listem, abych w załogę wjał 1429 |
| Jako prawie z tym służebnikiem brał, cso umarł 1399 |
| O tem, jako miły Jesus z Betanijej polecił swą matkę poślednie Świętej Magdalenie |
| Ty to strony, chcąc ku końcu zgody przez wątpienia przyć, w nas dobrowolnie... spuściły i poślubiły jako w jadnacza ślubionego (compromiserunt tamquam in arbitrum compromissarium) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako poślednej.] |
| ~Pisarz źle zrozumiał czeskie posmurzila jako pośmierzyła. |
| Jako Matka Boża ta, gdy przez ulicę szła, wżdy sie pośpieszała do domu |
| 'dzielny, audax' (tylko jako określenie króla Bolesława I): |
| Jako Mikołaj Wierzenicski nie żdżył... Mikołajewi z Gwiazdowa [ja] imienia..., ale cso szkody ma, to tegodla, cso sie struło, [tego] iże tego brać nie chciał 1423 |
| Jako sie kupia rozkajała Przemiłem, a nie panem Janem tegodla iż jego mieszczanina nie chciał szkody prozno puścić 1420 |
| służy jako odpowiednik zdania celowego 'po to, dlatego, eius rei causa, quam ob rem': |
| Młodzieniec w ośmi dnioch będzie obrzazan..., tako wschowaniec (tam vernaculus) jako zakupieniec |
| Chcemy, aby... przez służebnika, jako w jinszem ustawieniu wykłada się (ut in alia constitutione docetur), rok pozwania... jawnie był wzjawion |
| Nigdysmy tako nie słychali człowieka rzekąc albo mowiąc (numquam sic locutus est homo Jo 7, 46), jako ten mowi |
| Dziatki miłe, iże jako to... dobrze wiecie i teże wy o tem to często słychacie |
| Żydowie poczęli sie dziwować rzekąc: „Jako ten umie pismo, a nie wykł jego (non didicerit Jo 7, 15)?” |
| Jako me kobyły nie wykopały Piotraszewy rzepy 1400 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako słyszenie.] |
| Brat zięcia cesarza przekopskiego... wskazał do cesarza przekopskiego powiadając mu, jako cesarz zawolski chce ciągnąć ku Niepru 1500 |
| Jako Jakub nie trzymał ani używał łąki za Tworzyjanowa trzymania 1394 |
| Jako Mikołaj tę łąkę... używał na sześćdziesiąt lat 1426 |
| A jako pożądasz ode mnie pić, a tyś Żyd a jam Samaranka albo poganka. A Żydowie nie używają z pogaństwem (non enim coutuntur Iudaei Samaritanis Jo 4, 9) |
| Jako pani Anka nie wyposażona <z> Stołowa i była w używaniu za swego brata, a po bratowy śmierci nie dała lat wytrz<y>mać 1416 |
| Jako Mikołaj wściągnął konie na drodze nocną rzeczą, ano jego człowieka wykradają 1419 |
| Jako moja czeladź nie wykradła Bartołomiejewa sioła 1415 |
| Jako Piotr wykradł się nocną rzeczą nie uczyniwszy nijednej prawizny jemu (sc. domino Vincentio) 1414 |
| Jako jest u m<n>ie wykupiła Doroteja część Walisz[y]ewic w ośminaście grzywien 1417 |
| Jako Oczyn ociec był w dzierżeniu piątej części karczmy XV lat, a XV lat zastawił, a potem ją k swej ręce wykupił 1399 |
| Jako Dobiesław wykupił Szarlata i Chemkę ot Jana, zacz je był wręczył 1389 |
| Jako cso Czasław z bracią wykupili dzielnicę Katarzyninę w Grabowcu, po tem wykupieniu wytrzymali trzydzieści lat 1423 |
| To ma być dano darem Ducha Świętego, jemu dzieją dar mądrości, jen jest w tem, komu Pan Bog tako, jako jest, smakuje XV med. |
| Wylali są (sc. pogani, effuderunt, Puł: wylali) krew jich jako wodę |
| Bo jako ociec wskrzesza martwe (suscitat mortuos Jo 5, 21) i ożywia, takież syn, ktore chce, ty ożywia |
| Wynidzie s niego ptasiek nadobny, podobny gołębicy. A jako wyleci, tako zawoła człowieczym głosem |
| Jako woda wylił jeśm sie (sicut aqua effusus sum) i rozproszony są wszytki kości moje |
| Jako Marcin, gdy części Mikołajowa, Janowa i moja przez miernika podle ksiąg są dzielony i mierzony, tedy ty przyszedw nie dałeś dzielić i mierzyć, a twym wspercim dział i miara nam się nie spełniła podle ksiąg 1457 |
| Jesus uczynił głos rękoma klaszcząc, jako kiedy chcą ptaki wspędzać (sicut effugari solent aves aliquando) |
| wspierać się 'używać jako podpory, opierać się, inniti, applicari': |
| Odpoczywaję wspoleżałeś (requiescens accubuisti, MamLub 18: wpoległ si, war. kal.: wpoległ się) jako lew |
| 'wiązka zżętego zboża (wyjątkowo innych roślin), często jako świadczenie w naturze na rzecz pana feudalnego, manipulus frumenti demessi (rarissime alterius plantae), saepe ut tributum domino feodali solutum': |
| Jako u mnie nie robił Tomek snopa ratajskiego 1411 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako upominał.] |
| Jako Chocimir po wykupieniu dziedziny wyrządził sobie żyto snopowe podnie<ś>ć 1415 |
| Niechaj nas wspomoże świętych apostołow Szymuna i Tadeusza, ... ślache<t>ność[i] wyborna, iż... poznalibysmy, jako ważne [są] <jest> u jich ciotuchny i u syna jej miłościwe jich wspomoganie |
| ~ Możliwa też lekcja sobie wolnie. [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako sobie wolnie.] |
| Ale <iże> ubostwo częstokroć nacisk i szkody niemałe cirpią, przeto iże nie podług sprawiedliwości, ale więcej wspory swą moc ukazując ku dziecskowaniu jako na wojnę jadą (sc. ciądzacze) |
| 2. (w Biblii) a. 'szabat, siódmy dzień tygodnia, czczony przez Izraelitów jako święto na cześć Jahwe, będący równocześnie dniem odpoczynku, sabbatum, septimus dies hebdomadae, quo die festo otiosi Iudaei Iahve celebrabant': |
| 'co siódmy rok, w którym z nakazu Jahwe pozostawiano ziemię odłogiem, jako odpowiednik co siódmego dnia odpoczynku dla ludzi (czyli szabatu), octavus quisque annus, quo Iahve iubente Iudaei agrorum culturam neglegebant, ut agri quoque quiescerent, sicut ipsi sabbato otiosi esse solebant': |
| Jako Piech na Janowie niwie nie wziął soczewice chąziebną rzeczą 1401 |
| Jako Jędrzej nie ułapił sokoła 1424 |
| Jako Wociech nie wstał od Staszka, wstanę i s jinymi sąsiady 1391 |
| Seszli są prze lichotę swoję. Jako sen wstających (surgentium), Gospodnie, ... obraz jich ku niczemu obrocisz |
| Niektorzy to śmierne jagniątko jako wołu ku ofierze... przed sie ciągnąc; niektorzy poślad powrozem wstargając, aby nie mogł ani tam ani sam |
| 'oddać, przeznaczyć jako ofiarę, złożyć w ofierze, immolare': |
| A jako odpchnęli sie od brzega..., tako morskie wełny wielikie poczęły wstawać (mare autem, vento magno flante, exsurgebat Jo 6, 18) |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako ustawi.] |
| 'tłuszcz zebrany z wody, w której gotowano wełnę, służący jako maść, unguentum e pinguitudine, quae in summa fluit aqua, in qua sordida lana coquitur': |
| Jako ten list, cso ji Lisek dał na się Poznańskiemu (sc. panu), ten wyszedł s Liskową, s jego dobrą wolą i s jego wiedzenim, a nie wydał go Poznański potajemno 1420 |
| Potem czcienie o tem, jako dziewica Maryja oddana Jozefowi |
| Jako Jarosława wyprawiła zastawę od zastawnika i wy[s]trzymała trzy lata, niż w prawo wstąpiła 1412 |
| 'związany z solą, ad salem pertinens': solona czy solowa beczka 'beczka określonej miary, służąca do przewozu soli oraz jako jednostka miary objętości, cupa certae cuiusdam capacitatis, qua sal portabatur, etiam mensura capacitatis': |
| Iacussius sołtysek debet iurare in hec verba: ... Jako Piotrek Nosiliński z swą panią strawił mediam marcam u mnie 1403 |
| Jako Marcin, moj syn, nie kasał na sołtysow dom 1397 |
| Jako Wojas kupił u podsędka ku sołtystw<u> dwa źrzebia 1391 |
| Jako ta sosna, jaż jest wzięta do Przedwojowego domu, ta jest stała na Mikołajowe ziemi 1415 |
| 'minerał, chlorek sodu używany głównie jako przyprawa do potraw i środek konserwujący, sal': |
| jako znak zawarcia przymierza: |
| Jako Jura puścił Piotrka prozno tej wsteczy, cso mieli do Bor<z>ysława 1400 |
| Gdyż rzeczy umarłe trudno wzbudzić, jako minęłe na wstecz obrocić (quamvis negotia mortua et finita quasi contra naturam difficile sit retractare), a wszakoż są niektorzy, cso rzeczy przeszłe i też sądem osądzone niekakimi wymysły nauczyli się wzdzirać |
| Jako to Jan był Niemcewic s[d] Rachowa, ktorego pan Mikołaj wiodł we świadecstwo, ktory w księgach stoi, o ktorego pan Miłaj wstłuk uczynił 1432 |
| [Wydawczyni glos odczytuje wyraz hasłowy jako ustr[z]asza?] |
| Jako cso ślubowała Margorzata s Janem o dziedzinę, to mu wstrąciła na tę kupią, cso mu obiecała 1407 |
| Jako Sasinowym spasienim jego końmi mam szkody w sienie za kopę 1408 |
| Jako cso sie dostało Pawłowi, to sie dostało za jego początkiem, iże jemu skot odbijał, a za to Ziemięta spasi nie wziął 1417 |
| Jako spadł deszcz, przyszły potopy (venerunt flumina Mat 7, 27)... tako natychmiast spadł (sc. dom) |
| Bo jako było w ony dni przed potopem (ante diluvium Mat 24, 38) |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako weszła.] |
| Gdy wznidą (cum exorti fuerint) grzesznicy jako siano |
| Ktokole przygodnie, jako utonąc alibo z drzewa spadnąc, umrze, za tego żałoba głowna nie ma być czyniona |
| Rano jako ziele sydzie..., wieczor spadnie (vespere decidat), zeschnie i swiędnie |
| Jako owce w piekle położeni są, śmierć spasie je (mors depascet eos) |
| Niechaj będzie wzgląd moj na cię, Pana mego, jako wierność i pilność sługi kożdego (Psal 122, 2) |
| Chczeszli spatrzać, jako ostra (sc. kosa), zapłacze nad tobą siostra |
| Jako Klimek nie spełnił, co Bietce [co] ręczył poł sołtystwa 1402 |
| w błędnym rozumieniu czes. shladím 'delebo' jako shlédni 'vide': |
| Item lata, dnia i mieśćca jako wzgorę (quibus supra), ustawilismy |
| Niektorym dzieją jim bezprawni, iż jich prawo nie jest jim tako spełne (ius non tam perfectum est, OrtMac 29: z pełna) jako jinym ludziom |
| Jako Marcin... nie wydał zbroje kopijniczej s potrzebami wszytkimi 1498 |
| Jako mię Jan posłał do Więceńca, aby mu dwoje koni przeprawił przez przewoz, a sobi<e> trzecie wziął 1411 |
| Jako mnie Piotr tę rolę poorał, ktorą mi jednacze wziąwszy u niego zamianę podali 1448 |
| Jako spłacił dziesięć grzywien za Januszkowę długu 1403 |
| Jako Janusz nie wziął kamienia krzyżowa tego granicznego, szwymy <s> swymi pomocniki 1401 |
| Jako u mnie Jedwiga wzięła dwa pirścienia a nie wrociła mi jich 1427 |
| Jako to rzekł (sc. Rafael), natychmiast od jich oczu był wzięt (ad aspectu eorum ablatus est), tak iże jego więcej nie uźrzeli |
| Jako Mścisława wzięła domowych rzeczy za kopę na woz 1417 |
| Jako Czewlej nie zdżył Maciejewi a nie wziął brogu rży 1399 |
| Jako Jan na dobrowolnej drodze nie rwał... ani z jego rękojmiej wierdunka wziął 1414 |
| Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota 1387 |
| Jako Przybek nie był... kmiotowien, ani kadzi mocą wziął 1396 |
| <Eż>eś przjął we dwudziestu we trzech tako dobrych jako sam... siłą, mocą, gwałtem wziąłeś mi newod 1399 |
| Jako pani Katerina 50 grzywien wzięła siecinnego ku czemu prawa nie miała 1398 |
| Jako Paweł kupił koń u Mikołaja... a on mu ji miał przechować do świętego Marcina; a on od niego wziął zapłatę, a konia mu nie dał 1415 |
| Jako Szczepan nie wziął z Wojciecha zapłaty, ale s jego rękojmiej 1403 |
| Jako Hinczka nie wziął paniej Jagnieszki w swoi ręce gwałtem i nie dał jejej na łoże swemu bratu 1400 |
| Jako wosk, jenże płynie, wzięci będą (sc. grzesznicy, auferentur) |
| Jako Więcoszka wniosła sześć a dwadzieścia grzywien posagu w dziedzictwo do Mroczek, a tamo jich nie wzięła zasię 1420 |
| Jako Zofka nie wzięła nic dziecięce części, ale co się je po pirwem mężu dostało 1397 |
| Jako Mikołaj płacił Maciejewi, an ('a on') ot niego nie chciał wziąć zapłacono 1387 |
| ~ Bohemizm. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako spodrębaj.] |
| Jako miłosierdzie dowodzi ku spokojności, tako teże spokojność ku rozumu XV med. |
| Jeden (sc. chrześcijanin) jako drugi dan jest każdemu na wszytek, część w spomożeniu (Rom 12, 5) XV med. |
| 'przyjąć coś jako zastaw, aliquid pignoris loco capere': |
| Jako Mała wzien ('wzion'?) Bietkę i opiekanie 1389 |
| 'zaopatrzyć się w coś, skorzystać z czegoś jako zasobu, aliquid sumere ex alicuius rei copia': |
| Jako Mikołaj nie da[y]ł Filipowi trzy ran, ale cso uczynił, to uczynił za jego początkiem [i ręce] i ręce są nań wzięli, quia ipsum a matre et a patre ipsum maledixit et puerum ipsius percussit circa hoc factum 1420 |
| Jako kiedy pan Krczon Nikla słał do Dominika, aby mu prawa s jego ludźmi pomogł o cztyrzy kopce skażone..., tedy pan Dominik rzekł: ... chceli pan Krczon wziąć na skazanie pańskie albo mu prawa nie otmawiam 1425 |
| Jako Jakusz pirwej tę karczmę trzymał i troj czynsz wybrał s niej, niż się Mikołaj w nią wziął 1407 |
| Jako Maciek wziął otpuszczenie ot pana Przybysława i ot pana Wirzbięty... a po wzięciu otpuszczenia jęli ji... i kłodowali 1420 |
| Przez tę koronę tarnową rozumie sie źwięcie naszych grzechow. Bo jako nasza ziemia rodzi tarnie pchające, takież miły Krystus przyjmując koronę tarnową... mienił, iże nasze boleści sam on miał nosić |
| Jako cztyrzy grzywny pospolite, o ktore na mię Jan... żałował, ty są jemu zapłacony 1424 |
| Iże Vichna (a. Wychna)... nie spożgła, jakoż była obwiniona o pożogę 1441 |
| Jako... zazwał Marcin Kota, o cso mu krzywdę uczynił, iż pogrodki podniosł i wodę na jego dziedzinę wzlał 1404 |
| Jako płaszcze przysięgi czyniącym i przy tych przysięgach potykającym brany, takie... sejmanie płaszczow dalej jest skażono i wniwecz obrocono |
| Gdy leżał wznak jako wiła, Śmierć do niego przemowiła |
| Jako mnie Piotr powiadał, eż Staszek dał dwanaćcie kop za część 1408 |
| Jako ten list sprawiedliwie wyszed<ł> Paszkowi ot Piotrasza 1411 |
| Gdy wzniesieni będą (cum exorti fuerint, Puł: wznidą) grzeszni jako siano |
| Jako opatow młyn wzniesion tako wiele, sicut testibus videbitur 1420 |
| Nie wznikł jest (non surrexit) *więcszy prorok w Israhel jako Mojżesz |
| w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik zdania pobocznego: aczkoli..., wszako |
| w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik zdania pobocznego przyczynowego 'to, więc, ergo, itaque': |
| w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik zdania pobocznego: |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako lszcząc.] |
| Będziesz mieć wszytek lud israhelski jako owce, jeż pastyrza nie mają, a nie wszczeka nijeden <pies> przeciw tobie (non latrabit vel unus canis contra te) |
| Jedni bezprawni tako są, iż jich prawo nie jest tako sprawne albo doszłe (OrtOssol 82, 4: dołożnie albo doszło) jako jinnych ludzi |
| Ktory (sc. Jesus) jako baranek niewinny zbawienie nasze sprawując... był uplwan, ubiczowan |
| w zdaniu nadrzędnym jako odpowiednik podrzędnego zdania przyzwalającego 'jednak, attamen, nihilominus': |
| pl. tantum 'pas tkaniny przyczepiony jako ozdoba do rękawa (u łokcia lub ramienia), pars textilis ornandi gratia manicae adnexus (ad cubitum vel ad lacertum)': |
| Ma moc... zapłacić długi wszystkim (OrtOssol 26, 3: wszytkim) obyczajem (in omni condicione), jako by mogły uczynić ty to dzieci |
| (jako jeden z czterech elementów): |
| Jako Marcin nie mogł przejachać przed złym powietrzym jeziora oglądać tedy, kiedy mu woźny rok zdał z Gierlaszym ku widzeniu 1420 |
| Jako ten skot, cso ji ręczył Prędota Maciejewi, ten stał za sześć grzywien 1387 |
| Jako Maciej umowił z Boguszem, cso by dobył na rękojmiach, to mu miał dać a tym miał być proździen 1389 |
| Jako Marcin... wyręczył kobyła a dwu wołu, a temu trzy lata minęła 1403 |
| Jako cso sie dostało Pawłowi, to sie dostało za jego początkiem, iże jemu skot odbijał, a za to Ziemięta spasi nie wziął 1417 |
| to (n. sg. neutr.) jako podmiot, któremu przypisuje się orzeczenie imienne, odsyła zwykle do kontekstu: |
| 6. zaimek rzeczowny wskazujący służy jako odpowiednik zdania pobocznego: a. zdania podmiotowego: aa. przed zdaniem: |
| Jako ja to wiem, Paweł z księżej ziemi nie kradnie 1464 |
| [W Bibliotece zabytków interpretacja ktho tymykole jako ktorymikole.] |
| zaimek przymiotny wskazujący służy jako odpowiednik zdania pobocznego przydawkowego 'ten sam, taki sam, idem, aeque talis': |
| zaimek rzeczowny wskazujący służy jako odpowiednik zdania pobocznego przedmiotowego: |
| 'nauka Chrystusowa ustalająca związek z Bogiem na nowych zasadach, jako przeciwstawienie staremu testamentowi, tj. mozaizmowi, praecepta Christi, quibus homo ad deum nova ratione refertur, veteri testamento, i. e. mosaismo opposita': |
| Jako Mikołaj nie zazwał pana Filipa po spuszczeniu burgrabstwa, aż szeć niedziel wyszła 1411 |
| My, Panie, twoi słudzy i też i (sed et, Msza III. VI. XIV: ale i, XII: i) lud twoj święty, tego Krysta... błogosławionego umęczenia i też i (nec non et, Msza I: i, XII: jako i) z piekla wstania... dajemy... obiatę 1426 |
| Jako to wy sami dobrze wiecie i teże wy o tem to często słychacie |
| Jako Mikołajewy dzieci wszytki spuściły posag 1401 |
| A przygodziłoby się takie zbiegi a powłoczce (divagantes) naszej łasce nawrocić, chcemy wżdy, aby... jako przezeczciwi imiani |
| Jako Dobiesław nie jimował samoszost Staszka ani go do kłody powodził 1396 |
| Jako nie mą kaźnią ani mym pozwolenim ludzie Włostowi łapani ani ranieni 1407 |
| Gdy w wielgiem długu, jako jest sześćdziesiąt, sto, dwieście abo więcszych pieniędzy, swary się częstokroć wzruszają (cum... rixae... suscitantur)..., ustawiono być osądzamy, aby ośmnaćcie niedziel rok... ustawion był ku zapłaceniu |
| Jako spadł deszcz, przyszły potopy i wzwiali wiatrowie (flaverunt venti Mat 7, 27) bijąc ku onemu domu, tako natychmiast spadł |
| Jako tędy droga nie miała być, kędy Więceniec wojźnym ukazowal 1414 |
| ~ Błędny (za czeskim) przekład wieloznacznego łac. appendere 'odważyć' jako 'powiesić na kimś'. |
| Miał kopije jako tkacski nawoj (ut liciatorium texentium) |
| W jegoż kopiju drzewo było jako nawoj tkaczow (quasi liciatorium texentium) |
| Przestrzyżon jest jako od tkącego (a texente Is 38, 12, sim. MamLub 133, Fl Ez 13: ot tkacza, MamLub 195: od tkaczy vel od tkacza) żywot moj, gdym jeszcze tkan (dum adhuc ordirer, Fl: gdym... tczon, MamKal 133: tkan, MamLub 195: tkał) |
| Jako tkanice (war. kal.: podług tkanice) juxta texturam (rationale quoque iudicii facies opere polymito iuxta texturam superumeralis ex auro Ex 28, 15) ca 1470 |
| Jako mnie Elena nie pożyczyła śrzebra i tkanki 1446 |
| 'srebro jako metal, srebrne monety, wyroby ze srebra, argentum, nummi argentei, res ex argento confectae': |
| Jozefa są czcili jako piastona tego dzieciątka miłego a dali są jemu dary ode śrebra (ex argento) nadobne |
| Sługę sromieźliwego miłuj jako syna swego (famulum se de facili verecundantem dilige ut filium) XV p. post. |
| Żadny towarzysz aby nie sromocił swego mistrza, u ktorego robi, tako w strawie jako w pościelnych chustach 1491 |
| Jenże by uczynił sromotę (qui irrogaverit maculam) komużkole z swych mieszczan, jakoż jest uczynił, takież ma być jemu |
| O tem, jako apostołowie po tem ucieczeniu miedzy sobą gadali wieliko żałując tego, iże tako sromotnie uciekli od niego |
| Bądź jemu... jako wirzbca, jąż sie weżdgi (semper, Puł: weżdy) [sie] pasze |
| Sława Oćcu..., jako była z początka i ninie, i wżda (et nunc et semper), i na wieki wiekom |
| Jako owce w piekle położeni są... Ale weżda (veruntamen, Fl: zaprawdę) Bog odkupi duszę moję od ręki piekła, gdy weźmie mie |
| II. spójnik: 1. jako wskaźnik nawiązania przeciwstawnego 'przecież, jednak, mimo to, attamen, verumtamen, atqui, nihilominus': |
| jako wskaźnik nawiązania wynikowego 'w takim razie, wobec tego, więc, ergo, igitur': |
| In illa die... auferet dominus ornamenta calceamentorum..., olofactoria powonki jako piżmo (olfactoriola Is 3, 20) XV med. |
| Jako ta sosna, jaż jest wzięta do Przedwojowego domu, ta jest stała na Mikołajowe ziemi 1415 |
| Grzesznego sierce jest jako morze wrające, jeż stać nie może (quod quiescere non potest Is 57, 20) XV med. |
| Miedzy złymi ludźmi a dobrymi, jako świat stoji, zgoda nigdy nie była ani będzie XV med. |
| Eż Dobko nie byl... w trzymaniu dziedziny... nigdy tako, jako na przywileju stoji 1398 |
| Jako Michał zastawił Filipową dziedzinę stoję z nim w roce 1402 |
| Jako Jakub stoję s Mikołajem w rocech a rozorali mu sześć kopcew 1391 |
| Jako ten skot, cso mi ręczył Prędota, ten stał za szeć grzywien 1387 |
| Jako Bodziej stał radą i nakładem z Jarosławą o tę część, jeż zyskała w Nadarzycach, a nigdy jej nie puścił prozno 1423 |
| Jako ja nie przybiegł do wsi Janowej... ani drzwi złupał, ani domu tłukł gwałtem siłą 1465 |
| Jako t[ł]uku (adipe, Fl: tuku) a tłustości napełniona bądź dusza moja |
| Jako... ty pieniądze, które mu Jan wyznał, wszytki były szyrokie 1418 |
| Jako Janek zapłacił swego oćca dług Lutko[wo]wi wszytek 1394 |
| Jako w ten czas Mikołaj był moj człowiek, kiedy ji Paszek wściągnął na prawo 1391 |
| Jako pan Mikołaj... wybił gwałtem dwoje koni, ty ktore wściągnął na prawo 1437 |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako w tem.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako w tem.] |
| Jako łotr powstawa (consurgit) przeciw bratu swemu |
| Nam Deus... fecit hominem sine viro et femina, videlicet Adam, demum fecit hominum de viro sine femina, ut Ewam postea de viro et femina, et nunc continue, jako i dziś powszednie, ita facit XV med. |
| Jako pan Jaktor nie powściągnął żyta na polu Piotrowi... ani go dał na in[a]ę dziedzinę wieźć 1408 |
| Jako Paweł dał Włochnie policzek... i drugi powto<r>zył 1412 |
| [Wydawcy odczytują wyraz hasłowy jako utoczyć.] |
| Czcienie o tem, jako miły Jesus w Wieliki Wtorek przyszedł do Betanijej na wieczerzą |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Tu sie czcie o tem, jako miły Krystus wiązan żelaznymi wrzeciądzmi... Niektorzy natychmiast przybiegwszy wtrącili nań wrzeciądz wieliki |
| [[J. Woronczak odczytuje wyraz hasłowy jako utrzymanie.] |
| Jako Mikołaj był Dzierżkowi ciotczany rodzony, a Dzierżek Mikołajewi wujczany rodzony 1429 |
| jako zwrot grzecznościowy: |
| Jako pan Piotr... nigdy nie był opiekadlnikiem paniej Margarzaty... ani jej <w>wiodł we dwadzieścia grzywien i w sześć długu 1428 |
| 'spowodować czyjąś porękę, wskazać kogoś jako poręczyciela, aliquem praedem constituere, monstrare': |
| O tem, jako panie, ktory były jedwo wstały z połoga i wwiodszy sie tego dnia, też były wyszły przeciw Jesusowi |
| Pakliby jindzie procz sądu chcieliby się sjednać, tedy tymi jednaczmi jako i s jinszymi świadki się wywiodą (eisdem mediatoribus sicut aliis testibus se educant) |
| Jako cso Szczedrzyk żałował na Jaszka Rębińskiego, aby mu... siano pobrał i w jego dom wwiozł, tego on nie uczynił 1425 |
| Jako Mikołaja nigdy nie <w>więzowano we dwa kmiecia w Zagorzynie 1413 |
| Takoż jeno dobre drugie rodzi, jako i grzech jeden w drugi wwodzi XV med. |
| Dziatki miłe! Iże jako to {wy} sami dobrze wiecie |
| Jako Paweł... przywiodł Jędrzeja przed prawo..., aby prawu stał, gdzie prawo skaże 1425 |
| Jako csom słał po Bieniaka w tej drodze, nie stałeśm <m>u za szkodę 1400 |
| Jako mie Janusz słał do Kielca (a. Kiełcza) , by przyjął ku zapłacie, dojąd sie szkoda nie stała 1391 |
| Jako Bniński zapowiedział Miknowi swą wieś, gdzie się miało prawo stać 1403 |
| Jako Jan... nie żądał, by mu się gwałt nie sstał o jęćca 1405 |
| Jako się <z>stała zamiana dziedziną przez otca pana Piotra 1425 |
| Jako Staszek wyszedł... a gwałt sie mu nijeden nie stał 1396 |
| Dawam sie winien Bogu..., com zgrzeszył... sromocąc tako dobre duchowne stadło, jako i świeckie |
| Był jako lilija nadobny w jego stadle dziecinnym (in statu iuvenili) |
| Jako Grzymek poorał Marcinowi trzydzieści i sześć zagonow z swymi ludźmi na dwojich stajach 1407 |
| 'przypomnieć sobie kogoś (coś) znajomego, zobaczywszy (też usłyszawszy) go, wyróżnić między innymi jako już znanego, rozpoznać, aliquem videre (vel audire) atque notum recognoscere': |
| Czcienie o tem, jako Żydowie nie chcieli Boga sędzić etc. Odpowiedzieli jemu (sc. Piłatowi) Żydowie..., jakoby rzekli: K tobieć przysłusza poznać takie rzeczy, boć jest winien śmierci |
| Jako sie Więcsław wwiązał w dziedzinę cztyr stajań 1398 |
| w mylnym tłumaczeniu łac. praeservatio jako perseveratio: |
| Jako Janusz nie bieżał gwałtem na Stanisław<ow> stan ani mu ran dał 1410 |
| Jako Jan nie upominał mi się swego prawa, kiedy wtoro do podsędka jał 1391 |
| Jako mię miał Mścigniew z wojny wybawić i o to str[z]aci mego jimienia za trzy grzywny 1398 |
| Jako Mikoła[e]j nie wybił Dobrosławowi trzy zęby 1400 |
| Jako Bogatka przybieżaw... w sześcinaćcie i wybił jęćca 1392 |
| Jako Bienek nie wybił Pawłowych koni chąziebną rzeczą na dobrowolnej drodze 1400 |
| Jako Radło wybił Sędziwoja se cztyr śladow zastawy, s Rożnowa i <w>wiązał sie 1388 |
| Wzięt jeśm i wybit albo wypędzon jeśm (excussus sum, Puł: wytrzęsion) jako kobyłka |
| Jako Grzymka gwałte[l]m... wybiegła <z> swego domu samoczwarta... i odbiła bydło 1420 |
| Iże ksiądz Miroszek nie przekopał ani wody spuścił s jeziora pana Gardzininego, jedno jako z stara dawno była 1424 |
| ~ Może błąd zamiast wybyiayøczy. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wybijający.] |
| Jedź, Panie moj, naprzod <...> a jać pojdę znienagła za tobą, jako może bydło statczyć (sicut videro parvulos meos posse) |
| Dusza nasza jako wrobl wytargniona jest z sidła łowcow. Sidło stargano (Puł: starto) jest (laqueus contritus est) a my zwyzwoleni jesm<y> |
| Tedy jako szli hi przeszli, hi kopce za nimi poznamionowany, tedy u ostatecznego kopca Paszek rzekł 1398 |
| Que via equitatur in Brześć et fuit via ab antiquo tenta de Paruo Smolsko mimo kopiniec tako, jako z starodawna była 1424 |
| Dictus regulus et non rex, bo nie miał wszystkiego krolewstwa, ale... miał w temże krolewstwie niektore państwo, jako hodie staro[w]stwo albo wojewodztwo XV ex. |
| Jako cso na mię pani żałowała, abych sieci miał, cso by ku nie przysłuchały, to mi trzy sieci pani starościna Wrzącska (?) pożyczyła a pan Kunrad dwu 1423 |
| Jako Wichna miała list starościn,... ale je sgorzał 1391 |
| Jako cso panna Dorotka pozwała Bogusza, to jest jej wolą pozwano i jej kaźnią 1417 |
| 'pozwać na podstawie osiadłości jako kryterium właściwości sądowej, in iudicium vocare, cum reus certum quoddam domicilium habet': |
| Czcienie o tem, jako Piłat kazał pozwać Jesusa. Piłat wezwawszy swego posła i rzekł jemu: „Idzi i przywiedzi Jesukrysta... Poseł... rzekł: ... Panie..., krol cię zowie |
| Jako Tomisława nie odbiła ciążej ani z kijem na woźnego wybieżała 1403 |
| Jako Wawrzyniec nie miał nowego działu s Janem mimo stare granice 1397 |
| Jako Jakusz pirwej tę karczmę trzymał i troj czynsz wybrał s niej, niż się Mikołaj w nię wziął 1407 |
| Jako Andrzej z Janem nie ukradli z Wichnina domu krowy chąsiebną rzeczą ani jej chyż wybrali 1406 |
| Jako Jakub i Wilczek nie był przy tem, kiedy Opole... wzdało swą rzecz cztyrzem wybrańcem przed woźnym 1404 |
| Jako ty kopce miedzy Wojaczewem a Runowem, ty są z starego dawna a na tych Mikołaj... nowe suł 1420 |
| Jakom tobie nie ręczył... za trzecią część wyprawy, jako jinnej starej siestrze dana 1432 |
| Jako Przecsław z swą bracią na swą część pieniędzy uczynili dosyć staremu Kosowskiemu 1392 |
| By nauczył książęta jego jako sam siebie a stare jego (senes eius) mądrości uczył |
| Jako Dzierżek po jego Ocie ciocie bli<ż>szy jest ku Klonowcu niż Paszek po swych starszych 1399 |
| Może być siostram dozwolono..., jako sie zwidzi podług Boga prełatom starszym 1484 |
| 'stary, doświadczony mieszkaniec wsi uczestniczący jako świadek w procesie granicznym, senex rusticus, qui controversiae de finibus testis interest': |
| 'wyborny, znakomity, doskonały, także jako tytuł grzecznościowy, electus, egregius, praeclarus, etiam loco appellationis honorificae': |
| 'miłość (jako cnota chrześcijańska), przywiązanie, oddanie, amor (virtus Christianorum), benevolentia, favor, caritas': |
| Jako prawie trzyma w mirze, pokoju pięćnacie lat, nigdy z ręku nie wychadzała 1417 |
| Jako Maciej otbiegł statka, a Pietrasz mu go nie pokradł 1396 |
| 'używany jako wychodek, klozetowy, ad assellandum aptus': |
| Jako Wociech... nie łowił ryb w Jakuszewem stawie na Piotrowicech 1408 |
| Przeda li kto dziewkę swą, nie wynidzie tako, jako wychodzą dziewki niewolne (non egredietur sicut ancillae consueverunt Ex 21, 7) XV p. post. |
| Jako Staszek dzierży dziedzinę... XVI lat a nigdy mu z ręki nie wychodziła 1398 |
| Jako tego wołu Bartłomiej się jął, cso mi w sądzie stawał nań 1411 |
| Jako csom jął Michała..., tom jął na biskupiem jezierze, a on stawia kluczem sieci na niem 1425 |
| Jako Marcin trzy stawiał człowieki Stanislao sołtyszewi na osądzenie 1405 |
| Iż Piotrasz stawiał się na ten rok, jako miał, ano go nie chciano przyjąć 1400 |
| Jako Jan stawiał Marcinowi ty konie, co je Janusz wyręczył 1398 |
| Jako Mikołaj wypuścił kapłana Wawrzyńcowi, jego miał przeciw jemu stawić 1407 |
| ~ Może trzeba rektyfikować na ostawić a. zstawić. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zstawił.] |
| Jako Jutka nie pożęła na Janowem ukupieniu żyta 1423 |
| Jako Marcin bieżał...dziewkę uranił, drzwi rozbieł, prawa u szałtysa nie pożądał 1403 |
| O tem, jako żydowszczy mistrzowie pożądali od niego cuda widzieć |
| Jako pożąda prout exiit ca 1428 |
| Ale jako mowi Kryzostomus..., iże mieni dla wielikiej śmiary, aby tego nikt nie mnimał, iżby ku stawieniu rzeczono |
| A kiedyż przybliżał sie ku potoku, ... gdzież była skała wielika a pełna kamienia ostrego, a jako stąpali na doł, sepchnęli ji |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zstąpając.] |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako zstąpają.] |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako zstąpił.] |
| Jako Janusz nie stąpił na targ jinych kupcow Janowych na połdziewiąty grzywny za rolą i za żyto 1414 |
| Kto starszy jest stąpienim dostojeństwa, bądź jako sługa przez wieliką śmiarę (Luc 22, 26) |
| Jako ja mam u Zbroszka tędy stegny wieczne 1417 |
| w błędnym rozumieniu łac. Pila nomen proprium jako pila appellativum: |
| Jako ot Staszka nie wyjeli... ci co Cibka pożgli 1396 |
| Jako Zacharyjasz... nie rzekł Jaszewi, aby ji chciał schować ku pożedze dobrze przeciwo Bieniakowi 1422 |
| 'dawać coś komuś pod warunkiem zwrotu tej samej rzeczy lub rzeczy tego samego gatunku, ilości i jakości, aliquid alicui mutuari': czegoś: |
| 3. w zdaniu nadrzędnym służy jako odpowiednik zdania pobocznego: a. zdania podmiotowego: |
| Jako kędy jadę, to jadę wierną starą granicą, a co jadę, to jest me na prawo abo na lewo 1423 |
| Gdyż sam nie może być k temu, to polecił przed sądem swemu opiekaldnikowi, aby to dał jako on sam tedy wywołać |
| Jako Sędek nie ukradł Nowkowi grzywny z toboły 1391 |
| Niewinny jestem ja te krwie tego prawego człowieka, ale głos wasz wołający wylewa tę krew niewinną. Wy wiedzcie, toczusz wasz uczynek objawion będzie, jako i teraz jest XV p. post. |
| 'dać, przekazać coś komuś pod warunkiem zwrotu tej samej rzeczy lub rzeczy tego samego gatunku, ilości i jakości, aliquid alicui mutuari': |
| 'wziąć coś od kogoś pod warunkiem zwrotu tej samej rzeczy lub rzeczy tego samego gatunku, ilości i jakości, aliquid ab aliquo mutuari': |
| Jako Stanisław Koleński nie pożył Janowa Gołaszyńskiego dziedzicstwa... po jego śmierci 1405 |
| Jako Maciek nie kradł s Plewkami... ani s nimi pożywal kradzionych rzeczy 1427 |
| Jako Niemir nie miał nigdy dziecięcia w opiekaniu ani mu stracił czterdzieści grzywien 1420 |
| Jako mnie Mściszek stracił swą westczą pięć grzywien 1403 |
| ~ Może należy czytać stradzą. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako stradzą.] |
| Jako Jan gotow był swe pieniądze s Piotrkiem wyciędzać, a Piotrek mu nie chciał k temu pomagać 1405 |
| Jako cso Jan żałował na Święszka, to jest cso mu przeorał granicę i pczoły wyłaźbił 1411 |
| Jako pan Janusz... nie wyłączył dobytka paniej Katarzyny ze trzody 1428 |
| Jako Mirosław... nie wyłowił nocn[i]ą rzeczą Abramowi ryb z jego stawu za pięć grzywien 1416 |
| 1. 'centum': a. jako liczebnik jednoczłonowy: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| O temci ta to jest ewanjelija święta, jaż przeto na dzień Wszech Świętych położona, eże każdy s nich tako bydlił, jako tuta wyłożył pan Jesus Krystus i nauczył XV med. |
| Przystęp ku prawom... wykłada się tako, jako na początku tych ksiąg stoi po polsku wyłożono |
| 2. w zdaniu nadrzędnym służy jako odpowiednik zdania pobocznego: a. czasowego 'wtedy, to, tunc'; |
| Święty Piotr... jako począł tonąć (cum coepisset mergi Mat 14, 30), zawołał rzekąc: „Gospodnie, zbaw mie!” |
| Jako Jan łowił na tej toni gwałtem 1406 |
| Jako pan... Prusimski wlek tonie na jezierze Popowskie Tonie mocą a gwałtem 1417 |
| Jako m[y]nie ten kmieć, Wociech s Koszkowa, nie dał owce dzielnie..., ani s mą wolą wyciągnął s dziedziny 1427 |
| 'narzędzie tnące osadzone na drewnianej rękojeści, służące do ścinania, rąbania bądź obrabiania drzewa, używane też jako broń, securis': |
| Jako jest Piotr kmieć jęt na wtorki po pirzwem rękojemstwie i kłodowan, a już był wycirzpiał wszytko prawo 1428 |
| Jako cso uczynił Wojsław Symoni, to uczynił za jego początkiem, eż jest siedzę w karczmie jego jinym ludziem pieniądze brał i nań stołkiem uderzył 1418 |
| w błędnym rozumieniu łac. convicior jako convinco: |
| Oto uciekajcie przed świętym krzyżem strony, wicięża jako lew z rodzaju żydowskiego |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako wym[yeny]ując.] |
| Jako Piotr... nie pożegł księdzu... stoga siana 1418 |
| Jako wierdunki w Skoroszewie nie przysłuchały ani przydany tamo ku kaple ot czterdzieści lat, ale przysłuchają ku stołu biskupiemu 1407 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako skruszając.] |
| Będzie żywot twoj jako straszydło przed tobą (quasi pendens ante te). Lękać się będziesz we dnie i w nocy |
| Częstokroć się przygadza, iż niektorzy z ślachatnego rodu pochodząc, jako strawce swej czci i sławętności (veluti prodigi honoris et famae ipsorum), złodziejstwa abo łotrowstwa poczyniwszy, bywają zbiegi krolewstwa naszego |
| Jako przyszedł ten syn twoj, ktory strawił swe imienie (qui devoravit substantiam suam Luc 15, 30) ze złymi niewiastami, zabiłeś jemu cielę tłuste |
| Jako Bodzęta strawnych i pożyczonych p<ieni>ędzy quatuor marcas cum septem grossis jest jej winowat 1405 |
| Jako Potencyja ręczyła Jędrzychowi za swą ciotkę za wyclenie dziedziny Morawcewo 1400 |
| Jako [pan] Bieniak z Olbrachtem nie wymiotał gwałtem panie Jagnieszki z domu 1417 |
| O tem, jako miły... Jesus... żałował stracenia Judaszowa |
| [W wydaniu Kazań gnieźnieńskich wyraz hasłowy odczytano jako wymowkę.] |
| Jako kiedy Jędrzych przedał Ozepowi dziedzinę a nie wymowił parow, cso je Ozep osiał w oziminach 1401 |
| Jako Mikołaj Katarzynie strącił podwi<j>kę z je głowy swą ręką 1415 |
| Jako Paszek nie strącił tej ośmi grzywien pieniędzy długu ani mi jich zapłacił 1412 |
| 'zaskarżyć, zakwestionować wyrok sądowy jako niewłaściwy, niezgodny z prawem, (sententiam iudicum) ratam, iustam esse negare': |
| Jako Janusz co wziął u Paszka brog żyta, to mu jest za to dosyć wyczynił, iż mu dwadzieścia grzywien szkody otpuścił 1415 |
| Oczyścię ostatki domu Jeroboamowa, jako wyczyściają gnoj (sicut mundari solet fimus) aż do czystoty |
| Jako ten kopiec, cso Janusz oń żałował, tego mu wszytka pięć bracie nie wydała 1413 |
| Jako to cso kantorowemu towarzyszewi pobrano rzeczy, tych Piotrsaz użyt[e]ka nie ma 1391 |
| 2. w zdaniu nadrzędnym służy jako odpowiednik zdania pobocznego 'to, to wtedy, tunc: a. zdania czasowego: |
| Mało-li na tem wszytkiem, toż gotow ukazać na to szwytko sześcią panicow, jako wasze prawo najdzie 1423 |
| w zdaniu nadrzędnym służy jako odpowiednik zdania pobocznego przyzwalającego: |
| Jako ja to [...], ośmi[h] kłod soli [...] i drugą z trawtami [...] uszkodziłeś 1473 |
| Jako Marcin nie brał Piotrowa żyta, ani trawy siekł, ani tego użytka ma 1398 |
| Jako Mikołaj... zajął konie i z wozem na łące przy sienie, ale nie w lesie, a trawa na wozie leżała 1420 |
| Jako Janusz ani jego syn nie kazał na potrzeby młynne wydać piąci grzywien 1407 |
| Jako Anna... oćcem s imienia Michałowa wydana 1471 |
| Woźny aczby wydał jinaczej przysięgę świadkom (si... aliter... diceret testibus, Sul 63: gdyby... woźny, jinako rotę przysięgi mowił świadkom), niż jako mu będzie przykazano..., tedy ma być słożon |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako mogłby naleźć.] |
| Jako do Nastczyna domu nie wyniesiono dwunacie kop żyta 1416 |
| Jako ten list, cso ji Lisek dał na się Poznańskiemu (sc. panu), ten wyszedł... s jego wiedzenim, a nie wydał go Poznański potajemno 1420 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako roztargajmy.] |
| ~ Może błąd pisarski zamiast czesznye, tj. cześnie. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako cześnie.] |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako skut<ecz>nie.] |
| Jako miły Krystus wiązan żelaznymi wrzeciądzmi, aby sie pismo wypeł<niło> |
| Jako orał swe trawniki Hynkowskie, ale nie Bogunowy 1398 |
| Tegodla kiedy czynisz jamużnę, nie daj przed sobą trębić (noli tuba canere ante te Mat 6, 2), jako czynią licemiernicy |
| Bądźcie mądrzy jako wężowie... Ale bojcie sie od ludzi, boć was będą wydawać w ich radach (tradent enim vos in conciliis Mat 10, 17) i będą biczować w ich synagogach |
| O tem, jako są krzywe świadectwa wydawali, a nawięcej dwa świadki |
| w błędnym rozumieniu łac. larus 'jakiś ptak' jako luter 'wydra': |
| Pobije Pan Bog dom israhelski, jako się rusza treść (arundo) w wodzie |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wydupnieją.] |
| Jako [ksiądz] Mikołaj ma czwartą część wydzieloną w Ziemlina dziedzinie 1401 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako udziełano.] |
| Jako księdza Klimęta i Paszka... Kuczyny i Przyborowo jest prawa oćczyzna i podług ziemskiego prawa ją za trzy lata wydzirżeli (var. Piek VI 307: wydzirżyli) 1406 |
| Jako Jędrzej... wydzierżał trzydzieści lat dziedzinę Przesiekę [na jed] na jedna rękę pokojno 1428 |
| Jako Mikołaj nie zgubił Wojciechowi troje skota w jego oczrzedzi 1405 |
| Obleczeni bądźcie sromotą, ktorzy mi uwłaczają i odzieni bądźcie jako trojną (sicut diploide, Fl: sowitym płaszczem) sromotą swoją |
| Jakom ja Paszka... obsyłał panicy, aby przysłuchał skazania pirzwie, niżlim swe prawo wydzierżał jako sędzia o Pawła 1425 |
| Jako Dzierżek nie dał Staszkowi łąki na wydzierżenie do piąci lat, a nie wziął mu je we dwa lata do wydzierżenia 1421 |
| Jako mnie Paweł miał zapłacić kopę na Świętą Trojcę 1435 |
| Jako Jadwiga dała Jaszkowi wolne siedzenie a w tem jej zastawnik jemu wadzi i wygania ji z tego siedzenia 1401 |
| Jako Jakusz wygnał Jaszkowego zastawnika s jego domu 1405 |
| w błędnym rozumieniu łac. exsultant jako exsulant: |
| Jako Piotraszowym wygnanim chąsiebną [s]rzeczą nie zginęło Piechnie [s]rzeczy za poł grzywny 1408 |
| Przychodnie abo goście, abo wygnańce (SKJ I 83: proszę jako przychodniow, pielgrzymow albo gości; obsecro vos tamquam advenas et peregrinos abstinere vos a carnalibus desideriis I Pet 2, 11) 1449 |
| Jako prawie Sułek (a. Sulek) wygonu al. ściegien ... bronił Mikołajowi i jego ludziem 1423 |
| Zdali mu imię Jesus, jako był przez anjoła wezwany (quod vocatum est ab angelo Luc 2, 21) |
| Jako Staszek nie ślubował Mikołajewi zapłacić połowicę strawy, cso by Mikołaj strawił wygrani[ja]czaję dziedzinę 1406 |
| w błędnym tłumaczeniu łac. revocare jako wezwać zam. przywieźć: |
| <Jako Mś>czislaw ne vigal Szekirek (leg. z Siekirek) i ne bral <Mści>gnewa 1389 |
| Jako ten Ptasznik wyjał s mego domu na mem wozie, na mych koniech 1413 |
| Jako kiedy zastawiał Palędzie Mikołajewi de Wysoka, tedy wy<j>mował Przecsławską łąkę 1404 |
| *Wiesielił sie (sc. bog) jako obrzym na bieżenie drogi. Od wirzchniego nieba wyście jego (egressio eius) |
| Położyli są znamiona swa znamiona, a nie poznali są jako w wyściu (Puł: na wychodzie) na wysoce (in exitu super summum) |
| Jako miły Krystus był jęt i związan bardzo trudno |
| Jako pani Zofka pirzwiej z niemiecskiego prawa wyszła, niżli ją wojt prawem nagabał niemiecskim 1420 |
| Usłyszą słowa moja, bo przemogły, jako tuk <ziemie> wyszła są na ziemię (sicut crassitudo terrae erupta est super terram) |
| Jako ta pięćdziesiąt grzywien nie wyszła s Jakubowy oćczyzny..., ale wyszły ot Katarzyny 1415 |
| Jako mir wyszedł Bobłosowi i jego towarzyszem, tako jich Stog nie chował 1402 |
| Oto ja... przystępuję do Syna twego... jako umarły do żywota trwałego XV ex. |
| (w błędnym rozumieniu pory dnia jako strony świata): |
| Uciekajcie przed świętym krzyżem strony (fugite partes adversae), wicięża jako lew z rodzaju żydowskiego |
| Jako ten list sprawiedliwie wyszed<ł> Paszkowi ot Piotrasza 1411 |
| Szyban nie zalubił sę Stachnie prawa dzupecz, tako jako w ten czas, kiedy nań ot niej (?) poczęto żałować na *prozwem, ale się zalubił podług ziemskiego prawa czupecz 1403 |
| Jako trzcina ut arundo XV p. pr. |
| Jako Jarpanowi Marcin z Trojanem ręczyli są dziewięć grzywien: kiedyby mu trzeba jich, tedyby mu je byli mieli dać 1398 |
| Cribrare trzebić aut podsiewać (satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum Luc 22, 31, Rozm 559: jako czyścią pszenicę) ca 1470 |
| Jako Jan... nie dał wyorać sta i ośmidziesiąt zagonow na trzebini (war. ib. na trzebini) Borkowi 1423 |
| Jako Laurencius nie składał dwa roki, a na trzeci rok postawił swoj<e> ręko<j>mie 1405 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| 'jednostka monetarna równa trzem denarom, czyli jednej szóstej grosza, tu jako określenie monety niewielkiej wartości, pecunia valoris trium denariorum, id est sexta pars grossi, hoc loco de pecunia parvi valoris': |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako Stanisław miał smowę s Mikołajem dawać trzecinę z Przetoczna 1407 |
| Jako żelazo trze a skraca wszytki rzeczy (quomodo ferrum comminuit et domat omnia), tak stroskoce ty wszytki rzeczy a zetrze |
| Weźmi makuch linum i *trze go długo w doniczce..., aliż będzie jako maść XV p. post. |
| Frącek jachał se cztyrmi tako dobrymi jako sam, a se trzemi podlejszymi na Niczkowę dziedzinę gwałtem 1406 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wmyrzacz.] |
| Jakom ya nye kazal ssobye kmeczem gych robycz gwaltem anym gych vmnyeyschil w robothach yako pol kopy 1487 |
| Jakom ya nye poszyathl szyedlyszka, ogroda na ymyenyv na Puchalach w vyaszanyv w ych thamo, gdzye gye prauo wvyąszalo podla kxang szyemszkych, y thamo na thym tho wwyaszanyv drew w lyeszye nye rambya gwalthem anym gych wmnyegyszyl w vszythczech w vaszchnoszczyako (leg. w ważności jako) kopa groszy 1479 |
| Jakom... nye wnyosl syą w then dom shamoczwarth..., gdzye yą yey mąsch szosthawyl... anym them wnyesyenym vmnyeysyl yey wasnosczy (leg. w ważności) yako dwye kopye grossj 1491 |
| w błędnym rozumieniu wieloznacznego łac. aurugo 'żółtaczka' jako 'śnieć': |
| Jako Piotr nie śniadł świnie Mikołajewy 1418 |
| Chceli ją zastawić, tako iż chce na ten czas zapłacić, jako prawo nalazło, w tym musi mieć dosyć podług prawa |
| Jako moj synowiec rodzony... nie wyszetszy s mego domu... ani zabił gwałtem Andrzejowego człowieka... w jego domu na pościeli we śpiączki 1471 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako <u>śpieszmy.] |
| To, cso pirwej po klętem trzy dni nie śpiewano, to wzłamujemy, ale jako rychło klęty wyjedzie, tako ma być śpiewano (divina licite resumantur) |
| Jako Żydowie w Wieliką Środę... domowili, iże mieli ubić miłego Jesusa |
| Wierzyć też temu mamy, iże był przyjął (sc. szatan) człowieka formę na sie..., bo jako minią, iż był w duchownej albo we mn[n]iskiej postawie przyszedł |
| Wszytcy ludzie..., tako dobrze świetszczy jako duchowni, ch<c>ąć oni tego, abyć jim ludzie cześć i chwałę czynili |
| Jako... Albartus archidiaconus uczynił dosyć za pana Więceńcego Radziemskiego duszę kaplicy 1402 |
| Tego na cię żałuję, <eż>eś przyjał we dwudziestu we trzech tako dobrych jako sam 1399 |
| Jako pan Zdunowski lista nie ma... ani jego ukazował przed panicem 1427 |
| Jako ta część.., ta mu (sc. Biernatowi) za służbę nie dana ani je lat wydzierżal podług ziemskiego układu 1421 |
| Jako się mnie Anna podwiązała zapłacić ziemskiego układu za Niedziałka 1445 |
| Jako Piotrasz Gol[e]ski nie obsyłał rękojm Sędziwojewych mimo ziemski układ 1412 |
| Ty to strony... w nas... spuściły i poślubiły, jako w jadnacza ślubionego, ufalcę, skazacza i przyjacielskiego układacza (in... definitorem seu amicabilem compositorem, Dział 3: na rozgodźcę, ufalacza i jednacza przyjętego) |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako wkopawszy.] |
| ~Błąd w przekładzie tekstu czeskiego. [W Bibliotece zabytków fragment: cy z ukraynyey odczytany jako cizukrajniej.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako ukrocim.] |
| Jako Szczepan miał mi płacić trzy grzywny w rok 1387 |
| Jako Andreas poruszył trzy kopy lnu, nie maję prawa pod trzemi grzywnami zakładu 1386 |
| Jako Wyszak trzymał z pokojem trzy ślady in Sepiny trzydzieście lata i trzy miesięcy 1403 |
| Jako na połowicy młyna rudskiego Mikołaj... jima siedmdziesiąt grzywien nad tę trzydzieści, cso Lenart wyznał 1408 |
| 2. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: a. głównego: |
| Jako mi Staszek, Bodzęta, Jan, Przybek pobrali bydła za trzydzieści i sto grzywien 1391 |
| Jako Ramsz uderzył Macieja trzykroć w lice 1397 |
| Jako Jutka nie pożęła na Janowem ukupieniu żyta 1423 |
| Jako letni łow na j<e>zierze Lednicy przysłuchał i trzymał ku Gorze Mikołajewej 1403 |
| Kto czystotę miłuje, ten sie trzyma ku wszelkiej nieczystocie jako owca przeciwko wilkowi |
| Jako Jakub nie trzymał ani używał łąki za Tworzyjanowa trzymania 1394 |
| 'przedsmak, próbka tego, co ma nastąpić, specimen, signum eius rei, quae fiet': [może ekstaza jako przedsmak niebiańskiego szczęścia. por. M. Karpluk, Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Kraków 2001, s. 254.] |
| K temu głosu ony obrazy ożywą, przemieniwszy sie w ptaki, i ulecą jako płoszani (sicut evolare solent aves, cum fugantur) |
| Jako błoto ulic (platearum) zgładzę je |
| w błędnym przekładzie dwuznacznego łacińskiego vicus jako 'ulica' zamiast 'wieś': |
| w błędnym przekładzie łacińskiego viculus 'wioska' jako vicus 'uliczka': |
| 'służący jako ul, qui alvei vice fungitur': |
| liczebnik porządkowy 'trzechsetny, trecentesimus': jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| jako składnik liczebnika porządkowego wieloczłonowego: |
| Jako mnie tu Staszek w mem zagrodził 1402 |
| Bo tysiąc lat przed oczyma twojima jako dzień wczorajszy jenże pominął, a stroże (custodia, Puł: stroża) w nocy |
| Jako Mikołaj Wierzenicski nie żdżył... Mikołajewi s Gwiazdowa [ya] imienia..., ale cso szkody ma (sc. Mikołaj?), tegodla cso sie struło [tego], iże tego brać nie chciał 1423 |
| Jako Jędrzej... jest... klenotu Ćwiekowie, ktorzy noszą biały szczyt a czarny strych (a. sztrych) przezeń |
| K temu Samuel rzecze: Jako twoj miecz uczynił żony przez dzieci, takież... będzie mać twa. A tu (et) ji natychmiast Samuel na kęsy rozsiekł |
| Wyszła jest jako od tuka (ex adipe) lichota jich |
| Jako tuk wyszła są na ziemię (sicut crassitudo terrae erupta est super terram), rozsuty są wszytki kości nasze podług piekła |
| 'bulwy korzeniowe wilca turbitowego, używane jako lek przeczyszczający, radix Ipomoeae turpethi R. Br. stomacho purgando usurpatus': |
| Jako Jęd<r>zej nie ułapił sokoła ani żdżył 1424 |
| Ktory by jadł kwaszony (sc. chleb), zginie dusza jego z zboru izrahelskiego tako z przychodniow jako turodzicow w ziemi (tam de indigenis terrae) |
| O tem, jako łanie i turze (bubalae) dawały sie doić, chciąc dać pokarm Jesukrystowi |
| Jako cso Mikołaj pokazował i łaźbił pczoły, to jest ułaźbił w swej zastawie 1406 |
| Jako mnie Falęta tuta <w>ziął, gdzie vel ubi mi otpuścił 1424 |
| Jako dziecięciu wyszła lata mimo ziemskie ułożenie 1407 |
| Twarda pokuta ale rozumna jest jako na wrzod... twarda a ostra maść XV med. |
| Gdy powstał (sc. Jesus) od umarłych (cum ergo resurrexisset a mortuis Jo 2, 22, Rozm 211: jako zmartwychwstał) wspamiętali są zwolenicy jego, iże to mowił |
| Gdyż rzeczy umarłe (negotia mortua et finita, Sul 38: rzeczy umorzene a dokonane) trudno wzbudzić, jako minęłe na wstecz obrocić |
| Jako Dzierżka nie wzięła po umarłe ręce dziesiąci grzywien pieniędzy *Stanislaowi 1411 |
| Jako pan Piotr posłał dziewięć panicow... na dziedzi[z]nę paniej Margorzaty i zajęli jej... skota i owiec... i gnali na Międzyrzecz na ćwirdzą krolewską 1413 |
| Jako mi pan Brześćski nie dał mi schować pancerza anim go dał schować synowi swemu w swą twierdzą 1423 |
| Jako Mikołaj nie przylubił smowy, cso Jan umawiał od Sędziwoja 1404 |
| Jako Mikoł<aj> z Wawrzyńcem nie umawiał ni jednej umo<wy>, by mieli puścić na przyjaciele 1399 |
| Jako pan Sątocski umawiał z Oczęsławem, iż cso by poprzysiągł Oczęsław, to by mu ten kmieć miał zapłacić 1402 |
| Kiedy mnich na koniu skacze, nie weźrzałby na nalepsze kołacze, umaże się jako wiła, a wżdy mu ta rzecz barzo miła |
| Jako Paszek stawiał Bogusława przed biskupem tydzień po obesłaniu 1404 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako nieumęczon. Cytat ilustruje też hasło nieumęczon w Sstp.] |
| Jako Sędziwoj recepit pecuniam swe prawe, jeż sie nie tykały Dzierżkowa rękojemstwa, ale swe prawe pieniądze 1405 |
| Jako Ubysław Janowi i jego braci nie rozorał trzy kopcow i granic ani kołow tykał na jich 1411 |
| [J. Woronczak odczytuje wyraz hasłowy jako u miary.] |
| Szafraniec nie ma otbywać żadną dawnością ziemską, jedno otpowiedać, jako nalepi humie 1444 |
| Jako Stanisław ma tele szkody o niezapłacenie siedmidziesiąt a pięci grzywien 1426 |
| Jeże Przedpełk przybiegł na Janowę gospodę samoosm z tako dobrymi jako sam a z tele podlejsz<y>mi i uczynił jemu gwałt 1422 |
| Jako Hanka nie wzięła wyszej dziewięćnac<ie> grzywien jedno tele, jele siostry wzięły 1407 |
| w błędnym rozumieniu łac. demoliri 'burzyć, niszczyć' jako mollire 'zmiękczyć, uczynić miękkim': |
| Jako wiele chromoty albo ran, tako wiele tych zapłat, a wojt<o>wi telekroć (OrtOssol 33, 2: tylekroć) ośm szelągow pieniędzy jidących |
| Iże Zborowski... ze dwiemanać tako dobrych jako sam pomocnikow a tyleż podlejsz<ych> siedm ran krwawych Mikołajowi zadał 1428 |
| Ktorym obyczajem mają być karani bracia niekarni i też jako mają być wypędzeni (de fratribus... expellendis) 1484 |
| Bo dokąd poruszacie sie na człowieka? Zabijacie sie wszystcy wy jako ścienie nakłonionej i ogrodzeniu wypędzonemu (maceriae depulsae, Puł: odrzuconemu) |
| Toć lud... jako lew... nie ulęże, dojąd nie pożrze plonu a zabitych krew wypije (donec... occisorum sanguinem bibat) |
| Jako co kazał Marszelewski we księgi pisać i z ksiąg wypis dać..., to uczynił s moim wiedzenim 1414 |
| Bo jako mowi mistrz skutk[u]ow wypisnych, iże otcowie święci, będąc w mękach ciemnic piekielnych, poczuli są swoje wybawienie XV p. post. |
| Mysmy, jako wiecie, wykupili *waszę bracią Żydy, jiż byli przedani poganom podle możenia naszego, przeto wy *przedawacie bracią naszę, a my je będziem wypłacać (redimemus eos)? |
| Jako mnie Szczepan zapisem uszkodził a jam ji jemu z pełna wypłacił 1426 |
| Jako jest pan Hinczka wypłacił za Bartosza i za Janusza ten list 1407 |
| ~ Mamotrekt czeski błędnie odczytał łac. thyinum jako thimianum, za nim poszedł MamLub. |
| ~ Zapewne corruptum pro upominać. [Wydawcy rot odczytują fragment vmouil s Yessztem jako umowił sie s tem.] |
| Przeto apostołow nie dbali, iże im nie tako jawno kazali, jako im Krystus jawnie ich grzechy wypowiedał |
| Jako Janek nie wypożyczał u Stana za sześć grzywien żyta 1398 |
| Jako Mroczek u mej żony wypożyczył pirścienia za kopę 1436 |
| Jako Jagnieszka Zofce, sw<e> dziewce, wydała siedlisko w Sowinie... za jej wyprawę 1406 |
| Jako cso pan Miłaj wręczył Budziłowskiego do pana Wojciecha, s tego ji wyprawiał czyniąc zapłatę 1426 |
| Jako Stanisław Gowarzewski wręczył Stanisława Słapa (a. Szłapa) przeciw Janowi Komornickiemu, iże jego żona... miała swoj list stary wianny słomić a nowym jej listem miał świadać przed panem starostą 1425 |
| Jako to świadczam, iże Sędziwoj nie kazał zabić Mikołaja swym ludziem 1403 |
| Jako ja Margorzaty... z domu jego (sc. Stanisława) nie odwiodł... anim listow świadczących, mieniąc ją być umarłą, nie przyniosł 1473 |
| 'nauka Chrystusowa jako przeciwstawienie mozaizmowi, tj. staremu zakonowi, praecepta Christi mosaismo, qui dicitur, id est veteri testamento opposita': |
| Jako mię ręczył Szczepan we trzy grzywny, tego mię nie wyprawił 1397 |
| Jako Jakub wyprawił Sieciecha ot Wojciecha z rękojemstwa siedminaście grzywien 1402 |
| Jako Filip Andrzejewi dawał w czas pieniądze, ... by się z[y] Żydow wyprawił, a za jinę mu szkodę nie ręczył 1411 |
| Jako Mikołaj wyprawił o odzienie swego rękojmią, o-cz ji był wręczył 1398 |
| Aże Dobek Bodzeniewi podług smowy nie wyprawił siedlisk jako mu ślubił 1399 |
| Jako Jarosława wyprawiła zastawę od zastawnika 1412 |
| Jako Mikołaj ręczył Marcinowi wyprawić [list] wypis s k<s>ąg wiekuisty na dziedzistwo 1415 |
| Jako Markusz... wyprawił list; tym to listem zawadził świadkom, iż nie przysięgli 1413 |
| Jako parobcy wyprzęgali moj koń, tako sie wy[e]rwie... i rzucił sie od swej świerzepy na jego koń |
| Jako Więceńc Kuranowski nas nie wabił ku obliczaniu do[p]bytka, kiedy nam nasz dobytek wypuszczał 1424 |
| Cso jest Mikołaj posiekł łąkę, to jest posiekł, iże mu zastawiono; i jest w trzymaniu tako długo, jako jego listy mowią, nie wypuszczając 1418 |
| Jako Mikołaj wypuścił kapłana Wawrzyńcowi, jego miał przeciw jemu stawić 1407 |
| Jako Andrzej Macieja z ziemskiego prawa wypuścił 1428 |
| Jako mnie Wszebor wypuścił Marcina wolno przed świętem Marcinem 1413 |
| w błędnym tłumaczeniu łacińskiego emungere 'oczyścić nos ze śluzu' jako emingere 'wypuścić mocz': |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wypisać.] |
| Jako Bienak nie wyrąbał zamkow gwałtem Jakuszewych 1399 |
| Jako Tomisław wyrębił gaj *Jaroslaowy 1389 |
| Jako kaźnią Niedominej gwałtem siłą wyrąbili jej ludzie pięćdziesiąt woz chrosta 1399 |
| Jako w lesiech drew siekirami wyrąbili (Puł: wyrąbali) drzwi jego (exciderunt ianuas eius) |
| Jako mnie Jan nie dał okien wyrębić ani drzwi czynić, aliżby izba była gotowa 1429 |
| Jako Wirzbięta... ciądzał Piotra... w s<wy>m gaju o wyrąbienie dwu dębu 1403 |
| Jako Wojciech wyręczył u Mikołaja dobytek... na pirzwe poroczki 1398 |
| Wsz<y>tko tako dobre jako dwadzieścia grzywien po umarłej ręce str[z]yja je<j> rodzonego 1435 |
| Jako pan Bartosz... tych ludzi, co jego stryka zabili, nie pożądał w kłodę wsadzenia 1427 |
| Jako Ożep jest stryny brat rodzony 1427 |
| Jako Klimont jest nasz brat stryjny, naszej krwie, jednej dzielnice, naszego klejnota i zawołania 1408 |
| 'mille': a. jako liczebnik jednoczłonowy: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen. |
| b. jako składnik liczebnika wieloczłonowego: aa. głównego: aaa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| jako składnik liczebnika ułamkowego: połdrugiego sta tysiącow 'półtorasta tysiący, centum quinquaginta milia': |
| Jako ty dwie ranie, cso je woźny oglądał u m<n>ie, ty mi Piotr dał 1419 |
| Jako mię Jurga słal do Piotrasza..., by mu... prawa pomogł, a on nie chciał a u niegom ji w domu widział 1409 |
| Jako Bodzęta miał u Piotrka młyn w zastawie 1387 |
| wymienia osobę, ze względu na którą się coś dzieje, włączoną w jakąś czynność prawną jako poręczyciel, świadek itp. 'wobec kogoś, na rzecz kogoś, coram aliquo, alicui commodo': |
| Jako parobcy wyprzęgali moj koń, tako sie wy[e]rwie u poganiacza |
| Jako Michał żądał u Paszka kobyły na ręki 1391 |
| [Według Biblioteki zabytków... wyraz hasłowy należy czytać jako obrońca.] |
| Jakosmy wyszszego posagu Dzichnie 8 marcas wyrządnego nie ręczyli, niż jako Katerzynie 1405 |
| Jako Chocimir po wykupieniu dziedziny wyrządził sobie żyto snopowe podnie<ś>ć 1415 |
| Jako Machna samoczwarta przyszła i wyrzucała Machnę z jej domu i jej rzeczy 1411 |
| 'wykusz mogący służyć jako strzelnica, crepido muri sagittis vel globis catapulta emittendis apta': |
| Bądźcie jako siano strzeszne (faenum tectorum) |
| w niewłaściwym tłumaczeniu wieloznacznego łac scatere jako 'tryskać' zam. 'być pełnym, roić się': |
| 'trzymać, posiadać jako własność, aliquid suum tenere, habere': |
| Jako Wirzchosławina matka była w strzymaniu tej rolej do swego żywota 1404 |
| Przystępuję do syna twego..., jako pragnący do studnice żywota wiecznego |
| Ale jako złe duchy chciał wyrzucić (cum a corporibus daemones eiecit), tako są wielikimi głosy wołali... przeciw synu bożemu |
| Tako wielki jest dziw rzeczy skażon[y]e naprawić, jako je znow stworzyć |
| Jako to świadczę, iże Miroszek Nieproszewski nie dał tknąć ośmidziesiąt stykolcew i ośmi soch na dworze, dzie ('gdzie') i Bodzęta prawo ma 1428 |
| Jako Mikołaj nie wziął [sze] sześci kmiot panie Jagnieszce ani ty (war. ib.: tych) sześć kmiot wysadzono z je wolwarku, a ty kmiecie siedzą s syrowego korzenia mimo czterdzieści lat, ani tego wolwarku nics ujął 1421 |
| Jako ty sześć kmieciew, cso ma pan Jił na nie przysądny list w Golinie, siedzą na sześci śledziech, ktore ślady są s syrowa korzenia ot czterdzieści lat wysadzony 1423 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wiszące.] |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako wyszła.] |
| Nie ostanieli kto we mnie, będzie wyrzucon na dwor jako rozga, ktora wyschnie (arescet Jo 15, 6) |
| Jako ten człowiek nie wyszedł dobrowolnie ode mnie [pana Tomisława wysiedziaw], wysiedziawszy ziemski układ, będąc w mojem dzierżeniu, i wysiedział rok kromie gabania 1438 |
| Jakom tego człowieka nigdzie u żadnego pana nie wiedział, sześci niedziel wysiedziawszy [kiedy mi sbieżał] jako mi zbieżał 1424 |
| Jako Mikołaj nie wysiepnął Rozmanowi gwałtem przeprzanego (sc. listu?) w pięćdziesiąt grzywien w Poznaniu na grodzie 1408 |
| Poleci li kto komu wołu... albo ktore koli bydło w strożą, a umrze..., a tego nikt nie widział; tako ma przysiąc, ... jako nie wysięgnął ręki swej (BZ: nie ściągnął ręki) na to bydło (quod non extenderit manum ad rem proximi sui Ex 22, 11), słowie iż jego nie uderzył XV p. post. |
| Bog wasz... odjął was z ręki faraonowej a przez wielikie znamiona wywiodł was przez morze jako po suchej ziemi |
| Jako ty kopce... są z prawem suty i z prawa wyszły 1415 |
| Jako mu winowaci ni grzywny długu sukiennego 1422 |
| Jako mnie Biernat nie pożyczył sukniej 1410 |
| Jako dziewięć grzywien, o ktore na mie pan Przedpełk żałował, summowany na Potarżycę i zapłacony 1427 |
| Jako nad wysłanie Jędrzejewo [wydał] dałeśḿ za część Gorzyc wyszej sześćnaście grzywien groszew 1420 |
| Takież małego jako wielikiego przesłyszcie... A jestli cso niesnadne się wam uźrzy, wznieście ku mnie, a ja wysłucham was (ego audiem) |
| 'służąc, coś uzyskać, otrzymać dzięki położonym zasługom, otrzymać jako nadanie za zasługi, aliquid servitio demerere, meritis accipere': |
| O tem, jako Piłat przyganiał Żydom a swarzył sie s nimi domawiając jim |
| ~ W błędnym rozumieniu łac. v. sg. m. altissime od przymiotnika altissimus jako superlatywu przysłówka alte. |
| 3. 'stojący w jakiejś hierarchii ponad innymi, nadrzędny, dignitate superior': a. (o Bogu, de Deo) 'nikomu niepodległy, nad całym światem panujący, wszechmocny, też jako tytuł nadawany Bogu oraz o atrybutach Boga, altissimus, omnipotens': |
| Jakosmy wyszszego posagu Dzichnie... nie ręczyli, niż jako Katerzynie 1405 |
| Eż Krzesław... posiekł gwałtem tako wiele, jako szesnacie pokosow wyszej granice 1418 |
| Jako Jakub stawiał trzy człowieki paniej Kietliczskiej i jej synu 1408 |
| Wszelki, ktory weźmie miecz..., będzie nad nim jako nad synem straconym |
| Jako moj mąż nie dał harnaszu swemu synowcewi 1412 |
| Jako Żydowka był rękojmią za swa synowięta, za Jędrzychowy dzieci 1404 |
| Odpowiedział im mily Jesus, jakoby poślednie miłosierdzie matce ukazując, i uronił słez, jako synowską miłość[ą] ukazując |
| Jako Jiwan wściągnął Piotrasza..., a on w ty czasy sypie i bierze owies na woz 1422 |
| Nie otbił szable jako dwadzieścia gr<oszy> ani jej u siebie mamy 1471 |
| Jako Margorzata Michałowych koni nie szacowała ani mu za nie sie szkoda stała 1407 |
| Jako tego pachołka, cośm ji jął o ucięcie Maciejewi ręki, ot tegom szacunku nie wziął anim go mą wolą puścił, ale mi uciekł przez mej wolej 1420 |
| 'siwizna (jako oznaka podeszłego wieku, starości), canities (ex qua aetas provecta, senectus cognoscitur)': |
| 'siwizna, siwy włos (jako oznaka podeszłego wieku, starości), canities, capillus canus (ex quo aetas provecta, senectus cognoscitur)': |
| 'pomarańczowy proszek z wysuszonych znamion słupka kwiatu szafranu służący głównie jako przyprawa, pulvis e floribus Croci sativi L. confectus, quo cibi condiuntur': |
| Źrzenica, ta była czarna, a około jej było jako zafirowo koło (nigra fuit oculorum interior pupilla, saphyrinus circulus) |
| Dał jednemu pięć funtow..., a trzeciemu jeden, każdem<u> podług jego mocy, jako na kiem ubaczył (Mat 25, 15) |
| Jako baranek niewinny... był uplwan, ubiczowan (sc. Jesus) |
| O tem, jako miły Krystus przed swą modlitwą widział ubiranie włodyk i szmer żydowski |
| Jakom ja wysze nie wziął piąci grzywien, kiedym przedał Maternie połowicę Krańska, anim wysze mi<a>ł wzdać, jedno jako pirzwa smowa była 1425 |
| Jako Śmichna nie wzięła źrzebca za tę dziesięć grzywien, cso wyszej jinym dziewkam dał za posag 1416 |
| Jako Hanka nie wzięła wyszej dziewiącinac<je> grzywien, jedno tele jele siostry wzięły 1407 |
| Iżem dał więcej wyszej pięćdziesiąt grzywien, niżli mi wyznano, jako starościn list omawia 1435 |
| Jako Szczepan stoję z Łodzskim w prawie szedł na jego prawą dziedzinę, połamał mu szczepy i gruszki potr<z>ąsł 1411 |
| 'miejsce położone wysoko nad ziemią, zwłaszcza jako miejsce uważane za siedzibę Boga, niebo, też przestworza, loca excelsa, caelum quod dei sedes creditur, aether': |
| Jako to siedlisko... wystało ziemski [uk]układ 1425 |
| Jako cso memu bratu zastawion koń, ten się wystał podług prawa 1402 |
| Jako u mnie Jan pancerz wymowił i na wystanem go jemu nie zastawiła 1411 |
| Jaco to świadczymy, iż ta pani Katarzyna nie występ<owa>ła z dzierżenia s tego, jako je list mieni 1415 |
| Maryja... wieliki smętek miała i ubrawszy sie we wdo<w>ie odzienie..., bo dokąd był Jozef żyw, chodziła jako tedy był zakon małżenkam chodzić |
| Jako Abram a Więceńc nie występowali z trzymania dwu śladu po... wyszciu przysądnego lista 1425 |
| Ja trzy strzały wypuszczę podle jego i wystrzelę (iaciam), jako bych zwykał strzelać ku celu |
| Jako Jarosława wyprawiła zastawę od zastawnika i wy[s]trzymała trzy lata, niż w prawo wstąpiła 1412 |
| Jako sąd kazał wściągnąć Jana wojta na grodzie, tedy pan Chwalęta wziął na niem i wyszocował pięć grzywien 1428 |
| Będzie jako drzewo, jeż szczepiono jest (plantatum est) podług ciekących wod |
| Zeschła jest jako szczerzupina (Fl: skorupina, R XXIV 379: skorupa) moc moja (aruit tamquam testa virtus mea) |
| Bądźcie jako siano strzeszne, jeż drzewiej niż je wytargają (priusquam evellatur, Puł: wytargną), zwiędnie |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako żądny.] |
| Jako Lutogniew uranił Ziemiętę... i szczyt jemu odjął 1400 |
| Jako Jędrzej... jest... po jego macierzy klenotu Ćwiekowie, ktorzy noszą biały szczyt a czarny sztrych przezeń 1422 |
| Jako Mikołaj nasz brat i nasz szczyt i naszego klejnota 1386 |
| Jako pan Jakub... dzierżał tę łąkę mimo trzy lata spokojem, a mieszczenina Marcina gwałtem nie wytrącił s dzierżania 1425 |
| Jako strzały w ręce mocnego, tako synowie wytrzęsionych (filii excusorum) |
| Jako Wyszak wytrzymał ten posag, iż go siostra nie gabała mimo dziesięć lat 1404 |
| Jakoż to pisze Święty Jan: przedtym gdzież ji (sc. Jesusa) chcieli (sc. Żydowie) uchować i uczynić krolem (ut raperent eum et facerent eum regem Jo 6, 15) |
| Jako ta kobyła, o ktorą żałował pan Miłaj na pana Mikołaja, ta... jest pana Mikołajewa, s jego stada i jego prawe uchowanie 1428 |
| Wyszedwszy niewierni licemiernicy uczynili radę przeciw miłemu Jesusowi, jakoby ji ('go') uchwacili [uchwacili] w mowie (ut caperent eum in sermone Mat 22, 15) a jako by ji zgubili |
| Obie stronie... o... członki... na nas spuścili, jakoby na rozgodźcę, ufalacza i jednacza przyjętego (tamquam in arbitrum compromissarium, arbitratorem, laudatorem, definitorem seu amicabilem compositorem Sul 3: jako w jadnacza ślubionego, ufalcę, skazacza i przyjacielskiego układacza), dawając... nam... moc, abysmy krom wszego sądu... podług naszej wolej ku statku przywiedli |
| Ty to strony... w nas... o członki... spuściły i poślubiły jako w jadnacza ślubionego, ufalcę, skazacza i przyjacielskiego układacza (tamquam in arbitrum compromissarium, arbitratorem, laudatorem, definitorem seu amicabilem compositorem, Dział 3: na rozgodźcę, ufalacza i jednacza przyjętego) dając... nam... moc, abychom mogli... na ty członki wyrzieć, ufalić a skazać, ujednać a urzędzić |
| Ten przepadł mieski wielkierz... albo jako ktory wielkierz od radziec... jest postawion i jawno uchwalon (nisi quod consules... alia arbitria desuper constituissent publice denuntiata, OrtOssol 34, 2: wywołan) |
| Dziewki <je>go gnany były łkające jako <go>łębice, szemrzące na swych <si>ercoch (murmurantes in cordibus suis) |
| J<e>szcze dwu lat ni miał (sc. Jesus), począł mowić spełna słowa wymawiając a nic nie zająkając, jako insze dzieci pirwej szepiecą, jedno poł słowa wymawiają (quia solent pueri primo titubando proferre vix dimidia verba detruncando), bo obyczaj jest dziecinny, iże wątpi<ą>c językiem szeplunią, ależ nawykną językiem słowa mowić |
| Jako Jan nie wytrzymał tej zastawy s pokojem trzech lat po śmierci jich matki 1401 |
| Jako Nitart nie dał trzech lat spokojno wytrzymać Kozłowskich oćcu o poł Niałku 1407 |
| 'srebrna moneta bita w Czechach, początkowo równa wartości 12 denarów, z czasem traktowana też jako miernik wartości, realizowanej przy pomocy innych monet, nummus argenteus in Bohemia cusus, initio valoris 12 denariorum, quo postea etiam pecunia aliis nummis solvenda computabatur': |
| Jako Mikołaj... zapłacił... dwie ście grzywien groszewych szyrokich 1420 |
| Nicolaus... zastawia połud<zi>ałek od słońca zachodu tako na trzy długo i tako szyroko, jako sam pola dzierżał 1478 |
| 1. 'szesnaście, sedecim' : a. jako liczebnik jednoczłonowy: aa. w składni rządu z liczonym rzeczownikiem w gen.: |
| Jako Ciechnowski... nie zajął sześcinaście wołow 1444 |
| Jako Bogatka przybieżaw na pana Maćkowo dzierżenie w s<z>eścinaćcie i wybił jęćca i Jankowi ranę dał 1392 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Wywiedzie (sc. Gospodzin) jako światłość prawdę twoję (educet... iustitiam tuam) |
| Wiesiele jich jako jego, jen żrze ubogiego na uchylu (in abscondito Hab 3, 14) |
| Jako csom wziął woz, tom uciądzał na swem, na prawem 1424 |
| Jako cso moj rządca uciądzał ty siekiry, to uciądzał na mem na prawem a ono rąbią 1424 |
| Tacy... jako pożeżce mają być sądzeni, a jakokole jich czci przez to nie bywa uciągniono (licet honori ipsorum per hoc minime derogetur), wżdy przewiciężeni |
| Bo złości moje weszły są na moję głowę i jako brzemię ciężkie uciążają mie (gravatae sunt super me, Fl: uciążyły sie są nade mną) |
| U sprawiedliwych sędzi nie ma... łaska przeważyć..., ale... sprawiedliwie skazanie każdemu mają uczynić..., by nie jako rozproszce swojej czci... przez łaskę abo przez dary cso czynili stronie drugiej na uciążenie (in gravamen) |
| Przebywacze tego miaśca przysięgą, jako winowaćca jąć nie mogli ani jemu przyczyny ucieczenia dali (nec occasionem effugiendi dederunt) |
| Jako ja to wiem, Elena nie ukradła u Anny sześciorga owiec 1444 |
| Chcą przed jemi uciekać jako przed nieprzyjacielem |
| Jako anjoł... kazał jemu (sc. Jozefowi) uciekać... do Eiptu (quod fugeret in Aegyptum) |
| 'naczynie, garniec na miód o wysokości sześciu piędzi, tj. ok. 1,20 m, używany jako jednostka miary daniny z miodu, vas altitudinis sex palmorum, i. e. circiter 1,20 m, quo mel asservabatur, mellis tributi loco solvendi mensura': |
| Padnie kalżdy na swą bracią jako boj<ow> uciekając (quasi bella fugientes) |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| 'sześćdziesiąt, sexaginta': jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| 'sescenti' 1. jako liczebnik jednoczłonowy: |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Odzienie cielne a śmianie ustne ukazują, cso w siercu jest, jako we śklenicy wszystko widzieć |
| Jako promień słoneczny przechodzi śćkło (SKJ V 259: sicut radius solis vitrum penetrat śkło przechodzi) a ono sie nie przełomi, takież żywot dziewiczy nie jest poruszon w urodzeniu jej płodu wielebnego |
| Wywiodł (Puł: w<y>wiodł) wodę z opoki (eduxit aquam de petra), i wywiodł jako rzeki wody (deduxit... aquas) |
| Jako Mikosz wywiodł się z Brylem z Gnieździeńskiego sądu do Rogoźna, a tam mu miał dosyć... uczynić 1400 |
| Jako pczoł dziedzin<n>ych z dziedziny nie wywiozła 1400 |
| Jako mi Chwalisław wziął imienia, co mi czyni grzywnę szkody 1401 |
| Jako cso Mikołaj... wziął szkody czterdzieści a sto i dwie grzywnie 1411 |
| Jako ludzie Mikołajewi... pasą łąki, żyto... i czynią mu szkodę 1401 |
| Jako Grzegorz... <br>ał swą ciążą, cso ją w swe szkodzie za<jął> 1408 |
| Jako mie Janusz słał do Kielca (a. Kiełcza), by przyjął ku zapłacie, dojąd sie szkoda nie stała 1391 |
| Jako tego pachołka, czośḿ ji jął o ucięcie Maciejewy ręki, ot tegom szacunku nie wziął 1420 |
| Podług tego, jako Bog wszechmogący okrasił ją (sc. Maryją)..., takież ją przyrodzoną nadobnością okrasił, iże jej ciało wieliką krasą ućcił (venustavit) |
| 'przyjąć jako zacnego o gościa, ugościć, poczęstować, aliquem hospitem honestum excipere, hospitio aliquem excipere, ad coenam invitare': |
| (jako tytuł dostojnika kościelnego, appelatio, qua qui dignitates ecclesiasticas adepti sunt, ornantur)': |
| Na lepsze tekstu zrozumienie ma być to wiedziano, eże byli mistrzewie, jako i dzisia są jich uczniewie, aczle dyjabeł mistrze pobrał XV med. |
| Jerusalem, jeż stawią jako miasto, jegoż uczęstwo albo dział (Puł: uczęstek) jego w niem (ut civitas, cuius participatio eius in idipsum) |
| Jeruzalem, jeż stawią jako <miasto>, jegoż uczęstek jego (Fl: uczęstwo albo dział jego) w Jeruzalem (ut civitas, cuius participatio eius in idipsum) |
| Płaszcze... <mają> mieci (sc. bracia)... rozporzyste... albo zszyte..., jako to słusza ku jich uczliwości (ut congruit honestati) 1484 |
| Jako [Świętosław] Michał wyznał się Święszkowi przed prawem i przeprosił go trzemi grz<y>wnami 1415 |
| Jako Mikołaj tego konia nie wyznał przed panicy, cso ji Wociech u niego ukazał 1409 |
| By nauczył książęta jego jako sam siebie a stare jego mądrości uczył (ut... prudentiam doceret) |
| Jako m<i> ten człowiek sbiegł ani nie uczyniw dosyć podle prawa, nie osadziwszy podla ziemskiego układu 1432 |
| Jako mnie nie [o]uczyniono dosyć o Kr[o]czonowo rękojemstwo za oborzne 1443 |
| Jako Mikosz... tam mu miał dosyć za jego koń... uczynić 1400 |
| jako(ć), jakoż: |
| Uczyni onym (fac illis, Puł: uczyń jim) jako Madyjan |
| Jako tuta Krystus mowi: Prze sprawiedliwość, to jest prze kaliżdą dobroć Boga dla uczynioną XV med. |
| Jako Wociech uczynił Janowi za dzie[n]sięć g<rzywien> szkody 1388 |
| Jako Budka... uczyniła zapłacenie przed Janem 1394 |
| Iże jako [jest] osobnie wszelką personę Boga i Pana wyznawać (Fl i Puł: poznawać) krześcijańską prawdą przypędzeni je<s>tesmy (deum et dominum confiteri... compellimur Ath 19) |
| O tem, jako miły Krystus przed swą modlitwą widział ubiranie włodyk i szmer żydowski |
| Jako Staszek szedł precz nie uczyniw ksieniej uprawizny 1386 |
| Jako Potencyja ręczyła Jędrzychowi za swą ciotkę za wyclenie dziedziny Morawcewo a tego mu nie uczyniła 1400 |
| Jako ksiądz Jan wyzwał mego człowieka kowala o podkowę w duchowne prawo 1447 |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wzywa.] |
| Jako brzytwa ostra uczynił jeś niewiarę (sicut novacula acuta fecisti dolum) |
| Uczyniło sie jest sierce moje jako wosk rozskwirający sie (factum est cor meum tamquam cera liquescens) |
| Jako czso Maciek był ręczył za Miczka, to w jednaniu prożno uczyniono u Więcsława 1399 |
| Jako twoj miecz uczynił żony przez dzieci (sicut fecit absque liberis mulieres), takież między żonami będzie mać twa |
| Szymunie, owa szatan... wyprosił, czusz umyślił, aby przełączył ciebie od wiary i uczyścił, jako czyścią pszenicę (ecce satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum Luc 22, 31) |
| w błędnym rozumieniu łacińskiego numerare 'włączyć, zaliczyć, uznać za coś' jako munerari 'obdarować': |
| Jako Ramsz uderzył Macieja trzykroć w lice i kopi<jim> w łeb 1397 |
| Jako Opacz nie uderzył odlew Jędrzeja po gębie 1402 |
| Jako Szczygieł zaszedł samowtor nocną rzeczą drogę Wawrzynowi i uderzył nań kopiczką 1407 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako od<w>racaj.] |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako ukrocony.] |
| W jego dziele dart chmiel i udarto go jako pięć grzywien 1424 |
| Euntes autem discipuli fecerunt, sicut precepit illis Ihus udziałali, jako przykazał jim Jezus (Mat 21, 6) XV p. post. |
| Może trzeba rektyfikować na wzdzalvge, tj. wz(d)żałuje. [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako wdżałuje.] |
| Jako pani Zofka... ani szosowała, ani żadnych popłatkow mieśćskich dajała 1420 |
| Jako szosta część Tupadł stoi w zastawie 1403 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| Jako to świedczymy, co Maciej Dzierżkę ranił albo policzkował, to uczyniłl za je<j> początkiem, aże Maćka na drodze ugabała i raniła 1405 |
| Jako cso żałowano ot... Burczka na... Janusza..., temu minęły trzy lata, niż... Janusz pozwem ugaban 1426 |
| Jako *Stanislaow ociec nie wydzierżał Dobczyny części trzech lat dobrowolnie, aż ji ('go') prawem ugabała 1412 |
| Jako mi<ę> Więceszek słał do Pradła, kako bych s nim ugłowił, za to mi kazał Pradłowi obręczyć 1403 |
| Jako Mikołaj wyżył dwie krowie moi za kopę i tego użytek ma 1407 |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako ujazdki.] |
| Ja Pan, ktoryżem się ujawił Abrahamowi (qui apparui Abraham), Izaakowi a Jakobowi w Bodze wszechmogącem, a jimię me Adonai nie ukazał jeśm jim |
| Gdyby się przygodziło ktoremu o granice kłopocącemu... ukazać dwa abo trzy kopce albo takie znamienite znaki, jako na polu ujazdy (aut alia notabilia signa, ut in campis ujazdy), ale w lesiech ciosny albo znamiona na krzyż... wyrąbiona |
| Gdyż była przykryła (sc. manna) wirzch ziemie, z<ja>wiła sie jest na puszczy drobna rzecz jako kosmate ku podobieństwu śrzonowi (in similitudinem pruinae) na ziemi |
| Iże uczynionem jako sąd skorzany we śrzenie (sicut uter in pruina Psal 118, 83, JA XIV 491: na szrenie) |
| Jako Stanisław... nie wziął trojga skota... i sztuki zwojkow zupełnej 1474 |
| Zawieszon jako na szubienicy suspensus est patibulo (fulget crucis misterium, quo carne carnis conditor suspensus est patibulo) 1444 |
| Jako Mikołaj nie wziął sześci kmiot panie Jagnieszce ani ty sześć kmiot wysadzono z je wolwarku..., ani tego wolwarku nics ujął 1421 |
| Jakom ja nie chodził na Staszkowy dom ni na jednę szkodę 1403 |
| Ale siodmego dnia... obchodzili miasto, jakoż ujednali byli (sicut dispositum erat), siedmkroć |
| Gdy jest woźny rany obliczył Mikołajewy, jako mu jich Wociech nie dał, ale ji pies ujadł, i tom ja widział 1416 |
| Jako jest ono ziele uźrało (crescens... et... maturescens) i spadł kwiat z niego |
| Jakom ya thobye nye sgnal sluzebnyka thwego... z ymyenya thwego any thim segnanym vszly thobye owocze... sz gayow, z lassa, s lank wasznosczy, yako dwe kopye grosschi 1478 |
| w mylnym tłumaczeniu łac. extendo 'rozciągnąć', jako ostendo 'pokazać': |
| Jako dziewica Maryja ukazała swą niewinność |
| Jako cso Bartek kmieć rany woźnym ukazał, tych mu Dzirżek nie dał 1402 |
| Proroka s rodu twego a z braciej twej jako mnie wzbudzi tobie Pan Bog twoj (suscitabit tibi dominus deus tuus) |
| Gdyż rzeczy umarłe trudno wzbudzić (difficile sit retractare), jako minęłe na wstecz obrocić |
| 'dokument służący sądowi jako środek dowodowy, litterae, quibus aliquid iudicibus comprobatur' (?): |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako święcone.] |
| 'ziemia jako miejsce przebywania ludzi wraz ze wszystkim, co się na niej znajduje, też otaczający ją wszechświat, orbis terrarum, etiam mundus': |
| Jako Jakub mego męża zabił... i zegnał ji z tego świata na on 1430 |
| 'wręczyć gałązkę jako potwierdzenie przekazania nieruchomości, ramum alicui tradere in signum bonorum immobilium renuntiandorum': |
| Jako Piotrowi wzdan rok [yż] i ustał ji sprawnie 1402 |
| Jako po osądzonym i po wzdanym <roku> pan Sarnowski mnie wziął 10 kop rży 1400 |
| (jako tytuł grzecznościowy?): |
| 2. Świątki 'święto Pięćdziesiątnicy, Pentecostes': a. żydowskie, obchodzone jako dziękczynne święto plonów oraz pamiątka nadania prawa na górze Synaj: |
| Tako b[l]ydlący jako przychodzący tym urzędem ofierować będą obiaty w świątyni |
| Przystępuję do syna twego..., jako ślepy do świece bostwa jego XV ex. |
| Jako ksiądz Piotr wydzierżał tę szybę 1424 |
| Iżci wszytcy ludzie... tako dobrze świetszczy jako duchowni, chcąć oni tego, abyć jim ludzie cześć i chwałę czynili |
| [W Bibliotece zabytków wyraz hasłowy odczytany jako: oświecujący |
| Rozżży, panno, świecyczku, przysuczywa dratwiczku jako pirwe było XV p. pr. |
| Jako Johannes Sobiesęcki nie wzdawał Janowi sołtysowi o ogrody nigdy prawa swym sołtysem 1424 |
| Jako Jakusz nie wzdawał Andrzejewi swej prze 1399 |
| Jako to wzdawne, cso na wojcie dębodzielskiem, to krol mi dał wszystko 1407 |
| Jako Wichnie wzdano jest w jej wienie poł Ruśca, ale jej wzdawny zgorzał list 1399 |
| Jako Hancel... nie rąbił na pana Borkowej dziedzinie Świerczyna gwałtownie w lesie 1427 |
| 'czynić coś dłuższym, tu o samogłosce: wymawiać jako dłuższą od niektórych innych, longiorem facere, hoc loco de vocali: producere': |
| Jako parobcy wyprzęgali moj koń, tako sie wy[e]rwie... i rzucił sie od swej świerzepy (OrtMac 143: świerzepice) na jego koń |
| Jako pan Piotr... nigdy nie był opiekadlnikiem paniej Margarzaty, swe świeści 1428 |
| 'spędzać dzień jako święto, diem festum agere': |
| w błędnym rozumieniu łac. ostia jako hostia 'coś świętego, świętość, sacrum': |
| 'dzień ukazania się nowego księżyca obchodzony przez Żydów jako święto, Kalendae': |
| [Możliwe też odczytanie wyrazu hasłowego jako świat<ł>ość.] |
| Jakom ja nie wziął śrzebrem, świątością pana Ściborowe matce tako wiele jako dwieście grzywien groszy 1427 |
| w mylnym tłumaczeniu łac. angustia jako augustia: |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako świat<ł>ości.] |
| użyte z imieniem określonego świętego jako nazwa dnia przeznaczonego ku czci tego świętego: |
| Jakos sø cce v ie (sc. św. Katarzyny) suøtem ziuoce |
| Jako Wojciech nie ukradł Michałowi świni 1387 |
| We środę jedno jęło świtać, jako dziewica błogosławiona posłała k niemu świętą Maryję Magdalenę |
| ~ Zamiast przedrostka w(e)z- można dopuścić przedrostek we-. [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako weściem.] |
| Jerusalem..., Kielkokroć chciałem <zebrać> syny twoje, jako zbira kokosz kurzęta swoje (pullos suos Mat 23, 37) pod skrzydła, a nie chciałoś |
| Położył jest jako łęczyszcze mosiąd<z>owe ramiona moja (bracchia mea) |
| Jako krupy jęczmienie (war. kal.: krupy jęczmienne) quasi *siccas (quasi siccans ptisanas II Reg 17, 19) |
| Jako Bartoszewy dzieci prawo cirzpiały a kto go poprzał w czem, to jich opiekadlnik płacił 1416 |
| Synu moj, posłuchaj rady mej i słow mych ust a je w siercu twem jako silny fundament zakładaj (in corde tuo quasi fundamentum construe) |
| Jako Bietka nie wołała Pawła na pomoc 1408 |
| Jako mnie Adam winowat połosmanaćcie groszy rękojemstwa 1428 |
| Jako prawie kędysm jechał, poty jest me 1400 |
| jako tytuł grzecznościowy: |
| jako spójnik w połączeniu z że wprowadzający zdanie przyczynowe 'dlatego że, ponieważ, propterea quod, quia, cum': |
| jako część stroju liturgicznego: |
| 'mówić jako o rzeczy pewnej, dicere, pro certo habere': |
| Aby niekiedy nie ułapił (ne quando rapiat) jako lew dusze mojej |
| 'groch jako potrawa, cicer coctus, ciceris cibus': |
| Jako mi ten kmieć... łupu pomagał brać 1397 |
| Jako u mnie nie robił Tomek snopa ratajskiego 1411 |
| Jako Budka... uczyniła zapłacenie przed Janem 1394 |
| Jako Jan Gorzeskot jest nasz brat..., ktory nosi... podkowę a w podkowie krzyż 1424 |
| Jako to świa<d>czę, co Jakub Mikołaja obżałował, w tem ji potwarza 1391 |
| Jako pirwej pan Siradzski pozwan o tę dziedzinę, niżli ją dzirżał pięćnaćcie lat w zastawie 1393 |
| Jako jim Judasz napirzwej ukazał 1451 |
| [W. Twardzik odczytuje wyraz hasłowy jako wierzyli bychmy.] |
| Jako Wawr[i]zyniec pirwym targiem i pirwym ukupienim dał za Jiwanowice połszo<s>ta sta grzywien 1414 |
| Jakom ja wysze nie wziął piąci grzywien, kiedym przedał Maternie połowicę Kramska, anim wysze mi<a>ł wzdać, jedno jako pirzwa smowa była 1425 |
| Jako Mikołaj dzierży tę część w Krośninie mimo trzydzieści lat, s ręku nie wypuszczając 1411 |
| Pakliby (sin autem), jako natychmiast usłyszy ociec, zapowie jej śluby i przysięgi jej wzruszony będą |
| Si autem mortui sumus cum Cristo, gl. id est si ita mortui sumus peccato sicut et Cristus, paknię aczesmy umarli grzechu jako Krystus na krzyżu, pewnie wierzymy..., też wiecznie będziem s nim żywi (Rom 6, 8) XV med. |
| Żona jego jako macica obfitująca w pałacoch domu swego (in lateribus domus tuae Psal 127, 3, Fl i Pul: w ścianach domu twego) |
| Jako to świadczę, iż pan sędzia o tę rzecz aliż po trzech leciech żałował na Trojana 1400 |
| Jako Nieustęp Świekocski szedł na pana Janowę łąkę Piotrowskiego gwałtem 1419 |
| Jako C(z)ader nie ukradł Stanislaowi pasa z tobołą 1414 |
| Prawda, eże niegdy człowiek ma tłoczyć, jako może, kaliżdą omowę o sobie i o jinem XV med. |
| Jako prawie wiemy..., iż Staszek dał sw<y>ch prawych pieniędzy na zastawę, a nie pospolnych 1395 |
| Jako Jarosław... nie wziął XXX grzywien za głowę Przechowę..., ale wziął prawe srządzone pieniądze ot swe żony <po> bracie 1424 |
| Bo jest lepsze posłuszeństwo niż obiata, ... przeciwić się jest jako grzech wieszczego (peccatum hariolandi) |
| Jako kaźnią Niedominej gwałtem... wyrąbili jej ludzie pięćdziesiąt woz chrosta i wiezion na jej dwor 1399 |
| Gospodzin jako mąż bojujący, Wszemogący (omnipotens Ex 15, 3, BZ: wszechmogący) imię jego |
| [Wydawcy rot odczytują wyraz hasłowy jako w ten czas.] |
| list jako tekst szkolny, epistola, quae in scholis exercitationis causa legebatur: |
| Jako pan Wyszak nic wysze (Kal nr 757, Kościan nr 596. 1245: wyszej) nie dzierży w Kociugach, jedno to, cso list pomawia 1424 |
| Jako nad wyznanie Jana... na Pi<o>trowice moj ociec dał wysze 50 marcas in latis (sc. grossis) 1424 |
| Jako Jan woził wyszej, niż jego rok był, a nie z swego wkupu 1428 |
| Jako mnie Jan zabił wyżła 1405 |
| Jako pan Jan kazał Janowi popaść staje wyki et staje jęczmienia 1419 |
| Jako Smysław nie ma użytka tych owiec, cso Januszewi pokradziony 1387 |
| Jako Miroszek Jastkułka jest nasz brat prawy krwie, przyrodzony stry<j>ny 1426 |
| Jako nalepiej mogli (prout melius potuit), obrządzili swego... prokuratora ca 1428 |
| Bo jako mowi mistrz..., iże otcowie święty... poczuli są swoje wybawienie XV p. post. |
| Dziewki jich kazane, pokraszone (circumornatae, Puł: pokraszony) jako podobieństwo kościoła |
| Ci iści przysiężnicy... mająli przysiężniki wybierać na długie czasy a jako je mają wybierać, a kto je ma potwierdzać (OrtOssol 38, 4: poćwierdzić)? |
| A jako Mojżesz powy[e]szył (exaltavit Jo 3, 14) węża na puszczy, tako powyszon ma być syn człowieczy |
| Czcienie o tem, jako jeden pytał miłego Jesukrysta |
| Ustawiamy, aby żona... tylko przy tem oprawieniu, cso jest domowne..., ostała, wyjąwszy skarb, jako są pieniądze, śrzebro..., jeż (quae) wszystko dzieciem ma się dostać |
| Jako wiedzą i świaczą, iże kędysmy szli, na tę stronę chocieszowskie 1412 |
| Jako nas Pawlik posadził był na sądzie, a Jaszek tedy nie patrzył przed nami prawa i pojał przecz ot prawa 1394 |
| jako składnik liczebnika wieloczłonowego: |
| 4. pełni funkcją spójników: a. jako składnik spójnika złożonego: nie tele... ale i 'nie tylko.. lecz także, lecz nawet, non solum... sed etiam': |
| [M. Leńczuk interpretuje wyraz hasłowy jako il<e>kole.] |
| Pomdleć kazał jeś (tabescere fecisti) jako pająk duszę moję |
| Z temi to stawki może uczynić..., jako by sie jemu nalepiej zdało 1488 |
| Stolec jego jako słuńce..., a świadek (testis) w niebiesiech wierny |
| Szyję miał światłą a białą jako mleko (collum eius canduit lacteo colore) |
| Jako na wtore postawienie i n<a> trzecie postawienie jego człowieka nie kował 1405 |
| Jako Staszek nie brał czrześni... w Marcinowej części 1411 |
| Jako Marek nie ślubował Mikołajewi, aby sie mu ne stał gwał<t> za karbanę w jego dziedzinie 1402 |
| Jako cso pan Wociech... ręczył... za posag panu Więceńcewi, to mu wszytko zapłacono, a więcej mu tego wyszej nie winowat 1413 |
| O jąż niemoc na trzeciem roku staną-li..., przysięgę dotknioną uczynią (iuramentum corporale praestabit), jako tedy... byli... niemocni |
| Jako cso zajęli moi kmiecie dobytek księdza jardziekanow, to zajęli w życie a w łąkach, we szkodzie na mej dziedzinie 1425 |
| Jako to świadczę, iż je (‘jest’) wydzierż[l]ał dwanaćcie lat w mirze w <p>okoju babin posag 1417 |
| może 'kruczenie w brzuchu, spowodowane przelewaniem się treści żołądka, jako oznaka zaburzeń trawiennych, intestinorum strepitus, murmur transfuso contento stomachi effectus, confusiones digestorias significans': |
| Jako Machna samoczwarta przyszła i wyrzucała Machnę z jej domu i jej rzeczy i jej biezczynię 1411 |
| 'błotnista łąka porośnięta wełnianką, której kwiaty po przekwitnięciu zostawiają gęsty biały puch, używana jako pastwisko, pratum lutosum tectumque eriophoro, cuius flores marcescentes plumam albam et densam relinquunt, ad pascua destinatum': |
| Jako to siedlisko nie jest kościelne, cerekwiane, co ksiądz Michał żałował na Klarę, ale jest jej 1403 |
| Jako ten row wyszej jidzie mimo trzydzieści lat i jim woda chadzała 1438 |
| Jako mam szeć grzywien szkody o Mikołajowę winę i od jego chleboje<dź>cowę winę 1401 |
| Paknięliby była żałoba personna, to jest ciążna (si... quaestio fuerit personalis), jako jest o długi abo ktorekole rzeczy jinsze zastawne..., skazujemy, aby pożyczca... miał pełną moc... przedania... ktorekole rzeczy jemu zastawione |
| Jako Piotr burmistrz z Koźmina zachował sie csnie a dobrze w mieście w Koźminie, a nie jest żadnego dobrego zdradźca 1420 |
| Iże trzy lata temu minęły tej daty, jako pan Parzysz obręczył panu... Piotrowi za jedennacie groszy za pana Suczkę 1422 |
| Jako to świadczą, jak Jan wlazł na pana Pomianow woz i deptał ji i kłoł nań dłużycą, na swego pana 1418 |
| Jako ksiądz opat nie jachał przez dwie granicy... a nie przekopał grobie panu Abramowi i gaci na doj<ś>cie 1425 |
| Jako pan Jędrzych kazał Steszkowi precz przez jego dopuszczania 1404 |
| Jako pan Piotr posłał dziewięć panicow... na dziedziznę paniej Margorzaty i zajęli jej i pobrali mocą i gwałtem skota i owiec 1413 |
| Jako pan Jakub Kotowiecski dzierżał tę łąkę mimo trzy lata spokojem, a mieszczenina Marcina gwatem nie wytrącił z dzierżania 1425 |
| Item jako o niezapłacenie pieniędzy[ni] dziewięć dziesiąt[yn] grzywien, mam szkody drugie dziewiętnosto grzywien 1420 |
| Jakosmy przy tem byli, gdy Żegota ręczył kmiecia Piotra, jako sie nie poddał gbotu pod dziesięć grzywien, ale cso by prawo skazało 1417 |
| w błędnym rozumieniu łac. humerus 'bark, ramię, plecy’ jako humus 'ziemia, grunt, rola' w tekście zniekształconym przez kopistę: |
| w błędnym zapisie łacińskiego amentatus 'zaopatrzony w rzemień do ciskania pocisków' jako amenitas 'radowanie się, zabawa, rozrywka': |
| Jako Bodzęta nie pobrał połukopia drzewa Stanisła<w>owi jizdebnego chąsiebną rzeczą 1420 |
| 'związany z iskrą, ogniem, ad igniculum, ignem pertinens': jaskrzysty dzień święty 'chrześcijańskie święto obchodzone jako pamiątka zesłania Ducha Świętego, Pięćdziesiątnica, tzw. Zielone Świątki, festum Spiritus Sancti e caelo missi, quod quinquagesimo die post Pascha celebratur, Pentecoste': |
| [Wydawcy Mamotrektów odczytują wyraz hasłowy jako rżany.] |
| Jako cso Hanka karczmarka żałowała na Hankę Bolcewę, aby je karczmę y jinne sboże pożgła 1421 |
| Jako mi[a] się to dostało kawdą, ten dział nad spaś 1434 |
| Jako csom jał albo chodził, tom jał albo chodził tąd, kąd jest prawa granica 1420 |
| Jako kąd jedziem albo jidziem, tąd jest prawa granica 1422 |
| Jako kądkolim jał albo szedł, to jest prawe pole wolwarkowe 1425 |
| Jako kąd-smy-koli jeli na prawo albo na lewo, tąd jest prawa granica 1418 |
| Sic nostra peccata ab inicio permulta sicut longum filum, que absconduntur nobis multa..., sed Domini vindicta veniente, tunc omnia peccata patebunt nobis jako kłębkowe roztoczenie 1470 |
| 'przedmiot, często ozdobny, w kształcie kulki czy węzła służący jako zapięcie, guz, ornamentum, saepe ad instar globuli vel nodi ut orbiculus, fibula, usitatum': |
| 'przedmiot, często ozdobny, w kształcie kulki czy węzła służący jako zapięcie, guz, ornamentum, saepe ad instar globuli vel nodi ut orbiculus, fibula, usitatum': |
| ~ Zapewne błędny zapis końcowego -cz jako -n. |
| ~ Ten zapis (dwóch różnych rąk) wydrukowano w Sstp jako dwa hasła: Kruszyna i 1. Onica. |
| Jako mi Mikołaj winowat źrzebię łońszczę (var.: łańszczę) dać z swych kobył świerzepych, jakie ja nalepsze wybierzę 1408 |
| Jako ta rola cso ją Katarzyna rozorała tam jest pani łowcza ote trzech lat w dzierżeniu nie była, ale jest prawa Katarzynina otczyzna 1418 |
| Jako Michał dał siedm grzywien Mikuszewi na macie<r>zyńską część 1405 |
| Iże co mię Basz ożałował o poł dziewiąci grzywny groszy szyrokich, tego mu nie znaję, jedno nad<d>awki, co<m> mu ku domowstwu miał przydać, jako dzielce skazali 1432 |
| Gość z zakładem, co mu zastawiają za wyznany dług, mali czekać... podług prawa, bądź zakład jidący albo niejidący (OrtOssol 89, 2: bądź zakład jidący albo niejidące jimienie), a mieszczanin też jako długo ma czekać, a musząli zakład brać |
| Jako dla niezapłacenia jiściny a załogi nieleżenia jem szkodzien L marcas 1424 |
| ~ Może glosator błędnie rozumiał inconsultus jako inconsolatus. |
| Wzgardził im (sc. Herod Jesukrystem) jako nieumiejącym, iże nijednego słowa nie odpowiedział |
| Jako o niezapłacenie jiściny a niewyjachanie z załogi jem szkodzien quindecim marcas 1424 |
| Tedy Senwicowie pokazali swe winy wypisane niemiecski. Tedy rzek<ł> pan Hinczka: Dacie (‘dajcie’) mnie ty winy wypisawszy, iżbych na to odmowę dał. Tedy mu ty winy dany przepisane hi zapieczętany jednackiemi pieczętami. Ot tego w<z>ięli sobie rok jiny do Utroszyna niezgodno jich listom... Tedy rzekł Paszek a Więcsław: Damy jim rok do Kź[e]mina, jako gościne listy mowią 1395 |
| Jako Więceńc Kuranowski nas nie wabił ku obliczaniu do[p]bytka, kiedy nam nasz dobytek wypuszczał 1424 |
| Jako ta samica, cso Petrus <de> Rusocice żałował, wystała triginta annos prze obracania 1427 |
| Sic pauper hic in mundo existens non curatur et dicitur sibi sermo vel obradź cie Bog, daj ciebie tako obradził jako ty mnie! XV med. |
| Jako Marcin jechał przez łąkę obrytą i zapowiadną 1421 |
| Jako Piotra nie obsyłał Bogiel po obsadzaniu przyjacioł, aby mu po[mo]mogł na syna prawa 1423 |
| Jako ksieni opaciesza i z konwentem nie dała ośminaście skot czwartego lata memu ocsu płatu 1424 |
| ~ Wyraz można też czytać jako oślice – g. sg. |
| w błędnym rozumieniu wieloznacznego łac. punctus jako 'ukłucie, pchnięcie' zamiast 'moment, chwila': |
| 'pal jako podpora do winnej latorośli, palus quo vitis fulciebatur': |
| Jako Piotr jachał w Katarzynin dom... gwałtem i tamo połupał zamki, i szkodę uczynił 1418 |
| Jako Mikołaj nie wysiepnął Rozmanowi gwałtem przeprzanego w pięćdziesiąt grzywien w Poznaniu na grodzie 1408 |
| Jako Mikołaj, Marcin i Maciej nie byli opiekadlnicy paniej Margorzaty ani jej za mąż dali, ani sie jej przezdzięczno nijednym rękojemstwem obwiązali, dojąd śluba nie brała 1426 |
| może w błędnym rozumieniu łacińskiego pretrum 'bertram' jako jakiejś formy od rete lub retis 'sieć rybacka': |
| Jako pani Katerina 50 grzywien wzięła siecinnego ku czemu prawa nie miała 1398 |
| w błędnym tłumaczeniu wieloznacznego sterilitas jako 'bezpłodność, niemoc seksualna związana ze starością' zamiast 'bieda, nieszczęście, udręka': |
| Ubogiego ducha albo dusze jest ten,... jen się sam sobie ni wszem nie podoba ani chwali, ale się nizacz na wszem ma [się] przed Bogiem jako żebrak przed krolem, upotulając się siercem i mową, i uczynkiem XV med. |
| Jako to świadczymy, aczby co Mikołaj Pawłowi uczynił, to uczynił za jego początkiem, iż mu pirzwej Paweł usieczną ranę dał 1415 |
| Płaszcze i kożuchy albo <mają> (sc. bracia) mieć bez konlerzow wy<kra>wanych, rozporzyste, albo <całe>, albo zszyte, z pągwicami a<lbo> z haftkami, nie z odkrycim na piersiach, jako to słusza ku jich uczliwości(clamides id est palia quoque et pelles absque scollatura, scissas vel integras, affibulatas tamen, non patulas, vt congruit honestati) 1484 |
| Jako Piotr nie ujednał się z kmieciem o krowę..., jąż kmieć u niego zabitą nalazł w zagacie 1420 |
| (jako jeden z czterech elementów): |
| Jako Toma ne uczynił mocy nad Chroślą 1389 |
| Jako Wociech nie omowił Jana ku Dupiewicom ani o tem wie 1405 |